W czasie okupacji działał w podziemiu, był kurierem i emisariuszem Naczelnego Wodza i Komendanta Głównego Armii Krajowej. Walczył w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie pozostał na emigracji, był redaktorem polskiej sekcji BBC w Londynie, a następnie przez 25 lat kierował sekcją polską Radia Wolna Europa w Monachium. Nieoceniony w działaniach na rzecz opozycji demokratycznej w Polsce, w staraniach o redukcję naszego zadłużenia. Jako były konsultant amerykańskiej Rady Bezpieczeństwa Narodowego za prezydentury Jimmy'ego Cartera i Ronalda Reagana, był cenionym publicystą oraz ekspertem od spraw międzynarodowych. Dzięki swojej pozycji w USA odegrał istotną rolę w procesie wstępowania naszego kraju do NATO.

Po raz pierwszy po wojnie przyjechał do Polski w 1989 roku. Na stałe wrócił do kraju w 2002 i zamieszkał w Warszawie.

W latach 90. był związany z Polskim Radiem, na którego antenie prowadził cykl felietonów "Polska z oddali". W 2002 roku otrzymał prestiżowe radiowe wyróżnienie - Diamentowy Mikrofon przyznawany najwybitniejszym postaciom radiowym. Pisał książki, wśród nich: "Kurier z Warszawy", "Wojna w eterze", "Rozmowy o Polsce" i "Polska wczoraj, dziś i jutro". Swoje zbiory archiwalne przekazał Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich. Jan Nowak-Jeziorański był zaangażowany w działalność na rzecz wejścia naszego kraju do Unii Europejskiej. Współpracował z instytucjami naukowymi i opiniotwórczymi, szerzącymi idee współpracy europejskiej, między innymi z Polską Fundacją im. Roberta Schumana oraz Instytutem Studiów Strategicznych.

(więcej)

Jan Nowak-Jeziorański, a właściwie Zdzisław Antoni Jeziorański, urodził się 2 października 1914 roku w Berlinie. Wychowywał się w Warszawie, gdzie uczęszczał do Gimnazjum Państwowego im. Adama Mickiewicza. W 1936 roku ukończył studia ekonomiczne w Poznaniu, a rok później - Wołyńską Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina Kątskiego. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku jako żołnierz 2. Dywizjonu Artylerii Konnej im. Józefa Sowińskiego został wzięty do niewoli przez Niemców.

Po ucieczce działał w podziemiu, od 1941 roku należał do Związku Walki Zbrojnej, który rok później został przemianowany na Armię Krajową. Działał w zakonspirowanej komórce rozprowadzającej materiały propagandowe, a także pracował w administracji niemieckiej, aby pozyskać dokumenty okupanta pomocne polskim organizacjom konspiracyjnym.

W 1940 roku zadebiutował jako publicysta polityczny, drukując esej o Konstytucji 3 maja w podziemnym wydawnictwie "Znak". W 1943 zgłosił się jako ochotnik na kuriera AK, kontaktującego się z władzami polskimi poza krajem. W tym samym roku, jako emisariusz, wyjechał do Londynu. Na potrzeby misji przyjął pseudonim "Jan Nowak". Łącznie odbył pięć wypraw na trasie Warszawa-Londyn, jako kurier Komendanta Głównego AK. Po rozmowach z przedstawicielami rządu polskiego i władz angielskich, w tym z premierem Winstonem Churchillem, dotarł do stolicy jako ostatni emisariusz przed wybuchem Powstania Warszawskiego - tuż przed zaplanowanym odlotem, podczas próbnego skoku spadochronowego złamał rękę, co o kilka tygodni opóźniło jego powrót do kraju, wkrótce jednak został samolotem przetransportowany do Włoch, a później, w nocy z 25 na 26 lipca 1944 roku, także na pokładzie samolotu, dostał się do Polski.

Po wojnie pozostał na Zachodzie, mieszkał w Londynie, Monachium i Waszyngtonie. W 1951 roku podjął się kierowania Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa w Monachium. Pierwsza audycja została nadana do kraju 3 maja 1952 roku. Funkcję dyrektora polskiej sekcji RWE pełnił do 1976.

W Stanach Zjednoczonych Nowak-Jeziorański zaangażował się w pomoc dla polskiej opozycji demokratycznej i "Solidarności". Był wieloletnim dyrektorem Kongresu Polonii Amerykańskiej.

W 1996 roku został uhonorowany Prezydenckim Medalem Wolności - najwyższym cywilnym odznaczeniem Stanów Zjednoczonych. Za zasługi w czasie wojny odznaczono go Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych.

Zmarł w Warszawie 20 stycznia 2005 roku. Spoczywa na Starych Powązkach.

W Polsce znajduje sie wiele upamiętnień Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Poza licznymi szkołami i ulicami, jego imię nadano głównej sali wykładowej w Muzeum Powstania Warszawskiego. W 2006 roku przy domu, w którym mieszkał na Powiślu w Warszawie, został odsłonięty pomnik-ławeczka Jana Nowaka Jeziorańskiego. Od 2004 we Wrocławiu wręczana jest corocznie Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Jej pierwszym laureatem był Tadeusz Mazowiecki. Rok 2014, w którym przypadała 100. rocznica urodzin legendarnego kuriera, był ogłoszony Rokiem Jana Nowaka-Jeziorańskiego.






00:38 02/10/2024