Podczas II wojny światowej walczył w Armii Krajowej, brał udział w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie uczestniczył w drugiej konspiracji, w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość. Był jednym z 34 polskich intelektualistów, którzy podpisali się pod listem przekazanym w marcu 1964 roku premierowi Józefowi Cyrankiewiczowi w proteście przeciwko działaniom cenzury. W 1989 roku uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. Reprezentował stronę rządową, mając jednak zaufanie opozycji. Przewodniczył posiedzeniu plenarnemu, które kończyło rozmowy. Od 1990 roku był wiceprzewodniczącym Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Pełnił funkcję stałego konsultanta prac nad "Atlasem Historycznym Chrześcijaństwa w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej". Liczne uczelnie uhonorowały go tytułem doktora honoris causa, wśród nich uniwersytety w Bordeaux, Budapeszcie, Paryżu, Moskwie, Oxfordzie i Poznaniu oraz Katolicki Uniwersytet Lubelski.

W 1994 roku profesor Aleksander Gieysztor został uhonorowany najwyższym polskim odznaczeniem państwowym - Orderem Orła Białego.

(więcej)

Aleksander Gieysztor urodził się 17 lipca 1916 roku w Moskwie. Tam jego rodzina przeniosła się z polskich ziem zaboru rosyjskiego w czasie I wojny światowej. Od 1921 roku mieszkał w Warszawie. Jako 19-letni student był najmłodszym uczestnikiem V Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich we wrześniu 1935 roku. W 1937 ukończył studia w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego.

Brał udział w wojnie obronnej 1939, rok później wstąpił do Związku Walki Zbrojnej, potem jako żołnierz Armii Krajowej walczył w Powstaniu Warszawskim. Pracował między innymi w Biurze Informacji i Propagandy AK. Posługiwał się pseudonimami: "Borodzicz", "Lissowski", "Olicki", "Walda". Po klęsce powstania dostał się do niewoli. Do stolicy powrócił 28 maja 1945 roku.

Po wojnie działał w antykomunistycznym podziemiu, przez pewien czas stał na czele WiN. Zdekonspirowany przez płk. Jana Rzepeckiego, spotkał się z nim w więzieniu na Rakowieckiej, i na jego polecenie przekazał część archiwów, broń i pieniądze funkcjonariuszom UB. W latach 60. do początku 70. podjął współpracę z wywiadem PRL. Związany z Uniwersytetem Warszawskim od 1945 roku, w działalności naukowej zajmował się głównie problematyką początków państwa polskiego oraz średniowieczną historią Warszawy i Mazowsza. W latach 1955-1975 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Historycznego UW. Był też członkiem Polskiej Akademii Nauk. W 1980 roku został mianowany jej prezesem. Od 1982 roku należał do Szwedzkiej Królewskiej Akademii Nauk, a od 1980 roku był dyrektorem Zamku Królewskiego w Warszawie. W sierpniu 1980 roku podpisał apel 64 pisarzy i publicystów i uczonych, skierowany do komunistycznych władz o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami.

W latach 90. Aleksander Gieysztor przyczynił się do powstania Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku. Silnie związany z tą uczelnią, do końca życia prowadził w niej wykłady.