Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu Niemcy zlikwidowali getto w Łodzi
2024-08-29, 09:00 Autor: IAR/K.Koziełł/dok.

80 lat temu Niemcy zlikwidowali getto w Łodzi

Kładka nad eksterytorialną – między obszarami getta – Hohensteiner Straße [fot. wikipedia/domena publiczna]
Kładka nad eksterytorialną – między obszarami getta – Hohensteiner Straße [fot. wikipedia/domena publiczna]
Mija 80 lat od likwidacji łódzkiego getta, największego na ziemiach wcielonych do III Rzeszy. 29 sierpnia 1944 roku Niemcy wywieźli do Auschwitz-Birkenau ostatnią grupę Żydów. Łódzkie getto, założone 8 lutego 1940 roku przez Niemców jako pierwsze na okupowanych ziemiach polskich, zostało zlikwidowane jako ostatnie. Przeszło przez nie około 220 tysięcy Żydów, zmarło blisko 45 tysięcy.
Przeżyło, według różnych źródeł, od 7 do 13 tysięcy osób. Mieszkańcy żydowskiej dzielnicy umierali z głodu, wycieńczenia i chorób. Część ginęła od kul żandarmów lub została zamęczona torturami przez niemiecką policję kryminalną - Kriminalpolizei.

Trzy miesiące po podjęciu decyzji o utworzeniu w Łodzi getta, nastąpiło jego całkowite odizolowanie od reszty miasta. Na obszarze ponad czterech kilometrów kwadratowych zamknięto ponad 160 tysięcy ludzi. Getto otoczono zasiekami z drutów kolczastych. Wyburzono wiele domów przylegających do jego terenu.

Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Łodzi była wielkim ośrodkiem przemysłowym, w którym działało prawie 100 fabryk. Żydzi szyli mundury, czapki, obuwie i plecaki dla armii niemieckiej. Produkowali też meble czy zabawki. Gotowe produkty Niemcy wywozili i sprzedawali. Z tego powodu łódzkie getto było najdłużej istniejącym na ziemiach polskich.

Począwszy od 1942 roku Żydzi byli stopniowo wywożeni z getta do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. Między 5 a 12 września 1942 Niemcy przeprowadzili akcję nazwaną "Wielka Szpera" - od "Allgemeine Gehsperre" - "całkowity zakaz opuszczania domów". W jej wyniku z dzielnicy zamkniętej wysiedlono i skierowano na śmierć od 15 do 20 tysięcy osób nieprzydatnych do pracy - dzieci poniżej 10. roku życia, a także osób starszych i chorych. Wielka Szpera w pamięci tych, którzy przeżyli, zachowała się jako najbardziej traumatyczne doświadczenie w historii łódzkiego getta.

W czerwcu 1944 roku, wobec zbliżającego się frontu, Niemcy rozpoczęli ostateczną likwidację łódzkiego getta. 29 sierpnia z przystanku Radegast - Radogoszcz odszedł do Auschwitz-Birkenau ostatni transport łódzkich Żydów. W getcie pozostała tylko niewielka grupa, która miała uporządkować jego teren. Ogółem do obozów w Chełmnie nad Nerem i Auschwitz-Birkenau od stycznia 1942 roku wywieziono około 145 tysięcy Żydów.

(więcej)

Getto łódzkie było zlokalizowane w najbardziej zaniedbanej części Łodzi, zamieszkanej głównie przez biedotę i proletariat. Na niewielkim obszarze skupiono ogromną liczbę ludności, w 1942 roku na 1 kilometr kwadratowy przypadało ponad 42 i pół tysiąca osób. Wokół getta oraz wzdłuż jego głównych ulic ustawiono zapory i zasieki z drutu kolczastego. Ponadto co kilkadziesiąt metrów rozmieszczono posterunki policji ochronnej. Jej funkcjonariusze mogli strzelać bez ostrzeżenia do każdej osoby usiłującej opuścić getto lub tylko zbliżyć się do bramy.

Getto w Łodzi było drugim, po warszawskim, najliczniejszym skupiskiem ludności żydowskiej w Polsce, a największym na ziemiach wcielonych do III Rzeszy.
Mimo zamknięcia i trudnych warunków, mieszkańcy getta zorganizowali własną administrację, szkolnictwo, pocztę, opiekę zdrowotną i socjalną. Działał dom kultury, gdzie odbywały się przedstawienia teatralne i występy muzyczne.

Łącznie przez łódzką dzielnicę zamkniętą przeszło około 220 tysięcy Żydów. Ponad 160 tysięcy stanowili mieszkańcy Łodzi, ponadto Niemcy przesiedlili tam Żydów z Austrii, Czech, Luksemburga i Niemiec oraz z innych gett na terenie Polski, likwidowanych podczas wojny.

W granicach getta Niemcy utworzyli również obóz dla Romów oraz dla dzieci i młodzieży polskiej. W tym pierwszym we wrześniu 1941 roku zamknięto ponad pięć tysięcy Romów i Sinti z Burgenlandu na pograniczu austriacko-węgierskim. Około 700 zmarło lub zostało straconych w czasie epidemii tyfusu. W styczniu 1942 roku władze niemieckie podjęły decyzję o likwidacji obozu. 4300 Romów wywieziono do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, gdzie zostali zamordowani.

Obóz dla dzieci i młodzieży polskiej powstał przy ulicy Przemysłowej w grudniu 1942 roku. Osadzano w nim dzieci od 6. do 16. roku życia, ale trafiały tam także młodsze, nawet kilkumiesięczne niemowlęta. Przyjmuje się, że przez obóz przeszło od dwóch do trzech i pół tysięcy dzieci. Liczba zmarłych i zamordowanych nie przekracza 200 osób.

Zobacz także

2024-10-29, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 29 października » więcej 2024-10-28, godz. 21:40 Ewa Teleżyńska-Sawicka i Paweł Sawicki laureatami Nagrody POLIN 2024 Laureatami głównej Nagrody POLIN 2024 zostali Ewa Teleżyńska-Sawicka i Paweł Sawicki. Nagrodę Specjalną POLIN Kultura i Media odebrał ksiądz Adam Boniecki… » więcej 2024-10-28, godz. 13:00 Polskie miejsca pamięci na szlaku zesłańców - Azja Centralna, Iran i Afryka W Azji Centralnej, na terytoriach państw powstałych po rozpadzie ZSRR, znajduje się wiele polskich cmentarzy, gdzie spoczywają żołnierze armii gen. Władysława… » więcej 2024-10-28, godz. 11:00 Wieczorem wyłonieni zostaną laureaci nagrody POLIN Chronią pamięć o polsko-żydowskiej historii oraz kształtują wzajemne zrozumienie i szacunek - tym zajmują się osoby nominowane do nagrody POLIN. Zostaną… » więcej 2024-10-28, godz. 09:00 Znicze na grobach Polaków niosącym pomoc więźniom Auschwitz Znicze na mogiłach Polaków, którzy narażając życie pomagali więźniom niemieckiego obozu Auschwitz, składają przed świętem 1 listopada pracownicy Muzeum… » więcej 2024-10-28, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 28 października » więcej 2024-10-27, godz. 11:00 100 lat temu odbył się ponowny pogrzeb Henryka Sienkiewicza 100 lat temu, 27 października 1924 roku odbył się ponowny pogrzeb Henryka Sienkiewicza. Sprowadzone do Polski ze Szwajcarii prochy jednego z najwybitniejszych… » więcej 2024-10-27, godz. 09:00 80 lat temu doszło do tragicznej ucieczki z Auschwitz 80 lat temu, 27 października 1944 roku, doszło do tragicznej ucieczki więźniów z niemieckiego obozu zagłady Auschwitz. Ucieczkę zorganizowali członkowie… » więcej 2024-10-27, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 27 października » więcej 2024-10-26, godz. 12:29 Archiwum IPN poszukuje wolontariuszy do zbierania danych o ofiarach niemieckich represji Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej poszukuje wolontariuszy, który pomogą zbierać dane o ofiarach niemieckich represji. Działalność wolontariuszy ma wesprzeć… » więcej
45678
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »