Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 40 lat temu sąd ogłosił wyrok w sprawie zabójstwa…
2024-07-16, 11:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok.

40 lat temu sąd ogłosił wyrok w sprawie zabójstwa maturzysty Grzegorza Przemyka

Grzegorz Przemyk. [fot. wikipedia/domena publiczna]
Grzegorz Przemyk. [fot. wikipedia/domena publiczna]
40 lat temu, 16 lipca 1984 roku, sąd ogłosił wyrok w sprawie zabójstwa maturzysty Grzegorza Przemyka, syna poetki i działaczki opozycyjnej w PRL Barbary Sadowskiej, zaangażowanej w prace Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Śmierć 19-letniego licealisty w maju 1983 roku była jedną z najgłośniejszych zbrodni aparatu władzy PRL w latach 80.
W procesie wyreżyserowanym przez komunistyczne władze sąd uwolnił od zarzutu pobicia dwóch milicjantów, obciążył natomiast winą sanitariusza i kierowcę karetki, którzy wieźli pobitego do szpitala. W aktach sprawy zachowała się notatka ówczesnego szefa MSW generała Czesława Kiszczaka: "Ma być tylko jedna wersja śledztwa - sanitariusze". Tak też mówiła oficjalna propaganda, równocześnie prowadzono kampanię zniesławiającą matkę Przemyka.

Rok wcześniej, 12 maja 1983 roku, Grzegorz Przemyk świętował z kolegami na warszawskiej Starówce zdaną maturę. Został zatrzymany przez milicjantów pod pretekstem braku dokumentów, i przewieziony na komisariat przy Jezuickiej. Tam brutalnie go pobito, uderzeniami pałki w plecy i ciosami w brzuch. Zmarł dwa dni później, wskutek obrażeń wewnętrznych. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim. Jego pogrzeb, z udziałem kilkudziesięciu tysięcy ludzi, stał się wielką manifestacją skierowaną przeciw władzom reżimu.

Proces w sprawie śmierci Przemyka trwał niespełna dwa miesiące, od 31 maja do 16 lipca 1984 roku. Sąd uniewinnił milicjantów - Ireneusza Kościuka, wówczas 20-letniego zomowca, i Arkadiusza Denkiewicza, dyżurnego komisariatu, który wydał polecenie "Bijcie tak, żeby nie było śladów". W wyniku wymuszonych w śledztwie nieprawdziwych zeznań na 2 oraz 2,5 roku więzienia zostali skazani: sanitariusz Jacek Szyzdek i kierowca karetki Michał Wysocki. Wyszli na mocy amnestii.

Oskarżono też niesłusznie lekarkę pogotowia - Barbarę Makowską-Witkowską - o pobicie i okradzenie pijanego pacjenta. Sprawa ta, choć nie była związana z Przemykiem, służyła wywołaniu wrażenia, że pracownicy pogotowia ratunkowego zachowują się nieetycznie. Lekarka siedziała w więzieniu 13 miesięcy.

Pośmiertnie, w 2008 roku, Grzegorz Przemyk został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Grzegorza Przemyka upamiętnia tablica na domu przy ulicy Zgody 13 w Warszawie, gdzie mieszkał, oraz na budynku liceum im. Frycza Modrzewskiego, gdzie uczęszczał. Jest też patronem ulicy na warszawskiej Pradze-Południe.

(więcej)

Do sprawy śmierci Grzegorza Przemyka wrócono po przemianach demokratycznych 1989 roku. Postępowanie wykazało, że poprzednie śledztwo było manipulowane. W drugim procesie w 1995 roku przed sądem stanęli uniewinnieni wcześniej milicjanci: Ireneusz Kościuk i Arkadiusz Denkiewicz oraz Kazimierz Otłowski, były szef Biura Dochodzeniowo-Śledczego Komendy Głównej MO.

Otłowskiemu zarzucono utrudnianie śledztwa wznowionego w 1990 roku. Dostał półtora roku więzienia w zawieszeniu na 3 lata, później został uniewinniony. W 1999 roku sąd utrzymał wcześniejszy wyrok wobec Denkiewicza, czyli 2 lata pozbawienia wolności, dodając zakaz pełnienia funkcji w policji przez 5 lat. Nie odbył jednak kary, ponieważ - według lekarzy - na skutek wyroku doznał zmian psychicznych. Do więzienia nie trafił także Kościuk, choć został skazany w 2008. Rok później bowiem sąd apelacyjny uznał, że sprawa śmiertelnego pobicia Przemyka przedawniła się 1 stycznia 2005 roku, a w 2010 Sąd Najwyższy oddalił kasację od prawomocnego wyroku sądu apelacyjnego.

Po latach ojciec Grzegorza Leopold Przemyk złożył skargę w sprawie syna do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Ten w 2013 roku orzekł, że Polska naruszyła Europejską Konwencję Praw Człowieka przy wyjaśnianiu śmierci licealisty. Trybunał uznał, że postępowanie karne trwało zbyt długo i doszło do przedawnienia. Jednak ponownego procesu w sprawie śmierci Grzegorza Przemyka nie będzie.

Historii maturzysty poświęcona jest książka Cezarego Łazarewicza z 2016 roku "Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka" oraz film Jana Pawła Matuszyńskiego "Żeby nie było śladów" nakręcony w 2021 na podstawie reportażu Łazarewicza.

Zobacz także

2024-09-21, godz. 11:58 Dziś Międzynarodowy Dzień Pokoju Dziś Międzynarodowy Dzień Pokoju. Pracownicy Polskiej Misji Medycznej podkreślają, że w wyniku konfliktów zbrojnych na przestrzeni lat zginęły miliony… » więcej 2024-09-21, godz. 09:00 82 lata temu Niemcy zakończyli wielką akcję likwidacyjną w warszawskim getcie 2 lata temu, 21 września 1942 roku, Niemcy zakończyli wielką akcję likwidacyjną w warszawskim getcie. Tego dnia z Umschlagplatz - rampy kolejowej przy ulicy… » więcej 2024-09-21, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 21 września » więcej 2024-09-20, godz. 21:30 „Łączka i inne miejsca poszukiwań” – zgłoszenia do projektu do 7 października. Trwa VIII edycja projektu edukacyjnego „Łączka i inne miejsca poszukiwań”. Projekt został przygotowany przez Biuro Poszukiwań i Identyfikacji, Centralny… » więcej 2024-09-20, godz. 20:51 Przegląd filmów o księdzu Popiełuszce rozpoczyna obchody 40. rocznicy jego śmierci Przegląd filmowy "Popiełuszko. Kazania na dziś" rozpoczyna obchody 40. rocznicy śmierci kapłana męczennika, kapelana Solidarności. Pokazy filmów o błogosławionym… » więcej 2024-09-20, godz. 11:00 Cykl "Kulisy historii" - gen. Jan Kruszewski – dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza. 12 września 2024 roku na warszawskich Powązkach spoczęły doczesne szczątki generała Jana Kazimierza Kruszewskiego. Zostały przeniesione z pod paryskiego… » więcej 2024-09-20, godz. 09:00 85 lat temu zmarł Tadeusz Dołęga-Mostowicz 85 lat temu, 20 września 1939 roku, zmarł Tadeusz Dołęga-Mostowicz, jeden z najpoczytniejszych polskich pisarzy XX wieku, autor powieści "Kariera Nikodema… » więcej 2024-09-20, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 20 września » więcej 2024-09-19, godz. 18:00 Konkurs na Najlepszy Debiut Historyczny Roku w zakresie historii najnowszej IPN oraz Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk ogłosiły siedemnastą edycję Konkursu im. Władysława Pobóg-Malinowskiego na Najlepszy… » więcej 2024-09-19, godz. 16:11 Orkiestra Polskiego Radia w Warszawie zagra na 10-leciu Muzeum POLIN Orkiestra Polskiego Radia zagra na 10-leciu otwarcia wystawy stałej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie. Koncert „Mir zenen do. Jesteśmy tutaj”… » więcej
1819202122
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »