W czasach, gdy kraj znajdował się pod zaborami, jako pierwszy zebrał i uporządkował według regionów wiedzę na temat polskiej twórczości ludowej - muzyki, tańców, zwyczajów i mowy. Dziełem jego życia jest wielotomowa monografia polskiej sztuki i kultury ludowej. Publikacja do dziś inspiruje naukowców i artystów.

Kolberg zebrał i usystematyzował kulturę ludową według regionów, w dziele zatytułowanym: "Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce". Praca ta objęła tereny całej przedrozbiorowej Rzeczypospolitej. Zawiera około 12 tysięcy pieśni, 670 bajek, 2700 przysłów i wiele innych dokumentów ludowej kultury.

Odnosił również sukcesy jako kompozytor. Spod jego pióra wyszły między innymi dwa obrazki sceniczne - "Król pasterzy" i "Sceny w karczmie, czyli Powrót Janka", a także opera "Wiesław" i pieśni na głos do tekstów Teofila Lenartowicza czy Stefana Witwickiego. Jest również autorem, cieszących się powodzeniem, kompozycji fortepianowych w stylu brillant, w tym polonezów, mazurów i kujawiaków.

Oskar Kolberg współredagował 28-tomową "Encyklopedię powszechną" Samuela Orgelbranda, dla której opracował około tysiąca haseł. Współpracował również z warszawskimi czasopismami, publikując artykuły o tematyce ludowej i z zakresu historii muzyki.

W 1874 roku Kolberg został członkiem komisji antropologicznej Akademii Umiejętności. W 1878 roku wziął udział w Światowej Wystawie w Paryżu, gdzie otrzymał dyplom i medal pamiątkowy.

Zmarł 3 czerwca 1890 roku w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim. Od 50 lat (1974 roku) za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury ludowej jest przyznawana Nagroda im. Oskara Kolberga. Otrzymują ją twórcy, działacze ruchu folklorystycznego, muzycy i badacze.

Z okazji 200. rocznicy urodzin wybitnego etnografa i kompozytora, uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej, rok 2014 był obchodzony jako Rok Oskara Kolberga.