Gabinet zagwarantował wolności obywatelskie: prasy, zgromadzeń, organizowania się oraz stworzył ich prawne podstawy, zmienił godło na orła w koronie i nazwę państwa, przywracając nazwę historyczną - Rzeczpospolita Polska. Dokonał także zmian w konstytucji. Przywrócił samorządność w Polsce i znaczenie społeczności lokalnej.

Zainicjował i - od 1 stycznia 1990 roku - realizował tak zwany plan Balcerowicza, który uruchomił reformy stanowiące fundament odnowy gospodarki Polski, w tym jej urynkowienie i procesy prywatyzacyjne.

12 września 1989 roku za powołaniem gabinetu Tadeusza Mazowieckiego głosowało 402 spośród 415 obecnych w sali obrad posłów. Nikt nie głosował przeciwko. Żaden późniejszy gabinet nie uzyskał porównywalnego poparcia Sejmu.

Opozycja solidarnościowa otrzymała w rządzie 12 miejsc, a była koalicja rządowa - Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego - 11.

W exposé wygłoszonym w Sejmie, Tadeusz Mazowiecki odwoływał się do dziedzictwa i postulatów „Solidarności”. Powiedział między innymi, że utożsamia się z ideałami "Sierpnia". Przekonywał, że tylko solidarne działanie wszystkich Polaków pozwoli naszemu krajowi osiągnąć sukces.

Do historii przeszło zdanie o "grubej linii”. Sformułowanie to miało oznaczać brak odpowiedzialności nowego rządu za szkody poczynione w gospodarce przez władze komunistyczne. Krytycy interpretowali słowa Tadeusza Mazowieckiego jako pobłażliwość dla byłych działaczy politycznych PRL i podległych im służb bezpieczeństwa.

Gabinet przeszedł rekonstrukcję w lipcu 1990. Przetrwał do grudnia tego samego roku. Zastąpił go rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego.

Oceniając rząd Tadeusza Mazowieckiego, jedni podkreślają, że stworzył on podwaliny III RP i przeprowadził Polaków pokojową drogą z dyktatury do demokracji. Inni krytykują "grubą kreskę", czyli brak rozliczeń, niechęć do lustracji i dekomunizacji oraz akceptację funkcjonowania środowisk postkomunistycznych w polskiej polityce oraz gospodarce. Krytycy zwracają też uwagę na drastyczne dla społeczeństwa skutki reform Balcerowicza - terapii szokowej polskiej gospodarki. Po latach Mazowiecki przyznawał, że miał świadomość społecznych konsekwencji przyjętych reform. Podkreślał jednak, że uważał je za konieczne.

(więcej)

Propozycję utworzenia rządu Tadeusz Mazowiecki otrzymał 17 sierpnia 1989 roku od Lecha Wałęsy, który ogłosił tego dnia zawiązanie koalicji „Solidarności”, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. 19 sierpnia prezydent Wojciech Jaruzelski przyjął rezygnację generała Czesława Kiszczaka z misji tworzenia gabinetu i powierzył ją Tadeuszowi Mazowieckiemu. Sejm desygnował Tadeusza Mazowieckiego na premiera 24 sierpnia 1989 roku.

Rząd powstał we wrześniu. W jego skład weszli między innymi reprezentujący partię komunistyczną generałowie Czesław Kiszczak, który objął MSW, i Florian Siwicki, który stanął na czele MON. Szefem dyplomacji został profesor Krzysztof Skubiszewski, zaś resort finansów objął ekonomista, zwolennik liberalizmu Leszek Balcerowicz. Tadeusz Mazowiecki mianował go także wicepremierem i szefem Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów. Tekę ministra pracy i polityki społecznej objął popularny działacz KOR i „Solidarności” Jacek Kuroń.

W swoją pierwszą podróż zagraniczną premier Mazowiecki wyruszył do Watykanu. Do tego momentu każdy z premierów PRL po objęciu urzędu udawał się do Moskwy. Pod koniec listopada, podczas wizyty w ZSRR, Mazowiecki jako pierwszy premier Polski złożył kwiaty na grobach polskich oficerów w Katyniu.

Mazowiecki podał gabinet do dymisji 25 listopada 1990 roku, następnego dnia po swojej porażce w wyborach prezydenckich, w których walkę o wejście do drugiej tury przegrał z polonijnym biznesmenem Stanem Tymińskim. 14 grudnia 1990 roku wygłosił ostatnie przemówienie sejmowe.

Tadeusz Mazowiecki urodził się w 1927 roku w Płocku. Studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Do 1955 związany z katolickim stowarzyszeniem Pax, w latach 60. i 70. był posłem na Sejm PRL z ramienia katolickiej grupy Znak. W 1976 roku związał się z ruchem opozycyjnym. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu i był jednym ze współautorów zawartego porozumienia.

Był jednym z założycieli Unii Demokratycznej, następnie związał się z Unią Wolności. Później był współzałożycielem Partii Demokratycznej - demokraci.pl. Wchodził w skład rady politycznej PD - do 2006 był jej przewodniczącym.

W latach 90. pojechał jako wysłannik ONZ na Bałkany. Był jednym z założycieli Klubu Inteligencji Katolickiej, współtwórcą i pierwszym redaktorem naczelnym miesięcznika "Więź", a także redaktorem naczelnym "Tygodnika Solidarność", współautorem preambuły do Konstytucji.

Od 2010 roku pełnił funkcję doradcy prezydenta Bronisława Komorowskiego do spraw polityki krajowej i międzynarodowej.

Tadeusz Mazowiecki zmarł w 2013 roku. Został pochowany na cmentarzu w podwarszawskich Laskach.