Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-10-21, 01:00 Autor: IAR/K.Sowińska/dok.

Kartka z kalendarza

21 października - Międzynarodowy Dzień Mediacji.

21 października - Międzynarodowy Dzień Odpoczynku od Świętowania.
1056 - Rozpoczęto spisywanie Ewangeliarza Ostromira. Jest to jeden z najcenniejszych zabytków piśmiennictwa staroruskiego powstały w latach 1056-1057. Spisana w języku staro-cerkiewno-słowiańskim księga liturgiczna zawierająca fragmenty Ewangelii na wszystkie dni roku liturgicznego. Ewangeliarz Ostromira jest drugim najstarszym po Kodeksie Nowogrodzkim rękopisem ruskim i aż do odnalezienia w 2000 roku Kodeksu Nowogrodzkiego uchodził za najstarszy. Ewangeliarz Ostromira został po raz pierwszy opublikowany w 1846 roku w Petersburgu. W 2011 roku został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata.

1520 - Podczas wyprawy dookoła świata Ferdynand Magellan odkrył cieśninę nazwaną później jego imieniem. To, liczący 550 kilometrów długości, międzynarodowy szlak żeglugowy ciągnący się pomiędzy kontynentem Ameryki Południowej, Wyspami Królowej Adelajdy, wyspą Riesco a wyspami Ziemi Ognistej, łączący Ocean Atlantycki z Oceanem Spokojnym. Cieśnina straciła na znaczeniu żeglugowym po wybudowaniu Kanału Panamskiego.

1595 - Dzień po wygranej przez wojska polskie bitwie pod Cecorą podpisano traktat pokojowy, na mocy którego Tatarzy uznali władzę Jeremiego Mohyły osadzonego na tronie mołdawskim przez kanclerza Jana Zamoyskiego. Zgodzili się też by na obszarze Hospodarstwa pozostały polskie wojska. Dwa dni później armia tatarska rozpoczęła odwrót.

1671 - Wojna polsko-kozacko-tatarska: hetman polny koronny Jan Sobieski rozgromił wojska kozacko-tatarskie w bitwie pod Kalnikiem. W walkach zginęło około 500 Tatarów. Mimo zwycięstwa hetman Sobieski nie zdołał zdobyć Kalnika i wycofał się do Bracławia.

1702 - Cesarz rzymsko-niemiecki, książę Śląska Leopold I podpisał w Wiedniu Złotą Bullę - dokument fundacyjny - Akademii Leopoldyńskiej, będącej zalążkiem Uniwersytetu Wrocławskiego. Jej patronem został Święty Leopold. Początkowo uczelnia miała dwa fakultety: filozoficzny i teologiczny. Obecnie kształci ponad 30 tysięcy studentów na prawie 50 podstawowych kierunkach, na studiach stacjonarnych, niestacjonarnych oraz wieczorowych.

1772 - Urodził się Samuel Taylor Coleridge, angielski poeta i filozof, wraz z Williamem Wordsworthem uznawany za prekursora romantyzmu w literaturze brytyjskiej. Jeden z tak zwanych "poetów jezior". Autor wielu dzieł, w tym "Ballad lirycznych", z których najsłynniejszy pozostaje wiersz "Rymy o sędziwym marynarzu". Na jego podstawie w 1984 roku brytyjski, heavymetalowy zespół Iron Maiden nagrał piosenkę "Rime Of The Ancient Mariner". Zmarł 25 lipca 1834 roku.

1790 - Urodził się Alphonse de Lamartine, francuski poeta, polityk i pacyfista, uważany za pierwszego twórcę francuskiego romantyzmu. Autor tomiku lirycznych wierszy "Dumania poety”, zbioru o tematyce filozoficzno-religijnej "Harmonie poetyckie i religijne”, pracy historycznej "Historia Żyrondy”. Był jednym z przywódców rewolucji 1848 roku, kiedy obalono króla Ludwika Filipa i proklamowano II Republikę. Nawoływał wtedy do zniesienia niewolnictwa i kary śmierci. Skłaniał się też do idei demokracji i pacyfizmu. Zmarł 28 lutego 1869 roku.

1797 - Wszedł do służby najstarszy obecnie pływający okręt na świecie USS "Constitution”. Okręt nosi imię upamiętniające Konstytucję Stanów Zjednoczonych i obecnie pełni czynną służbę w US Navy. Dzisiejszą misją statku jest przede wszystkim propagowanie wiedzy o dziejach amerykańskiej marynarki i jej roli w kolejnych wojnach, a ponadto uczestniczenie w świętach państwowych i innych uroczystościach.

1805 - Wojny napoleońskie. Flota brytyjska, pod dowództwem admirała Horatio Nelsona, który zginął w końcowej fazie bitwy, odniosła zwycięstwo u przylądka Trafalgar, nad połączonymi siłami morskimi Francji i Hiszpanii. Bitwa stała się początkiem wielkiej hegemonii Brytyjczyków na światowych morzach, walnie przyczyniając się do powstania brytyjskiego imperium kolonialnego.

1827 - Po raz pierwszy zwołano składający się z przedstawicieli wszystkich stanów Sejm Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Król pruski nadał Księstwu prawo zbierania się sejmu stanowego w 1823 roku. Sejm pełnił jedynie funkcję doradczą. Miał prawo opiniować projekty aktów prawnych dotyczących prowincji, a także niektórych o znaczeniu dla całego kraju. Posłowie mogli także uchwalać petycje i zażalenia przedstawiane królowi pruskiemu.

1831 - Powstanie Listopadowe: upadek Twierdzy Zamojskiej i całego powstania. Główną przyczyną rozpoczęcia walk było nieprzestrzeganie przez carów Imperium Rosyjskiego postanowień konstytucji z 1815 roku - zniesienie wolności prasy, wprowadzenie cenzury prewencyjnej, zawieszenie wolność zgromadzeń, zlikwidowanie jawności obrad sejmowych i prześladowania polskich organizacji niepodległościowych. Do upadku powstania przyczynili się niewierzący w możliwość zwycięstwa przywódcy polityczni oraz dowódcy, przewaga militarna Rosji i brak większego wsparcia ze strony ludności chłopskiej, Powstańcy nie doczekali się też pomocy z innych krajów.

1833 - Urodził się Alfred Nobel, szwedzki chemik, przemysłowiec, wynalazca dynamitu. W testamencie ufundował nagrodę swojego imienia, w dziedzinie fizyki, chemii, fizjologii lub medycyny, literatury i pokoju. W 1900 roku zarejestrowano Fundację Nobla, do której przekazano wszystkie aktywa należące do Alfreda Nobla. Fundacja ta zarządza jego majątkiem i przeznacza procenty od niego na wypłacanie nagród Nobla. Oprócz dynamitu wynalazł też: syntetyczną gumę i skórę, sztuczny jedwab. Łącznie zarejestrował 355 patentów. Zmarł 10 grudnia 1896 roku.

1846 - Urodził się Edmondo De Amicis, włoski pisarz i dziennikarz. Autor powieści dla młodzieży "Serce". Ta przeznaczona dla młodzieży książka była bardzo ceniona za bogactwo bodźców moralnych i patriotycznych. Książka, uznana za arcydzieło, weszła na stałe do kanonu literatury dla dzieci i młodzieży na całym świecie. De Amicis zmarł 11 marca 1908 roku.

1854 - W Paryżu zmarła księżna Maria Wirtemberska, z domu Czartoryska, arystokratka polska, powieściopisarka, komediopisarka, poetka i filantropka, autorka powieści sentymentalnej "Malwina, czyli domyślność serca". Urodziła się 15 marca 1765 roku. 170. rocznica

1869 - Zmarł Ludwik Geyer, przemysłowiec, jeden z pionierów rozwoju przemysłu włókienniczego w Łodzi i w Polsce, właściciel pierwszej fabryki włókienniczej o napędzie parowym w Królestwie Polskim. Urodził się 6 stycznia 1805 roku. 155. rocznica

1877 - Urodził się Oswald Avery, amerykański lekarz i genetyk, pochodzenia kanadyjskiego. Zajmował się badaniami mikrobiologicznymi. Wraz z Colinem MacLeodem i Maclynem McCartym wyjaśnili wynik eksperymentu Griffitha, stwierdzając, że nie białko, ale DNA jest czynnikiem przenoszącym informację genetyczną. Zmarł 2 lutego 1955 roku.

1879 - W Menlo Park w stanie New Jersey zespół badawczy pod kierownictwem Thomasa Alvy Edisona skonstruował pierwszą w pełni użyteczną żarówkę z grafitowym żarnikiem, która świeciła przez kilkadziesiąt godzin. 145. rocznica

1893 - W Krakowie otwarto Teatr Miejski, od 1909 roku - Teatr imienia Juliusza Słowackiego. Budynek teatru wzniesiono w latach 1891-1893 na miejscu wyburzonego kościoła Świętego Ducha. Tę nową scenę narodową zaprojektował Jan Zawiejski. Był to pierwszy budynek w Krakowie, który posiadał oświetlenie elektryczne. Podczas pierwszego spektaklu wystawiono fragmenty utworów Mickiewicza, Słowackiego i Fredry. Przez następnych pięć tygodni prezentowano wyłącznie polski repertuar.

1900 - Urodził się Henryk Szaro, reżyser filmowy i teatralny żydowskiego pochodzenia; autor filmów "Przedwiośnie", "Na Sybir", "Rok 1914", "Dzieje grzechu", "Pan Twardowski", "Ordynat Michorowski" i "Kłamstwo Krystyny". Jeden z ważniejszych polskich reżyserów epoki kina niemego. Zginął w warszawskim getcie rozstrzelany przez Niemców w kwietniu lub czerwcu 1942 roku. Nie jest znana dokładna data śmierci.

1906 - Urodziła się Lillian Asplund, Amerykanka, ostatnia żyjąca ocalona pasażerka "Titanica". Po katastrofie opowiadała dziennikarzom, że pamięta wiele sytuacji, ale najbardziej tę, gdy pokładowa orkiestra grała melodię "Wysłuchać proszę chciej” oraz moment, gdy wraz z matką i bratem, widzieli tonący statek z ojcem i braćmi na pokładzie. W momencie katastrofy miała pięć lat. Kiedy "Titanic" uderzył w górę lodową, ojciec Asplund obudził całą rodzinę i włożył do kieszeni dokumenty oraz pieniądze. Lillian wraz z matką i bratem Felixem zostali umieszczeni w szalupie. Została uratowana przez RMS "Carpathia". Zmarła 6 maja 2006.

1911 - Urodził się Adolf Forbert, fotograf, operator i reżyser filmowy, współzałożyciel i wieloletni profesor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi. Twórca filmów dokumentalnych "Podhale w ogniu”, "Bicz Boży”, a także operator obrazów fabularnych "Panienka z okienka”, "Od wulkanu do lodowca”. W 1945 nagrał wyzwalanie Krakowa. Zmarł 23 czerwca 1992 roku.

1912 - Urodził się Ludwik Perski, reżyser i scenarzysta ponad 150 filmów dokumentalnych, w tym: "Warszawa”, "Portret dyrygenta”, "Godzina 11.15.”, "Plac Zamkowy nr 4”, "Hamlet X5”, "Za naszą i waszą wolność”, przez kilka lat redaktor naczelny Polskiej Kroniki Filmowej. Zmarł 28 grudnia 1993 roku.

1915 - Urodziła się Barbara Kostrzewska, śpiewaczka, sopran liryczno-koloraturowy, reżyser, dyrektor i kierownik artystyczny teatru, solistka: Opery Śląskiej w Bytomiu, Teatru Wielkiego w Poznaniu, Opery Narodowej w Warszawie. Podczas II wojny światowej należała do Armii Krajowej, gdzie była łączniczką i sanitariuszką. Walczyła w Powstaniu Warszawskim. Była jedną z ostatnich primadonn w starym stylu. Zmarła 14 listopada 1986 roku.

1915 - Po raz pierwszy przesłano przez Atlantyk ludzki głos drogą radiową. Transmisję z Wirginii w Stanach Zjednoczonych przeprowadziła firma American Telephone and Telegraph Company. Sygnał był słyszalny na Hawajach i w Paryżu.

1917 - Urodził się Dizzy Gillespie, amerykański trębacz, kompozytor i wokalista jazzowy. Twórca scatu, improwizacji wokalnej na nic nieznaczących słowach, i współtwórca stylu bebop, jednego z gatunków jazzu. Na szeroką skalę wprowadził do jazzu elementy muzyki kubańskiej. W latach 1965 i 1971 wystąpił w Polsce. Zmarł 6 stycznia 1993 roku.

1917 - Urodziła się siostra Ena, właściwie Stanisława Paciorek, niepokalanka, katechetka, autorka książek o tematyce religijnej. W czasie okupacji uczyła na tajnych kompletach w Warszawie oraz pomagała w ratowaniu żydowskich dzieci, za co w 1999 roku otrzymała odznaczenie Ministerstwa Edukacji Narodowej. Zmarła 19 września 2006 roku.

1922 - Urodziła się Liliane Bettencourt, francuska ekonomistka, bizneswoman i filantropka, współwłaścicielka firmy kosmetycznej L'Oreal. Była drugą najbogatszą osobą we Francji. Tygodnik "Forbes" zaklasyfikował ją w 2017 roku na 14. miejscu wśród najbogatszych ludzi na świecie i najbogatszą żyjącą kobietę. Ten sam tygodnik oszacował majątek Liliane Bettencourt na 39,5 miliarda dolarów. Zmarła 21 września 2017 roku.

1923 - Urodził się Jan Łopuszański, fizyk teoretyk, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, członek Polskiej Akademii Nauk. Był specjalistą w dziedzinie kwantowej teorii pola. Autor ponad 70 publikacji naukowych. Zmarł 30 kwietnia 2008 roku.

1925 - Urodził się Frank Mundus, amerykański łowca rekinów. W czerwcu 1964 roku złapał rekordowego rekina, żarłacza białego, mierzącego ponad 7,5 metra i ważącego ponad 1,5 tony. Był to największy rekin, jakiego kiedykolwiek złapano przy użyciu harpuna. Niektóre sceny z filmu "Szczęki" były autentycznymi przygodami, jakie przeżył Frank Mundus. W całej swojej karierze złowił prawie 40 tysięcy rekinów. W 1991 roku przeszedł na emeryturę i zamieszkał na Hawajach. Tym samym zakończyła się epoka polowania na rekiny. Zmarł 10 września 2008.

1925 - Urodziła się Celia Cruz, jedna z najpopularniejszych i najlepiej zarabiających piosenkarek latynoamerykańskich. Większą część życia spędziła w Stanach Zjednoczonych. Została odznaczona Narodowym Medalem Sztuk. Za życia sprzedała ponad 30 milionów płyt. Największy sukces odniosły albumy "Siempre Vivré" z 2000 roku oraz "Regalo del Alma", z 2003, które rozeszły się czterech milionach egzemplarzy. Zmarła 16 lipca 2003 roku.

1927 - Zmarł Gustaw Daniłowski, powieściopisarz, poeta, działacz socjalistyczny i niepodległościowy. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do I Brygady Legionów. Autor zbiorów nowel "Nad urwiskiem", powieści: "Z minionych dni" i "Jaskółka", a także prac poświęconych bojowcom Polskiej Partii Socjalistycznej - "Henryk Baron”, "Stefan Okrzeja” i "Na stokach Cytadeli”. Urodził się 14 lipca 1871 roku.

1929 - Urodziła się Ursula Kroeber Le Guin, amerykańska pisarka science fiction i fantasy. Jej książki, takie jak cykl "Ziemiomorze”, weszły do klasyki gatunku. Inne słynne powieści to: "Wydziedziczeni’, "Lewa ręka ciemności”, "Planeta wygnania”, ”Wracać wciąż do domu”, "Miasto złudzeń”. Wielokrotnie wyróżniana nagrodami Hugo i Nebula. Zmarła 22 stycznia 2018 roku. 95. rocznica

1930 - Zmarł Włodzimierz Perzyński, komediopisarz, prozaik, poeta i publicysta okresu Młodej Polski, przez wiele lat redaktor warszawskiego "Tygodnika Ilustrowanego”. Autor komedii: "Lekkomyślna siostra”, "Aszantka”, "Szczęście Frania”, nowel i powieści: "To, co nie przemija”, "Pamiętnik wisielca”, "Cudowne dziecko”, "Nie było nas, był las”, "Dwoje ludzi”, "Mechanizm życia”. Utwory" "Aszantka" i "Szczęście Frania" zostały sfilmowane przed II wojną światową. Urodziła się 6 lipca 1877 roku.

1930 - Urodził się Julian Dziedzina, reżyser filmowy, pedagog. Autor obrazów: "Święta wojna”, "Bokser”, "Otello z M-2”, "Umarli rzucają cień”, inscenizacji teatralnych - "Wierna rzeka”, "Pani Dally”, widowisk telewizyjnych - "Tam i gdzie indziej” oraz opery "Leśne echa”. Jako reżyser zadebiutował filmem "Koniec nocy" w 1956 roku, w którym zagrali Zbigniew Cybulski i Roman Polański. Zmarł 21 maja 2007 roku.

1931 - Zmarł Arthur Schnitzler, austriacki pisarz, dramaturg i lekarz, jeden z najważniejszych przedstawicieli wiedeńskiego modernizmu. Pisał dramaty i opowiadania, w których skupiał się na psychicznych procesach figur literackich. Autor psychologicznych nowel: "Śmierć”, "Kwiaty”, "Żona mędrca”, "Korowód”. Na kanwie noweli "Oczy szeroko zamknięte” powstał film Stanleya Kubricka o tym samym tytule. Urodził się 15 maja 1862 roku.

1933 - Ukraiński nacjonalista Mykoła Łemyk, na znak protestu przeciwko wywołaniu wielkiego głodu na Ukrainie, zabił naczelnika kancelarii konsulatu sowieckiego we Lwowie i jednocześnie emisariusza sowieckiego wywiadu Aleksieja Majłowa. Według różnych szacunków historyków Hołodomor spowodował w Rosji Sowieckiej śmierć około 6-10 milionów ludzi, z czego ponad trzy miliony ludzi zmarło na Ukrainie.

1935 - Urodziła się Jadwiga Barańska, aktorka teatralna i filmowa, scenarzystka. Wystąpiła w obrazach: "Kłopotliwy gość”, "Epilog Norymberski”, "Chopin. Pragnienie miłości”. Popularność przyniosła jej rola Barbary Niechcic w adaptacji powieści Marii Dąbrowskiej "Noce i dnie” oraz kreacja tytułowa w filmie "Hrabina Cosel”. W 1978 roku wraz z mężem wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych, skąd powróciła do Polski na początku lat 90. W 2015 roku otrzymała Diamentowe Lwy - nagrodę publiczności, biorącej udział w plebiscycie na najlepszą polską aktorkę czterdziestolecia Festiwalu Filmów Polskich, między innymi za rolę Barbary Niechcic w filmie "Noce i dnie".

1941 - W Londynie zmarł Herman Lieberman, członek Rady Naczelnej PPS w latach 1920-1939, poseł na Sejm od 1919 do 1933 roku, działacz Centrolewu, skazany w procesie brzeskim. Od 1939 roku wiceprezes Rady Narodowej RP na uchodźstwie. Urodził się 3 stycznia 1870 roku.

1943 - W swym mieszkaniu przy ulicy Ludwiki 6 w Warszawie została aresztowana przez gestapo Irena Sendlerowa, od początku II wojny światowej zaangażowana w pomaganie Żydom. Została osadzona na oddziale kobiecym Pawiaka. Była przesłuchiwana i torturowana w siedzibie gestapo przy alei Szucha. Została uratowana przez Radę Pomocy Żydom "Żegotę", która wręczyła wysoką łapówkę. Przez długie lata jej działalność podczas okupacji była nieznana. W 1965 otrzymała tytuł Sprawiedliwej Wśród Narodów Świata. W latach 2007 i 2008 jej kandydatura została zgłoszona do Pokojowej Nagrody Nobla. Irena Sendlerowa zmarła 12 maja 2008 roku.

1944 - Wojna o Pacyfik: pierwszy atak japońskich kamikaze. Żołnierze kamikaze poświęcali swoje życie w ataku na nieprzyjaciela, pilotując specjalnie przystosowane do tego celu samoloty lub jednostki wodne. Pierwszym celem ich ataków był australijski krążownik HMAS "Australia”. 80. rocznica

1945 - Urodził się Nikita Michałkow, rosyjski aktor, reżyser i producent filmowy. Zagrał w obrazach: "Chodząc po Moskwie”, "Gorzki romans” i "Rewizor". Wyreżyserował filmy: "Kilka dni z życia Obłomowa”, "Oczy czarne” oraz "Cyrulik syberyjski”. Wystąpił w jednej z ról w filmie Krzysztofa Zanussiego "Persona non grata", za którą otrzymał nagrodę za drugoplanową rolę męską na 30. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 2005 roku. Za film "Spaleni słońcem" dostał w 1995 roku Oscara. Od lat popiera Władimira Putina, jest wierny kremlowskiej propagandzie i krytykuje wszystkich przeciwników polityki Moskwy. Poparł także rosyjską aneksję Krymu i inwazję Rosji na Ukrainę. Z powodu swoich politycznych sympatii, za granicą nazywany jest "lizusem Putina".

1946 - Urodził się Marek Drewnowski, dyrygent, pianista, pedagog, występujący w największych salach koncertowych Europy, Stanów Zjednoczonych i Japonii. Współpracował z Bostońską Orkiestrą Symfoniczną. Jest twórcą i organizatorem Festiwalu imienia Józefa Hofmanna w Nałęczowie, a także założycielem orkiestry kameralnej The Chopin Soloists. Marek Drewnowski wystąpił w roli Chopina w filmie Krzysztofa Zanussiego "Koncert Chopina". Jest współtwórcą filmu Izabeli Cywińskiej "Oczarowanie Fryderyka", który powstał w 1999 z okazji Roku Chopinowskiego.

1947 - Urodził się Janusz Muszyński, dyrygent, śpiewak, animator życia muzycznego, autor opracowań chóralnych i instrumentalnych oraz muzyki do spektakli teatralnych, publicysta, pedagog. Tworzył opracowania na chór i często na orkiestrę wielu pieśni kościelnych na każdy okres roku liturgicznego, oraz wielogłosowych psalmów responsoryjnych. Zmarł 17 listopada 2013 roku.

1949 - Przekazano do eksploatacji pierwszy zbudowany po wojnie w Polsce pełnomorski statek parowy "Sołdek". Do 30 grudnia 1980 roku odbył prawie 1,5 tysiąca rejsów morskich, przewiózł ponad 3,5 miliona ton towarów, zawijając do ponad 60 portów. W grudniu 2014 roku statek użyty został w filmie "Persona Non Grata” w roli statku japońskiego, wiozącego w 1941 roku żydowskich uchodźców z Litwy i Polski przez Władywostok do Japonii. 75. rocznica

1949 - Urodził się Binjamin Netanjahu, polityk i dyplomata izraelski, przewodniczący partii Likud, premier Izraela w latach 1996-1999, 2009-2021 i od 2022 roku. Sygnatariusz porozumienia "ziemia za pokój”, zawartego z Jaserem Arafatem, przywódcą Autonomii Palestyńskiej w 1998 roku. W listopadzie 2019 postawiono Netanjahu zarzuty korupcyjne. 75. rocznica

1951 - Zmarł Adolf Kamiński, taternik, pedagog - profesor gimnazjalny. Wspólnie z Karolem Englischem, w 1902 roku, jako pierwszy przeszedł część Jaworowej Grani. Zdobyli wówczas Skrajną, Pośrednią i Wielką Jaworową Turnię. Była to pierwsza wyprawa na taką skalę bez przewodnika w Tatrach. Urodził się 7 października 1878 roku.

1956 - W czasie VIII Plenum I sekretarzem KC PZPR wybrany został Władysław Gomułka, zastępując na tym stanowisku Edwarda Ochaba. Trzy dni później wygłosił na wiecu ludności Warszawy na placu Defilad słynne, emocjonalne, 40-minutowe przemówienie zaczynające się słowami "Towarzysze! Obywatele! Ludu pracujący stolicy!”. Po pertraktacjach z przybyłymi do Warszawy władzami radzieckimi uzyskał wycofanie do baz jadących w kierunku Warszawy oddziałów radzieckich i częściową akceptację władz Związku Radzieckiego dla umiarkowanych reform. Na czele partii stał do grudnia 1970 roku, kiedy musiał ustąpić po krwawym stłumieniu protestów robotniczych na Wybrzeżu.

1956 - Urodziła się Carrie Fisher, amerykańska aktorka, scenarzystka i pisarka. Najbardziiej znana z roli księżniczki Lei w pierwszej trylogii George’a Lucasa "Gwiezdne wojny". Zagrała też między innymi w komedii "Blues Brothers". Przez wiele lat zmagała się z uzależnieniem od alkoholu i narkotyków. Na podstawie jej bestsellerowej, częściowo autobiograficznej powieści powstał film "Pocztówki znad krawędzi" w reżyserii Mike’a Nicholsa z Meryl Streep i Shirley MacLaine w rolach głównych. W filmie ukazano historię rywalizacji pomiędzy Carrie Fisher a jej matką, aktorką Debbie Reynolds. 23 grudnia 2016 roku doznała zawału serca podczas lotu transkontynentalnego z Londynu do Los Angeles. Po wylądowaniu trafila do szpitala. Zmarła 27 grudnia 2016 roku w Los Angeles, w wieku 60 lat. Dzień później zmarła jej matka, Debbie Reynolds.

1957 - Urodził się Wolfgang Ketterle, niemiecki fizyk, profesor Massachusetts Institute of Technology w Stanach Zjednoczonych. Zajmuje się nowymi metodami ochładzania, pułapkowania i manipulacji atomów. Opracował pierwszy laser atomowy oraz zmierzył prędkość dźwięku rozchodzącego się w kondensacie. Laureat Nagrody Nobla w 2001 roku, w dziedzinie fizyki za badania nad kondensatem Bosego-Einsteina. Jego odkrycia mają znaczenie dla konstruowania laserów atomowych i komputerów kwantowych o wielkiej mocy i niewielkich rozmiarach.

1957 - Urodził się Miron Chodakowski, duchowny prawosławny, ordynariusz Wojska Polskiego i arcybiskup hajnowski. Miał stopień generała brygady. Kierował prawosławnym ordynariatem polowym Wojska Polskiego od 1998. W tym samym roku został biskupem pomocniczym diecezji warszawsko-bielskiej z tytułem biskupa hajnowskiego. W 2008 podniesiono go do godności arcybiskupa. W 1984 roku przybył do monasteru Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy. Doprowadził do odbudowy tego miejsca ze zniszczeń powstałych w czasie II wojny światowej i ponownej organizacji męskiej wspólnoty. Kierował klasztorem do 1998 roku. Zginął w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem w drodze na uroczystości rocznicowe do Katynia, 10 kwietnia 2010 roku.

1958 - Urodził się Andriej Gejm, rosyjsko-holenderski fizyk, profesor na uniwersytetach w Nijmegen i w Manchesterze. W 2010 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki, wraz z Konstantinem Nowosiołowem, za odkrycie grafenu. Królowa Elżbieta II nadała mu tytuł "Knight Bachelor", królowa Beatrycze nadała mu Order Lwa Niderlandzkiego II klasy.

1961 - Urodził się Antoni Browarczyk, jedna z pierwszych i najmłodszych ofiar stanu wojennego w Polsce. W działalność przeciwko wprowadzenia stanu wojennego aktywnie włączył się już 13 grudnia 1981 roku. W nocy z 13/14 grudnia 1981 roku był świadkiem aresztowań działaczy "Solidarności". 16 grudnia uczestniczył w walkach ulicznych w Gdańsku. 17 grudnia został śmiertelnie postrzelony w głowę przez funkcjonariusza Milicji Obywatelskiej. Został pochowany na gdańskim Cmentarzu Łostowickim. 13 grudnia 2008 Antoni Browarczyk został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce.

1963 - Ostatni żołnierz polskiego podziemia antykomunistycznego i niepodległościowego sierżant Józef Franczak, pseudonim "Lalek”, poległ w walce podczas obławy SB i ZOMO we wsi Majdan Kozic Górnych na Lubelszczyźnie. Po sekcji zwłok jego ciało zostało zbezczeszczone poprzez obcięcie głowy i pochowane w bezimiennym grobie na lubelskim cmentarzu przy ulicy Unickiej, gdzie wcześniej chowano straconych w więzieniu na zamku. Dopiero w 1983 roku "Lalek" spoczął w rodzinnym grobowcu na cmentarzu parafialnym w Piaskach koło Lublina. W 2008 roku został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Na motywach historii Józefa Franczaka nakręcono w 2017 roku film "Wyklęty". Urodził się 17 marca lub 25 maja 1918 roku.

1964 - Sztafeta polskich sprinterek - Teresa Ciepły, Irena Kirszenstein, Halina Górecka i Ewa Kłobukowska - biegnąca na dystansie cztery razy sto metrów zdobyła złoty medal na igrzyskach olimpijskich w Tokio i pobiła rekord świata z czasem 43,6 sekundy. 60. rocznica

1966 - W 10. rocznicę Października '56 na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego odbyło się zebranie ZMS, w czasie którego profesor Leszek Kołakowski wygłosił referat krytykujący sytuację panującą w Polsce. Za zbyt radykalną krytykę władz i odchodzenie w nauczaniu studentów od oficjalnego kanonu marksizmu niespełna tydzień później wydalono go z partii. W jego obronie wysłano do KC list sygnowany przez 15 literatów i intelektualistów, w którym domagano się przywrócenia Kołakowskiego w prawach członka partii. Pod listem podpisali się między innymi: Marian Brandys, Jacek Bocheński, Tadeusz Konwicki i Igor Newerly. W 1968, za udział w wydarzeniach marcowych, odebrano mu prawo wykładania i publikowania, co zmusiło profesora Kołakowskiego do emigracji.

1967 - Zmarł Kazimierz Tomczak, biskup pomocniczy łódzki w latach 1927-1967. We wrześniu 1939 roku stanął na czele powołanego w Łodzi Komitetu Obywatelskiego. W 1941 internowany przez władze hitlerowskie. Do lutego 1945 roku był osadzony w klasztorze Ojców Reformatów w Bieczu. W 1943 wyjechał do Warszawy, gdzie przebywał do końca okupacji. Następnie, wobec ogromnych braków kadrowych w łódzkim Kościele, objął parafię Podwyższenia Świętego Krzyża, którą kierował do śmierci. Jednocześnie pełnił obowiązki biskupa. Urodził się 17 lutego 1883 roku.

1969 - Zmarł profesor Wacław Sierpiński, jeden z twórców tak zwanej warszawskiej szkoły matematycznej. Autor blisko 700 prac, w tym o teorii liczb, o teorii mnogości i topologii, między innymi "Teoria liczb niewymiernych”, "Zasady algebry wyższej” oraz pracy popularyzatorskiej "Czym się zajmuje teoria liczb”. Od 1958 roku był redaktorem jedynego na świecie czasopisma poświęconego teorii liczb "Acta Arithmetica”. Członek Polskiej Akademii Umiejętności. W czasie wojny polsko-bolszewickiej brał udział w łamaniu sowieckich szyfrów. Urodził się 14 marca 1882 roku. 55. rocznica

1970 - W Warszawie zakończył się VIII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny imienia Fryderyka Chopina. Jego zwycięzcą został amerykański pianista Garrick Ohlsson, który otrzymał także nagrodę Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków. W konkursie wzięło udział 80 pianistów z 28 krajów. Najlepszy Polak - Karol Nicze zajął piąte miejsce. Ogromnym zainteresowaniem cieszyły się Warszawskie koncerty chopinowskie w sali Teatru Rozrywki na Powiślu, które towarzyszyły konkursowi. Występowali w nich uczestnicy konkursu, prezentując zazwyczaj program wykonywany dzień wcześniej podczas przesłuchań w Filharmonii Narodowej.

1984 - Biskupi archidiecezji warszawskiej wystosowali list do wiernych, w którym wyrazili niepokój o losy zaginionego księdza Jerzego Popiełuszki. Kapelan warszawskiej "Solidarności", obrońca praw człowieka w okresie PRL, został uprowadzony wraz ze swoim kierowcą dwa dni wcześniej na drodze do Torunia, niedaleko miejscowości Górsk przez funkcjonariuszy Samodzielnej Grupy "D” Departamentu IV MSW. Księdza zmuszono do wyjścia z samochodu, następnie pobito i wrzucono do bagażnika auta "esbeków". Dalsze wydarzenia znane są jedynie z późniejszych zeznań trzech wykonawców porwania i zabójstwa. Zabójcy mówili przed sądem, że około północy z 19 na 20 października wjechali na zaporę na Wiśle we Włocławku. Tam z wysokości kilkunastu metrów wrzucili księdza do wody. Do dziś nie wiadomo, kto i kiedy podjął decyzję o zabiciu księdza, ani na jakim szczeblu zapadła decyzja. 40. rocznica

1996 - Ukazał się singiel Madonny z piosenką "You Must Love Me", pochodzącą z filmu "Evita". Piosenka zapewniła twórcom Oscara w kategorii "Najlepsza piosenka filmowa". Madonna wykonała utwór na żywo podczas ceremonii wręczania Oscarów w 1997 roku.

1999 - Zmarł Alfred Schutz, kompozytor i pianista, żydowskiego pochodzenia. Twórca muzyki do wielu piosenek i pieśni żołnierskich, w tym do słów Feliksa Konarskiego "Czerwone maki na Monte Cassino". W okresie międzywojennym był związany z audycją Polskiego Radia Lwów "Wesoła Lwowska Fala”, od połowy lat 30. XX wieku z warszawskimi kabaretami, komponował dla: Hanki Ordonówny, Eugeniusza Bodo, Mieczysława Fogga. Po wojnie wyjechał do Brazylii, w 1961 roku osiadł w Niemczech, współpracował z Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa. Urodził się 2 lipca 1910 roku. 25. rocznica

2005 - Rafał Blechacz został zwycięzcą XV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina. Rafał Blechacz zdobył także nagrodę Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków. W konkursie wzięło udział 80 pianistów z 18 krajów. Wcześniej Polak Krystian Zimerman zdobył główną nagrodę w 1975 roku.

2007 - Zmarł Ryszard Frelek, prozaik, autor scenariuszy filmowych i telewizyjnych, publicysta, dziennikarz Polskiej Agencji Prasowej. Zadebiutował w 1947 roku na łamach dziennika "Rzeczpospolita”, w latach 70. - profesor Wyższej Szkoły Nauk Społecznych w Warszawie. Autor powieści: "Gorąca noc”, "Powrót”, "Taniec demonów”, "Słona róża”. Urodził się 30 maja 1929 roku.

2007 - Przedterminowe wybory parlamentarne wygrała Platforma Obywatelska - 41,51 procent, przed Prawem i Sprawiedliwością 32,11 procent, Lewicą i Demokratami - 13,15 procent oraz Polskim Stronnictwem Ludowym - 8,91 procent. W wyborach do Senatu PO uzyskała 60 mandatów, PiS 39, mandat senatorski zdobył również Włodzimierz Cimoszewicz.

2008 - Zmarł Paweł Jocz, rzeźbiarz, rysownik i twórca pomników. Wystawiał prace w galeriach w Polsce, Francji, Belgii, Szwecji i na Litwie. W podparyskim Boulogne-Billancourt znajdują się jego dwa monumentalne pomniki - "Elewacja" i "Chmura poety". Odrestaurował pomnik nagrobny Juliusza Słowackiego na paryskim cmentarzu Montmartre. Po śmierci redaktora Jerzego Giedroycia wykonał jego maskę pośmiertną, którą można obejrzeć w domu "Kultury. Prace rzeźbiarza znajdują się też w Paryżu w siedzibie stacji Polskiej Akademii Nauk i w Bibliotece Polskiej na wyspie Świętego Ludwika. Przygotowywał także ilustracje do książek, pisał teksty poświęcone sztuce współczesnej oraz przeprowadzał wywiady. Współpracował z pismami artystycznymi. Urodził się 6 maja 1943 roku.

2011 - Zmarł Tone Pavček, słoweński poeta, tłumacz i eseista, okresu powojennego. Należał do tak zwanych intymistów rozpoczynających epokę postmodernizmu. Jako eseista wydał w trzech częściach autobiograficzną książkę "Czas duszy, czas ciała". Napisał ponad 20 książek dla dzieci. W 1996 roku został ambasadorem dobrej woli UNICEF. Urodził się 29 września 1928 roku.

2012 - Zmarł Kazimierz Iwiński, aktor teatralny i filmowy. Występował na deskach teatrów: imienia Stefana Jaracza w Olsztynie, imienia Juliusza Osterwy w Lublinie, Śląskiego w Katowicach i imienia Stefana Jaracza w Łodzi. Zagrał w filmach: "Ballada o ścinaniu drzewa", "Hubal", "Znachor", "Księga wielkich życzeń", a także w serialach - "Rodzina Połanieckich, "Daleko od szosy". Urodził się 14 września 1918 roku.

2012 - Zmarł Antoni Dobrowolski, pedagog, najstarszy znany ocalały więzień niemieckiego obozu zagłady w Auschwitz. W chwili śmierci, w wieku 108 lat, był drugim najstarszym mężczyzną w Polsce. Urodził się 8 października 1904 roku.

2013 - Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu uznał, że nie może ocenić rosyjskiego śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej oraz że Rosja nie dopuściła się nieludzkiego i poniżającego traktowania krewnych ofiar. Decydującym argumentem dla sędziów był zbyt odległy dystans czasowy. Wiosną 1940 roku, na mocy decyzji najwyższych władz sowieckich, zamordowanych zostało ponad 20 tysięcy Polaków, w tym ponad 10 tysięcy oficerów wojska i policji. Do 1990 roku Związek Radziecki zaprzeczał jakoby miał coś wspólnego ze zbrodnią katyńską. Dopiero 13 kwietnia 1990 roku oficjalnie przyznano, że była to "jedna z ciężkich zbrodni stalinizmu”. Wiele kwestii związanych z tą zbrodnią nie zostało jak dotąd wyjaśnionych.

2015 - Zmarł Andrzej Zawiślak, polityk, profesor nauk o organizacji i zarządzaniu, poseł na Sejm X kadencji. W 1991 roku pełnił funkcję ministra przemysłu i handlu. W 1980 został doradcą "Solidarności”. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski w 2011 roku. Urodził się 15 marca 1937 roku.

2015 - Koreańczyk Cho Seong-jin został laureatem I nagrody XVII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina. Najlepszy Polak - Szymon Nehring zajął dziewiąte miejsce. Polak został laureatem nagrody publiczności. Nagrodę Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków otrzymała Amerykanka Kate Liu. Do udziału w konkursie zakwalifikowano 84 pianistów z 20 krajów, w tym 19 Polaków.

2016 - Zmarł Jan Pakuła, dziennikarz, działacz społeczny, w latach 1965-1974 pełnił funkcję redaktora naczelnego Rozgłośni Polskiego Radia w Łodzi, a następnie "Głosu Robotniczego”. W młodości związany z ruchem ludowym "Wici". Należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej. Urodził się 23 lutego 1930.

2017 - Zmarł Lech Ordon, aktor, w latach 1951-2009 występował w słuchowiskach Teatru Polskiego Radia. W grudniu 2008 roku, z okazji jubileuszu 90-lecia Związku Artystów Scen Polskich, został odznaczony Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis". Wystąpił w kilkudziesięciu filmach i serialach, między innymi: "Żona dla Australijczyka", "Westerplatte", "Jak rozpętałem drugą wojnę światową", "Nie lubię poniedziałku", "Chłopi", "Janosik", "Akademia Pana Kleksa", C.K. Dezerterzy" oraz "Stawka większa niż życie", "Kolumbowie", "Polskie drogi" i "Czterdziestolatek". Urodził się 24 listopada 1928 roku.

2018 - Zmarł Joachim Ronneberg, norweski żołnierz, dowódca operacji "Gunnerside" w czasie II wojny światowej. Operacja polegała na opóźnianiu prowadzonych przez Niemców intensywnych prac badawczych nad bronią atomową. W lutym 1943 kierował akcją podczas, której w zakładach Norsk Hydro zniszczono linię produkcyjną ciężkiej wody wykorzystywanej przez nazistów w swoich pracach. Urodził się 30 sierpnia 1919 roku.

2019 - Zmarł Waldemar Jan Dziak, naukowiec, politolog i pisarz, profesor nauk humanistycznych. Od 1991 związany z Instytutem Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk. Wykładowca kilku polskich uczelni wyższych. Był specjalistą w zakresie stosunków międzynarodowych. Tematem jego badań była problematyka krajów bałkańskich oraz państw Dalekiego Wschodu, ze szczególnym uwzględnieniem: Albanii, Bośni i Hercegowiny, Korei Północnej i Chin. W 2004 roku biografia polityczna Kim Dzong Ila jego autorstwa spotkała się z reakcją ze strony władz Korei Północnej: zabroniono mu dożywotnio wjazdu na terytorium tego kraju. Urodził się 7 stycznia 1952 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarła Marge Champion, amerykańska tancerka, choreografka i aktorka. Była córką hollywoodzkiego choreografa i nauczyciela tańca Ernesta Belchera. Sama zaczęła tańczyć od najmłodszych lat. Już, jako 12-latka została instruktorką baletu w studiu tańca swego ojca. W 1937 została zatrudniona przez studio animacyjne The Walt Disney Company, jako model tańca do filmu animowanego "Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków". Jej taneczne ruchy były kopiowane w celu zwiększenia realizmu animowanej postaci Śnieżki. Później taniec Champion był wykorzystywany w kolejnych filmach wytwórni Disneya: "Pinokio", "Fantazja" i "Dumbo". Urodziła się 2 września 1919 roku.

2021 - Zmarł Bernard Haitink, holenderski dyrygent. Był dyrektorem artystycznym festiwalu operowego w Glyndebourne, w latach 1978-1988. Nagrał między innymi cykl Pierścienia Nibelunga Wagnera z Orkiestrą Symfoniczną Bawarskiego Radia. Urodził się 4 marca 1929 roku.

2023 - Zmarł Wojciech Korda, gitarzysta, wokalista rockowy, członek zespołu Niebiesko-Czarni. Kompozytor i wykonawca takich przebojów, jak: "Niedziela będzie dla nas", "Hej tam w dolinie", "Podobni do mew", "Płynie Wisła", "Na betonie kwiaty nie rosną" i wielu innych. W latach 1977-80 grał i śpiewał w utworzonym wspólnie z żoną Adą Rusowicz duecie Ada i Korda, któremu towarzyszył zespół instrumentalny Horda. Był współtwórcą muzyki do pierwszej polskiej rock-opery "Naga", nagranej w 1971 roku przez zespół Niebiesko-Czarni. W 2013 został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. Urodził się 11 marca 1944 roku. 1. rocznica

Zobacz także

2024-11-14, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 14 listopada - Międzynarodowy Dzień Zwalczania Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury. 14 listopada - Światowy Dzień Walki z Cukrzycą, ustanowiony przez… » więcej 2024-11-13, godz. 14:25 Kartka z kalendarza 13 listopada - Międzynarodowy Dzień Niewidomych, obchodzony w dzień urodzin francuskiego pedagoga Valentina Haüya w 1745 roku, założyciela pierwszej szkoły… » więcej 2024-11-12, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 12 listopada - Światowy Dzień Zapalenia Płuc, nazywany też Światowym Dniem Pneumonii lub Światowym Dniem Walki z Pneumonią. Ustanowiony przez Światową… » więcej 2024-11-11, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości, polskie święto narodowe, obchodzone, co roku 11 listopada na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości… » więcej 2024-11-10, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 10 listopada - Światowy Dzień Nauki dla Pokoju i Rozwoju, ustanowiony przez ONZ, w 2001 roku. 10 listopada - Dzień Jeża. » więcej 2024-11-09, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 9 listopada - Międzynarodowy Dzień Walki z Faszyzmem i Antysemityzmem, upamiętniający pogrom Żydów w hitlerowskich Niemczech podczas nocy kryształowej. 9… » więcej 2024-11-08, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 8 listopada - Światowy Dzień Radiologii. 8 listopada - Europejski Dzień Zdrowego Jedzenia i Gotowania. » więcej 2024-11-07, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 7 listopada - Międzynarodowy Dzień Fizyki Medycznej. » więcej 2024-11-06, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 6 listopada - Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Eksploatacji Środowiska Naturalnego podczas Wojen i Konfliktów Zbrojnych, ustanowiony w 2001 roku przez ON… » więcej 2024-11-05, godz. 21:13 Kartka z kalendarza 5 listopada - Międzynarodowy Dzień Języka Romskiego. 5 listopada - Międzynarodowy Dzień Postaci z Bajek. » więcej
23456
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »