Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-11-15, 00:01 Autor: Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/K.Sowińska/dok.

Kartka z kalendarza

15 listopada - Dzień Uwięzionego Pisarza, ustanowiony w 1984 roku przez PEN Club.

15 listopada - Światowy Dzień Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc.

15 listopada - Święto Służby Mundurowej.

15 listopada - Dzień Filantropii.

15 listopada - Święto Wojskowego Centrum Geograficznego.
1280 - Zmarł Święty Albert Wielki, niemiecki filozof, dominikanin, teolog i przyrodnik, doktor Kościoła. Jako jeden z pierwszych w Europie dostrzegł znaczenie grecko-arabskiej myśli filozoficznej dla chrześcijaństwa. Głosił też odrębność metody teologii od metody nauk przyrodniczych oraz inny charakter prawd wiary i prawd naukowych. Nauczyciel Świętego Tomasza z Akwinu. Urodził się w 1205 lub 1206 roku, chociaż niektórzy historycy podają też rok 1193.

1492 - W dzienniku wyprawy do Nowego Świata Krzysztofa Kolumba pojawiła się pierwsza wzmianka o tytoniu. Wraz z napływem Europejczyków do obu Ameryk tytoń stał się ważnym produktem handlowym. Napędzał i stanowił główną część gospodarki południowych Stanów Zjednoczonych do czasu, kiedy został zastąpiony bawełną.

1520 - Wojna pruska: Krzyżacy po jednodniowym oblężeniu zdobyli Dobre Miasto. Zamordowali obrońców z oddziałów zaciężnych czeskich i polskich oraz warmińskich chłopów, którzy schronili się tam z dobytkiem.

1533 - Hiszpański podbój Peru. Konkwistador Francisco Pizarro ostatecznie pokonał Państwo Inków, zajmując w imieniu króla Hiszpanii ich stolicę Cuzco. Podczas swojego panowania w kraju, Hiszpanie rozpoczęli zakrojoną na szeroką skalę akcję plądrowania Cuzco, co przyniosło im wielu wrogów wśród miejscowej ludności. Podczas powstania Manco Inki w 1536 roku Cuzco zostało spalone. Hiszpanie w tym samym miejscu zbudowali swoje miasto.

1553 - Odkopano brązową rzeźbę Chimera z Arezzo datowaną na pierwszą połowę IV wieku przed naszą erą. To jeden z najbardziej znanych przykładów sztuki etruskiej. Obecnie znajduje się w zbiorach Narodowego Muzeum Archeologicznego we Florencji.

1577 - Francis Drake wyruszył na wyprawę przeciw hiszpańskim posiadłościom na Pacyfiku, podczas której, jako drugi opłynął Ziemię. Za zasługi królowa Elżbieta I Tudor nadała mu tytuł szlachecki.

1620 - W Warszawie niezrównoważony psychicznie szlachcic Michał Piekarski zaatakował czekanem wychodzącego z kolegiaty Świętego Jana króla Zygmunta III Wazę, który został lekko poraniony. Zamachowca ujęto, poddano torturom i stracono publicznie. Zabić króla postanowił rzekomo na wieść o zamordowaniu w Paryżu władcy Francji Henryka IV Burbona. Dokładnych motywów ataku jednak nie udało się ustalić.

1630 - Zmarł Johannes Kepler, niemiecki astronom, astrolog i matematyk, propagator teorii Kopernika, jedna z czołowych postaci rewolucji naukowej w XVII wieku. Sformułował trzy prawa rządzące ruchami planet, tak zwane prawa Keplera. Prawa te wykorzystano do potwierdzenia słuszności teorii grawitacji Isaaca Newtona. Urodził się 27 grudnia 1571 roku.

1670 - Zmarł Jan Ámos Komenský, czeski pedagog, filozof, reformator szkolnictwa i twórca nowożytnej pedagogiki, działacz społeczny i religijny. Jako pierwszy w Europie opracował projekt jednolitego systemu szkolnego dla wszystkich, bez względu na wiek i płeć. Swoje poglądy przedstawił w wielu pracach, między innymi w wydanym w 1657 roku dziele "Wielka dydaktyka”. W 1627 roku na skutek prześladowań religijnych musiał opuścić Czechy. Jako przywódca radykalnego ruchu politycznego i religijnego zwalczany w Czechach przez Habsburgów i Kościół katolicki, schronił się w Polsce. Także stamtąd musiał uciekać, ponieważ podczas najazdu szwedzkiego na Polskę poparł agresorów. Urodził się 28 marca 1592 roku.

1702 - Rozpoczęła działalność Akademia Leopoldyńska, pierwszy uniwersytet we Wrocławiu i na Śląsku. Uczelnia swoimi tradycjami odwołuje się do niemieckich uczelni wrocławskich i Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, założonego w 1661 roku. Jest jedną z najważniejszych i najstarszych uczelni we Wrocławiu, na której studiuje około 22 tysięcy studentów.

1738 - Urodził się William Herschel, brytyjski astronom, kompozytor i konstruktor teleskopów. Uważany za twórcę nowoczesnej astronomii gwiazdowej. Odkrył planetę Uran, jej dwa księżyce, a także ruch Układu Słonecznego w przestrzeni. Zapoczątkował badania gwiazd podwójnych. Najwięcej odkryć dokonał w dziedzinie astronomii gwiazd stałych. Ze swoich badań wyprowadził wiele istotnych wniosków, dotyczących budowy Wszechświata i kształtu Drogi Mlecznej. W 2009 roku Europejska Agencja Kosmiczna wysłała na orbitę największy w historii badań kosmosu teleskop, nazwany imieniem uczonego. Zmarł 25 sierpnia 1822 roku.

1787 - Zmarł Christoph Willibald Gluck, niemiecki kompozytor, kapelmistrz opery cesarskiej w Wiedniu, autor baletu "Don Juan", oper: "Orfeusz i Eurydyka", "Ifigenia w Taurydzie" oraz "Alcesta". Pozostawił po sobie ponad 100 dzieł scenicznych. Urodził się 2 lipca 1714 roku.

1805 - Urodził się Florestan Rozwadowski, inżynier, topograf, kartograf, uczestnik powstań: listopadowego i węgierskiego. Po ich upadku wyemigrował do Brazylii. Jako pierwszy zajmował się pomiarami topograficznymi Amazonki i jej dopływów oraz przygotował pierwsze mapy brazylijskiego interioru, dzięki czemu jest nazywany ojcem topografii brazylijskiej. Był jednym z pomysłodawców masowej kolonizacji rolniczej Brazylii przez imigrantów z Europy. Zmarł 27 listopada 1879 roku.

1845 - Zmarł William Knibb, angielski duchowny baptystyczny, misjonarz na Jamajce, działacz na rzecz zniesienia niewolnictwa w Imperium Brytyjskim. Podczas jednego ze spotkań w Londynie w 1831 przemawiał do grupy trzech tysięcy osób i rzucając na ziemię w teatralnym geście przywiezione z Jamajki kajdany, w które zakuwano niewolników, wołał o wprowadzenie prawa zakazującego niewolnictwa, gdyż "Bóg wszystkie narody wywiódł z jednej krwi i uczynił jednym ciałem”. Przyczynił się do uchwalenia w 1833 ustawy o zniesieniu niewolnictwa. Urodził się 7 września 1803 roku.

1852 - Urodził się Hugo Zapałowicz, przyrodnik i podróżnik, badacz Karpat i gór środkowej Argentyny, prekursor turystyki babiogórskiej, budowniczy polskiego schroniska pod Babią Górą w 1906 roku. Jest autorem wielu opracowań związanych z florą i budową geologiczną Tatr, opisu szaty roślinnej i dawnych zlodowaceń w Karpatach Wschodnich i Południowych. Zmarł 20 listopada 1917 w rosyjskiej niewoli.

1862 - Urodził się Gerhart Hauptmann, niemiecki pisarz, przedstawiciel nurtu naturalistycznego, autor powieści "Futro bobrowe", "Tkacze", "Szczury", "Przed wschodem słońca", laureat Literackiej Nagrody Nobla w 1912 roku. Zmarł 6 czerwca 1946 roku.

1869 - Urodził się Wasilij Bartold, rosyjski antropolog, orientalista i historyk, profesor uniwersytetu w Petersburgu, członek Petersburskiej Akademii Nauk. Napisał ponad 400 prac naukowych, między innymi: "Turkiestan w epochu mongolskiego naszestwija", "Isłam", "Istorija Turkiestana". Zmarł 19 sierpnia 1930 roku. 155. rocznica

1872 - Urodził się Kazimierz Porębski, wiceadmirał, pierwszy dowódca Polskiej Marynarki Wojennej po I wojnie światowej, autor programu rozbudowy polskiej floty wojennej, organizator Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej i lotnictwa morskiego, współzałożyciel Yacht Klubu Polskiego. Brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej. Zmarł 20 stycznia 1933 roku.

1874 - Urodził się August Krogh, duński fizjolog, prowadził badania nad krążeniem krwi. Odkrył zależność produkcji energii od ilości pochłanianego przez organizm tlenu, wynalazł tak zwany spirometr Krogha, aparat do mierzenia ilości pochłanianego w płucach tlenu. Laureat nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1920 roku, przyznanej za odkrycie regulacyjnego mechanizmu naczyń włosowatych. Zmarł 13 września 1949 roku. 150. rocznica

1876 - Urodził się Stanisław Kutrzeba, historyk prawa, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, legionista, uczestnik walk o niepodległość Polski. Wydawca źródeł dawnego prawa polskiego: "Historia ustroju Polski w zarysie”, "Historia źródeł dawnego prawa polskiego”, "Sejm walny dawnej Rzeczypospolitej Polskiej”. Łącznie ogłosił ponad 400 prac. Zmarł 7 stycznia 1946 roku.

1877 - Urodził się Leopold Skulski, inżynier chemik, inicjator utworzenia Narodowego Zjednoczenia Ludowego, premier RP w latach 1919-1920, minister spraw wewnętrznych w latach 1920-1921, działacz Obozu Zjednoczenia Narodowego. Podczas wojny polsko - bolszewickiej był zwolennikiem dalszego prowadzenia walk z Rosją. Jesienią 1939 roku został aresztowany przez NKWD, zmarł lub został zamordowany, prawdopodobnie w 1940 roku, w nieznanych bliżej okolicznościach.

1891 - Urodził się Erwin Rommel, niemiecki feldmarszałek, w czasie II wojny światowej - dowódca Afrikakorps w latach 1941-1943, dowodził też niemieckimi wojskami w północnych Włoszech i we Francji w latach 1943-1944. Dzięki znakomitym posunięciom i taktyce szybkiego przemieszczania wojsk stał się legendą wśród żołnierzy niemieckich i aliantów. Ze względu na przebiegłość nazywany "Lisem Pustyni”. Uczestnik spisku na życie Hitlera, po wykryciu, którego został zmuszony do samobójstwa, 14 października 1944 roku.

1893 - Urodził się Edmund Grabianowski, pierwszy prezes Górnośląskiego Związku Towarzystw Sportowych, jeden z założycieli klubu Polonia Bytom i również jej pierwszy prezes, a także działacz Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. Zmarł 27 lutego 1968 roku.

1895 - Urodził się Antoni Słonimski, pisarz i poeta, współzałożyciel grupy literackiej "Skamander". Autor poematów "Czarna wiosna", "Popiół i wiatr", zbiorów poezji: "Okno bez krat", "Alarm", "Wiek klęski", a także powieści, komedii satyrycznych i felietonów. Z powodu działalności opozycyjnej jego dzieła wpisano na listę cenzorską. Zmarł 4 lipca 1976 roku w wyniku obrażeń poniesionych podczas wypadku samochodowego.

1896 - Urodził się Bronisław Duch, generał dywizji, uczestnik walk Legionów Polskich i wojny polsko-bolszewickiej, uczestnik kampanii wrześniowej - dowódca 39. Dywizji Piechoty Rezerwowej, podczas II wojny światowej przebywał na Zachodzie, gdzie dowodził między innymi 3. Dywizją Strzelców Karpackich. Po wojnie pozostał w Londynie. Zmarł 9 października 1980 roku. Urna z jego prochami została pochowana na polskim cmentarzu wojennym pod Monte Cassino.

1901 - Urodził się Stanisław Szpinalski, pianista i pedagog, uczestnik I Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina w 1927 roku, gdzie zdobył II nagrodę. Występował w Szwajcarii, Anglii, Niemczech, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Hiszpanii, Belgii, Holandii i we Francji. Podczas swej kariery nagrał tylko trzy płyty. Po wojnie pełnił obowiązki rektora Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Brał udział w pracach jury powojennych Konkursów Chopinowskich. Zmarł 12 czerwca 1957 roku w Paryżu.

1901 - Urodził się Franciszek Gajowniczek, sierżant Wojska Polskiego, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Swoje życie oddał za niego święty Maksymilian Maria Kolbe. W październiku 1982 roku uczestniczył w kanonizacji ojca Kolbego, której dokonał w Rzymie papież Jan Paweł II. Franciszek Gajowniczek zmarł 13 marca 1995 roku.

1902 - Uruchomiono Kolej Warszawsko-Kaliską. Jej długość wynosiła 252 kilometrów. Linia była szerokotorowa. Projektując linię przyjęto zasadę, że przecinając inne koleje i główne trakty drogowe linia przechodziła nad nimi. Celem było zagwarantowanie bezpieczeństwa komunikacji. Ogółem wybudowano między Warszawą a Kaliszem 173 mosty, 17 przejazdów i wiaduktów, tunel oraz 11 stacji kolejowych. Planowany koszt budowy wynosił prawie 19,5 miliona rubli, faktycznie budowa kosztowała prawie 22 miliony rubli.

1905 - Urodził się Leopold Buczkowski, pisarz, grafik, ilustrator książek, rzeźbiarz, żołnierz Armii Krajowej i uczestnik Powstania Warszawskiego. Zadebiutował w 1937 roku, na łamach lwowskiego miesięcznika "Sygnały”. Autor powieści: "Czarny potok”, "Dorycki krużganek”, "Uroda na czasie”, "Oficer na nieszporach”, "Pierwsza świetność”, "Kamień w pieluszkach”, "Wertepy”, "Kąpiel w Lucca”. Zmarł 27 kwietnia 1989 roku.

1907 - Zmarł Rafał Kalinowski, święty Kościoła katolickiego, uczestnik powstania styczniowego, za udział, w którym skazany został na karę śmierci. W wyniku starań rodziny karę tę zamieniono na dziesięć lat katorgi na Syberii. Po powrocie, w 1877 roku wstąpił do zakonu karmelitów bosych. Budowniczy i przeor klasztoru w Wadowicach. W 1991 roku kanonizowany przez Jana Pawła II. Rafał Kalinowski jest patronem Sybiraków, oficerów, żołnierzy, kolejarzy, inżynierów, diecezji sosnowieckiej, a także osób przeżywających sprawy trudne lub beznadziejne. Jest też patronem Saperów w Ordynariacie Polowym Wojska Polskiego. Urodził się 1 września 1835 roku. 1907 - Urodził się Claus von Stauffenberg, niemiecki pułkownik, uczestnik kampanii polskiej w 1939 roku i francuskiej w 1940, szef sztabu armii rezerwowej. Uczestnik spisku oficerów przeciw Adolfowi Hitlerowi. 20 lipca 1944 roku podłożył bombę w kwaterze Hitlera "Wilczy Szaniec". Wybuch zranił fuhrera, a Stauffenberg wraz z pozostałymi zamachowcami został aresztowany i stracony 21 lipca 1944 roku.

1907 - Urodził się Edward Marczewski, matematyk, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor około 100 prac naukowych, zajmował się topologią, teorią miary, teorią mnogości, algebrą. Twórca wrocławskiej szkoły algebraicznej. Zmarł 17 października 1976 roku.

1908 - Utworzono Kongo Belgijskie. Belgów do ekspansji w Kongu nakłoniły jego bogactwa: kauczuk i kość słoniowa. Wojskowe siły kolonialne wykazywały się w Kongo wyjątkowym okrucieństwem wobec ludności tubylczej, która zmuszana była do dostarczania odpowiednich ilości kauczuku i kości słoniowej. Belgowie wykorzystywali rdzennych mieszkańców także do ciężkiej pracy na plantacjach kawy, kakao, trzciny cukrowej oraz w kopalniach złota i diamentów. Kolonializm belgijski w Kongu charakteryzował się wykorzystywaniem miejscowej ludności na olbrzymią skalę i z wielkim okrucieństwem. Szacuje się, że Belgowie zamordowali lub doprowadzili do śmierci od pięciu do 15 milionów mieszkańców Konga. Belgijskie Kongo istniało do 1960 roku.

1908 - Urodził się Tadeusz Zygmunt Jeziorowski, harcerz, porucznik pilot Wojska Polskiego, w 1921 roku najmłodszy odznaczony Krzyżem Walecznych. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Krzyżem Walecznym odznaczył go Józef Piłsudski. 13-letni wówczas Jeziorowski dostarczał amunicję na barykady podczas obrony Płocka. Zginął 4 września 1939 roku podczas walki powietrznej z niemieckim samolotem.

1909 - Urodził się Wiesław Stanisławski, taternik, zdobywca wielu trudnych ścian tatrzańskich. W 1929 roku wraz z Bronisławem Czechem i Lidą Skotnicówną pokonali północną ścianę Żabiego Konia, co okazało się zdarzeniem przełomowym w historii taternictwa. Autor wspomnień z wycieczek "Zrobiliśmy Małą Śnieżną”, "Nowa skala trudności najtrudniejszych dróg tatrzańskich” i "Taternictwo Polskie”. Zginął podczas wspinaczki na turnię Kościołek w Dolinie Batyżowieckiej, 4 sierpnia 1933 roku, w wieku 24 lat. 115. rocznica

1910 - Zmarł Stanisław Kostanecki, jeden z najwybitniejszych polskich chemików-organików, twórca chemii flawonów. Autor około 200 prac naukowych w języku niemieckim i polskim. Jako pierwszy, w 1910 roku, wraz z Janiną Miłobędzką i Wiktorem Lampe, określił skład chemiczny kurkuminy. Polskie Towarzystwo Chemiczne od 1978 roku przyznaje Medal Stanisława Kostaneckiego za wybitne osiągnięcia w zakresie chemii organicznej. Urodził się 16 kwietnia 1860 roku.

1910 - Zmarł Wilhelm Raabe, jeden z najwybitniejszych i najoryginalniejszych pisarzy niemieckich, przez współczesnych długo niedoceniany, mistrz realistycznej charakterystyki, piszący o niedoli i cierpieniach ludzi. Urodził się 8 września 1831 roku.

1912 - Urodził się Witold Dobrowolski, radiowy i telewizyjny sprawozdawca i dziennikarz sportowy. Znany przede wszystkim, jako komentator Wyścigu Pokoju. Autor wielu publikacji, między innymi współautor książki "Piękno i gorycz sportu". Zmarł 14 lipca 1975 roku.

1915 - Władze niemieckie wydały zgodę na otwarcie w Warszawie polskich uczelni: uniwersytetu i politechniki.

1916 - Zmarł Henryk Sienkiewicz, jeden z najpopularniejszych pisarzy przełomu XIX i XX wieku, laureat Nagrody Nobla z 1905 roku, autor "Krzyżaków" i "Trylogii", znany ze społecznictwa i działalności publicznej. Wiele lat pisał artykuły do warszawskiej prasy - "Tygodnika Ilustrowanego”, "Przeglądu Tygodniowego” i "Niwy”. Autor nowel: "Latarnik”, "Hania”, "Sachem”, "Za chlebem”, powieści: "Ogniem i mieczem”, "Potop”, "Pan Wołodyjowski”, "W pustyni i w puszczy”, "Quo vadis”. Jego utwory wielokrotnie ekranizowano. Urodził się 5 maja 1846 roku.

1917 - Zmarł Emile Durkheim, francuski socjolog, filozof i pedagog. Jego prace miały wielki wpływ na rozwój nowoczesnej socjologii. Głosił, że badając zjawiska społeczne należy do nich podchodzić bez uprzedzeń i powziętych z góry założeń i badać je tak, jak zjawiska przyrody. Urodził się 15 kwietnia 1858 roku.

1918 - Papież Benedykt XV skierował orędzie do Polaków z okazji odzyskania przez nich niepodległości. Już 1 sierpnia 1917 papież wydał notę pokojową skierowaną do walczących państw, w której wzywał do zawarcia pokoju bez zwycięzców i zwyciężonych i opowiadał się między innymi za przyznaniem niepodległości Polsce.

1919 - Zmarł Alfred Werner, szwajcarski chemik. Opracował teorię związków kompleksowych. W 1913 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii, za stworzenie teorii opisującej mechanizmy łączenia atomów w cząsteczki. Urodził się 12 grudnia 1866 roku. 105. rocznica

1920 - Jako wykonanie postanowień układu wersalskiego, kończącego I wojnę światową, utworzone zostało Wolne Miasto Gdańsk. Powstanie autonomicznego państwa - miasta, pod ochroną Ligi Narodów, było kompromisem, który nie zadowolił ani Polaków, ani Niemców. Wolne Miasto miało powierzchnię prawie 1900 kilometrów kwadratowych. Liczyło 350 tysięcy mieszkańców. Liczebnie przeważała ludność niemiecka, Polacy stanowili według różnych danych od trzech do 15 procent obywateli.

1920 - W Genewie odbyło się pierwsze Zgromadzenie Ligi Narodów, reprezentowanej przez 42 kraje. Trwało do 18 grudnia 1920 roku.
. 1921 - Urodził się Zbigniew Kledecki, kardiolog - doktor nauk medycznych, działacz społeczny, poseł na Sejm PRL VII i VIII kadencji. Należał do stronnictwa Demokratycznego. W 1982 roku odmówił poparcia ustawy delegalizującej NSZZ Solidarność, za co został postawiony przed sąd partyjny. Pracował, jako kardiolog w Wielkopolsce. Zmarł 12 października 2014 roku. 1922 - Urodził Wojciech Fangor, malarz, grafik, plakacista, rzeźbiarz, autor projektów architektoniczno-urbanistycznych i scenografii, współtwórca Polskiej Szkoły Plakatu. W 1970 roku, jako jedyny dotychczas polski artysta miał indywidualną wystawę w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku. W latach 60. i 70. stworzył serię obrazów z charakterystycznymi kołami i falami, wywołującymi efekty optyczne, podobne do uzyskiwanych w sztuce op-artu. Od 1966 roku przebywał w Stanach Zjednoczonych. Pod koniec lat 90. wrócił do Polski. Zmarł 25 października 2015 roku.

1925 - W Sulejówku oficerowie zorganizowali manifestację poparcia dla marszałka Józefa Piłsudskiego. W ich imieniu zabrał głos 36-letni generał Gustaw Orlicz-Dreszer, znany jako świetny mówca. Właśnie to z jego ust padły słynne słowa: 'Niesiemy Ci prócz wdzięcznych serc pewne, w boju zaprawione szable”.

1925 - Urodził się Ireneusz Bieniaszkiewicz, adwokat, żołnierz Armii Krajowej, więzień łagrów sowieckich. Adwokat broniący przed sądami i kolegiami do spraw wykroczeń studentów i pracowników naukowych UMCS w czasie stanu wojennego. Zmarł 16 listopada 2018 roku.

1928 - Urodził się Zygmunt Mogiła-Lisowski, działacz kresowy, chemik i polityk, żołnierz Armii Krajowej, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, uczestnik polskiego podziemia antykomunistycznego, przewodniczący Towarzystwa Miłośników Wołynia i Polesia, poseł na Sejm w latach 1991-1993. Łącznie był więziony w czasach komunistycznych przez około pięć lat. Zmarł 9 lipca 2016 roku.

1942 - Działający w warszawskim getcie konspiracyjny zespół badawczo-dokumentacyjny "Oneg Szabat", powstały z inicjatywy Emanuela Ringelbluma, przygotował dla rządu RP w Londynie oraz rządów państw sprzymierzonych raport pod nazwą "Likwidacja żydowskiej Warszawy". Dokument wywieziony został na Zachód przez Jana Karskiego - emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego. Napływające z getta informacje przyczyniły się do wydania deklaracji państw koalicji antyhitlerowskiej z 17 grudnia 1942, w której potępiono ludobójczą politykę III Rzeszy wobec Żydów oraz zapowiedziano ukaranie sprawców zbrodni.

1945 - Urodziła się Anni Frid Lyngstad, szwedzka piosenkarka, wokalistka zespołu ABBA. Po zawieszeniu działalności zespołu, w listopadzie 1982 wydała swój pierwszy anglojęzyczny, solowy album "Something’s Going On", której producentem został Phil Collins i który osiągnął duży sukces komercyjny, rozchodząc się w ponad dwóch milionach egzemplarzy. We wrześniu 1986 ogłosiła koniec kariery.

1947 - Syryjski niedźwiedź brunatny Wojtek, który adoptowany przez żołnierzy 22. Kompanii Zaopatrywania Artylerii w 2. Korpusie Polskim dowodzonym przez generała broni Władysława Andersa przeszedł szlak bojowy z Iranu do Włoch, został przekazany do ogrodu zoologicznego w Edynburgu. Zmarł 16 lat później, 2 grudnia 1963 roku.

1951 - 16 osób zginęło w katastrofie samolotu Li-2 pod Tuszynem. Bezpośrednią przyczyną wypadku było zaczepienie samolotu o linię wysokiego napięcia, co spowodowało jego upadek na ziemię i pożar. W katastrofie zginęli wszyscy będący na pokładzie, w tym czterech członków załogi. Kapitanem samolotu był Marian Buczkowski, ojciec aktora Zbigniewa Buczkowskiego. Była to pierwsza katastrofa samolotu PLL LOT po II wojnie światowej.

1954 - Urodził się Aleksander Kwaśniewski, polityk, prezydent w latach 1995-2005, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od 1977 roku, następnie - Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990-1995. Był ministrem w rządach Messnera i Rakowskiego, posłem na Sejm w latach 1991-1995. W latach 80. pełnił funkcję redaktora naczelnego tygodnika "itd.” i dziennika "Sztandar Młodych”. Na przełomie lat 80. i 90. był prezesem Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Uczestnik obrad Okrągłego Stołu. 70. rocznica

1955 - Zwodowano pierwszy polski dziesięciotysięcznik "Marceli Nowotko”. Pływał na linii dalekowschodniej, w 1957 zawinął, jako pierwszy polski statek do Japonii do portu w Jokohamie. Dowódcą statku w tym rejsie był kapitan Michał Niczko. Po zakończeniu służby, 8 lutego 1980 roku został sprzedany na złom firmie Iwai-Niesho Co. z Japonii.

1956 - Początek wizyty I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki w Moskwie, w czasie, której ustalono między innymi status wojsk sowieckich stacjonujących w Polsce oraz zasady repatriacji Polaków z ZSRS.

1957 - Zmarł Andrzej Bursa, poeta, prozaik, dziennikarz, autor poematu "Luiza", powieści "Zabicie ciotki". Jego twórczość w znacznej mierze przepełniona była buntem, brutalnością i cynizmem; wiersze cechowały naturalizm i antyestetyka. Był poetą szukającym trwałych wartości humanistycznych i prawd o człowieku i o sobie samym. Od 1967 roku młodzi literaci otrzymują nagrodę literacką jego imienia ufundowaną przez krakowskich krytyków literackich. Urodził się 21 marca 1932 roku.

1958 - Zmarł Tyrone Power, amerykański aktor filmowy i teatralny, jedna z największych hollywoodzkich gwiazd lat 40. i 50. XX wieku. Zagrał między innymi w filmach: "Czarny łabędź", "Znak Zorro", "Lloydowie z Londynu" i "Świadek oskarżenia". Zmarł w Hiszpanii podczas kręcenia filmu "Salomon i Królowa Saby". Urodził się 5 maja 1914 roku.

1966 - Międzynarodowa Federacja Kynologiczna zarejestrowała ogara polskiego - jedną z pięciu ras psów, które są dziełem polskich hodowców. Ogar jest psem spokojnym, zrównoważonym i niezwykle towarzyskim. Potrzebuje kontaktu z człowiekiem. Dobrze sprawdza się w kontaktach z dziećmi.

1967 - Urodził się Grzegorz Damięcki, aktor Teatru Ateneum. Wystąpił między innymi w filmach "Jasminum", "Pornografia", "Bodo" i "Lista Schindlera" oraz w serialach: "Belfer", "Wataha", "Pakt" i "Nielegalni". Zadebiutował na scenie teatralnej w 1991.

1970 - Urodziła się Paulina Młynarska, aktorka, dziennikarka radiowa i telewizyjna. Zagrała między innymi w filmach: "Wirus”, "Kronika wypadków miłosnych”, "Bar Atlantic”, "Panny i wdowy”. Autorka i współautorka książek: "Twoje życie, Twój głos”, "Zakopane odkopane”, "Kochaj i rozmawiaj”. Jest córką Wojciecha Młynarskiego, znanego artysty kabaretowego, poety, satyryka i kompozytora, zmarłego w 2017 roku.

1972 - W Berlinie zmarł Arnold Słucki, poeta. Był autorem tomików poezji: "Dolina dziwów", "Faktura światła", "Eklogi i psalmodie" oraz "Biografia anioła". Przełożył 65 utworów poetyckich do "Antologii poezji żydowskiej", która gotowa była już w 1968 roku, ale ukazała się dopiero w 1983. Był również autorem "Słowa wstępnego” do tejże antologii. W 1968 po nagonce antysemickiej, która była następstwem wydarzeń marcowych, został zmuszony do emigracji. Wyjechał do Izraela, następnie do Berlina Zachodniego. Urodził się 15 kwietnia 1920 roku.

