Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 45 lat temu zmarł Zygmunt Hertz, współzałożyciel…
2024-10-05, 09:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/mm/K.Koziełł/dok.

45 lat temu zmarł Zygmunt Hertz, współzałożyciel paryskiej "Kultury"

Zygmunt Hertz [fot. https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Zygmunt_Hertz]
Zygmunt Hertz [fot. https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Zygmunt_Hertz]
45 lat temu, 5 października 1979 roku, zmarł Zygmunt Hertz, współtwórca i pracownik Instytutu Literackiego, polskiego wydawnictwa emigracyjnego, publikującego przez ponad pół wieku miesięcznik "Kultura". Założono je w 1946 roku w Rzymie, rok później przeniesiono do Maisons-Laffitte pod Paryżem.

Hertz był tam opiekunem pisarzy, malarzy i działaczy społecznych. W dużym stopniu dzięki jego pracy placówka ta stała się jednym z najprężniej działających na emigracji polskich ośrodków kulturalno-politycznych. Współpracowali z nią między innymi Marek Hłasko, Jan Lebenstein, Roman Polański i Czesław Miłosz. Zygmunt Hertz zmarł w wieku 71 lat, w Maisons-Laffitte.

W Instytucie, oprócz miesięcznika „Kultura”, wydawano między innymi serię „Biblioteka Kultury”, w ramach której do 2000 roku ukazało się ponad pół tysiąca pozycji literatury polskiej i światowej, w tym około 130 numerów "Zeszytów Historycznych", poświęconych najnowszym dziejom Polski i innych krajów Europy Środkowej.

Zygmunt Hertz, zatrudniony w tym ośrodku jako pracownik administracyjny, w rzeczywistości pełnił różne funkcje. Zajmował się między innymi redagowaniem, księgowością i prowadzeniem biblioteki.

Pisarz Wojciech Karpiński w ten sposób ujął faktyczne znaczenie pracy Hertza: "Był ministrem spraw zagranicznych (...). Zajmował się human relations. Był ministrem Kultury - nie tylko paryskiej, także polskiej".

Natomiast Jerzy Giedroyć, legendarny redaktor, twórca „Kultury”, w swojej "Autobiografii na cztery ręce" napisał, że Zygmunt Hertz i jego żona Zofia w historii Instytutu odegrali rolę decydującą: "Byli wprowadzeni we wszystkie sprawy łącznie z tymi, które wymagały zachowania maksymalnej dyskrecji (...). Nie przypuszczam, by Kultura mogła bez nich zaistnieć i przetrwać”.

(więcej:)

Zygmunt Hertz urodził się 18 stycznia 1908 roku w Warszawie. Po ukończeniu szkoły średniej w Łodzi w 1926 roku, studiował ekonomię w Anglii - w Manchesterze w Owens College, a w Londynie w School of Economics.

Po powrocie do Polski pracował jako doker w Nowym Porcie w Gdańsku, a także w biurze handlowym swego ojca - przedstawicielstwo firmy Solvay. Służbę wojskową odbył w latach 1929-30 w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim i Centrum Wyszkolenia Artylerii Przeciwlotniczej w Warszawie.

W lutym 1939 roku ożenił się z Zofią Neuding. Pół roku później dostał powołanie do 1. Pułku Artylerii Przeciwlotniczej w Warszawie. Według relacji Konstantego Jeleńskiego, eseisty, krytyka i publicysty, po agresji sowieckiej na Polskę Zygmunt Hertz został aresztowany przez Sowietów. Gdyby nie pomyślna ucieczka z niewoli, doświadczyłby tragicznego losu polskich oficerów zamordowanych w Katyniu.

W czerwcu 1940 roku Zygmunt Hertz wraz z żoną zostali aresztowani we Lwowie przez NKWD i wywiezieni do sowieckiego łagru. Tam przez 14 miesięcy pracowali przy wyrębie lasów. Związek Radziecki opuścili wraz z armią generała Władysława Andersa. Potem z utworzonym w 1943 roku w Iraku 2. Korpusem Polskim przeszli cały szlak bojowy, do Włoch. Zygmunt Hertz uczestniczył w bitwie o Monte Cassino.

