Już w czasie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim wstąpił do Związku Strzeleckiego, w którym ukończył Niższą Szkołę Oficerską. Po wybuchu I wojny światowej walczył w Legionach Polskich, między innymi na Ukrainie. Przeszedł kampanię karpacką, besarabską i wołyńską, był dwukrotnie ranny. W 1920, w czasie wojny polsko-bolszewickiej, objął funkcję szefa sztabu Grupy Operacyjnej "Dolna Wisła”, a następnie kolejno 5., 2. i 3. Armii Wojska Polskiego.

Po zakończeniu walk o niepodległość wspinał się po kolejnych szczeblach kariery wojskowej. W 1936 roku został Inspektorem Obrony Powietrznej Państwa, a rok później dowódcą Obrony Przeciwlotniczej Ministerstwa Spraw Wojskowych.

W marcu 1939 generała Zająca mianowano Naczelnym Dowódcą Lotnictwa i Obrony Przeciwlotniczej. To stanowisko pełnił w czasie wojny obronnej 1939 roku. We wrześniu przez Rumunię trafił do Francji. W tworzących się Polskich Siłach Zbrojnych został dowódcą Sił Powietrznych. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 ewakuował się do Szkocji.

W 1941 roku objął funkcję dowódcy Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie, gdzie stacjonowały: Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich, Ośrodek Zapasowy oraz Legia Oficerska. Zajmował się przyjęciem żołnierzy oraz ludności cywilnej ewakuowanej ze Związku Sowieckiego. Organizował też II Korpus Strzelców.

W 1942 roku powołano Armię Polską na Wschodzie. Jej dowódcą został Władysław Anders, a generał Zając jego zastępcą. W 1943 wrócił do Wielkiej Brytanii, gdzie objął stanowisko dowódcy I Korpusu Pancerno-Motorowego w Szkocji, a następnie Inspektora Wyszkolenia Wojska.

Po zakończeniu wojny rozpoczął studia w Szkocji, a następnie pracował na Uniwersytecie Edynburskim. W 1954 wykładał na uczelniach w USA. Wstąpił też do Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Współpracował z zagranicznymi czasopismami naukowymi - "British Journal of Psychology” i "American Journal of Psychology” oraz polskimi - "Przegląd Psychologiczny” i "Estetyka”.

Wraz z żoną przekazał na rzecz przyszłego Muzeum Śląskiego w Katowicach kolekcję 108 obrazów i prawie 1800 grafik.

W 1957 roku generał Zając wyjechał do Kanady, gdzie zmarł w wieku 72 lat.

Imię generała dywizji doktora Józefa Ludwika Zająca nosi 21. dywizjon przeciwlotniczy 21. Brygady Strzelców Podhalańskich w Jarosławiu.

(więcej)

Józef Zając urodził się 14 marca 1891 roku w Rzeszowie. Studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 1915 uzyskał stopień naukowy doktora filozofii.

W czasie I wojny światowej był dowódcą 3. i 6. Pułku Piechoty Legionów Polskich. W 1918 trafił do II Korpusu Wschodniego na Ukrainie, gdzie został dowódcą 15. Pułku Strzelców. W maju 1918 roku, po bitwie pod Kaniowem, dostał się do niewoli niemieckiej, z której zbiegł, przedostając się do Francji. Służył tam w Armii Polskiej, z którą w 1919 wrócił do Polski.

Po wojnie rozpoczął służbę w Wojsku Polskim. W 1926 roku został dowódcą 23. Dywizji Piechoty w Katowicach. Następnie dowodził jednostkami wojskowymi w Krakowie i Lwowie. W 1936 prezydent RP mianował go, po tragicznej śmierci generała Gustawa Orlicz-Dreszera, Inspektorem Obrony Powietrznej Państwa, a następnie jednocześnie dowódcą Obrony Przeciwlotniczej.

W czasie wojny obronnej 1939 roku dowodził polskim lotnictwem i obroną przeciwlotniczą, a następnie był szefem Polskich Sił Powietrznych we Francji.

Po przegranej kampanii francuskiej 1940 generał Zając trafił do Wielkiej Brytanii i został zastępcą dowódcą I Korpusu stacjonującego w Szkocji.

We wrześniu 1941 roku Naczelny Wódz powołał dowództwo Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie, funkcję dowódcy objął generał Zając. Wkrótce polskie oddziały zostały ewakuowane z Palestyny do Iraku, gdzie w 1942 roku przydzielono mu funkcję zastępcy dowódcy nowo powołanej Armii Polskiej na Wschodzie. W marcu 1943 został odwołany i wysłany do Wielkiej Brytanii. Jako Inspektor Wyszkolenia Wojska w Szkocji wizytował polskie jednostki wojskowe na Środkowym Wschodzie.

Po demobilizacji Polskich Sił Zbrojnych generał Zając zamieszkał w Edynburgu, gdzie studiował psychologię oraz historię sztuki. W 1951 roku otrzymał stopień naukowy doktora filozofii z zakresu psychologii. Do 1957 pracował na Uniwersytecie w Edynburgu. Następnie wyjechał do Kanady.

W ostatnich latach życia przygotowywał do druku wspomnienia "Dwie wojny". Ukazały się one w dwóch tomach w latach 60. w Londynie.

Generał Józef Zając zmarł 12 grudnia 1963 roku w Ottawie. Został pochowany na miejscowym cmentarzu Notre Dâme.

Był odznaczony między innymi: Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Komandorskim Orderu Gwiazdy Rumunii, Krzyżem Komandorskim francuskiego Orderu Legii Honorowej oraz Krzyżem Oficerskim włoskiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza.