Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 40 lat temu sąd ogłosił wyrok w sprawie zabójstwa…
2024-07-16, 11:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok.

40 lat temu sąd ogłosił wyrok w sprawie zabójstwa maturzysty Grzegorza Przemyka

Grzegorz Przemyk. [fot. wikipedia/domena publiczna]
Grzegorz Przemyk. [fot. wikipedia/domena publiczna]
40 lat temu, 16 lipca 1984 roku, sąd ogłosił wyrok w sprawie zabójstwa maturzysty Grzegorza Przemyka, syna poetki i działaczki opozycyjnej w PRL Barbary Sadowskiej, zaangażowanej w prace Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Śmierć 19-letniego licealisty w maju 1983 roku była jedną z najgłośniejszych zbrodni aparatu władzy PRL w latach 80.
W procesie wyreżyserowanym przez komunistyczne władze sąd uwolnił od zarzutu pobicia dwóch milicjantów, obciążył natomiast winą sanitariusza i kierowcę karetki, którzy wieźli pobitego do szpitala. W aktach sprawy zachowała się notatka ówczesnego szefa MSW generała Czesława Kiszczaka: "Ma być tylko jedna wersja śledztwa - sanitariusze". Tak też mówiła oficjalna propaganda, równocześnie prowadzono kampanię zniesławiającą matkę Przemyka.

Rok wcześniej, 12 maja 1983 roku, Grzegorz Przemyk świętował z kolegami na warszawskiej Starówce zdaną maturę. Został zatrzymany przez milicjantów pod pretekstem braku dokumentów, i przewieziony na komisariat przy Jezuickiej. Tam brutalnie go pobito, uderzeniami pałki w plecy i ciosami w brzuch. Zmarł dwa dni później, wskutek obrażeń wewnętrznych. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim. Jego pogrzeb, z udziałem kilkudziesięciu tysięcy ludzi, stał się wielką manifestacją skierowaną przeciw władzom reżimu.

Proces w sprawie śmierci Przemyka trwał niespełna dwa miesiące, od 31 maja do 16 lipca 1984 roku. Sąd uniewinnił milicjantów - Ireneusza Kościuka, wówczas 20-letniego zomowca, i Arkadiusza Denkiewicza, dyżurnego komisariatu, który wydał polecenie "Bijcie tak, żeby nie było śladów". W wyniku wymuszonych w śledztwie nieprawdziwych zeznań na 2 oraz 2,5 roku więzienia zostali skazani: sanitariusz Jacek Szyzdek i kierowca karetki Michał Wysocki. Wyszli na mocy amnestii.

Oskarżono też niesłusznie lekarkę pogotowia - Barbarę Makowską-Witkowską - o pobicie i okradzenie pijanego pacjenta. Sprawa ta, choć nie była związana z Przemykiem, służyła wywołaniu wrażenia, że pracownicy pogotowia ratunkowego zachowują się nieetycznie. Lekarka siedziała w więzieniu 13 miesięcy.

Pośmiertnie, w 2008 roku, Grzegorz Przemyk został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Grzegorza Przemyka upamiętnia tablica na domu przy ulicy Zgody 13 w Warszawie, gdzie mieszkał, oraz na budynku liceum im. Frycza Modrzewskiego, gdzie uczęszczał. Jest też patronem ulicy na warszawskiej Pradze-Południe.

(więcej)

Do sprawy śmierci Grzegorza Przemyka wrócono po przemianach demokratycznych 1989 roku. Postępowanie wykazało, że poprzednie śledztwo było manipulowane. W drugim procesie w 1995 roku przed sądem stanęli uniewinnieni wcześniej milicjanci: Ireneusz Kościuk i Arkadiusz Denkiewicz oraz Kazimierz Otłowski, były szef Biura Dochodzeniowo-Śledczego Komendy Głównej MO.