1973 - Urodził się Robert Sycz, wioślarz, mistrz olimpijski z Sydney z 2000 roku i Aten z 2004. Dwukrotny mistrz świata. Na mistrzostwach Polski zdobył 54 medale w wioślarstwie, w tym 35 złotych.

1976 - Zmarł Tadeusz Kaźmierski, aktor, spiker Polskiego Radia, lektor audycji "Fala 56” oraz "Z kraju i ze świata”, brał udział w słuchowiskach. Przez wiele lat kierownik i dyrektor Teatru Powszechnego w Warszawie. Grał w filmach i serialach: "Hubal", "Stawka większa niż życie", "Janosik" i "Polskie drogi". Urodził się 28 października 1918 roku.

1976 - Zmarł Jean Gabin, aktor kina francuskiego. Zagrał w ponad 70 filmach, między innymi: "Ludzie za mgłą", "Brzask", "Narkotyk", "Włóczęga”, "Wielka wygrana”, "Klan Sycylijczyków”. Stworzył wiele różnorodnych postaci, z których najpopularniejszą stał się inspektor Maigret w obrazach: "Maigret zastawia pułapkę”, "Maigret i sprawa z Saint-Fiacre". Uważany jest za jednego z największych aktorów francuskich. Urodził się 17 maja 1904 roku.

1977 - Premiera filmu science fiction "Bliskie spotkania trzeciego stopnia" w reżyserii Stevena Spielberga. Ze względu na odmienność od dotychczasowych produkcji filmowych - między innymi nowa tematyka, widowiskowość, podjęcie gatunków kina popularnego, komercyjność, nawiązanie do dawnego kina - film ten, wraz z "Gwiezdnymi wojnami" George’a Lucasa, wprowadzał nową odmianę kina rozrywkowego - kino nowej przygody. Główne role zagrali: Richard Dreyfuss, François Truffaut i Teri Garr.

1978 - 30 osób zginęło, a dziewięć odniosło obrażenia w dwóch katastrofach autobusów pod Żywcem. Pojazdy spadły z mostu, jeden zatonął w Jeziorze Żywieckim, drugi rozbił się na jego brzegu. Autobusami podróżowali górnicy. Według prokuratury przyczyną katastrof było niezachowanie bezpiecznej prędkości przez kierowców. Była to druga pod względem liczby ofiar, po wypadku autobusu pod Gdańskiem w 1994 roku, katastrofa drogowa w powojennej historii Polski.

1981 - Zmarł Walter Heitler, niemiecki fizyk i chemik, zajmował się głównie chemią i fizyką kwantową. Za jego największe osiągnięcie uważane jest podanie w 1927 roku, wraz z Fritzem Londonem, wyjaśnienia wiązania homopolarnego w cząsteczce wodoru. Urodził się 2 stycznia 1904 roku.

1982 - Zmarł Franciszek Fenikowski, poeta, reportażysta, autor powieści marynistycznych "Kaper z Morskiego Psa", "Smok króla Augusta", "Zakręt pięciu gwizdków", "Długie morze". Urodził się 15 maja 1922 roku.

1983 - Parlament tureckiej społeczności cypryjskiej podjął jednostronną decyzję o proklamowaniu niezależnego państwa Turków cypryjskich - Republiki Tureckiej Cypru Północnego. Obejmuje ono 25 procent ludności i 36 procent terytorium wyspy. Kraj jest uznawany jedynie przez Turcję, dzięki której pomocy, Cypr Północny funkcjonuje politycznie i ekonomicznie.

1985 - Milicja Obywatelska rozpoczęła akcję "Hiacynt", polegającą na zbieraniu informacji na temat osób o orientacji homoseksualnej. Uzyskane materiały miały służyć do szantażowania tych osób i zmuszania ich do współpracy z SB. Milicja działała na rozkaz ministra spraw wewnętrznych gen. Czesława Kiszczaka

1985 - Premierzy Margaret Thatcher i Garret FitzGerald podpisali porozumienie z Hillsborough, po raz pierwszy przyznające Irlandii rolę doradczą w sprawach Irlandii Północnej.

1986 - Zmarł Aleksander Tansman, kompozytor, pianista wirtuoz, dyrygent. Twórca muzyki orkiestrowej, fortepianowej oraz gitarowej. W 1977 roku w dowód uznania jego wkładu w kulturę muzyczną Europy, jako pierwszy polski artysta, otrzymał fotel Królewskiej Akademii Nauk, Literatury i Sztuki w Brukseli, w którym wcześniej zasiadali - Brahms, Verdi, Liszt i Ravel. Od 1920 roku przebywał za granicą, głównie we Francji. W 1945 roku muzyka Tansmana, do filmu "Paris Underground" Gregory Ratoffa, otrzymała nominację do Oscara. Urodził się 11 czerwca 1897 roku.

1988 - Odbył się jedyny, bezzałogowy lot radzieckiego wahadłowca Buran. Był on odpowiednikiem amerykańskich promów kosmicznych. Na pokładzie radzieckiego wahadłowca nie było ludzi, ponieważ nie udało się zaprojektować odpowiedniego systemu podtrzymującego życie. Buran 1.01 okrążył Ziemię dwukrotnie, po czym automatycznie wylądował na kosmodromie Bajkonur. Lot zakończył się pełnym sukcesem. Z powodu braku pieniędzy projekt jednak został zamknięty.

1988 - Palestyńska Rada Narodowa jednostronnie proklamowała powstanie państwa palestyńskiego. Palestyna, jako niepodległy organizm polityczny, nie jest formalnie uznawana przez Izrael, ale została uznana za państwo przez ONZ. Szereg państw utrzymuje kontakty dyplomatyczne z Autonomią Palestyńską, czyli władzami Palestyny. Również Liga Państw Arabskich przyjęła Palestynę, jako swojego członka pod nazwą "Państwo Palestyna”.

1989 - Lech Wałęsa, jako trzeci w historii niepełniący funkcji głowy państwa bądź szefa rządu cudzoziemiec, po markizie Marie Jospephie de La Fayette i Winstonie Churchillu, wygłosił przemówienie do połączonych izb Kongresu Stanów Zjednoczonych. 35. rocznica

1991 - Zmarła Marta Mirska, piosenkarka śpiewająca altem. Największą popularnością cieszyła się w latach 40. i 50. XX wieku, przez wiele lat współpracowała z Polskim Radiem, nagrała 64 płyty. Była pierwszą wykonawczynią przeboju "Pierwszy siwy włos”. Innym popularnym wykonywanym przez nią utworem była "Zakochana radiostacja” Romualda Żylińskiego i Barbary Brzezińskiej z 1949. Urodziła się 12 lutego 1918 roku.

1998 - Weszły w życie nowe przepisy Konkordatu dotyczące zawierania małżeństw. Zgodnie z przyjętymi zapisami, małżeństwo wyznaniowe ma pełne skutki prawne. Jest zawierane w kościele po spisaniu protokołu przedślubnego, sporządzonego na podstawie dokumentów urzędu stanu cywilnego. Duchowny udzielający ślubu ma obowiązek w ciągu pięciu dni przekazać dokumentację do Urzędu Stanu Cywilnego, gdzie może być sporządzony cywilny akt małżeństwa.

2003 - W Kopenhadze zorganizowano I Konkurs Piosenki Eurowizji dla Dzieci. W konkursie wzięli udział przedstawiciele 16 państw. Zwyciężył Dino Jelusić, reprezentant Chorwacji z utworem "Ti si moja prva ljubav”. Polka, Katarzyna Żurawik, z piosenką "Coś mnie nosi", zajęła 16 miejsce.

2006 - Zmarł Wiesław Pyda, scenarzysta i operator filmowy. Autor zdjęć do obrazów: "Beniaminek", "Chłopcy z ulicy Brzozowej", "Dziewczyny do wzięcia", "Egzamin", "Padalce". Urodził się 30 marca 1930 roku.

2008 - Zmarł Janusz Christa, rysownik i scenarzysta, autor komiksów. Zadebiutował w 1957 roku. W 1958 związał się z "Wieczorem Wybrzeża" i drukował w nim najpierw przygody "Kajtka-Majtka”, potem "Kajtka i Koka”. Jego najpopularniejsze dzieło, "Kajko i Kokosz” powstało w 1972 roku i zasłynęło na całą Polskę, gdy po raz pierwszy ukazało się, jako odcinkowa historia jednostronicowa w "Świecie Młodych”. Na początku lat 90. XX wieku przestał tworzyć ze względu na stan zdrowia. W 2007 roku został odznaczony przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego Srebrnym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis". Urodził się 19 lipca 1934 roku.

2008 - Zmarł Jan Krugier, marszand i kolekcjoner dzieł sztuki, żydowskiego pochodzenia. Podczas II wojny światowej w 1940 został wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Treblinka, a następnie do Auschwitz-Birkenau, które cudem przeżył, jako jedyny z rodziny. Pierwszą galerię założył w 1962 roku, w Genewie, a drugą w 1987, w Nowym Jorku. Jego kolekcja obejmuje rysunki, gwasze, monotypie, akwarele, pastele od wczesnego renesansu po drugą połowę XX wieku. Największą część stanowią dzieła Pabla Picassa. Urodził się 12 maja 1928 roku.

2010 - W Polsce weszła w życie nowelizacja ustawy antynikotynowej, dotycząca całkowitego zakazu palenia tytoniu między innymi w zakładach opieki zdrowotnej, szkołach, dworcach, publicznych obiektach kultury, ogólnodostępnych miejscach przeznaczonych do wypoczynku i zabawy dzieci, na przystankach komunikacji miejskiej oraz w środkach publicznego transportu i obiektach sportowych.

2011 - Zmarł Jakub Goldberg, polsko-izraelski historyk, specjalizujący się w historii Żydów w Polsce, badacz stosunków polsko-żydowskich w czasach nowożytnych, wydawca przywilejów dla Żydów polskich od XIII do XVIII wieku. Podczas II wojny światowej więzień łódzkiego getta, Buchenwaldu i Meuselwitz Thuringen. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności oraz Polskiej Akademii Nauk. Urodził się 2 lutego 1924 roku.

2014 - Zmarł Henryk Jachimowski, poeta, prozaik, autor sztuk scenicznych. Wystawiał swoje sztuki teatralne w kraju w Teatrze STU i Teatrze Bagatela w Krakowie, a za granicą - w Londynie i Budapeszcie. Autor tomu poezji "Idę po dnie rzeki", zbioru pieśni "Jesteś dzieckiem świata", powieści: "Skaza", "Mgła", a także zbiorów dramatów: "Dramaty", "Nostalgia i inne utwory sceniczne". Ostatnia realizacja sceniczna Jachimowskiego - prapremiera oratorium "Święta przy Tobie chwila" z muzyką Pawła Łukowca - odbyła się 25 października 2014 roku w Bazylice Matki Boskiej Ostrobramskiej w Skarżysku-Kamiennej. Urodził się 16 kwietnia 1938 roku. 10. rocznica

2017 - Na południowym Atlantyku zaginął argentyński okręt podwodny ARA "San Juan” z 44-osobową załogą. Władze argentyńskie rozpoczęły akcję poszukiwawczo-ratowniczą, do której zaangażowano okręty nawodne i lotnictwo, a wsparcia udzieliły także inne kraje, między innymi Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. 23 listopada okręt uznano za utracony, a rodziny marynarzy poinformowano o śmierci załogi. Wrak okrętu znaleziono dopiero rok później w wodach Oceanu Atlantyckiego na wysokości Półwyspu Valdés w argentyńskiej Patagonii, na głębokości 800 metrów.

2018 - Zmarł Lubomir Tomaszewski, artysta malarz, rzeźbiarz, założyciel ruchu Emocjonaliści, skupiającego artystów z różnych dziedzin. Jako autor dynamicznych rzeźb przestrzennych był nazywany artystą ruchu. W czasie II wojny światowej walczył w AK, uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. Był dowódcą oddziału przeciwpancernego. Po wojnie ukończył ASP na wydziale rzeźby, tworzył również przedmioty użytkowe. W 1966 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Był laureatem wielu nagród w kraju i za granicą. Jego prace znajdują się między innymi w Muzeach Narodowych w Warszawie i Krakowie oraz w Muzeum Powstania Warszawskiego. Urodził się 9 czerwca 1923 roku.

2018 - Zmarł William Goldman, amerykański scenarzysta, dramaturg i prozaik. Zdobywca Oscara w 1969 za scenariusz "Butch Cassidy i Sundance Kid" i w 1976 za scenariusz "Wszyscy ludzie prezydenta". Napisał też scenariusze do filmów: "O jeden most za daleko", "Maratończyk" i "Żony ze Stepford". Urodził się 12 sierpnia 1931 roku.

2019 - Zmarł Vojtěch Jasný, czeski reżyser, scenarzysta filmowy oraz fotograf. Jeden z głównych przedstawicieli tak zwanej nowej fali w kinie czechosłowackim w latach 60. Za film "Wszyscy dobrzy rodacy" otrzymał nagrodę dla najlepszego reżysera podczas 22. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Cannes. Obraz ten, opowiadający o życiu Czechów z prowincji w czasach komunistycznych rządów, został zakazany w Czechosłowacji po wydarzeniach 1968. Sam Vojtěch Jasný po inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację był prześladowany politycznie i wyjechał z kraju. W latach 70. przebywał i tworzył w Austrii, Niemczech Zachodnich i Jugosławii. Na początku lat 80. wyjechał do Nowego Jorku. Urodził się 30 listopada 1925 roku. 5. rocznica

2019 - Został zaprzysiężony drugi rząd Mateusza Morawieckiego. 5. rocznica

2020 - Zmarł Witold Sadowy, aktor, krytyk teatralny, publicysta i felietonista. Autor licznych książek oraz artykułów na temat ludzi teatru i filmu. Był nazywany "kronikarzem życia teatralnego Warszawy". Jako aktor debiutował w 1945 roku w Teatrze Miasta Stołecznego Warszawy. Później występował na scenach warszawskich: Polskiego, Nowego, Rozmaitości oraz gościnnie w Ateneum. Grał epizodyczne role w kilkunastu filmach, jak: "Zakazane piosenki" czy w serialu "Punkt widzenia". Wystąpił w kilkudziesięciu słuchowiskach Polskiego Radia, w tym "Na dnie" Maksyma Gorkiego, "Drewniany miecz" Haliny Auderskiej i "Lili" Władysława Reymonta. Urodził się 7 stycznia 1920 roku.

2021 - Rosja przeprowadziła test, w ramach którego pociskiem antysatelitarnym wystrzelonym z Ziemi został zniszczony nieaktywny satelita Kosmos 1408, w wyniku czego na orbicie powstała rozległa chmura odłamków, zagrażająca satelitom i Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS).

2022 - Rakieta S-300, wystrzelona przez Ukrainę podczas zmasowanego ataku Rosji na obiekty cywilne w Ukrainie, wskutek awarii uderzyła w suszarnię zboża w przygranicznej wsi Przewodów. Śmierć poniosły dwie osoby.

2022 - Według szacunków Funduszu Ludnościowego Narodów Zjednoczonych światowa populacja przekroczyła osiem miliardów.

2023 - Zmarł Daisaku Ikeda, japoński pisarz, poeta, filozof, działacz na rzecz pokoju. Obok licznych książek na temat buddyzmu, wydał wiele dialogów - z rozmów, które odbył z słynnymi myślicielami i politykami z całego świata. W 1983 roku uhonorowany nagrodą pokojową ONZ. Urodził się 2 stycznia 1928 roku. 1. rocznica

Zobacz także

2024-12-26, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 26 grudnia - drugi dzień świąt Bożego Narodzenia. » więcej 2024-12-25, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 25 grudnia 352 - Pierwsze obchody święta Bożego Narodzenia w Cesarstwie Rzymskim. » więcej 2024-12-24, godz. 00:01 Kartka z kalendarza Wigilia świąt Bożego Narodzenia » więcej 2024-12-23, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 23 grudnia - Egipt obchodzi święto narodowe - Dzień Zwycięstwa. 23 grudnia - Światowy Dzień Snowboardu, obchodzony z inicjatywy Światowej Federacji Snowboardu… » więcej 2024-12-22, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 22 grudnia 1216 - W Rzymie papież Honoriusz III wydał bullę zatwierdzającą zakon dominikanów. Katolicki zakon męski został założony przez świętego… » więcej 2024-12-21, godz. 15:38 Kartka z kalendarza 21 grudnia - Dzień Pamięci o Poległych i Zmarłych w Misjach i Operacjach Wojskowych poza Granicami Państwa, ustanowiony w 2015 roku. » więcej 2024-12-20, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 20 grudnia - Międzynarodowy Dzień Ludzkiej Solidarności, ustanowiony przez ONZ. 20 grudnia - Dzień Ryby, obchodzony w Polsce. » więcej 2024-12-19, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 1741 - Zmarł Vitus Bering, duński żeglarz i odkrywca, w służbie rosyjskiej. Na polecenie cara Piotra I odbył wiele odkrywczych wypraw na Syberię i Kamczatkę… » więcej 2024-12-18, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 18 grudnia - Święto narodowe Nigru, obchodzone w rocznicę proklamowania republiki w 1958 roku. 18 grudnia - Światowy Dzień Języka Arabskiego ustanowiony… » więcej 2024-12-17, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 17 grudnia - Dzień bez Przekleństw, obchodzony w Polsce. 17 grudnia - Święto narodowe Bhutanu - Dzień Bhutanu, obchodzony w rocznicę wprowadzenia monarchii… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »