Jerzy Andrzejewski poruszał istotne problemy moralne i polityczne. W jego twórczości przewija się motyw poszukiwania trwałych wartości i wzorów duchowych, które wyraża się w dramatycznych wyborach bohaterów. Poszukiwanie jest także znakiem drogi samego Andrzejewskiego. Za sprawą powieści „Ład serca” uważany przed wojną za pisarza katolickiego, po 1945 jako piewca służył komunizmowi, by ostatecznie stanąć w szeregach opozycji demokratycznej. Z powodu zaangażowania opozycyjnego był szykanowany przez władze PRL.

Jerzy Andrzejewski współpracował po wojnie z tygodnikami "Odrodzenie" i "Kuźnica". W latach 50. był redaktorem naczelnym „Przeglądu Kulturalnego”. Pracował także w zespole redakcyjnym miesięcznika "Twórczość" i tygodnika "Literatura".

Powieści Jerzego Andrzejewskiego przetłumaczono na ponad 30 języków. Wśród nich "Ład serca", "Ciemności kryją ziemię", "Bramy raju", "Apelacja", "Nikt". Cztery utwory pisarza doczekały się ekranizacji: "Popiół i diament" z ikoniczną rolą Zbigniewa Cybulskiego jako zamachowca z Armii Krajowej, "Bramy raju" i "Wielki Tydzień", które sfilmował Andrzej Wajda, oraz "Ciemności kryją ziemię" w reżyserii słowackiego twórcy Stanislava Barabáša.

Jerzy Andrzejewski był współautorem scenariusza do filmu Wajdy "Niewinni czarodzieje".

Od 1969 roku należał do Polskiego PEN Clubu. Był wymieniany jako kandydat do literackiej Nagrody Nobla.

Zmarł 19 kwietnia 1983 roku w Warszawie, przeżywszy 73 lata.

(więcej)

Jerzy Andrzejewski urodził się 19 sierpnia 1909 roku w Warszawie. Studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1935-37 współpracował z tygodnikiem "Prosto z Mostu". Podczas okupacji uczestniczył w konspiracyjnym życiu kulturalnym. Od 1941 do 1944 roku był jednym z pełnomocników Delegatury Rządu RP na Kraj, sprawującym opiekę nad środowiskiem literackim. Odegrał kluczową rolę w przekazywaniu zagranicznej pomocy finansowej dla bezrobotnych artystów. Angażował się także w pomoc Żydom. Ich losom podczas wojny poświęcił pisane w konspiracji opowiadanie „Wielki Tydzień”.

Po wojnie działał w Związku Literatów Polskich.

W okresie stalinowskim pisał propagandowe teksty, popierające socrealizm i zaangażowanie ludzi sztuki po stronie władzy komunistycznej, takie jak "Partia i twórczość pisarza". Pełnił funkcję aktywisty, wychowawcy, działacza. Jeździł w teren, agitował. Wydana w 1948 roku powieść „Popiół i diament”, kreśląca wypaczony obraz historii Polski, stała się obowiązkową lekturą szkolną.

Od 1952 do 1957 roku Jerzy Andrzejewski był posłem na Sejm. Od 1950 należał do PZPR, lecz w 1959 roku wystąpił z partii po zakazie wydawania pisma "Europa", w którego organizowaniu uczestniczył jako redaktor naczelny.

Od lat 60. prozaik aktywnie uczestniczył w opozycji demokratycznej. Był jednym z sygnatariuszy „Listu 34”, wystosowanego w marcu 1964 roku w obronie wolności słowa. W otwartym liście opublikowanym w 1968 w kraju i w prasie emigracyjnej zaprotestował przeciwko agresji państw Układu Warszawskiego na Czechosłowację. W następstwie tego jego utwory zostały objęte zakazem druku. Andrzejewski podpisał się też pod "Memoriałem 101" w 1976 roku w proteście przeciw zmianom w konstytucji. Wstąpił do Komitetu Obrony Robotników KOR i podpisał "Apel KOR" skierowany do Marszałka Sejmu. W odpowiedzi peerelowskie służby nękały go napastliwymi telefonami, otrzymywał listy z pogróżkami i obelgami.

Od 1972 roku Andrzejewski współpracował z tygodnikiem "Literatura", w latach 1977-81 był członkiem redakcji "Zapisu", pisma wydawanego poza cenzurą. W 1981 roku wygłaszał cotygodniowe prelekcje dla studentów w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego.

Jerzy Andrzejewski został wyróżniony Nagrodą Młodych, nagrodą Krakowa i tygodnika "Odrodzenie" oraz - w 1968 roku - prestiżową nagrodą Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku.