1448 - W bitwie na Kosowym Polu armia turecka rozgromiła wojska węgierskie. Zwycięstwo otworzyło Turkom drogę do podboju Bałkanów. Była to kolejna klęska wojsk europejskich w wojnie z Turkami. 59 lat wcześniej Imperium Osmańskie odniosło zwycięstwo na Kosowym Polu z wojskami serbskimi.

1655 - Wojska szwedzkie wkroczyły do Krakowa. Oblężenie przez Szwedów trwało od 25 sierpnia do 13 października. Dzień przed oblężeniem, za radą Senatu, miasto opuścił król Jan Kazimierz. Trwającą prawie trzy tygodnie obroną Krakowa dowodził hetman Stefan Czarniecki, ale zdecydował się na poddanie miasta, aby uniknąć jego całkowitego zniszczenia. 17 października podpisano warunki kapitulacji gwarantujące prawo do wyznawania religii katolickiej, zachowanie bezpieczeństwa mieszczan i Kościoła, oraz wymianę jeńców. Jednak na miasto Szwedzi nałożyli ogromne opłaty, katedrę ograbili z przedmiotów liturgicznych. Potop szwedzki trwał do 1660 roku, zakończył się wyparciem Szwedów i pokojem w Oliwie.

1660 - Zawarto polsko-kozacką ugodę cudnowską. Wojsko Zaporoskie z hetmanem Jerzym Chmielnickim odstąpiło od cara moskiewskiego i zobowiązało się do wierności królowi polskiemu. Kozakom zabroniono szukania obcej protekcji i polecono rozpocząć wspólne działania zbrojne przeciwko Rosji. Sejm zatwierdził ugodę w 1661 roku.

1676 - Rzeczpospolita i Turcja podpisały pokój w Żurawnie, w wyniku którego Polska odzyskała od Imperium Osmańskiego część ziem na południowo-wschodnich rubieżach. Do Korony wróciła część Podola i Naddnieprza. Zakończenie wojny tureckiej na zasadach zaproponowanych pod Żórawnem zostało zaakceptowane przez posłów podczas sejmu nadzwyczajnego obradującego w Warszawie od 14 stycznia do 27 kwietnia 1677 roku. W celu negocjacji mających doprowadzić do zawarcia traktatu pokojowego między Rzecząpospolitą a Turcją do Stambułu udało się poselstwo na czele z wojewodą chełmińskim Janem Krzysztofem Gnińskim, które przebywało tam w latach 1677-1678. Negocjacje zakończyły się fiaskiem, wobec odmowy strony tureckiej przywrócenia granicy przedwojennej i zwrotu Rzeczypospolitej Kamieńca.

1696 - Urodził się August III z dynastii Wettinów, elektor saski i król Polski. Odegrał dużą rolę w rozwoju polskiego oświecenia - doprowadził między innymi w 1743 roku do wybudowania pierwszego budynku teatralnego w Polsce. Z jego inicjatywy przebudowano Zamek Królewski w Warszawie. Jego panowanie było też okresem walki koterii magnackich, rosnącej zależności od sąsiadów i dezorganizacji ustrojowo-politycznej państwa. Zmarł 5 października 1763 roku.

1757 - Zmarł Rene-Antoine Reaumur, fizyk i przyrodnik francuski. Twórca jednej ze skal termometrycznych. Pracował nad udoskonaleniem wytopu stali oraz badał właściwości metali. Jako przyrodnik, pierwszy opisał życie społeczne pszczół. Urodził się 28 lutego 1683 roku.

1777 - Armia Stanów Zjednoczonych przyjęła kapitulację wojsk brytyjskich rozbitych w bitwie pod Saratogą. Dużą rolę w walkach odegrał Tadeusz Kościuszko, odpowiedzialny za budowę amerykańskich fortyfikacji. Klęska wojsk brytyjskich skłoniła Francję do uznania niepodległości Stanów Zjednoczonych i przystąpienia do wojny po ich stronie.

1781 - W Krakowie założono scenę teatralną, która dała początek Narodowemu Staremu Teatrowi imienia Heleny Modrzejewskiej. Tego dnia władze Krakowa udzieliły zgody na wystawienie widowisk za opłatą w wysokości 50 złotych polskich miesięcznie. Inicjatorami powstania teatru byli: poseł krakowski Feliks Oraczewski oraz warszawski aktor Mateusz Witkowski, który pełnił funkcję pierwszego dyrektora. Przedstawienia wystawiano w budynku Pałacu Spiskiego przy Rynku Głównym.

1781 - Brytyjskie oddziały pod dowództwem Charlesa Cornwallisa poddały się pod Yorktown w stanie Wirginia armii amerykańskiej generała George'a Washingtona. Oblężenie trwało od 28 września. Wielka Brytania uznała Stany Zjednoczone w oficjalnym traktacie pokojowym, podpisanym w Paryżu w 1783 roku.

1813 - Urodził się Georg Büchner, niemiecki przyrodnik, pisarz okresu Młodych Niemiec, założyciel Towarzystwa Praw Człowieka, ale jednocześnie wspominany jako bardzo surowy ojciec dla swoich dzieci. Autor dramatów: "Śmierć Dantona”, "Leonce i Lena”, "Woyzeck” i "Maria Tudor”. Zmarł 19 lutego 1837 roku.

1821 - Urodził się Alexander Gardner, szkocki fotograf pracujący głównie w USA, znany przede wszystkim, jako autor portretów Abrahama Lincolna oraz zdjęć z wojny secesyjnej i egzekucji ludzi odpowiedzialnych za zamach na prezydenta. Zdjęcia te były szeroko wykorzystywane przez ówczesną prasę, która na miejscu zatrudniała drzeworytników, wykonujących na bazie zdjęć ryciny, zamieszczane następnie w gazetach. Zmarł 12 grudnia 1882 roku.

1826 - Urodziła się Lucyna Ćwierczakiewiczowa, autorka książek kucharskich i poradników traktujących o prowadzeniu gospodarstwa domowego, publicystka. W 1883 roku za wydania swoich książek otrzymała w sumie 84 tysiące rubli, co stanowiło niemal trzykrotną wartość sporego majątku ziemskiego. Pod względem nakładów książki Lucyny Ćwierczakiewiczowej przewyższały wydania dzieł Adama Mickiewicza czy Juliusza Słowackiego. Zmarła 26 lutego 1901 roku.

1828 - Urodził się Emeryk Hutten-Czapski, kolekcjoner, numizmatyk. Przez lata gromadził kolekcję monet ruskich i polskich, medali i orderów, banknotów, grafik, militariów, szkła, tkanin, obrazów i starodruków. Po jego śmierci rodzina stworzyła Muzeum imienia Emeryka Hutten-Czapskiego w Krakowie, a w 1903 przekazała zbiory miastu. Zmarł 23 lipca1896 roku.

1847 - Urodził się Władysław Bełza, poeta, dramaturg, publicysta, pisarz dla dzieci, autor wiersza "Kto ty jesteś? Polak mały". Piszący w duchu patriotycznym, nazywany był piewcą polskości. Zmarł 29 stycznia 1913 roku.

1848 - Urodził się Wiktor Gomulicki, poeta, pisarz, publicysta, varsavianista, jeden z najważniejszych twórców polskiego pozytywizmu. Przez wiele lat felietonista warszawskiej prasy. Autor powieści: "Wspomnienia niebieskiego mundurka”, "Cudna mieszczka” oraz "Miecz i łokieć". Zmarł 14 lutego 1919 roku.

1849 - W Paryżu zmarł Fryderyk Chopin, kompozytor, pianista, o indywidualnym stylu, łączącym narodowe i ludowe tradycje muzyki polskiej ze zdobyczami muzyki romantyzmu. Autor dwóch koncertów fortepianowych, 58 mazurków, 17 polonezów, 21 nokturnów, a także preludiów, ballad, sonat i pieśni. Po śmierci jego serce wmurowano w warszawskim kościele Świętego Krzyża. Uważany za najwybitniejszego polskiego kompozytora. Od 1927 roku w Warszawie odbywa się Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny imienia Fryderyka Chopina, najstarszy na świecie monograficzny konkurs muzyczny. Organizowane są także festiwale muzyki Chopina, między innymi w Valldemossie, Genewie, Dusznikach Zdroju, Paryżu i Gandawie. Urodził się 22 lutego lub 1 marca 1810 roku. 175 rocznica

1850 - W pierwszą rocznicę śmierci na paryskim cmentarzu Pere-Lachaise odsłonięto mogiłę wybitnego polskiego kompozytora i pianisty Fryderyka Chopina wraz ze znajdującym się na niej pomnikiem. Składa się on z cokołu z marmurową figurą muzy Euterpe, pochylonej nad złamaną lirą. Na przedniej ścianie cokołu wykonano medalion z podobizną artysty.

1863 - Romuald Traugutt, dowódca jednego z oddziałów powstańczych, został dyktatorem powstania styczniowego. Jego funkcja była tajna, posługiwał się pseudonimem Michał Czarnecki i podawał się za kupca z Galicji. Starał się o wsparcie materialne i militarne dla powstania za granicą, jednak nie przyniosło to rezultatów. Romuald Traugutt został aresztowany przez rosyjską policję w nocy z 10 na 11 kwietnia 1864 w swojej warszawskiej kwaterze. Był więziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Wyrokiem Audytoriatu Polowego został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 5 sierpnia 1864. Urodził się 16 stycznia 1826.

1865 - Urodził się Lucjan Żeligowski, generał Wojska Polskiego. W czasie I wojny światowej dowódca dywizji w I Korpusie Polskim, podczas wojny polsko-bolszewickiej dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego, później Grupy Operacyjnej. W październiku 1920 roku na czele 1. Dywizji Litewsko-Białoruskiej zajął Wilno i Wileńszczyznę, proklamując utworzenie Litwy Środkowej. Inspektor Armii w Warszawie w latach 1921-1925, minister Spraw Wojskowych w latach 1925-1926, poseł na Sejm od 1935 do 1939. W czasie II wojny światowej członek Rady Narodowej RP w Londynie. Zmarł 9 lipca 1947 roku.

1878 - Zmarł ksiądz Eugeniusz Janota, przyrodnik, pionier ochrony przyrody, badacz folkloru góralskiego, założyciel Galicyjskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt, współzałożyciel Towarzystwa Tatrzańskiego. Autor jednego z pierwszych przewodników turystycznych w języku polskim. Urodził się 31 października 1823 roku.

1881 - Urodziła się Maria Dulęba, aktorka, związana z teatrami: Polskim, Redutą i Narodowym. Zagrała ponad 300 ról, wystąpiła w filmach: "Żona i nie żona”, "O czym się nie mówi”, "Dzieje grzechu”, "Obrona Częstochowy” i "Meir Ezofowicz”. Odznaczona dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi. Zmarła 6 maja 1959 roku.

1886 - We Włoszech ukazała się powieść dla dzieci "Serce" Edmonda De Amicisa, zainspirowana przygodami dzieci autora. Autor pisze o wartościach, jakimi kierować się należy w życiu - posłuszeństwem rodzicom, szacunkiem dla innych ludzi, konsekwencją w dążeniu do celu. W powieść wplecione zostały też tematy patriotyczne, dotyczące walk o zjednoczenie Włoch. Polski przekład książki autorstwa Marii Konopnickiej w 1899 roku ukazał się pod tytułem "Pamiętnik chłopca".

1888 - Urodził się Franciszek Wład, generał Wojska Polskiego. W kampanii 1939 roku dowódca 14. Wielkopolskiej Dywizji Piechoty. Zmarł w wyniku ran odniesionych w bitwie nad Bzurą 18 września 1939 roku.

1899 - Urodził się Robert Max Wasilii Kempner, niemiecki prawnik i adwokat, o korzeniach żydowskich. Podczas procesów norymberskich pełnił funkcję zastępcy amerykańskiego oskarżyciela głównego Roberta H. Jacksona. Był jedynym Niemcem występującym po stronie oskarżenia. Osobiście przesłuchiwał ministrów Adolfa Hitlera - Hermanna Göringa i Wilhelma Fricka. Podczas przygotowań do tego procesu Kempner odnalazł protokół z konferencji w Wannsee, w którym spisano decyzje dotyczące tak zwanego "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej". Zmarł 15 sierpnia 1993 roku. 125 rocznica

1891 - Otwarto Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu. Jest to jedna z największych na świecie galerii, posiadająca w swych zbiorach niezwykle cenną kolekcję malarstwa europejskiego, sztuki starożytnej oraz monet. Znaczną część zbiorów muzeum stanowi prywatna kolekcja Habsburgów, zbierana i powiększana przez wieki panowania kolejnych cesarzy. Zbiór portretów i kolekcja zbroi pochodzą na przykład ze zbiorów cesarza Ferdynanda II, duża część zbiorów malarstwa należała do cesarza Rudolfa II i Leopolda Wilhelma.

1901 - Zmarł śmiercią samobójczą Michał Bałucki, pisarz, felietonista. Wspierał organizacje spiskowe w Galicji. Autor komedii "Grube ryby", powieści: "Młodzi i starzy", "Biały murzyn", "Garbuska", a także satyr polityczno-obyczajowych: "Pan burmistrz z Pipidówki”, "Pańskie dziady” i "Dwie wizyty jego ekscelencji”. Bałucki zaliczał się do grupy tak zwanych przedburzowców - pisarzy debiutujących przed powstaniem styczniowym, na przełomie późnego romantyzmu i pozytywizmu. Urodził się 29 września 1837 roku. 1906 - Urodził się Adolf Berman, filozof, inicjator i organizator żydowskich ośrodków pomocy poradnictwa psychotechnicznego, od 1943 roku członek Rady Pomocy Żydom "Żegota”. W czasie powstania w getcie warszawskim wspólnie z Leonem Feinerem był autorem depesz informujących Londyn o tragicznych wydarzeniach, w tym o masowej likwidacji społeczności żydowskiej, i wzywających aliantów do pomocy. W 1950 roku wyjechał do Izraela, gdzie był deputowanym do Knesetu. Członek Komunistycznej Partii Izraela. Zmarł 3 lutego 1978 roku.

1906 - Rozpoczął się pierwszy rok szkolny w Gimnazjum Polskim w Łodzi. Powstanie szkoły wiąże się ze strajkami uczniów w zaborze rosyjskim w 1905 roku, po którym władze carskie zezwoliły na tworzenie prywatnych szkół z polskim językiem wykładowym. W Łodzi grupa inteligencji postanowiła stworzyć polską szkołę średnią. Komitet Wspierania Utworzenia Polskiej Szkoły Średniej w Łodzi, na pierwszym zebraniu, 5 lipca 1906 roku, podpisał akt założenia gimnazjum. Pierwsza siedziba szkoły znajdowała się przy ulicy Wólczańskiej.

1909 - Urodził się Juliusz Wiktor Gomulicki, edytor, eseista, varsavianista. Na przełomie lat 40. i 50. - redaktor naczelny dwutygodnika "Nowe Książki”. Autor licznych prac o Warszawie: "O starej i nowej Warszawie”, "Trzysta lat książki o Warszawie”, "Cztery wieki poezji o Warszawie”, a także "Cyprian Norwid. Przewodnik po życiu i twórczości”. Zmarł 8 lipca 2006 roku. 115 rocznica

1915 - Urodził się Arthur Miller, amerykański dramaturg, scenarzysta i eseista, autor słuchowisk radiowych. Jego ważniejsze sztuki to: "Czarownice z Salem”, "Wszyscy moi synowie”, "Widok z mostu”, "Po upadku” i "Elegia dla jednej pani”. W 1949 roku otrzymał Nagrodę Pulitzera za sztukę "Śmierć komiwojażera". Zmarł 10 lutego 2005 roku. 1916 - Urodził się Tadeusz Chciuk-Celt, jeden z organizatorów siatki kurierskiej Związku Walki Zbrojnej, w latach 1941-44 cichociemny. Był jedynym kurierem, który skoczył do Polski dwukrotnie. W 1945 roku przybył do kraju, gdzie został aresztowany, a następnie więziony przez UB. W 1948 roku zbiegł za granicę. Przez wiele lat, jako Michał Lasota, redagował programy dla wsi w Radiu Wolna Europa. Został odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy w 1943 roku oraz Krzyżem Komandorskim Polonia Restituta w 1994. Autor wspomnień: "Biali kurierzy” i "Opowiadania cichociemnego”. Zmarł 10 kwietnia 2001 roku.

1916 - Urodził się Tadeusz Paciorkiewicz, kompozytor, organista i pedagog, założyciel szkoły muzycznej w Płocku, profesor Akademii Muzycznej w Warszawie. Autor utworów na chór, orkiestrę i organy. Znaczną część twórczości kompozytora stanowi muzyka o charakterze religijnym oraz kompozycje dla dzieci. Nagrywał utwory także dla Polskiego Radia. Został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 21 listopada 1998 roku.

1918 - Urodziła się Rita Hayworth, amerykańska aktorka filmowa, pochodzenia hiszpańskiego. Jedna z największych gwiazd "Złotej Ery Hollywood”. American Film Institute umieścił ją na 19. miejscu na liście największych aktorek wszech czasów. Zagrała w obrazach: "Gilda" u boku Glenna Forda, "Dama z Szanghaju" i "Carmen". Zmarła 14 maja 1987 roku.

1920 - Urodził się Klemens Mielczarek, aktor teatralny, związany ze scenami stołecznymi, występował również w filmach: "Przygoda na Mariensztacie”, "Café pod Minogą”, "Romans Teresy Hennert”, "Szczęśliwy brzeg”, "Dziecinne pytania” i "Człowiek z żelaza”. Zmarł 2 stycznia 2006 roku.

1922 - Urodził się Luiz Bonfá, brazylijski gitarzysta i kompozytor, uważany za twórcę stylu muzycznego bossa nova. Podczas swojej ponad 40-letniej kariery skomponował około 500 piosenek. Międzynarodowe uznanie zdobył, jako autor muzyki do francusko-brazylijskiego filmu "Czarny Orfeusz”. Zmarł 12 stycznia 2001 roku.

1923 - Urodził się Barney Kessel, amerykański gitarzysta jazzowy, współpracował z wieloma wybitnymi muzykami, między innymi Bennym Goodmanem, Charliem Parkerem i Artem Tatumem. Między 1961 a 1973 Gibson produkował specjalny model gitar nazwany: Gibson Barney Kessel. Gitarzysta zmarł 6 maja 2004 roku.

1924 - Urodziła się Barbara Nawrocka-Dońska, prozaiczka, eseistka i dziennikarka. w okresie II wojny światowej należała do Armii Krajowej uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie ukończyła studia i pracowała jako dziennikarka, pisała także powieści, w tym kryminały. Wśród jej książek znajdują się debiutancka powieść "Dwie miłości", a także "Pojedynek z pamięcią", "Białe i czarne" i inne. Zmarła 15 maja 2018 roku. 100 rocznica

1925 - Urodził się Waldemar Kotowicz, oficer, pisarz, publicysta, redaktor naczelny miesięcznika "Odra” w latach 1976-1982. Autor scenariusza do filmu "Jarzębina czerwona” i powieści: "Godzina przed świtem”, "Frontowe drogi”, "Trzeci dzień natarcia”. Zmarł 6 sierpnia 1997 roku.

1926 - Papież Pius XI dokonał beatyfikacji 191 męczenników zamordowanych w czasie rewolucji francuskiej. W czasie rewolucji francuskiej w wyniku antykatolickich prześladowań religijnych, jak się szacuje, zginęło kilkanaście tysięcy osób, z których za męczenników Kościół katolicki uznał 16 karmelitanek z Compiegne, 19 osób z Laval, zakonnice z Orange, 64 ofiary deportacji i grupę zakonnic z Valenciennes. W Paryżu od 2 do 6 września 1792 roku zamordowano około 1400 osób. W gronie tym znajdowało się 300 duchownych i zakonników odmawiających złożenia przysięgi konstytucyjnej.

1929 - Urodził się Kazimierz "Kuba” Jaworski, żeglarz i konstruktor jachtowy, kapitan żeglugi wielkiej, zdobywca trzeciego miejsca w transatlantyckich regatach samotników, w 1976 roku, na jachcie "Spaniel”, jeden z najlepszych polskich regatowców. Za swoje osiągnięcia został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 8 lipca 2005 roku. 95 rocznica

1934 - Zmarł Santiago Ramón y Cajal, hiszpański histolog, twórca podstaw neuronowej teorii budowy układu nerwowego, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny, w 1906 roku, za badania nad strukturą systemu nerwowego. Do czasu odkrycia Ramóna y Cajala i Camillo Golgiego uważano, że mózg jest jednolitą masą. Urodził się 1 maja 1852 roku. 90 rocznica

1937 - Po raz pierwszy pojawili się na gazetowym pasku komiksowym siostrzeńcy Kaczora Donalda: Hyzio, Dyzio i Zyzio.

1938 - W stoczni Rotterdamsche w Rotterdamie zwodowano okręt podwodny ORP "Sęp".

1942 - Urodził się Jerzy Cnota, aktor, przez wiele lat związany z Piwnicą pod Baranami. Występował również w filmie. Największy rozgłos dała mu rola Gąsiora w "Janosiku", wystąpił także między innymi w filmach: "Sól ziemi czarnej", "Perła w koronie", "Podróż za jeden uśmiech" i "Ogniem i mieczem". Zmarł 10 listopada 2016 roku.

1944 - Zmarł Zenon Przesmycki, pseudonim "Miriam", krytyk literacki, poeta, tłumacz, propagator symbolizmu, redaktor pism "Życie" i "Chimera". Odkrył, wydał i opatrzył komentarzem utwory Cypriana Kamila Norwida, tłumaczył na polski francuską poezję, był członkiem Polskiej Akademii Literatury. Urodził się 22 grudnia 1861 roku. 80 rocznica

1944 - Obraz Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem", który w czasie II wojny światowej ukryty był w podlubelskiej wsi, został przekazany kierownikowi resortu kultury i sztuki przy PKWN. Po wstępnym oczyszczeniu i przewiezieniu do Muzeum Narodowego w Warszawie, został w latach 1945-49 odrestaurowany pod kierunkiem profesora Bohdana Marconiego. Następnie został umieszczony w Muzeum Narodowym, jako stały element ekspozycji. W czasie wojny obraz był ukrywany w specjalnym, zacementowanym sarkofagu. Znajdował się tam do momentu zajęcia Lublina przez Armię Czerwoną w 1944 roku. 80 rocznica

1945 - W ścianę kościoła Świętego Krzyża w Warszawie ponownie wmurowano urnę z sercem Fryderyka Chopina, ukrytą podczas Powstania Warszawskiego w Milanówku. Uroczystość odbyła się w 96. rocznicę śmierci wybitnego Polaka.

1946 - Urodził się Adam Michnik, historyk, eseista, publicysta polityczny, redaktor naczelny "Gazety Wyborczej", jeden z czołowych organizatorów demokratycznej opozycji w Polsce w latach 1968-1989. Uczestnik wydarzeń marcowych 1968 roku, działacz Komitetu Obrony Robotników i "Solidarności”. Więziony i represjonowany z powodów politycznych.

1951 - Zmarł Bernahrd Kellermann, niemiecki pisarz, pozostający pod wpływem neoromantyzmu. Autor powieści: "Moje azjatyckie podróże”, "Drogi perskich karawan”, "Pochodzimy z Sowieckiej Rosji”. Był przeciwnikiem faszyzmu, którego wstrząsający obraz przedstawił w powieści "Taniec umarłych”. Urodził się 4 marca1879 roku.

1954 - Urodził się Maciej Berbeka, himalaista, zdobywca pięciu ośmiotysięczników. Zaginął na stokach Broad Peak w Karakorum, po pierwszym zimowym wejściu na jego wierzchołek 5 marca 2013 roku. Podczas tej samej wyprawy zginął też inny polski himalaista - Tomasz Kowalski. W 2015 roku prezydent RP odznaczył Macieja Berbekę pośmiertnie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski "za wybitne zasługi dla rozwoju sportów wysokogórskich, za promowanie imienia Polski w świecie”. W filmie "Broad Peak", który miał premierę w ubiegłym roku (2022), w rolę Macieja Berbeki wcieli się Ireneusz Czop. 70 rocznica

1956 - Królowa brytyjska Elżbieta II dokonała oficjalnego uruchomienia drugiej w świecie, po radzieckiej w Obninsku, elektrowni jądrowej Calder Hall. Budowę elektrowni rozpoczęto w 1953 roku na polecenie premiera Winstona Churchilla. Długość życia elektrowni Calder Hall była początkowo zaplanowana na 20 lat, jednak pracowała ona ostatecznie znacznie dłużej. Została zamknięta po awarii, jaka wydarzyła się w 2001 roku w siostrzanej elektrowni Chapelcross. Elektrownia została wyłączona w dniu 31 marca 2003 roku - działała, więc 47 lat. Mimo, iż była to elektrownia komercyjna, której głównym zadaniem było wytwarzanie elektryczności, to w drugiej połowie lat 50. jej reaktory były wykorzystywane również do produkcji plutonu do celów militarnych. Tym samym odegrała ważną rolę w brytyjskim programie budowy bomby atomowej.

1961 - Urodził się Janusz Grudziński, muzyk rockowy, grający na instrumentach klawiszowych i gitarze, dawniej także na wiolonczeli. W 1982 roku dołączył do zespołu Kult, z którym z przerwami związany był do września 2020 roku. Janusz Grudziński zajmuje się także pisaniem muzyki filmowej, między innymi do serialu "Rodzina zastępcza". Zmarł 2 października 2023 roku.

1962 - Zmarła Natalia Gonczarowa, rosyjska malarka. Początkowo tworzyła obrazy w różnych stylach, od postimpresjonizmu, przez prymitywistycznie traktowane tematy chłopskie i dzieła religijne, inspirowane ikonami, po kubizm. W początkach XX wieku wymyśliła własny styl - promienizm. Od 1915 roku mieszkała w Paryżu. Urodziła się 21 czerwca 1881 roku.

1963 - Zmarł Jacques Salomon Hadamard, francuski matematyk, profesor Sorbony i College de France, członek francuskiej Akademii Nauk. Zajmował się teorią liczb, mechaniką teoretyczną, teorią poznania. Idee Hadamarda miały duży wpływ na powstanie analizy funkcjonalnej. Autor podręcznika "Geometria elementarna”. Urodził się 8 grudnia 1865 roku.

1967 - W Pekinie zmarł ostatni cesarz Chin - Puyi. Należał do mandżurskiej dynastii Qing. W czasach okupacji japońskiej został koronowany na cesarza i pełnił role marionetkową - swoim podpisem sankcjonował wszystkie decyzje okupantów. W czasie wojny, w 1945 roku, Puyi przebywał w niewoli w ZSRR, potem był więziony przez władze Chińskiej Republiki Ludowej i poddany przymusowej reedukacji. Pracował, jako ogrodnik i archiwista. Urodził się 7 lutego 1906 roku.

1967 - Podczas próby ucieczki do Berlina Zachodniego utonął w jeziorze Nieder Neuendorfer See 24-letni Franciszek Piesik, jedyna polska ofiara Muru Berlińskiego. Franciszek Piesik był kapitanem żeglugi śródlądowej. Ucieczka rozpoczęła się 15 października 1967 roku, kiedy to łodzią wiosłową nielegalnie przepłynął granicę na Odrze pomiędzy PRL i NRD. Następnie przedostał się do rejonu metropolitalnego Berlina, a 17 października podczas próby przepłynięcia łodzią motorową, a później wpław, jeziora Nieder Neuendorfer See, utonął. Dopiero po 11 dniach władze zachodnioberlińskie znalazły ciało Polaka. Do tej pory powód ucieczki na zachód i dokładne okoliczności śmierci 24-letniego Franciszka Piesika nie zostały wyjaśnione.

1968 - Urodził się Ziggy Marley, jamajski muzyk roots reggae, syn Boba Marleya. Zainteresowanie muzyką przejawiał od dzieciństwa, a swoje przybrane imię zawdzięcza słynnemu hitowi Davida Bowiego "Ziggy Stardust". Nagrał kilkanaście płyt, między innymi: "Conscious Party", "One Bright Day" i "Fallen is Babylon".

1970 - Pod Montrealem w bagażniku samochodu znaleziono zwłoki wicepremiera i ministra pracy Quebecu Pierre’a Laporte’a, porwanego tydzień wcześniej przez separatystów z Frontu Wyzwolenia Quebecu. W odpowiedzi rząd federalny wprowadził w Quebec stan wyjątkowy. Większość członków grupy separatystów została aresztowana, co położyło kres działalności Frontu. W grudniu 1971 roku organizacja ogłosiła zaprzestanie działalności.

1971 - Maksymilian Kolbe został beatyfikowany przez papieża Pawła VI. Ojciec Kolbe był franciszkaninem, misjonarzem, więźniem niemieckiego obozu zagłady Auschwitz i męczennikiem. Podczas II wojny światowej, w 1941 roku został wywieziony do Auschwitz. Po dwóch miesiącach pobytu, będąc świadkiem skazania na śmierć ojca wielodzietnej rodziny Franciszka Gajowniczka, dobrowolnie zgłosił się na śmierć, zamiast niego. Franciszek Gajowniczek przeżył wojnę. Ojciec Maksymilian Maria Kolbe został zamordowany. Został kanonizowany w październiku 1982 roku, przez papieża Jana Pawła II. Urodził się 8 stycznia 1884 roku, zginął 14 sierpnia 1941.

1973 - Po otwarciu grobu i przeprowadzeniu badań naukowych w Kaplicy Świętokrzyskiej na Wawelu odbył się ponowny pogrzeb królowej Polski i wielkiej księżnej litewskiej Elżbiety Rakuszanki. Ekspertyzy pozwoliły badaczom odtworzyć w przybliżeniu wygląd królowej.

1973 - Na stadionie Wembley piłkarska reprezentacja Polski zremisowała z drużyną Anglii 1: 1, awansując tym samym po raz pierwszy po II wojnie światowej do finałów mistrzostw świata. Anglicy byli pewni zwycięstwa i traktowali Polaków jak amatorów. I tak na przykład Jan Tomaszewski został przez angielskiego piłkarza Briana Clougha określony "klaunem”, a przez prasę "najgorszym bramkarzem grającym na Wembley”. Podczas odgrywania polskiego hymnu narodowego kibice angielscy krzyczeli "animals". Po meczy prasa angielska pisała o "końcu świata”.

1975 - Zmarł Jerzy Braun, pisarz, filozof, autor sztuk teatralnych oraz piosenek harcerskich, między innymi "Płonie ognisko i szumią knieje”. Uczestnik Powstania Warszawskiego i ostatni Delegat Rządu na Kraj od czerwca 1945 roku. Zredagował "Testament Polski Walczącej" i "Manifest do Narodu Polskiego i Narodów Zjednoczonych". Aresztowany w grudniu 1948, do 1956 więziony przez władze stalinowskie za działalność niepodległościową. Poddany licznym szykanom i torturom został skazany na dożywocie. Od 1966 roku przebywał we Włoszech. Urodził się 1 września 1901 roku.

1976 - Zmarł profesor Edward Marczewski, matematyk, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, członek Polskiej Akademii Nauk. Twórca algebraicznej teorii niezależności, autor około 100 prac naukowych, z zakresu typologii, teorii miary, teorii mnogości i algebry. Współzakładał czasopismo matematyczne "Colloquium Mathematicum", którego był długoletnim redaktorem naczelnym. Urodził się 15 listopada 1907 roku.

1979 - Zmarł Romuald Pasławski - kapitan taborów Wojska Polskiego, uczestnik I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej. Kawaler Orderu Virtuti Militari. Urodził się 1 stycznia 1895 roku. 45 rocznica

1979 - Matka Teresa z Kalkuty została ogłoszona laureatką Pokojowej Nagrody Nobla "za walkę z biedą i cierpieniem, co również stanowi zagrożenie dla pokoju”. Odmówiła udziału w uroczystym bankiecie na cześć laureatów i poprosiła, by 192 tysięcy dolarów, którą otrzymała, jako nagrodę, została ofiarowana biednym w Indiach. 45 rocznica

1980 - Elżbieta II - jako pierwszy w historii brytyjski monarcha - została przyjęta w Watykanie przez papieża Jana Pawła II.

