Polacy zajęli miasto i port bez jednego wystrzału artyleryjskiego, ocalając tamtejszą ludność, a także dużą część infrastruktury. Żołnierze generała Andersa zmusili Niemców do odwrotu w obawie przed odcięciem od reszty wojsk.

Wyzwolenie Ankony, a wcześniej Loreto, było samodzielną operacją przeprowadzoną przez polskich żołnierzy na froncie zachodnim. We wszystkich innych nasza armia miała swój udział jako część sił alianckich.

Plan natarcia opracował generał Władysław Anders i jego sztab, któremu podporządkowane były jednostki brytyjskie oraz Włoski Korpus Wyzwolenia. Operacja powiodła się dzięki manewrowi, który pozwolił na utrzymywanie Niemców w niepewności co do właściwego kierunku uderzenia. 18 lipca o godzinie 14.30, po krótkiej walce z tylnymi oddziałami wycofujących się Niemców, 3. Dywizja Strzelców Karpackich i jej Pułk Ułanów Karpackich wkroczyli jako pierwsi do miasta. Żołnierzy witało kilka tysięcy mieszkańców, którzy pozostali w Ankonie. Na głównym placu miasta powiewała polska flaga.

Operacja została okupiona wielkimi stratami po obu stronach. Niemcy odnotowali 800 poległych i 2400 rannych. W walkach zginęło blisko 500 żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, blisko 1800 zostało rannych, a 139 zaginęło.

Na cmentarzu w Loreto spoczywa ponad tysiąc żołnierzy polskich poległych w walkach o wyzwolenie regionu Marche od czerwca do września 1944 roku. Także ponad tysiąc polskich grobów znajduje się na Monte Cassino.

2. Korpus Polski walczył na froncie włoskim w latach 1944-1945 ponad 360 dni. Zginęło ponad 2 tysiące polskich żołnierzy, a ponad 8 tysięcy zostało rannych. Większość poległych i zmarłych, także po wojnie, spoczywa na czterech Polskich Cmentarzach Wojennych we Włoszech: na Monte Cassino, w Casamassima, Loreto i Bolonii. W pobliżu tej ostatniej, w miejscowości Imola, wyzwolonej w kwietniu 1945 roku przez żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, w 2021 roku odsłonięto pomnik generała Władysław Andersa, dłuta włoskiego rzeźbiarza. Na uroczystości byli obecni weterani 2. Korpusu.

(więcej)

Działania ofensywne nad Adriatykiem 2. Korpus Polski rozpoczął w połowie czerwca 1944 roku. W ciągu kilku dni wyzwolił wiele włoskich miast, następnie stoczył ciężkie walki o sforsowanie rzeki Chienti. Kiedy znajdująca się tam niemiecka linia obrony została przełamana, rozpoczęła się bitwa o Loreto, będąca pierwszym etapem bitwy o Ankonę. W wyzwolonym 1 lipca 1944 roku Loreto polscy żołnierze uratowali od pożaru Bazylikę Loretańską ze Świętym Domkiem. Zyskali szacunek i wdzięczność mieszkańców miasta, otrzymali także podziękowanie od papieża Piusa XII. Później, po zaciętych walkach w okolicach Osimo, 18 lipca 1944 roku Polacy wkroczyli do Ankony.

W bój o Ankonę w sumie było zaangażowanych blisko 50 tysięcy Polaków. W bitwie wzięli udział między innymi żołnierze 3. Dywizji Strzelców Karpackich pod dowództwem generała Bronisława Ducha, 5. Kresowej Dywizji Piechoty generała Nikodema Sulika i 2. Brygady Pancernej generała Bronisława Rakowskiego. Miasta broniły niemieckie 278. i 71. Dywizja Piechoty.

Na pamiątkę wyzwolenia Ankony władze miasta ufundowały tablicę na bramie Świętego Stefana, przez którą w 1944 roku weszli Polacy. Widnieje na niej napis przypominający o "walecznych żołnierzach 2. Korpusu Polskiego, którzy umierali za swoją i naszą ojczyznę". Przy Porta Santo Stefano odbywają się coroczne uroczystości rocznicowe.