Otłowskiemu zarzucono utrudnianie śledztwa wznowionego w 1990 roku. Dostał półtora roku więzienia w zawieszeniu na 3 lata, później został uniewinniony. W 1999 roku sąd utrzymał wcześniejszy wyrok wobec Denkiewicza, czyli 2 lata pozbawienia wolności, dodając zakaz pełnienia funkcji w policji przez 5 lat. Nie odbył jednak kary, ponieważ - według lekarzy - na skutek wyroku doznał zmian psychicznych. Do więzienia nie trafił także Kościuk, choć został skazany w 2008. Rok później bowiem sąd apelacyjny uznał, że sprawa śmiertelnego pobicia Przemyka przedawniła się 1 stycznia 2005 roku, a w 2010 Sąd Najwyższy oddalił kasację od prawomocnego wyroku sądu apelacyjnego.

Po latach ojciec Grzegorza Leopold Przemyk złożył skargę w sprawie syna do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Ten w 2013 roku orzekł, że Polska naruszyła Europejską Konwencję Praw Człowieka przy wyjaśnianiu śmierci licealisty. Trybunał uznał, że postępowanie karne trwało zbyt długo i doszło do przedawnienia. Jednak ponownego procesu w sprawie śmierci Grzegorza Przemyka nie będzie.

Historii maturzysty poświęcona jest książka Cezarego Łazarewicza z 2016 roku "Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka" oraz film Jana Pawła Matuszyńskiego "Żeby nie było śladów" nakręcony w 2021 na podstawie reportażu Łazarewicza.

Zobacz także

2024-10-26, godz. 01:00 Tadeusz Kościółek, zgładzony przez władze komunistyczne, spoczął na cmentarzu Podgórskim Uroczystości pogrzebowe Tadeusza Kościółka, skazanego na karę śmierci i zgładzonego przez władze komunistyczne w 1953 r., odbyły się w piątek na cmentarzu… » więcej 2024-10-25, godz. 15:45 Breda - odsłonięcie popiersia generała Maczka Na polskim cmentarzu wojskowym w Bredzie odsłonięto popiersie generała Stanisława Maczka. Dowodzona przez niego 1.dywizja pancerna 80 lat temu wyzwoliła miasto… » więcej 2024-10-25, godz. 11:00 Konkurs plastyczny w ramach Tygodnia Patriotycznego Muzeum Ziemi Kozielskiej i Miejska Biblioteka Publiczna w Kędzierzynie-Koźlu zapraszają dzieci i młodzież do udziału w konkursie plastycznym pod tytułem… » więcej 2024-10-25, godz. 09:00 106 lat temu został powołany Sztab Generalny Wojska Polskiego 106 lat temu, 25 października 1918 roku, Rada Regencyjna Królestwa Polskiego powołała urząd Szefa Sztabu Wojsk Polskich. Dziesięć lat później - w 1928… » więcej 2024-10-25, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 25 października » więcej 2024-10-24, godz. 23:36 Uczczono pamięć ofiar obozu Breslau-Lissa 24 października mija 80 lat od pierwszego transportu więźniów do obozu koncentracyjnego Breslau-Lissa. Obecnie mieści się tam jednostka wojskowa. O trudnej… » więcej 2024-10-24, godz. 12:25 XXIX Seminarium Śląskie „Śląska mozaika. Rola wielokulturowości w kształtowaniu regionu” - to temat przewodni tegorocznego Seminarium Śląskiego. Uroczyste otwarcie konferencji… » więcej 2024-10-24, godz. 12:24 Marian Buchowski z nową książką “Rondo. Opolskie fragmenty przeprawy z PRL do RP” to tytuł najnowszej książki Mariana Buchowskiego. Jej promocja odbędzie się w najbliższy piątek (25.10)… » więcej 2024-10-24, godz. 07:00 Przyznano Nagrody Ambasador Polskiej Historii Działacze i organizacje polonijne promujące Polską historię na Węgrzech, w Argentynie, Belgii, Wielkiej Brytanii otrzymały Nagrody Ambasador Polskiej Historii… » więcej 2024-10-24, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 24 października » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »