Dokładnie w 90. rocznicę urodzin kompozytora, 23 listopada, w Filharmonii Narodowej w Warszawie odbędzie się specjalny koncert w ramach Festiwalu Krzysztofa Pendereckiego. Koncert poprowadzi Andrzej Boreyko. Solistką będzie Anne-Sophie Mutter. To właśnie dla niemieckiej skrzypaczki Penderecki skomponował II Koncert skrzypcowy "Metamorfozy", który nagrany dla Deutsche Grammophon obojgu przyniósł w 1988 roku nagrody Grammy. I to ten utwór skrzypaczka zagra w Warszawie. Tego samego wieczoru, w Katowicach, amerykańska dyrygentka i nowa dyrektorka Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach Marin Alsop zaprezentuje półsceniczną wersję opery Pendereckiego "Czarna maska". Wśród 17 solistów znajdziemy nazwiska polskich i zagranicznych śpiewaków.

Festiwal Krzysztofa Pendereckiego, który rozpoczął się w poniedziałek (21 listopada), odbywa się co 5 lat, od 2008 roku. Jego celem jest upowszechnienie dziedzictwa kompozytora zarówno w Polsce, jak i na świecie. Potrwa do 26 listopada. Międzynarodowy rozgłos przyniosły Krzysztofowi Pendereckiemu utwory awangardowe z lat 60. jak "Tren - Ofiarom Hiroszimy" czy "Pasja według św. Łukasza", które zapoczątkowały pasmo jego wielkich sukcesów. Kompozytor łączył w utworach tradycję z nowatorstwem, czerpiąc inspirację z doświadczenia polskiej historii. Od ponad pół wieku jego dzieła znajdują się w repertuarze największych orkiestr i chórów oraz prestiżowych scen i filharmonii.

Od lat 70. jako dyrygent prowadził orkiestry symfoniczne w kraju, a także w Europie, Stanach Zjednoczonych i Azji. Zajmował się też działalnością pedagogiczną - był profesorem i rektorem Akademii Muzycznej w Krakowie. Kilka lat temu brytyjski dziennik "The Guardian" nazwał go największym współczesnym polskim kompozytorem. Uznawany za wybitnego przedstawiciela polskiej awangardy, Krzysztof Penderecki tworzył koncerty, monumentalne dzieła oratoryjne, opery, jak również utwory kameralne i wokalne. Najgłośniejsze z nich to wspomniana "Pasja według św. Łukasza", "Dies Irae", czyli "Oratorium Oświęcimskie", a ponadto opery "Diabły z Loudun" i "Raj utracony". Do jego najbardziej znanych kompozycji należą też symfonia-oratorium "Siedem bram Jerozolimy", "Polskie Requiem", utwór "Te Deum", napisany na cześć nowo wybranego papieża Polaka Jana Pawła II, czy Koncert podwójny na skrzypce i altówkę. Należy tu także wymienić "Tren - Ofiarom Hiroszimy", napisany przez Pendereckiego w 1960 roku. Kompozytor dedykował go ludziom, którzy zginęli w wybuchu bomby atomowej w Hiroszimie w sierpniu 1945. To poruszające dzieło zostało wyróżnione nagrodą UNESCO w Paryżu w 1962 roku.

Krzysztof Penderecki komponował również muzykę filmową, między innymi do "Odysei kosmicznej" i "Lśnienia" Stanleya Kubricka, "Katynia" Andrzeja Wajdy czy "Wyspy tajemnic" Martina Scorsese. Na przełomie lat 50. i 60. współpracował ze Studiem Eksperymentalnym Polskiego Radia w Warszawie, tworząc takie dzieła jak "Psalmus", "Brygada śmierci", "Ekecheiria".

Krzysztof Penderecki otrzymał wiele prestiżowych nagród, wyróżnień i odznaczeń. W 2005 roku został uhonorowany Orderem Orła Białego.

Zmarł 29 marca 2020 roku w Krakowie. Wówczas, ze względu na pandemię koronawirusa, uroczystości pogrzebowe miały rodzinny i zamknięty charakter, a urna z prochami artysty została tymczasowo złożona w krypcie krakowskiej bazyliki św. Floriana. Dwa lata później, w drugą rocznicę śmierci Krzysztofa Pendereckiego (29 marca 2022), odbyły się państwowe uroczystości pogrzebowe. Prochy światowej sławy kompozytora i dyrygenta zostały złoz˙one w Panteonie Narodowym w kryptach kos´cioła swie?tych Apostoło´w Piotra i Pawła w Krakowie.

(więcej)

Urodził się 23 listopada 1933 roku w Dębicy, w rodzinie adwokackiej o niemiecko-ormiańsko-polskich korzeniach. Studiował kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie (obecnie Akademia Muzyczna), którą ukończył w 1958. Rok później w Ogólnopolskim Konkursie dla Młodych Kompozytorów utwory Pendereckiego - "Strofy", "Emanacje" i "Psalmy Dawida" - zajęły trzy pierwsze miejsca. Był to początek błyskotliwej i wieloletniej kariery.

Przełomem w twórczości kompozytora stała się "Pasja według św. Łukasza", której prapremiera 30 marca 1966 roku stanowiła światowe wydarzenie artystyczne. Był to również rok obchodów Millenium Chrztu Polski, dyskredytowanych przez komunistyczną władzę. Tym monumentalnym dziełem Penderecki zapisał się w historii jako pierwszy kompozytor z tzw. bloku wschodniego, który podjął tematykę sakralną.

W latach 60. Krzysztof Penderecki tworzył muzykę awangardową. Posługiwał się między innymi techniką kompozytorską zwaną sonoryzmem, w której brzmienie instrumentu wydobywa się nietradycyjnymi sposobami, na przykład przez uderzanie w pudło skrzypiec. W tym czasie skomponował też muzykę do kilkudziesięciu filmów animowanych, kompozycje dla teatrów lalkowych, a także teatru dramatycznego. W latach 70. odszedł od awangardy do kompozycji tonalnych, które znalazły też aprobatę szerokiej publiczności. Wykładał na uczelniach zagranicznych - Folkwang Hochschule für Musik w Essen oraz Yale University w New Haven. W latach 1987-1990 był dyrektorem artystycznym Filharmonii Krakowskiej, potem między innymi dyrektorem artystycznym Festival Casals w San Juan w Portoryko, dyrektorem muzycznym Sinfonia Varsovia i doradcą Beijing Music Festival w Pekinie. W 1997 roku wydał książkę "Labirynt czasu. Pięć wykładów na koniec wieku".

Od połowy lat 70. kompozytor mieszkał w odrestaurowanym dworze w małopolskich Lusławicach, gdzie w 1980 roku zainicjował prywatny festiwal muzyki. W 2013 roku otworzył tam międzynarodową akademię muzyczną - Europejskie Centrum Muzyki.

Krzysztof Penderecki był laureatem wielu prestiżowych wyróżnień. W 2000 roku na Międzynarodowych Targach Muzycznych MIDEM w Cannes otrzymał nagrodę dla "Najwybitniejszego Żyjącego Kompozytora Roku", uważaną za muzyczny odpowiednik Oscara. Został też odznaczony Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2005). W 2018 Polskie Radio uhonorowało go prestiżowym Diamentowym Mikrofonem, w uznaniu dorobku kompozytorskiego i dyrygenckiego. W 2015 roku Papieska Rada do spraw Kultury odznaczyła Krzysztofa Pendereckiego Medalem Per Artem ad Deum. Kompozytor został też doktorem honoris causa kilkudziesięciu uniwersytetów, członkiem honorowym najważniejszych akademii artystycznych i naukowych, a także honorowym profesorem wielu prestiżowych uczelni.