Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 100 lat temu urodził się Józef Uznański, narciarz…
2024-03-30, 07:30 Autor: IAR/B.Falkowska/K.Koziełł/dok.

100 lat temu urodził się Józef Uznański, narciarz, ratownik tatrzański, kurier Armii Krajowej

Kurierzy tatrzańscy - od prawej: Józef Krzeptowski, Władysław Roj-Gąsienica, Jan Bobowski, Jan Kula, Józef Uznański, Stanisław Kula. [fot. wikipedia/domena publiczna]
Kurierzy tatrzańscy - od prawej: Józef Krzeptowski, Władysław Roj-Gąsienica, Jan Bobowski, Jan Kula, Józef Uznański, Stanisław Kula. [fot. wikipedia/domena publiczna]
100 lat temu, 30 marca 1924 roku, urodził się Józef Uznański, "Ujek", narciarz, ratownik tatrzański, w czasie II wojny światowej łącznik i kurier Armii Krajowej. Górskimi szlakami przerzucał tajną pocztę, broń, amunicję i przeprowadzał ludzi. Działał też w partyzantce w 1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK.
Po wojnie był represjonowany przez władze komunistyczne, a gdy represje zelżały, został ratownikiem górskim. Zmarł w 2012 roku .

Józef Uznański miał wyjątkowe umiejętności narciarskie i doskonale znał Tatry, co ułatwiało mu wykonywanie zadań w konspiracji. Do historii przeszedł jego skok na nartach z kolejki linowej na Kasprowy Wierch, który wykonał, gdy dowiedział się od kolejarza, że na górnym peronie czekają na niego Niemcy.

Uznański po latach wspominał to wydarzenie w dokumentalnym filmie Jerzego Porębskiego z 2016 roku - "Ujek. Józef Uznański". Podczas jednego z zadań nocował w Kuźnicach, a następnego dnia zdecydował się opuścić wieś kolejką na Kasprowy, żeby nie zostawić śladów na świeżym śniegu. Pechowo trafił na obławę. Kiedy okazało się, że nie da się już wycofać z kolejki ani wysiąść z niej na przystanku pośrednim na Myślenickich Turniach, gdy wagonik zwolnił przed Kasprowym, konduktor odblokował mu drzwi. Wówczas narciarz wyskoczył na wysoki śnieg i zjechał Żlebem Pod Palcem. Jak wspominał wtedy dopiero zaczęła się jego gehenna, bo musiał przedostać się w ekstremalnie wysokim, świeżym śniegu do schroniska na Hali Gąsienicowej, co zajęło mu całą noc. Stamtąd, po odpoczynku, ruszył w dalszą drogę. Historia skoku z kolejki na Kasprowy Wierch stała się kanwą filmu "Znicz olimpijski" z 1969 roku.

Tuż po zakończeniu wojny Józef Uznański był dwukrotnie aresztowany przez władze komunistyczne - za każdym razem udało mu się uciec. Zdecydował się wtedy opuścić Zakopane i wyjechał na Ziemie Odzyskane. Tam wkrótce znowu został zatrzymany w Gorzowie Wielkopolskim. Na skutek ciężkiego śledztwa trafił do szpitala, skąd uciekł w 1952 roku i wrócił do Zakopanego. Początkowo ukrywał się, a od 1954 roku, gdy represje władz komunistycznych zelżały, został ratownikiem Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Uczestniczył w ponad 300 akcjach ratowniczych, testował nowe techniki ratownicze. Jako pierwszy wytrenował psa do poszukiwania ludzi zasypanych przez lawinę śnieżną. Był także instruktorem narciarskim i przewodnikiem tatrzańskim, należał do Klubu Wysokogórskiego. Za swoje zasługi otrzymał między innymi Krzyż Komandorski z Gwiazdą i Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Walecznych, Złoty Krzyż Zasługi, a także srebrny medal "Za wybitne osiągnięcia sportowe", złotą odznakę Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego i odznakę "Za wzorową pracę w służbie zdrowia".

(więcej)

Józef Uznański urodził się w 1924 roku w Zakopanem, w rodzinie o tradycjach patriotycznych i religijnych. Od najmłodszych lat uczył się jazdy na nartach, a jego nauczycielami byli najlepsi sportowcy tamtych czasów: Bronisław Czech, Helena Marusarzówna i jej brat Stanisław Marusarz. Jako 16-latek wystartował w narciarskich mistrzostwach Polski, plasując się w pierwszej dziesiątce. Zdaniem ekspertów miał szansę znaleźć się w gronie najlepszych zjazdowców ówczesnej Europy. Jego karierę przerwała jednak II wojna światowa. W jej początkowym okresie pracował jako tragarz w schronisku na Hali Gąsienicowej. W 1942 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. Stacjonował głównie w Ochotnicy Górnej z IV batalionem Juliana Zapały, pseudonim "Lampart", z 1. Pułku Strzelców Podhalańskich. Będąc w partyzantce, wykonywał zadania związane z pełnieniem funkcji łącznika i kuriera.

Po wojnie Józef Uznański wrócił do sportu - uczestniczył w treningach, a później z sukcesami startował w konkursach skoków narciarskich. Jednak po kilku miesiącach zaczęły się prześladowania ze strony NKWD i UB, na skutek tego na dziewięć lat opuścił Zakopane. Po powrocie, w 1954 roku rozpoczął pracę jako etatowy ratownik górski. W dokumencie "Ujek. Józef Uznański" podkreślał, że niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego jak specjalistyczne umiejętności musieli mieć ratownicy wzywani, w różnych warunkach, zarówno do wypadków turystycznych, jak i taternickich, jaskiniowych, ale także lawinowych. Koledzy z GOPR wspominając Józefa Uznańskiego, podkreślali, że dzięki wielkiemu doświadczeniu, był cenionym nauczycielem młodych pokoleń ratowników, "chodzącą sławą" i wzorem do naśladowania, ale także kompanem do wspólnego spędzania czasu. Przy tym pozostawał skromnym człowiekiem.

Józef Uznański zmarł 20 lutego 2012 roku. Miał 87 lat. Został pochowany na Nowym Cmentarzu w Zakopanem.

Zobacz także

2024-04-13, godz. 09:00 84. rocznica drugiej deportacji Polaków w głąb Związku Sowieckiego 84 lata temu, w nocy z 12 na 13 kwietnia 1940 roku, rozpoczęła się druga - z czterech - masowa deportacja ludności polskiej w głąb Związku Sowieckiego… » więcej 2024-04-13, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 13 kwietnia » więcej 2024-04-12, godz. 12:00 19 kwietnia - w 81 rocznicę powstania w warszawskim getcie - akcja Żonkile odbywać się będzie w Warszawie, w Polsce… Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN po raz dwunasty organizuje społeczno-edukacyjną akcję Żonkile, będącą częścią obchodów 81. rocznicy wybuchu powstania… » więcej 2024-04-12, godz. 11:00 Kolejni Polacy uhonorowani tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata Kolejni Polacy uhonorowani tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie ambasador Izraela w Polsce Jakow Liwne… » więcej 2024-04-12, godz. 10:00 Premier Estonii i dyrektor IPN upamiętnili Zbrodnię Katyńską Premier Estonii Kaja Kallas i dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki złożyli kwiaty pod Krzyżem Katyńskim na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich… » więcej 2024-04-12, godz. 09:00 95 lat temu zwodowano pierwszy polski okręt podwodny ORP "Wilk" 95 lat temu, 12 kwietnia 1929 roku, we francuskim Hawrze zwodowano pierwszy polski okręt podwodny - ORP "Wilk". Mimo oficjalnego zakończenia budowy wciąż trwało… » więcej 2024-04-12, godz. 00:20 Kalendarium historyczne 12 kwietnia » więcej 2024-04-11, godz. 12:00 IPN - Pamiętamy o ofiarach zbrodni katyńskiej 5 marca 1940 r. Biuro Polityczne KC WKP(b) zdecydowało o likwidacji polskich jeńców wojennych bez przedstawiania im zarzutów, decyzji o zakończeniu śledztwa… » więcej 2024-04-11, godz. 12:00 W Lublinie wystawa o zbrodni katyńskiej Wystawę "Zbrodnia Katyńska 1940. Zagłada polskich elit" będzie można oglądać w Lublinie. Ekspozycja została przygotowana przez Oddziałowe Biuro Edukacji… » więcej 2024-04-11, godz. 11:00 Dyskusja „Zbrodnia Katyńska. Wołanie o prawdę i sprawiedliwość” Z okazji przypadającego 13 kwietnia Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej zaprasza na dyskusję o sowieckim… » więcej
7891011
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »