Pierwsza Kompania Kadrowa, utworzona z oddziałów strzeleckich, była pierwszym od Powstania Styczniowego regularnym oddziałem armii polskiej. Dała początek Legionom Polskim, które, walcząc w czasie I wojny światowej, przyczyniły się do odzyskania niepodległości w 1918 roku. W odrodzonej Polsce stała się zalążkiem Wojska Polskiego. Jej nazwa - "Pierwsza Kompania Kadrowa" oznaczała, że stanowi kadry, z których ma się rozwinąć przyszła armia polska.

W rocznicę tamtych wydarzeń, 6 sierpnia, jest organizowany Marsz Szlakiem Pierwszej Kompanii Kadrowej. Jego idea zrodziła się w 1924 roku wśród legionistów, którzy chcieli upamiętnić 10. rocznicę wymarszu Kadrówki.

Uczestnicy tegorocznego (2024) marszu - 6 sierpnia - o godzinie 7.00 wezmą udział w uroczystym apelu na Oleandrach z udziałem asysty wojskowej i orkiestry, przedstawicieli władz państwowych, samorządowych i wojskowych. Następnie przemaszerują z Oleandrów na cmentarz Rakowicki, gdzie o godzinie 8.00 odbędzie się apel pamięci przy Kwaterze Legionowej, podczas którego zostaną złożone kwiaty na mogiłach legionistów. O 9.45 zaplanowano w Michałowicach uroczystości pod pomnikiem upamiętniającym obalenie słupów granicznych przez Pierwszą Kompanię Kadrową. Komendantem marszu jest Dionizy Krawczyński.

Józef Piłsudski, już dzień po wybuchu I wojny światowej, sprawujący wówczas funkcję Komendanta Głównego Związku Strzeleckiego, popularnie nazywanego "Strzelcem", wydał pierwsze rozkazy mobilizacyjne. Wkrótce jego dowództwu podporządkowano też Polskie Drużyny Strzeleckie we Lwowie. Pierwsza Kompania Kadrowa, nazywana krótko "Kadrówką", a będąca pododdziałem piechoty, powstała 3 sierpnia 1914 roku, z połączenia tych dwóch organizacji. Według różnych źródeł liczyła od 145 do 168 żołnierzy.

Po zajęciu Kielc, bezskutecznej próbie przebicia się do Warszawy i wywołania tam powstania, Pierwsza Kadrowa wróciła do Krakowa. W grudniu 1914 roku dała początek Pierwszej Brygadzie Legionów Polskich.

(więcej)

6 sierpnia 1914 roku Kadrówka wyszła z krakowskich Oleandrów w kierunku Miechowa, Jędrzejowa, Chęcin i Kielc, wsparta patrolem konnym ułanów Władysława "Beliny" Prażmowskiego. Polskimi żołnierzami dowodził, wyznaczony przez Józefa Piłsudskiego porucznik Tadeusz Kasprzycki - oficer Związku Strzeleckiego.

Trzy dni później, 9 sierpnia, żołnierze opuścili zajęty wcześniej Miechów i przez Książ Wielki udali się w kierunku Jędrzejowa. Następnie, mijając Chęciny, sforsowali Nidę. W wyzwalanych miejscowościach żołnierze byli jednak chłodno przyjmowani przez mieszkańców Królestwa.

12 sierpnia wkroczyli do Kielc. Dzień później, w wyniku walk z rosyjskimi oddziałami, zostali zmuszeni do opuszczenia miasta. Do Kielc wrócili 19 sierpnia i stacjonowali tam trzy tygodnie, uzupełniając stan oddziału nowymi rekrutami. Po nieudanej próbie przebicia się do Warszawy, Pierwsza Kadrowa wróciła do Krakowa.

16 sierpnia 1914 roku w Krakowie powstał Naczelny Komitet Narodowy, będący "najwyższą instancją w zakresie wojskowej, skarbowej i politycznej organizacji zbrojnych sił polskich". Pod jego patronatem utworzono Legiony Polskie, a I Kompania Kadrowa stała się zalążkiem 1. pułku piechoty, który następnie rozrósł się do I Brygady Legionów Polskich.

Organizowany w okresie międzywojennym Marsz Szlakiem Pierwszej Kompanii Kadrowej był największym tego typu przedsięwzięciem w Polsce i miał charakter zawodów sportowo-obronnych. Ostatni w II Rzeczypospolitej odbył się w sierpniu 1939 roku. Jego rozpoczęcie, z udziałem marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza i ponad stu tysięcy Polaków, było ostatnią wielką manifestacją patriotyczną przed wybuchem wojny.

Do idei marszu powróciły środowiska niepodległościowe w 1981 roku. Do 1989 miał on formę demonstracji patriotycznej i antykomunistycznej, a jego uczestnicy wielokrotnie byli szykanowani przez Służbę Bezpieczeństwa. Po 1989 roku marsz powrócił do przedwojennej formuły.