Podczas II wojny światowej, w 1940 roku Herling-Grudziński został ujęty przez NKWD i skazany na pięć lat łagrów. Zwolniony po dwóch latach, wyszedł ze Związku Radzieckiego z armią generała Władysława Andersa. Walczył pod Monte Cassino. Mieszkał we Włoszech, potem w Londynie, by w 1955 roku na stałe osiąść w Neapolu. Był publicystą londyńskich "Wiadomości", współpracownikiem Radia Wolna Europa, a także współzałożycielem miesięcznika "Kultura". Należał do Instytutu Literackiego.

Pisał o sprawach uniwersalnych, poruszał problemy dotyczące egzystencjalnego osamotnienia, a także postawy człowieka wobec totalitaryzmu. Jego "Inny świat", w którym odwoływał się do wstrząsających wspomnień z łagrów, krytycy uznali za jedno z najdoskonalszych dzieł poświęconych życiu w sowieckich obozach. Z kolei "Dziennik pisany nocą" jest uważany za niezwykle oryginalną i osobistą kronikę historii Polski i Europy w XX wieku, która opisuje dramat człowieka poszukującego wartości, wzorców i prawdy. Pisarz wydał też między innymi opowiadania "Wieża (...)", "Skrzydła ołtarza", "Gorący oddech pustyni", szkice "Upiory rewolucji" oraz zbiór esejów "Godzina cieni (...)". Większość dzieł została przełożona na języki obce.

W PRL jego książki podlegały cenzurze i ukazywały się w tzw. drugim obiegu. Dopiero po 1989 roku był oficjalnie wydawany i rozpowszechniany. Do Polski Herling-Grudziński przyjechał po raz pierwszy w 1991, a w 1998 został uhonorowany Orderem Orła Białego.
Rok 2019, w którym przypadała 100. rocznica urodzin pisarza, uchwałą Sejmu, był obchodzony jako Rok Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W uchwale posłowie podkreślili, że jego losy i twórczość stanowią "świadectwo cierpień i czynów człowieka, któremu przyszło przeżyć czasy totalitarnej przemocy i kryzysu wartości".

(więcej)

Gustaw Herling-Grudziński urodził się 20 maja 1919 roku w Kielcach, w spolonizowanej rodzinie żydowskiej. Przez dwa lata studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. Debiutował jako 16-latek, artykułem na łamach pisma "Kuźnia Młodych". Współpracował także z czasopismami: "Ateneum", "Pion", "Nad Wyraz", był redaktorem tygodnika "Orka na Ugorze".

W październiku 1939 roku założył wraz z kolegami jedną z pierwszych polskich organizacji konspiracyjnych - Polską Ludową Akcję Niepodległościową, którą kierował przez dwa miesiące. Miał 21 lat, gdy w 1940 roku został aresztowany przez NKWD i z pięcioletnim wyrokiem osadzony w łagrze pod Archangielskiem nad Morzem Białym. Po zwolnieniu wstąpił do armii generała Władysława Andersa, a następnie przeszedł cały szlak bojowy 2. Korpusu Polskiego. Za udział w bitwie pod Monte Cassino został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari.

Po wojnie pozostał na emigracji, zamieszkał w Neapolu. W 1946 roku przystąpił we Włoszech do Polskiej Partii Socjalistycznej. Publikował w czasopismach partyjnych - "Robotniku Polskim" i "Świetle". Od 1952 roku współpracował z Radiem Wolna Europa. Podpisał list pisarzy polskich na emigracji, solidaryzujących się z sygnatariuszami Listu 59, protestującymi przeciwko zmianom w konstytucji PRL.

Był laureatem wielu wyróżnień, między innymi nagrody Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku, Fundacji im. Kościelskich w Genewie, a także włoskiej Premio Viareggio Internazionale, międzynarodowej "Prix Gutenberg" i francuskiego Pen-Clubu. W 1997 roku pisarz gościł w Lublinie, gdzie otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. W 2000 roku odebrał w Krakowie doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Należał do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Zmarł 4 lipca 2000 roku w Neapolu, w wieku 81 lat. Został pochowany na cmentarzu Poggioreale w kaplicy rodziny Croce. Pisarz był zięciem włoskiego filozofa Benedetta Croce.
Po wielu latach, w 2023 roku zakończono publikację wydania "Dzieł zebranych" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Obejmuje ona całość twórczości, także utwory rozproszone, artykuły, wywiady oraz zdjęcia pochodzące z jego archiwum, które też zostało zdygitalizowane.