Rozgłos przyniosły pisarzowi także utrzymane w stylistyce reportażu historycznego biografie postaci z dziejów Polski, w tym "Nieznany książę Poniatowski" o bratanku ostatniego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, "Oficer największych nadziei" o adiutancie Napoleona Józefie Sułkowskim czy "Kłopoty z panią Walewską" o szlachciance Marii Walewskiej, związanej z cesarzem Francuzów. Pisał też powieści dla młodzieży, między innymi "Śladami Stasia i Nel" oraz "Z panem Biegankiem w Abisynii".

Książki Mariana Brandysa cieszyły się ogromnym zainteresowaniem czytelników, osiągając wielotysięczne nakłady. Doczekały się też przekładów na języki obce. Pisarz był laureatem licznych wyróżnień, w tym Nagrody Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku oraz Nagrody Literackiej Paryskiej "Kultury" im. Zygmunta Hertza. W 1989 roku otrzymał Nagrodę Kulturalną Solidarności. W 1997 uhonorowano go Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Podczas II wojny światowej Marian Brandys walczył w kampanii wrześniowej, był jeńcem oflagów. W 1945 roku jako korespondent wojenny uczestniczył w zdobyciu Berlina. Wraz z Edmundem Osmańczykiem byli pierwszymi Polakami, którzy weszli do Kancelarii Rzeszy w Berlinie. Relacja, spisana przez Brandysa na urzędowym papierze Adolfa Hitlera, stała się jego reporterskim debiutem. Pisarz zmarł 25 lat temu. Został pochowany na Cmentarzu leśnym w podwarszawskich Laskach.

(więcej)

Marian Brandys urodził się 25 stycznia 1912 roku w Wiesbaden w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Studiował prawo i ekonomię na Uniwersytecie Warszawskim. Walczył w wojnie obronnej 1939 roku w Samodzielnej Grupie Operacyjnej "Polesie" generała Kleeberga, został odznaczony Krzyżem Walecznych. W latach 1939-1945 był jeńcem oflagów niemieckich, między innymi w Woldenbergu. W ostatnich miesiącach wojny, jako korespondent frontowy, razem z Edmundem Osmańczykiem znalazł się w Berlinie. Po wyzwoleniu wstąpił do PPR, wcielonej potem do PZPR, i rozpoczął pracę w sądownictwie wojskowym.

W drugiej połowie lat 40. XX wieku został korespondentem Agencji Prasowo-Informacyjnej we Włoszech, co zaowocowało tomem reportaży "Spotkania włoskie", później był specjalnym wysłannikiem "Życia Warszawy" w Jugosławii. Zajmował się dziennikarstwem i publicystyką, pisał do czasopism "Świat", "Nowa Kultura" i "Przekrój". W 1952 roku wydał reportaż "Początek opowieści" o budowie Nowej Huty, by po kilku latach opublikować pierwszy zbiór esejów historycznych zatytułowany "O królu i kapuście". Cykl ten zapoczątkował okres tworzenia "reportaży z przeszłości" - jak nazywał swoją późniejszą twórczość sam autor.

Do 1966 roku Marian Brandys należał do PZPR, wystąpił z partii po usunięciu z niej Leszka Kołakowskiego i związał się z opozycją. W latach 70. pisał "Dzienniki". Zawarł w nich obraz kształtowania się demokratycznej opozycji, w działalność której była zaangażowana jego żona aktorka Halina Mikołajska. W 1976 roku, po podpisaniu "Memoriału 101" - protestu przeciwko planowanym zmianom w konstytucji PRL, twórczość Mariana Brandysa została objęta zakazem druku.

Od 1980 roku do rozwiązania w 1983 pisarz był członkiem Zarządu Głównego Związku Literatów Polskich. W latach 80. i 90., oprócz wznowień, ukazały się nowe książki Mariana Brandysa, między innymi "Strażnik królewskiego grobu", "Generał Arbuz" oraz "Jasienica i inni".
Młodszy brat Mariana Brandysa - Kazimierz - był prozaikiem, autorem powieści, w tym tak znanych jak "Matka Królów", a także scenariuszy filmowych, między innymi do produkcji "Jak być kochaną".