Od lutego do maja 1945 roku generał Anders pełnił obowiązki Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych. Po wojnie pozostał na emigracji w Londynie. Komunistyczne władze pozbawiły go polskiego obywatelstwa i stopnia generała. Pośmiertnie, w 1989 roku, przywrócono mu obywatelstwo Rzeczpospolitej. W 1995 roku generał Anders został uhonorowany najwyższym polskim odznaczeniem państwowym - Orderem Orła Białego.

Władysław Anders walczył w powstaniu wielkopolskim, później w wojnie polsko-bolszewickiej. Podczas wojny obronnej 1939 roku trafił do niewoli sowieckiej. Po odmowie wstąpienia do Armii Czerwonej, spędził blisko dwa lata w więzieniach. Wyszedł w sierpniu 1941 roku na mocy układu Sikorski-Majski. W Związku Radzieckim utworzył armię złożoną z Polaków zwolnionych z sowieckich więzień i łagrów. Przewidując zmianę nastawienia Sowietów do powstania polskiego wojska, doprowadził do jego ewakuacji do Iranu. Dzięki Andersowi, do listopada 1942 roku ze Związku Radzieckiego w sumie wysłano ponad 115 tysięcy osób, w tym około 78 i pół tysiąca żołnierzy oraz 37 tysięcy cywilów. Wśród ewakuowanych było prawie 18 tysięcy dzieci.

Żołnierze Armii Polskiej weszli następnie w skład 2. Korpusu Polskiego na Bliskim Wschodzie. Pod dowództwem Andersa walczyli do końca wojny we Włoszech, wyzwalając między innymi Ankonę i Bolonię, i przyczyniając się do skrócenia czasu walk aliantów z Niemcami na froncie zachodnim.

Władysław Anders przez lata konsekwentnie domagał się ujawnienia prawdy o zbrodni katyńskiej. Jeszcze podczas II wojny światowej, tworząc Armię Polską w ZSRR, prowadził poszukiwania oficerów więzionych wcześniej w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Wtedy jeszcze nie wiedział, że blisko 22 tysiące polskich oficerów i jeńców wojennych zostało zgładzonych przez NKWD wiosną 1940. Później na emigracji generał Anders walczył z kłamstwem katyńskim. Uczestniczył też w kampanii na rzecz uwolnienia rodaków przebywających w łagrach sowieckich.

Był przeciwnikiem porządku jałtańskiego narzuconego Polsce. Potępiał próby kompromisu z komunistami. W 1956 roku poprowadził w Londynie marsz 20 tysięcy polskich emigrantów. Patronował powstaniu Skarbu Narodowego, współorganizował Zjazd Polski Walczącej w 1966 roku, związany z obchodami Millennium Chrztu Polski.

Zmarł w Londynie, 12 maja 1970 roku. Zgodnie z jego wolą, został pochowany wśród swoich żołnierzy na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino, jednym z najważniejszych miejsc pamięci narodowej. W 2011 roku spoczęła tam wdowa po generale Irena Anders.

(więcej)

Urodził się 11 sierpnia 1892 roku w Błoniu w Łódzkiem. Służbę wojskową rozpoczął w 1917 roku. Walczył na czele pułku w wojnie polsko-bolszewickiej, między innymi w Bitwie Warszawskiej. Został odznaczony przez marszałka Józefa Piłsudskiego Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari.

W 1923 roku ukończył Wyższą Szkołę Wojenną w Paryżu. W latach 1926-1937 dowodził 2. Samodzielną Brygadą Kawalerii, a następnie - Nowogródzką Brygadą Kawalerii, z którą wszedł w skład armii "Modlin". Od 29 września 1939 roku w niewoli, był więziony przez NKWD we Lwowie, potem w centralnym więzieniu NKWD na moskiewskiej Łubiance, w tamtejszym więzieniu śledczym Butyrki i ponownie na Łubiance.

Został zwolniony po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i podpisaniu 30 lipca 1941 roku układu Sikorski-Majski. Dokument ten gwarantował między innymi uwolnienie obywateli polskich z sowieckich więzień, dzięki temu stało się możliwe tworzenie polskiego wojska na terenie Związku Sowieckiego. Formowanie armii powierzono generałowi Andersowi, mianowanemu dowódcą przez Naczelnego Wodza generała Władysława Sikorskiego. Do tworzącego się wojska masowo zgłaszali się zarówno żołnierze, jak i cywile. W sumie 115 tysięcy osób.

Po ewakuacji wojska do Iranu Anders był dowódcą Armii Polskiej na Wschodzie w Iraku i Palestynie oraz 2. Korpusu Polskiego, którym kierował w kampanii włoskiej. Przerzucony do Włoch na początku 1944 roku, 2. Korpus walczył z Niemcami w ramach 8. Armii Brytyjskiej. Od lutego do maja 1945 generał Anders pełnił funkcję Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Polskich Sił Zbrojnych.

Po zakończeniu działań wojennych pozostał na emigracji. Zajmował się organizowaniem odpowiednich warunków życia dla swoich żołnierzy oraz Polaków, którzy nie wrócili do kraju. Z jego inicjatywy powstawały kursy zawodowe, szkoły i warsztaty. Aktywnie angażował się także w działalność polityczną. Od 1949 roku pełnił funkcję przewodniczącego Skarbu Narodowego, a w 1954-tym został członkiem Rady Trzech. Z myślą o wolnej Polsce, publikując w 1949 roku wspomnienia wojenne, generał Anders zatytułował je "Bez ostatniego rozdziału".

Był kawalerem wielu polskich i zagranicznych odznaczeń, między innymi brytyjskiego Krzyża Komandorskiego Orderu Łaźni, perskiego Cesarskiego Orderu Lwa i Słońca "Homayeun" I klasy, a także komandorem francuskiego Orderu Narodowego Legii Honorowej. Za specjalne zasługi w zwalczaniu komunizmu w 1962 roku otrzymał amerykański Order of Lafayette.