Właśnie w 1943 roku w Iraku Zofia Hertz poznała Jerzego Giedroycia, z którym trzy lata później w Rzymie, wraz z mężem, a także Gustawem Herlingiem Grudzińskim i Józefem Czapskim, utworzyli Instytut Literacki. W 1947 roku placówka ta została przeniesiona do stolicy Francji.

W kraju tym Zygmunt Hertz mieszkał do końca życia, nigdy jednak nie wystąpił o tamtejsze obywatelstwo. Od 1948 roku miał status uchodźcy politycznego. Zmarł 5 października 1979 w Maisons-Laffitte. Pochowany jest na pobliskim cmentarzu, w Mesnil-le-Roi, gdzie spoczywają również inni twórcy paryskiej "Kultury".

Dla uczczenia pamięci Zygmunta Hertza Instytut Literacki ustanowił nagrodę jego imienia, przyznawaną w latach 1979-99. W Polsce, od 2008 roku, placyk przy ul. Matejki w Łodzi, na terenie tamtejszego uniwersytetu, to skwer Zofii i Zygmunta Hertzów.

W 1992 roku Instytut Literacki wydał listy Zygmunta Hertza do Czesława Miłosza, wysyłane od 1952 roku. Poeta po śmierci swojego przyjaciela napisał: "Wdzięczny Ci jestem, Zygmuncie, za to, że stosowałeś do mnie przyjacielski terror (...), że pilnowałeś, abym pisał, żebym zmywał garnki. (...) Jesteś promieniującą dobrocią i grzałem się koło tej Twojej dobroci, kiedy byłem bardzo samotny".

Zobacz także

2024-11-03, godz. 11:00 81 lat temu podczas akcji Erntefest Niemcy zamordowali 42 tysiące Żydów Mija 81. rocznica niemieckiej akcji o kryptonimie "Erntefest" - "Dożynki". Jej celem była likwidacja Żydów w Generalnym Gubernatorstwie na Lubelszczyźnie… » więcej 2024-11-03, godz. 09:00 Mija 40 lat od pogrzebu księdza Jerzego Popiełuszki 40 lat temu, 3 listopada 1984 roku, w Warszawie odbył się pogrzeb księdza Jerzego Popiełuszki, zamordowanego przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa… » więcej 2024-11-03, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 3 listopada » więcej 2024-11-02, godz. 09:00 Ogłoszono nominacje do Nagrody Historycznej m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego O Nagrodę Historyczną m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego rywalizowało w tym roku 100 publikacji. Spośród nich jury 16. edycji nagrody nominowało… » więcej 2024-11-02, godz. 01:00 Dzień Zaduszny 2 listopada w Dzień Zaduszny Kościół katolicki wspomina wszystkich wiernych zmarłych. Tradycją tego dnia jest odwiedzanie grobów bliskich, składanie kwiatów… » więcej 2024-11-02, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 2 listopada » więcej 2024-11-01, godz. 11:00 Na zabytkowych nekropoliach w Wilnie odbędzie się akcja zapalenia zniczy Wspólne zapalenie zniczy odbędzie się po godzinie 13 na zabytkowym Cmentarzu Na Rossie w Wilnie. Akcję organizuje społeczność polska na Litwie. Nekropolia… » więcej 2024-11-01, godz. 09:00 Uroczystość Wszystkich Świętych 1 listopada Kościół katolicki obchodzi uroczystość Wszystkich Świętych. Wyraża ona wiarę w obcowanie świętych i przypomina o powszechnym powołaniu… » więcej 2024-11-01, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 1 listopada » więcej 2024-10-31, godz. 15:00 Uroczystość w 99. rocznicę powstania Grobu Nieznanego Żołnierza Uroczystą zmianą wart, salwą honorową, defiladą wojskową i złożeniem kwiatów upamiętniono 99. rocznicę powstania Grobu Nieznanego Żołnierza. Odczytano… » więcej
23456
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »