Sołżenicyn był wybitnym znawcą problematyki historycznej. Spod jego pióra wyszły między innymi powieści, jak "Oddział chorych na raka", opowiadania - "Jeden dzień Iwana Denisowicza" oraz utwory historyczne o XX-wiecznej Rosji.

Za krytyczne opinie o Stalinie, osiem lat spędził w obozach pracy. Stał się wrogiem władz i symbolem sprzeciwu wobec komunistycznego reżimu. W trakcie tzw. odwilży chruszczowowskiej cieszył się względną swobodą, wydał wówczas trzytomową powieść "Krąg pierwszy" i został przyjęty do Związku Pisarzy Radzieckich, z którego go potem wyrzucono.

W 1970 roku Aleksander Sołżenicyn otrzymał Literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości. W uzasadnieniu podano, że wyróżnienie zostało przyznane między innymi "za moralną siłę, z jaką spełnia obowiązki wobec niezastąpionych tradycji literatury rosyjskiej". Pisarz nie odebrał jednak nagrody, obawiając się, że nie będzie mógł wrócić do kraju. Trzy lata później KGB skonfiskowało rękopis trzytomowego dzieła "Archipelagu GUŁag", będącego oskarżeniem systemu totalitarnego, panującego w Związku Sowieckim. Dlatego książka, dzięki której świat poznał prawdę o łagrach i więzieniach zbrodniczej epoki, ukazała się w Paryżu. Na Zachodzie został też opublikowany "List do wodzów Związku Radzieckiego" Sołżenicyna, wskutek tego autor został aresztowany, pozbawiony obywatelstwa ZSRR i wydalony z kraju.

Mieszkał w Niemczech, Szwajcarii i w Stanach Zjednoczonych. Na emigracji był krytykowany przez innych radzieckich dysydentów za ortodoksyjne zasady moralne, wywodzące się z prawosławia oraz za słowianofilstwo. Wraz z pierestrojką, zainicjowaną przez Michaiła Gorbaczowa, książki Sołżenicyna zaczęły znów się ukazywać drukiem, pisarz odzyskał rosyjskie obywatelstwo. Do kraju wrócił na stałe w 1994 roku. Włączył się w życie społeczne, dając serie odczytów, publikując w prasie i prowadząc własny program telewizyjny, który jednak po roku zlikwidowano.

Pod koniec życia, w wywiadzie dla tygodnika "Der Spiegel" Sołżenicyn mówił: "Pisarzem i tak bym został, ale bez doświadczenia więzień i łagrów nie wiem, jakim byłbym pisarzem". Zmarł 3 sierpnia 2008 roku, w wieku niespełna 90 lat. Został pochowany na starym cmentarzu przy monasterze Dońskim. W uroczystościach pożegnalnych udział wziął między innymi ówczesny prezydent Dmitrij Miedwiediew.

(więcej)

Aleksander Sołżenicyn urodził się 11 grudnia 1918 roku w Kisłowodzku na górnym Kaukazie. Studiował matematykę na Państwowym Uniwersytecie w Rostowie i był zaocznym słuchaczem Moskiewskiego Instytutu Filozofii, Literatury i Historii. Po ukończeniu studiów w 1941 roku przez kilka miesięcy uczył matematyki w szkole.

Jako młody człowiek był zwolennikiem Lenina, ale szybko rozczarował się komunizmem. Zmobilizowany podczas wojny, został aresztowany w lutym 1945 roku w Elblągu. Powodem było przechwycenie przez NKWD listu Sołżenicyna do przyjaciela, w którym zawarł krytyczne opinie na temat roli Stalina i sposobów prowadzenia wojny przez Związek Sowiecki. Sołżenicyn trafił do więzienia na Łubiance, na Butyrki w Moskwie, a następnie do obozów pracy na osiem lat.

Zrehabilitowany w 1956 roku, podjął pracę nauczyciela, a niedługo potem poświęcił się pisarstwu. Walczył o prawa człowieka, stał się "sumieniem Rosji".

Podczas pobytu na emigracji w Stanach Zjednoczonych, w 1975 roku pisarz odebrał Literacką Nagrodę Nobla, przyznaną mu pięć lat wcześniej.

Po śmierci Sołżenicyna w 2008 roku, były przywódca Związku Radzieckiego Michaił Gorbaczow powiedział: "Był człowiekiem bardzo przywiązanym do wolności i sprawiedliwości. Był też niezależny, dlatego mógł wytrzymać wszystkie próby. Rosja będzie go pamiętać zawsze".