Jego epokowe odkrycie zmieniło sposób widzenia świata i stało się przyczyną zmiany, jaka zaszła w Europie Zachodniej w rozważaniu nauki, przyczyniając się tym samym do jej rozwoju. Oprócz astronomii, Kopernik miał też ogromne zasługi w dziedzinie ekonomii, matematyki, prawa i medycyny, a także jako tłumacz poezji włoskiej.

Praca "De revolutionibus orbium coelestium", wydana drukiem w 1543 roku w Norymberdze, zaprzeczała obowiązującemu dotąd systemowi geocentrycznemu, według którego, wszechświat miał krążyć wokół Ziemi. Zmiana światopoglądowa i obyczajowa, niosąca za sobą również skutki polityczne i religijne, jaką spowodowało dzieło Kopernika, została nazwana "przewrotem kopernikańskim".

Teoria Kopernika stała się podstawą rozwoju nauk ścisłych w epoce renesansu. Jej zwolennikami byli Jan Kepler i Galileusz, a główne założenia w dziedzinie kosmologii rozszerzyli Thomas Digges i Giordano Bruno. To oni pokazali, że droga, którą rozpoczął Mikołaj Kopernik, prowadzi do poznania prawdziwej konstrukcji Kosmosu czy Układu Słonecznego. W 1616 roku dzieło Kopernika znalazło się jednak na indeksie ksiąg zakazanych, skąd zostało usunięte dopiero w 1822 roku.

Rękopis "O obrotach sfer niebieskich" przechodził różne koleje losu, by w XVII wieku znaleźć się w Bibliotece Nostitzów w Pradze. Po upaństwowieniu jej zbiorów, w 1956 rząd Czechosłowacji ofiarował bezcenny zabytek w darze narodowi polskiemu. Odtąd jest przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. W 1999 roku rękopis został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata.

Kopernik zasłużył się też między innymi w dziedzinie ekonomii. W 1522 roku, podczas wykładu "Traktat o monecie", wygłoszonego w Grudziądzu, postawił słynną tezę o wypieraniu lepszego pieniądza (tego o większej wartości rynkowej) przez gorszy, co jego zdaniem powodowało ubożenie społeczeństwa. Przedstawił wówczas także projekt reformy monetarnej w Prusach Królewskich.

Mikołaj Kopernik zmarł 21 maja 1543 roku we Fromborku. Podawana jest też data 24 maja, a jeszcze inne źródła wskazują na dni między 21 a 24 maja. Został pochowany we fromborskiej Bazylice Archikatedralnej.

Imię słynnego uczonego noszą między innymi: jeden z najokazalszych kraterów Księżyca, krater na Marsie, planetoida, satelity badawcze oraz obserwatoria astronomiczne. Jest też patronem licznych szkół, ulic, instytucji, w tym Centrum Astronomicznego Polskiej Akademii Nauk w Warszawie oraz popularnego Centrum Nauki Kopernik w stolicy. Zgodnie z uchwałą Senatu, w związku z 480. rocznicą śmierci astronoma, a także 550. rocznicą urodzin, która przypadała w ubiegłym roku - rok 2023 był Rokiem Mikołaja Kopernika.

(więcej)

Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu, w rodzinie mieszczańskiej. Tam spędził dzieciństwo i młodość. Studiował w Akademii Krakowskiej, a następnie w Bolonii, Padwie i Ferrarze, gdzie w 1503 roku doktoryzował się z prawa kanonicznego. Po powrocie do Polski zamieszkał w Lidzbarku Warmińskim, pracował jako lekarz oraz sekretarz swojego wuja Łukasza Watzenrode, biskupa warmińskiego.

W 1510 roku Kopernik został kanonikiem warmińskim, czyli urzędnikiem biskupa, bez święceń kapłańskich. Zamieszkał we Fromborku, z którym był związany do końca życia. Prowadził obserwacje astronomiczne i pisał swoje główne dzieło. W latach 1517-1526 opublikował wiele prac o reformie monetarnej. W czasie wojny polsko-krzyżackiej, 26 stycznia 1521 roku dowodził obroną zamku olsztyńskiego przed Krzyżakami. Dzięki niemu ten jeden z najważniejszych fortów południowej Warmii nie dostał się w ręce wroga.

W grudniu 1542 roku Kopernik doznał wylewu i został częściowo sparaliżowany. Zmarł 21 maja 1543 roku we Fromborku.

Domniemanym miejscem jego pochówku była fromborska archikatedra. Jednak poszukiwania grobu astronoma trwały kilkaset lat. Dopiero w 2005 roku, podczas prowadzonych tam wykopalisk, odnaleziono jego szczątki, co potwierdziły badania genetyczne. W 2010 roku odbyła się powtórna ceremonia pogrzebowa. Szczątki astronoma ponownie pochowano w katedrze we Fromborku. Złożono je pod posadzką przy ołtarzu św. Krzyża, którym za życia opiekował się Kopernik. Mszy pogrzebowej przewodniczył ówczesny prymas Polski, nuncjusz apostolski Józef Kowalczyk. Homilię wygłosił ówczesny metropolita lubelski arcybiskup Józef Życiński (zmarł w 2011). Hierarcha podkreślił, że teoria heliocentryczna Kopernika, mówiąca, iż to Słońce jest w centrum Wszechświata, była kwestionowana, a potem uznana przez inkwizycję za heretycką. Przypomniał, że to Jan Paweł II zrehabilitował uczonych i odkrywców, uznanych za heretyków w czasach inkwizycji. Zaznaczył też, że Kościół opowiada się za łączeniem i uzupełnianiem wiedzy z różnych dyscyplin nauki, które w centrum stawiają człowieka i jego godność.