Podkreślał, że nagrodzeni prezentują różne środowiska, które rozpoczynały działalność opozycyjną w marcu ’68, czy przed grudniem 1980 roku. „Wszystkich łączy wolność i solidarność oraz pragnienie wolnej, demokratycznej Polski i niezgoda na zniewolenie komunistyczne” - mówił Mateusz Szpytma. „Przede wszystkim państwa działalność przyczyniła się do tego, że mamy wolną Rzeczpospolitą” - zwracał się do odznaczonych wiceprezes IPN. Podkreślał, że bez społeczeństwa prawdziwie kochającego wolność i niepodległość, często procesy geopolityczne i relacje międzynarodowe często nie wystarczą do zmian.

Największą grupę odznaczonych stanowili Rolnicy Indywidualni. Jednym przedstawicieli jest Andrzej Krzysztof Ciołkowski - organizator struktur Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarności” w gminie Iłów. Jak mówi Polskiemu Radiu solidarna działalność rolników rodziła nowe nadzieje, nie przeszkodził im stan wojenny. Choć, jak wspominał, 13 grudnia spotkał go na zjeździe wojewódzkiego rolników ziemi płockiej, z zebrania wracali pośród czołgów, zaczęły się rewizje, przesłuchania działania rozpoczęli od duszpasterstwa rolników, organizacji mszy za ojczyznę, rozpoczęli wydawanie i dystrybucję gazet i ulotek drugiego obiegu.

Krzyż Wolności i Solidarności pośmiertnie przyznano Zbigniewowi Melakowi, który w latach osiemdziesiątych działał w Komitecie Katyńskim, był jednemu z inicjatorów postawienia Pomnika Katyńskiego, 31 lipca 1981 roku na cmentarzu powązkowskim w Warszawie. W jego imieniu odznaczenie odebrał brat - Józef Melak. Wspominał, że ustawienie krzyża na wojskowych Powązkach obserwowanych przez UB to był prawdziwy wyczyn. „Tego chcieli dokonać tylko ludzie z Armii Krajowej. Do inicjatywy zachęcał ich generał Antoni Heda „Szary”- zaznaczył Józef Melak. Dodał, że dzięki wsparciu ojca duchownego księdza Wacława Karłowicza i dobrze zorganizowanej akcji udało się postawić krzyż na Powązkach.

Odznaczenie Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm 5 sierpnia 2010 roku. Po raz pierwszy przyznano go w czerwcu 2011 roku przy okazji obchodów 35. rocznicy protestów społecznych w Radomiu. Zasłużonych działaczy opozycyjnych - kandydatów do odznaczenia można zgłaszać do IPN.