1986 - Premiera filmu "Kolor pieniędzy" w reżyserii Martina Scorsese, ekranizacji powieści Waltera Tevisa pod tym samym tytułem. Główne role zagrali: Paul Newman, Tom Cruise, Mary Elizabeth Mastrantonio. Paul Newman dostał Oscara w kategorii najlepszy aktor.

1988 - Premiera filmu sensacyjnego "Trójkąt bermudzki" w reżyserii Wojciecha Wójcika. Dla potrzeb filmu władze Tatrzańskiego Parku Narodowego podjęły kontrowersyjną decyzję o wysadzeniu w powietrze schroniska na Polanie Pisanej. Mimo wielu protestów schronisko zostało zniszczone. Główne role w filmie zagrali: Marian Kociniak, Jan Peszek i Leonard Pietraszak.

1991 - Zmarł Harlan James Smith, amerykański astronom, wykładowca na uniwersytetach - Yale i Harvarda. Zajmował się badaniem gwiazd zmiennych. Jako pierwszy zaobserwował zmienność kwazarów. W 1973 roku Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu przyznał mu tytuł doktora honoris causa. Urodził się 25 sierpnia 1924 roku.

1992 - Sejm uchwalił Małą Konstytucję. Regulowała organizację oraz funkcjonowanie organów państwa w zakresie władzy ustawodawczej oraz wykonawczej. Zawierała także podstawowe ustalenia dotyczące samorządu terytorialnego. Obowiązywała od 8 grudnia 1992 roku do 16 października 1997.

1992 - Zmarł profesor Tadeusz Żmudziński, pianista, pedagog Akademii Muzycznej imienia Karola Szymanowskiego w Katowicach. Był laureatem a później jurorem wielu międzynarodowych konkursów muzycznych. Urodził się 9 czerwca 1924 roku.

1994 - Zmarł Jan Oskar Miller, kompozytor i varsavianista, zajmował się takze badanniem chorągwi, czyli weksylologią. Był autorem wielu książek muzycznych i popularnonaukowych. Pełnił rolę honorowego przewodniczącego Towarzystwa Weksylologicznego. Urodził się w 1920 roku. 30 rocznica

1996 - Zmarł Berthold Goldschmidt, brytyjski kompozytor, pochodzenia niemieckiego. Autor oper, pieśni i utworów kameralnych. Urodził się 18 stycznia 1903 roku.

1997 - Weszła w życie obowiązująca do dziś Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalona przez Sejm 2 kwietnia 1997 roku, podpisana przez prezydenta Polski 16 lipca 1997 roku. Konstytucja rozpoczyna się preambułą i zawiera 243 artykuły zebrane w 13 rozdziałach, poświęconych odrębnym kwestiom ustrojowym. Konstytucja była dwukrotnie nowelizowana: w 2006 i 2009 roku. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm, większością, co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

1998 - Zginął w katastrofie lotniczej Janusz Kasperek, pilot samolotowy, instruktor, trzykrotny mistrz świata w akrobacji samolotowej, członek Aeroklubu Robotniczego w Świdniku. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 21 grudnia 1960 roku.

2002 - Zmarła Alina Pieńkowska, pielęgniarka, sygnatariuszka Porozumień Sierpniowych, działaczka Solidarności, senator II kadencji. W latach 1998-2002 była radną Gdańska. W 2006 roku pośmiertnie została odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Była żoną Bogdana Borusewicza. Urodziła się 12 stycznia 1952 roku.

2003 - Po zamontowaniu iglicy wieżowiec Taipei 101 na Tajwanie został najwyższym budynkiem świata. Budynek liczy ponad 509 metrów. Ma 101 kondygnacji nadziemnych oraz pięć podziemnych. Postmodernistyczna architektura budowli łączy w sobie elementy tradycyjne i nowoczesne, nawiązując zarówno do azjatyckiego kręgu kulturowego, jak i trendów ogólnoświatowej architektury. Taipei 101 wyposażony jest w systemy zabezpieczeń zdolnych oprzeć się trzęsieniom ziemi i huraganom, często nawiedzającym tę część świata. Do 4 stycznia 2010, dnia uroczystego otwarcia Burdż Chalifa w Dubaju, dzierżył przyznawany oficjalnie przez Council on Tall Buildings and Urban Habitat tytuł najwyższego ukończonego budynku świata.

2005 - Zmarła Ludmiła Marjańska, poetka, autorka utworów dla dzieci, ceniona tłumaczka literatury angielskiej, żołnierz Armii Krajowej. Przez wiele lat redaktorka działu literackiego Polskiego Radia. Autorka zbiorów poezji: "Gorąca gwiazda", "Powróć do miłości", "Druga podróż", "Blizna" i "W koronie drzew”. Urodziła się 26 grudnia 1923 roku.

2007 - Zmarła Maria Kwaśniewska-Maleszewska, lekkoatletka, oszczepniczka. Medalistka olimpijska w rzucie oszczepem na olimpiadzie w Berlinie, w 1936 roku, gdzie zdobyła brązowy medal. Działaczka sportowa. W czasie II wojny światowej brała czynny udział w ruchu oporu. Urodziła się 15 sierpnia 1913 roku.

2007 - Zmarł Jan Grochowski, lekarz, chirurg, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Medycznej w Krakowie, twórca nowoczesnej chirurgii dziecięcej w Polsce, współtwórca i wieloletni dyrektor Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii w Krakowie-Prokocimiu, obecnie Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego. W Instytucie były przeprowadzane pionierskie zabiegi chirurgiczne, w tym pierwsza w Polsce operacja rozdzielenia sióstr syjamskich, którą kierował profesor Grochowski. Urodził się 4 czerwca 1930 roku.

2008 - W Zamku Górków w Szamotułach odbyła się prapremiera anonimowej opery barokowej "Heca albo polowanie na zająca" w nowym opracowaniu, uznawanej za najstarszą operę polską. Sztuka datowana jest, na podstawie zapisu nutowego, na przełom XVII i XVIII wieku. Rękopis opery bez strony tytułowej i zakończenia, został odkryty przez muzykologa, profesora Uniwersytetu Jana Kazimierza, Adolfa Chybińskiego przed 1939 rokiem na terenie ówczesnego województwa lwowskiego.

2015 - Zmarł Mieczysław Saar, malarz. Jego twórczość obejmuje malarstwo sztalugowe, w tym: pejzaże, portrety, kwiaty, martwe natury, kompozycje wielopostaciowe o tematyce historycznej, batalistycznej, obrazy o tematyce religijnej, a także monumentalne malarstwo ścienne. Jego prace zdobią między innymi kościoły diecezji: łódzkiej, płockiej, tarnowskiej, łowickiej, częstochowskiej. Wśród malowideł ściennych są dzieła osiągające wielkość 60-70 metrów kwadratowych, przedstawiające nawet do 90 postaci - na przykład w kościele pod wezwaniem Dobrego Pasterza w Łodzi. Urodził się 24 sierpnia 1925 roku.

2016 - Armia iracka rozpoczęła wyzwolenie Mosulu na północy Iraku spod kontroli tak zwanego Państwa Islamskiego. Ta organizacja terrorystyczna powstała z Al-Kaidy i działała głównie na terenie Iraku, zdobywając coraz większe wpływy i przejmując kolejne miasta, także w Syrii. ISIS jest uznawane za jedną z najbogatszych organizacji terrorystycznych. Majątek pochodzi z handlu ropą naftową na zajmowanych terenach, nakładanych podatków i przestępstw.

2017 - Zmarł Ryszard Kowalczyk, jeden z dwóch braci, którzy 6 października 1971 roku przeprowadzili zamach w Opolu, w budynku Wyższej Szkoły Pedagogicznej, przed obchodami Święta Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa. Za udział w zamachu został skazany na karę 25 lat więzienia, w 1983 roku został ułaskawiony. Urodził się 20 lutego 1937 roku.

2018 - 21 osób zginęło, w tym zamachowiec samobójca, a ponad 70 zostało rannych w wyniku ataku z użyciem bomby i broni palnej na uczelnię techniczną w Kerczu na Krymie. Sprawcą masakry był 18-letni uczeń technikum. Była to największa strzelanina w szkole dokonana przez jedną osobę w Europie.

2019 - Zmarł Łukasz A. Plesnar, teoretyk i historyk filmu specjalizujący się w historii kinematografii amerykańskiej oraz teorii i historii gatunków filmowych, profesor nauk humanistycznych, autor i redaktor publikacji z zakresu teorii i historii filmu. Za największe filmy w historii kina uważał "Obywatela Kane" Orsona Wellesa, "Ran" Akiry Kurosawy i "Generała" Bustera Keatona. Urodził się 22 października 1951 roku. 5 rocznica

2020 - Zmarł Ryszard Ronczewski, aktor teatralny i filmowy związany z Trójmiastem, współtwórca między innymi Cyrku Rodziny Afansajeff. Zagrał między innymi w filmach: "Cwał", "Stara baśń", "Pokłosie" i "Wesele". Odznaczony Srebrnym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Urodził się 27 czerwca 1930 roku.

2021 - Zmarł Zbigniew Bernolak, gitarzysta basowy, członek zespołów - Niebiesko-Czarni, Polanie, Quorum i ABC. W 1972 roku wyemigrował do USA, po 6 latach wrócił do Polski, a w 1988 ponownie wyjechał i osiadł za oceanem na stałe. Pracował w fabryce i grywał w zespołach polonijnych a także współpracował z kabaretem Bocian. W 1995 roku współpracował z Czesławem Niemenem w nagraniu płyty Sen o Warszawie. Urodził się 21 grudnia 1939 roku.

2022 - Zmarł Zdzisław Tobiasz, aktor teatralny, telewizyjny, radiowy i filmowy, reżyser teatralny. Użyczył głosu postaci Soamesa Forsyte’a w polskiej wersji językowej serialu BBC Two "Saga rodu Forsyte’ów", a rola ta przeszła do historii polskiego dubbingu, jako największe osiągnięcie w tej dziedzinie filmowej. Stał się rozpoznawalny dzięki roli majora Wołczyka w serialu kryminalnym "07 zgłoś się". Grał i reżyserował w Teatrze Telewizji. Urodził się 13 maja 1926 roku.

2023 - Zmarła Carla Bley, amerykańska pianistka, organistka i kompozytorka jazzowa, a także producentka muzyczna. Była przedstawicielką eksperymentalnego jazzu orkiestrowego, prowadziła własne zespoły. Koncetowała w Filharmonii Warszawskiej w 2010 roku, z koncertem kolędowym z jej ostatniej płyty "Carla's Christmas Carols". Urodziła się 11 maja 1936 roku.1 rocznica