Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-10-13, 01:00 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

13 października - Dzień Ratownictwa Medycznego, obchodzony w Polsce od 2006 roku.

13 października - Międzynarodowy Dzień Ograniczania Skutków Katastrof, ustanowiony przez ONZ, obchodzony od 1990 roku.

13 października - Dzień Dawcy Szpiku.

13 października - Międzynarodowy Dzień Noszenia Garnituru.
1282 - Książę Leszek Czarny pokonał wojska litewsko-jaćwieskie w bitwie nad Narwią. Uważa się, że podczas tej bitwy została złamana siła militarna Jaćwingów, a najazd był ostatnim łupieżczym atakiem tego wojowniczego plemienia na Polskę.

1307 - Król Francji Filip Piękny, zadłużony u templariuszy, uwięził rycerzy zakonu we Francji. Zarzucił im herezję, świętokradztwo, czary oraz skonfiskował ich majątek. Zakon został rozwiązany w 1312 roku przez papieża Klemensa V.

1536 - W Anglii wybuchło powstanie narodowe na tle religijnym - tak zwana Pielgrzymka Łaski. Jego uczestnicy protestowali przeciwko rozwiązywaniu i niszczeniu klasztorów katolickich przez komisarzy działających z rozkazu króla Henryka VIII. Powstańcy, głównie chłopi nie zgadzali się z rozłamem w Kościele katolickim przeprowadzonym przez króla i ustanowieniem przez niego Kościoła anglikańskiego.

1734 - Urodził się Maciej Kamieński, kompozytor, kapelmistrz i nauczyciel muzyki, z pochodzenia Słowak. Twórca pierwszej zachowanej polskiej opery "Nędza uszczęśliwiona”, a także innych oper: "Prostota cnotliwa”, "Zośka, czyli wiejskie zaloty”, "Słowik” oraz "Antoni i Antosia”. W twórczości swej nawiązywał do polskiej muzyki ludowej. Zmarł 25 stycznia 1821 roku. 290 rocznica

1781 - Cesarz austriacki Józef II Habsburg wydał patent tolerancyjny przyznający prawa ewangelikom i prawosławnym w imperium Habsburgów na równi z katolikami. Na mocy patentu ewangelicy luterańscy i kalwińscy oraz prawosławni, zamieszkujący wówczas przedlitawską część Imperium Habsburgów, zyskali wolność wyznania, możliwość budowy domów modlitwy i uregulowania stosunków z dalej panującym Kościołem katolickim, uzyskali też częściowo równe osobiste prawa z katolikami.

1792 - Wmurowano kamień węgielny pod budowę Białego Domu w Waszyngtonie.

1805 - Urodził się Stefan Garczyński, poeta, uczestnik Powstania Listopadowego, przyjaciel Adama Mickiewicza. Autor poematów dramatycznych: "Wacława dzieje", "Wierszy do Aliny" i "Sonetów wojennych". Ciężko chory leczył gruźlicę w Szwajcarii. W czasie choroby opiekował się nim Adam Mickiewicz, którzy przewiózł go do Awinionu, a po śmierci wydał jego dzieła. Zmarł 20 września 1833 roku.

1821 - Urodził się Rudolf Virchow, niemiecki patolog i antropolog, współtwórca współczesnej patologii. Jako jeden z pierwszych wykonywał biopsje, sformułował pojęcie białaczki i amyloidozy. Pozostawił prace na temat nowotworów, zakrzepów, zatorów i gruźlicy. Był przeciwnikiem teorii ewolucji. W 1871 prowadził pierwsze wykopaliska archeologiczne w Wolinie. Zmarł 5 września 1902 roku.

1835 - Na łamach "New York Herald” opublikowano pierwszy w historii wywiad, który założyciel gazety James Gordon Bennett Senior przeprowadził z pocztmistrzem z Buffalo.

1880 - Urodził się Stefan Ehrenkreutz, prawnik, historyk państwa i prawa, ostatni rektor Uniwersytetu imienia Stefana Batorego w Wilnie. Organizator i długoletni prezes zarządu Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej w Wilnie - pionierskiej polskiej placówki sowietologicznej. Zwolennik linii politycznej Józefa Piłsudskiego. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Wilna w lipcu 1944 roku aresztowany przez NKWD. Zmarł w więzieniu w Łukiszkach, 21 lipca 1945 roku.

1882 - Zmarł Joseph Arthur de Gobineau, francuski dyplomata, pisarz i filozof, uchodzi za twórcę doktryny rasizmu. Jego praca "Esej o nierówności ras ludzkich", wydana w czterech tomach, w latach 1853-1855, została wykorzystana w ideologii nazistowskiej. Urodził się 14 lipca 1816 roku.

1884 - Ustanowiono południk zerowy w Greenwich. Czas miejscowy na południku zerowym, przechodzącym przez obserwatorium astronomiczne w Greenwich pod Londynem, uznano za tak zwany "uniwersalny czas średni". W stosunku do niego określa się na całym świecie tak zwane strefy czasowe, zmieniające się o godzinę, co 15 stopni długości geograficznej. W 1984 roku amerykański Departament Obrony opracował dokładniejszą siatkę geograficzną, która doprecyzowała poprzednią siatkę i spowodowała przesunięcie południka zerowego o 102 metry na wschód od dotychczasowego. Linia południka przebiegająca przez posiadłość obserwatorium astronomicznego w Greenwich jest obecnie atrakcją turystyczną - obecny południk przecina park Greenwich. Współczesne mapy, systemy nawigacyjne w tym system GPS odwzorowują obliczenia z 1984 roku. 140 rocznica

1906 - W Warszawie rozpoczęły się Wyższe Kursy Handlowe. Wykład inauguracyjny na temat historii doktryn ekonomicznych wygłosił Jan Kucharzewski. W 1915 roku zostały przekształcone w Wyższą Szkołę Handlową, która w latach 1949-1991 funkcjonowała, jako Szkoła Główna Planowania i Statystyki, a obecnie - Szkoła Główna Handlowa.

1911 - Urodziła się Marzena Skotnicówna (podawana jest także data 11 października), taterniczka. Należała do czołowych taterniczek swojego czasu, należała do Sekcji Taternickiej AZS w Krakowie. Dokonała kilku śmiałych pierwszych przejść. Często wspinała się z młodszą siostrą Lidą. Pokonały razem między innymi północno-zachodnią ścianę Mnicha. Wraz z siostrą zginęła w górach, próbując przejść ścianę Zamarłej Turni, 6 października 1929 roku. Zakochany w niej poeta Julian Przyboś poświęcił jej wiersz "Z Tatr. Pamięci taterniczki, która zginęła na Zamarłej Turni".

1914 - Amerykanin Garrett Augustus Morgan opatentował maskę przeciwgazową. Urządzenie składało się z wełnianego kaptura, z którego wystawały elastyczne węże zwisające do ziemi, umożliwiając oddychanie powietrzem, które w założeniach miało być mniej zanieczyszczone niż znajdujące się powyżej gruntu opary gazu. Rolę filtra spełniały umieszczone u wlotu węży wilgotne gąbki. Morgan zyskał uznanie, w 1916, kiedy to jego brat wraz z dwoma ochotnikami, wyposażeni w maski jego konstrukcji uratowali wielu ludzi znajdujących się w wypełnionych szkodliwymi oparami i dymem tunelach znajdujących się pod Jeziorem Erie, na terenie elektrowni wodnej w Cleveland. 110 rocznica

1917 - Ostatnie objawienie Matki Bożej w portugalskiej Fatimie, podczas którego doszło do tak zwanego Cudu Słońca. Świadkowie relacjonowali nienaturalną według swej oceny aktywność słońca, między innymi jego wirowy ruch na niebie. Zjawisko obserwowało kilkadziesiąt tysięcy osób. Cud został uznany przez Kościół katolicki w 1930 roku.

1918 - Utworzono Rzeczpospolitą Zakopiańską, twór państwowy istniejący przez 35 dni, do 16 listopada 1918 roku, na terenie Zakopanego i okolic. W obliczu zbliżającej się klęski państw centralnych w I wojnie światowej Polacy na ziemiach kontrolowanych przez Niemcy i Austro-Węgry czekali na dogodne okoliczności do przejęcia władzy. 13 października 1918 odbyło się zgromadzenie obywatelskie, zwołane przez naczelnika gminy Zakopane Wincentego Regiecia. Utworzono Rzeczpospolitą Zakopiańską, a wkrótce powołano jej organ kierowniczy - Radę Narodową. Przewodniczącym, pełniącym obowiązki prezydenta Rzeczypospolitej Zakopiańskiej, został Stefan Żeromski. 16 listopada 1918 roku, wobec objęcia zarządu Galicji Zachodniej przez Polską Komisję Likwidacyjną w Krakowie, Rada Narodowa rozwiązała się, a Rzeczpospolita Zakopiańska została wcielona do powstającej II Rzeczypospolitej Polskiej.

1919 - Zmarł Karl Gjellerup, duński powieściopisarz i dramaturg, przedstawiciel tak zwanego "przełomu modernistycznego”. Autor przesiąkniętych pesymizmem i filozofią Schopenhauera powieści psychologicznych: "Brunhilda”, "Minna”, "Pastor Mors”, "Młyn na wzgórzu” i "Wędrowcy świata”. Laureat literackiej Nagrody Nobla w 1917 roku. Pisał w języku duńskim i niemieckim. Urodził się 2 czerwca 1857 roku. 105 rocznica

1921 - Urodził się Yves Montand, francuski aktor i piosenkarz, pochodzenia włoskiego. Znany między innymi z filmów: "Cena strachu", "Czarownice z Salem", "Wojna się skończyła", "Mania wielkości' i "Przedział morderców". Osiągnął międzynarodową sławę, występując w wielu filmach. Debiutował w 1944, wzorując swoje kreacje na aktorach amerykańskich. Yves Montand wsparł polski ruch "Solidarności”, a w 1989 roku, tuż przed wyborami, wystąpił publicznie na dziedzińcu Uniwersytetu Warszawskiego, agitując na rzecz opozycji demokratycznej. Zmarł 9 listopada 1991 roku.

1923 - Stolica Turcji została przeniesiona ze Stambułu do Ankary. Od czasu awansowania do roli stolicy Ankara przeżyła gwałtowny rozwój. Z niewielkiej miejscowości z 35 tysiącami mieszkańców w 1924 roku, zamieniła się w wielką, wielomilionową metropolię.

1924 - Zmarł Gustaw Landau-Gutenteger, łódzki architekt, autor projektów synagog, kamienic i banków, głównie w stylu eklektycznym i secesyjnym. Jest także twórcą projektu gmachu Domu Bankowego Wilhelma Landaua przy ulicy Senatorskiej w Warszawie. Urodził się w 1862 roku. 100 rocznica

1925 - Urodziła się Margaret Thatcher, konserwatywna premier Wielkiej Brytanii, jeden z najwybitniejszych polityków drugiej połowy XX wieku. Ze względu na stanowczość swoich decyzji, między innymi w stosunku do brytyjskich górników oraz zdecydowaną postawę wobec państw komunistycznych, Margaret Thatcher zyskała przydomek "Żelaznej Damy". W ubiegłym stuleciu była politykiem najdłużej pełniącym funkcję szefa rządu. Kierowała gabinetem w latach 1979-1990. Była także jedyną kobietą w Wielkiej Brytanii wybraną na szefa partii rządzącej. Jest uważana - obok Ronalda Reagana - za polityka, który przypieczętował upadek komunizmu. Zmarła 8 kwietnia 2013 roku.

1930 - Urodziła się Teresa Lubkiewicz-Urbanowicz, prozaik, dramatopisarka. W latach 1978-1990 współtworzyła powieść radiową "W Jezioranach", pisała słuchowiska i dramaty. Na podstawie jej powieści "Boża podszewka" nakręcono serial telewizyjny pod tym samym tytułem. W 2005 roku wydała książkę "Babskie nasienie".

1933 - Urodził się Adam Kaczyński, pianista i kompozytor, propagator muzyki współczesnej, profesor Akademii Muzycznej w Krakowie. W latach 60. założył zespół MW2, który uczestniczył w kilkudziesięciu międzynarodowych festiwalach muzyki współczesnej i w 1965 roku otrzymał nagrodę w konkursie Młodych Wykonawców Muzyki Współczesnej w Utrechcie. Zmarł 15 lutego 2010 roku.

1937 - Urodził się Edward Balcerzan, poeta, prozaik, krytyk literacki, autor zbiorów wierszy: "Późny wiek", "Podwójne interlinie", szkiców: "Granice autonomii sztuki poetyckiej", "Liryka Juliana Przybosia" i "Przygody człowieka książkowego". Edytor i redaktor pism Brunona Jasieńskiego i Juliana Przybosia, autor antologii "Pisarze polscy o sztuce przekładu. 1440-1974".

1937 - W Toruniu urodził się Jan Jagielski, współzałożyciel Społecznego Komitetu Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej, pracownik Żydowskiego Instytutu Historycznego, autor wielu publikacji o zabytkach żydowskich Warszawy oraz o warszawskim getcie. Zmarł 17 lutego 2021 roku.

1937 - Zmarł Kazimierz Nowak, podróżnik, korespondent i fotograf, pionier polskiego reportażu, który w latach 1931-1936 przebył samotnie kontynent afrykański z północy na południe, a następnie z powrotem, pokonując około 40 tysięcy kilometrów rowerem, pieszo, konno, na wielbłądzie, czółnem oraz pociągiem. Urodził się 11 stycznia 1897 roku.

1938 - Zmarł Władysław Zygmunt Belina-Prażmowski, jeden z twórców kawalerii legionowej, bohater wojny polsko-bolszewickiej. W II Rzeczypospolitej był między innymi prezydentem Krakowa i wojewodą lwowskim. Jego uroczystości pogrzebowe w Krakowie stały się wielką manifestacją patriotyczną porównywalną w swych rozmiarach do tych po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego. Urodził się 3 maja 1888 roku.

1939 - W Warszawie powstała Narodowa Organizacja Wojskowa, konspiracyjna formacja Stronnictwa Narodowego. W maju 1942 licząca 80 tysięcy członków organizacja została scalona z Armią Krajową. NOW prowadziła przede wszystkim działalność wywiadowczą oraz rozpoznanie niemieckich konfidentów i szczególnie niebezpiecznych funkcjonariuszy hitlerowskich, zdobywała broń, amunicję i środki finansowe, tworzyła system łączności, głównie patroli terenowych, a także kolportaż podziemnej prasy. Miała także swoje oddziały partyzanckie. 85 rocznica

1941 - Urodził się Paul Simon, amerykański piosenkarz i gitarzysta rockowy, autor tekstów i kompozytor, jeden z najwybitniejszych i najbardziej znanych przedstawicieli stylu folk rock. Sławę zyskał, występując w duecie z Artem Garfunkelem - Simon and Garfunkel. Ich słynne utwory to między innymi: "Sound of Silence" czy "Bridge over troubled water". Ostatnią płytę - "Stranger to stranger" wydał w 2016 roku. W 2001 Paul Simon został wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame.

1942 - Oddziały niemieckie i ukraińskie zlikwidowały getto w Zdołbunowie na Wołyniu. Około 1700 Żydów doprowadzono pod wieś Staromylsk i tam rozstrzelano. Getto powstało w czerwcu 1942 roku - osiedlono tam także Żydów z okolicznych wsi.

1942 - Urodził się Jan Kanty Pawluśkiewicz, architekt, kompozytor, współzałożyciel kabaretu i zespołu muzycznego Anawa, współtwórca musicalu "Szalona lokomotywa”, opery "Polska karczma”, twórca muzyki teatralnej i filmowej. W maju 2009 roku wraz z Leszkiem Aleksandrem Moczulskim wydał płytę "Radość miłosierdzia”. Płyta, powstała na zamówienie Filharmonii Poznańskiej, która w ten sposób uczciła 30-lecie pontyfikatu Karola Wojtyły. Drugą, obok komponowania muzyki, pasją Pawluśkiewicza jest malarstwo. Stosuje technikę malarską, którą nazwał żel art - na obraz składa się wiele tysięcy kropek nakładanych żelowymi długopisami. W 2019 roku odebrał Medal Świętego Brata Alberta za wspieranie osób niepełnosprawnych.

1944 - Został stracony Hans-Jürgen von Blumenthal, niemiecki arystokrata i oficer, członek antynazistowskiego ruchu oporu, uczestnik nieudanego zamachu na Adolfa Hitlera z 20 lipca 1944 roku. Zamach przeprowadzili w Kętrzynie, w twierdzy Wilczy Szaniec oficerowie Wehrmachtu. Podczas czystek przeprowadzonych po nieudanym zamachu życie straciło około pięciu tysięcy przeciwników nazizmu. Hans-Jürgen von Blumenthal urodził się 23 lutego 1907 roku. 80 rocznica

1951 - Urodził się Walter Chełstowski, reżyser, producent programów i widowisk telewizyjnych, twórca i organizator festiwalu rockowego w Jarocinie, współorganizator Fundacji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

1952 - W Domu Harcerza na Targówku w Warszawie powołano dziecięco-młodzieżowy zespół artystyczny "Gawęda". W ciągu prawie 65 lat istnienia Gawęda dała ponad sześć tysięcy przedstawień na całym świecie. Młodzi wykonawcy gościli między innymi w Stanach Zjednoczonych, na Kubie, w Japonii, na Tajwanie i w Australii. Tańczyli i śpiewali dla Jana Pawła II. Przez zespół przewinęło się ponad 16 tysięcy dzieci i młodzieży. Najwięcej piosenek powstało dzięki Wandzie Chotomskiej i Włodzimierzowi Korczowi. Przez większą część swojego istnienia zespół miał swoją siedzibę w warszawskim Pałacu Młodzieży.

1956 - Premier Józef Cyrankiewicz wydał zarządzenie dotyczące zaprzestania gromadzenia przez działy personalne poufnych informacji na temat pracowników.

1959 - Amerykańska agencja kosmiczna NASA wystrzeliła satelitę Explorer 7. Mały obiekt w kształcie stożka miał za zadanie prowadzenie onserwacji geofizycznych, w tym prowadził badania dotyczące pola magnetycznego Ziemi. 65 rocznica

1963 - Na rozgrywanych we Wrocławiu 13. Mistrzostwach Europy w Koszykówce Mężczyzn reprezentacja Polski zdobyła tytuł wicemistrzowski, przegrywając w finale z ZSRR 45:61.

1965 - Urodziła się Aleksandra Konieczna, aktorka teatrów warszawskich. Wystąpiła w filmach: "Życie za życie. Maksymilian Kolbe”, "Operacja Koza”, "Musisz żyć”, "Generał Nil”, "Cisza wrześniowa”, a także w serialach telewizyjnych: "Na Wspólnej", "Londyńczycy" i "Prawo Agaty". Trzykrotna laureatka Orła - za pierwszoplanowe role kobiece w filmach "Ostatnia rodzina" i "Boże ciało" oraz drugoplanową rolę kobiecą w filmie "Jak pies z kotem". W 2000 podczas Festiwalu Słuchowisk Polskiego Radia w Rzeszowie została nagrodzona za rolę w słuchowisku "Dorra" w reżyserii Andrzeja Piszczatowskiego. W 2006 otrzymała wyróżnienie aktorskie podczas Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry” w Sopocie za rolę w spektaklu telewizyjnym "Skaza" w reżyserii Marcina Wrony.

1968 - Zmarł Kazimierz Tymieniecki, historyk mediewista, profesor uniwersytetów: Warszawskiego oraz imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu, redaktor "Roczników Historycznych”, autor kilkuset prac naukowych, między innymi: "Polska w średniowieczu”, "Historia chłopów polskich” i "Ziemie polskie w starożytności”. Urodził się 19 grudnia 1887 roku.

1969 - ZSRR wystrzeliło statek kosmiczny Sojuz 8 z siedmioma członkami załogi na pokładzie. Lot Sojuza 8 stanowił część wspólnej misji, której jednym z celów było jednoczesne znalezienie się na orbicie 3 obiektów: Sojuz 6, 7 i 8. Statki Sojuz 7 i 8 miały się połączyć, a załoga Sojuza 6 miała za zadanie dokumentować operację. Ostatecznie te cele nie zostały osiągnięte. 55 rocznica

1970 - Urodził się Paweł Beręsewicz, leksykograf, pisarz, tłumacz. Autor wierszy i opowiadań dla dzieci i młodzieży, takich jak: "Lalki Dorotki”, "Jak zakochałem Kaśkę Kwiatek”, a także popularnych wśród młodych czytelników książek z serii z Ciumkami: "Co tam u Ciumków”, "Wielka Wyprawa Ciumków" i "Warszawa. Spacery z Ciumkami". Nie tylko pisze dla młodego czytelnika, ale również tłumaczy, między innymi Marka Twaina "Przygody Tomka Sawyera".

1972 - W Andach rozbił się samolot, którym do Chile leciała urugwajska drużyna rugby. Spośród 45 osób na pokładzie przeżyło 16. Samolot Fairchild FH-227 należał do Urugwajskich Sił Powietrznych. Spośród pasażerów ci, którzy nie zginęli bezpośrednio wskutek zderzenia z górą, zmuszeni byli przeżyć 72 dni w bardzo trudnych warunkach - na wysokości ponad 3600 metrów nad poziomem morza, w niskiej temperaturze i bez żywności.

1973 - Zmarł Witold Gerutto, lekkoatleta wieloboista, 17-krotny mistrz Polski w: skoku wzwyż, pchnięciu kulą, rzucie dyskiem, rzucie oszczepem, dziesięcioboju. Uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Londynie w 1948 roku, działacz sportowy i trener. Urodził się 1 października 1912 roku w Chinach.

1977 - Palestyńscy terroryści porwali Boeinga 707 linii lotniczych Lufthansa, lecącego z Palma de Mallorca do Frankfurtu nad Menem. Samolot został odbity pięć dni później na lotnisku w Mogadiszu przez niemiecką jednostkę specjalną, a troje z czworga terrorystów zastrzelono.

1982 - Podczas demonstracji w Nowej Hucie został zastrzelony przez funkcjonariusza SB 20-letni robotnik Bogdan Włosik. Młody mężczyzna został zabity poza obszarem głównych walk - przy kościele w Bieńczycach. Kapitan SB Andrzej Augustyn, ubrany po cywilnemu, najprawdopodobniej oddał strzał przypadkowo. W czasach PRL nie poniósł żadnej odpowiedzialności za swój czyn. Po upadku komunizmu został skazany na 10 lat więzienia.

1983 - Radziecka interwencja w Afganistanie: w odwecie za zabicie radzieckiego żołnierza zamordowano 126 mieszkańców wsi Kolczabad, Muszkizai i Timur Kalacza.

1984 - Pierwsza próba zamordowania księdza Jerzego Popiełuszki przez funkcjonariuszy SB. Duchowny wracał samochodem z Gdańska do Warszawy, gdy w okolicach Olsztynka SB-ecy usiłowali spowodować wypadek, rzucając kamieniem w szybę jadącego samochodu. Kierowcy udało się opanować pojazd i uciec. Duchowny został zamordowany niespełna tydzień później -19 października 1984 roku. 40 rocznica

1985 - Zmarł generał Mieczysław Boruta-Spiechowicz, dowódca 5. Dywizji Piechoty Armii Polskiej w Związku Sowieckim w latach 1941-1942, następnie dowódca I Korpusu Polskiego w Wielkiej Brytanii w latach 1943-1945. W 1977 roku został jedynym z założycieli Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Urodził się 20 lutego 1894 roku.

1987 - Zmarł Walter Houser Brattain, amerykański fizyk, który wspólnie z Johnem Bardeenem i Williamem Shockleyem opracował w 1947 roku tranzystor, za co otrzymał w 1956 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Urodził się 10 lutego 1902 roku w Chinach.

1989 - Premiera filmu "I kto to mówi" w reżyserii Amy Heckerling. Oryginalnym pomysłem twórców tej popularnej w Polsce komedii było to, że narratorem komentującym wydarzenia, z którego perspektywy widzowie oglądają świat, jest kilkumiesięczne niemowlę. W rolach głównych wystąpili John Travolta i Kirstie Alley. Bruce Willis udzielił z kolei głosu niemowlakowi. 35 rocznica

1989 - Premiera filmu "Zabić księdza" w reżyserii Agnieszki Holland. Film powstał na podstawie wydarzeń związanych z zabójstwem księdza Jerzego Popiełuszki. W roli kapłana wystąpił Christopher Lambert. W filmie zagrali także: Ed Harris, Wojciech Pszoniak i Tim Roth. 35 rocznica

1990 - Ministrowie spraw zagranicznych Polski - Krzysztof Skubiszewski i Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej - Anatolij Złenko podpisali w Kijowie Deklarację o zasadach i podstawowych kierunkach rozwoju stosunków polsko-ukraińskich. Strony deklarowały w niej pragnienie umacniania między nimi, jako suwerennymi państwami, stosunków dobrosąsiedzkich i rozwijania korzystnej współpracy odpowiadającej interesom narodowym obu krajów. Najważniejszym postanowieniem było potwierdzenie rezygnacji z jakichkolwiek roszczeń terytorialnych, zarówno obecnie jak i w przyszłości.

1990 - Zmarł Le Duc Tho, wietnamski polityk, generał i dyplomata. W latach 1968-1973 był specjalnym wysłannikiem delegacji Wietnamu Północnego podczas rozmów pokojowych - układów paryskich. W 1973 roku otrzymał wspólnie z Henrym Kissingerem, który był jego partnerem w rozmowach, Pokojową Nagrodę Nobla. Nie przyjął jej, uzasadniając to faktem, że jego kraj nadal był ogarnięty wojną. Urodził się 14 października 1911 roku.

1995 - Laureatem Pokojowej Nagrody Nobla został Joseph Rotblat, polski fizyk i radiobiolog żydowskiego pochodzenia, profesor fizyki jądrowej, współtwórca bomby atomowej. Był krytykiem koncepcji odstraszania militarnego za pomocą posiadania broni masowej zagłady przekonując, iż nie powstrzyma ona innych posiadaczy tej broni. Doprowadził wraz z angielskim filozofem Bertrandem Russellem, do powstania w 1957 roku międzynarodowego ruchu pacyfistycznego uczonych działających na rzecz likwidacji broni masowej zagłady - Pugwash, skupiającego naukowców z obu stron "żelaznej kurtyny”. Mimo nacisków zarówno ze strony ZSRR, jak i państw zachodnich, udało mu się uniknąć upolitycznienia tego ruchu, zachowując jego pozycję ponad podziałem politycznym ówczesnego świata. Zmarł 31 sierpnia 2005 roku.

1999 - Senat Stanów Zjednoczonych nie zgodził się na ratyfikację Traktatu o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową. Łącznie dokument z 1996 roku podpisany został przez 183 państwa, z czego 166 go ratyfikowało. Indie, Pakistan i Korea Północna nie złożyły jeszcze swoich podpisów. 25 rocznica

1999 - Zmarła Halina Dobrowolska, aktorka, znana z wybitnych ról teatralnych, między innymi Racheli w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego, Ofelii w "Hamlecie" Williama Szekspira, a także Marii Lubicz w telewizyjnym serialu "Klan". Była autorką scenariuszy i małych form literackich. Urodziła się 25 kwietnia 1930 roku. 25 rocznica

2001 - Zmarł Janusz Szpotański, poeta, satyryk, krytyk i teoretyk literatury, szachista - trzykrotny mistrz Warszawy. Autor prześmiewczych poematów komicznych, w których wyszydzał rządzących w PRL: "Towarzysz Szmaciak", "Cisi i gęgacze, czyli bal u prezydenta'", a także satyrycznej syntezy dziejów Rosji "Caryca i Zierkało". W styczniu 1967 został aresztowany, a w 1968 skazany na trzy lata więzienia "za rozpowszechnianie informacji szkodliwych dla interesów państwa”. W czasie wydarzeń marca 1968 stał się celem ataków I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki, który nazwał poetę "człowiekiem o moralności alfonsa”. W 2006 roku został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 12 stycznia 1929 roku.

2001 - Zmarła Nika Strzemińska, psychiatra, pisarka, propagatorka sztuki swoich rodziców, twórców światowego modernizmu, rzeźbiarki Katarzyny Kobro i malarza Władysława Strzemińskiego. Autorka prac z zakresu antropologii i psychiatrii, opowieści morskich i reportaży oraz książek poświęconych rodzicom, między innymi "Sztuka, miłość i nienawiść. O Katarzynie Kobro i Władysławie Strzemińskim”. Urodziła się 6 listopada 1936 roku.

2003 - Zmarł Bertram Brockhouse, kanadyjski fizyk, profesor Uniwersytetu McMaster, laureat Nagrody Nobla w 1994 roku, w dziedzinie fizyki, za "wkład do rozwoju technik rozpraszania neutronów dla badań materii skondensowanej”. Urodził się 15 lipca 1918 roku.

2005 - Zmarł Marian Zieliński, lekkoatleta, wielokrotny reprezentant Polski w podnoszeniu ciężarów, trzykrotny brązowy medalista olimpijski, dwukrotny mistrz świata i trzykrotny mistrz Europy. Jeden z najbardziej utytułowanych polskich ciężarowców. Kilkakrotnie bił rekordy świata, w tym w trójboju w wadze lekkiej wynikiem 417,5 kilograma w 1963 roku. Urodził się 24 grudnia 1929 roku.

2006 - Polska premiera włosko-kanadyjsko-polskiego filmu biograficznego "Karol. Papież, który pozostał człowiekiem" w reżyserii Giacomo Battiato. Opowiada historię Jana Pawła II, od momentu wyboru na papieża, aż do jego śmierci. Scenariusz na podstawie książki "Historia Karola" Gianfranca Svidercoschiego napisał Giacomo Battiato. Jest to kontynuacja filmu "Karol. Człowiek, który został papieżem".

2007 - Zmarł Bob Denard, francuski pułkownik i najemnik. Przez 30 lat organizował, nieraz przy wsparciu francuskich służb specjalnych, zamachy stanu i operacje destabilizujące rządy w Afryce i na Bliskim Wschodzie. Brał udział w kilkunastu zamachach na rząd republiki Komorów, z której chciał utworzyć azyl dla ściganych listami gończymi najemników. Pod koniec życia wrócił do Francji, gdzie został aresztowany i skazany za ostatni zamach w Beninie. Urodził się 7 kwietnia 1929 roku.

2009 - Zmarł Marian Kołodziej, plastyk, scenograf teatralny i filmowy, podczas II wojny światowej więzień niemieckich obozów zagłady w Auschwitz, Gross-Rosen i Buchenwaldzie. Współpracował z teatrami w Gdańsku i Warszawie. Dla Teatru Wybrzeże zrealizował blisko 200 scenografii. Był twórcą papieskich ołtarzy, podczas pielgrzymek Jana Pawła II do Gdańska w latach 1987 i 1999. W Harmężach koło Oświęcimia stworzył cykl prac "Klisze pamięci. Labirynty", nawiązujący do dramatycznych obozowych przeżyć. Urodził się 6 grudnia 1921 roku. 15 rocznica

2010 - Uratowano 33 górników, wszystkich uwięzionych w chilijskiej kopalni miedzi i złota w Copiapó. Przebywali 69 dni pod ziemią, na głębokości ponad 600 metrów, po katastrofie. Był to najdłuższy w historii czas przebywania górników pod ziemią. Akcja ratownicza została uznana za najbardziej perfekcyjnie przeprowadzoną w historii górnictwa. Skonstruowano specjalną metalową kapsułę Feniks 2, w której kolejnych górników wywożono na powierzchnię.

2011 - Zmarł Jan Lelej, żołnierz Wojska Polskiego, obrońca Westerplatte, odznaczony Orderem Virtuti Militari. Po kapitulacji Westerplatte - znalazł się w niewoli niemieckiej, osadzony w Stalagu I A, gdzie pracował, jako parobek, mechanik samochodowy i murarz. Na początku 1945 roku, podczas ewakuacji jeńców wojennych z terenu Prus Wschodnich, uciekł z niewoli i przedostał się na ziemie polskie. Po wojnie mieszkał w Ostródzie. Zmarł, jako przedostatni z obrońców Westerplatte. Urodził się 10 maja 1917 roku.

2016 - Zmarł Andrzej Kopiczyński, aktor teatralny i filmowy. Występował, jako tytułowy bohater w serialach "Czterdziestolatek" i "Czterdziestolatek. 20 lat później". Zagrał też między innymi w filmach: "1920. Bitwa Warszawska", "Ogniem i mieczem" oraz "Znachor". Andrzej Kopiczyński grał w wielu przedstawieniach Teatru Telewizji. W latach 90. przez pewien czas prowadził telewizyjny teleturniej "Koło Fortuny". Urodził się 15 kwietnia 1934 roku.

2016 - Zmarł Dario Fo, włoski satyryk, autor sztuk teatralnych, reżyser teatralny oraz kompozytor. Większość jego prac poruszało tematy polityczne i społeczne. W 1968 roku agresja wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację bardzo wzburzyła Dario Fo, który z tego powodu zabronił wystawiać swoje sztuki w krajach za "żelazną kurtyną". Dario Fo otrzymał w roku 1997 Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Urodził się 24 marca 1926 roku.

2016 - Zmarł Andrzej Zygmunt Hrynkiewicz, fizyk, w czasie II wojny światowej żołnierz Armii Krajowej, aresztowany przez NKWD w 1944, zesłany do obozu pracy w kopalni węgla w Donbasie. Był jednym z najwybitniejszych polskich fizyków okresu powojennego. W ciągu swej blisko 70-letniej działalności naukowej uzyskał szereg osiągnięć, które stanowią trwały wkład w rozwój fizyki, a zwłaszcza fizyki jądra atomowego i fizyki fazy skondensowanej materii oraz fizyki medycznej. Urodził się 29 maja 1925 roku.

2017 - Zmarł Stanisław Wyganowski, ekonomista i urbanista, wojewoda warszawski w 1990 roku, w latach 1990-1994 prezydent Warszawy. Jako prezydent stolicy pełnił między innymi funkcję przewodniczącego Światowego Związku Miast Pokoju. W 1993 roku opublikował książkę "Jutro wielka Warszawa". Urodził się 7 grudnia 1919 roku.

2017 - Premiera filmu "Dwie korony" w reżyserii Michała Kondrata. Dokument fabularyzowany opowiadał o działalności franciszkanina ojca Maksymiliana Marii Kolbego. W filmie udział wzięli przedstawiciele zakonu franciszkanów, świadkowie życia ojca Maksymiliana Kolbe, między innymi osadzony wraz z nim w niemieckim obozie zagłady Auschwitz-Birkenau Kazimierz Piechowski.

2018 - Zmarł Władysław Grodecki, podróżnik, przewodnik, z wykształcenia geodeta. Głównym celem jego wędrówek było poszukiwanie śladów Polaków oraz odkrywanie ich historii. Dzięki swoim zasługom w promowaniu polskiej kultury za granicą nazywany był "Wędrownym Ambasadorem”. Odbył ponad 100 wypraw zagranicznych, w tym trzy samotne podróże dookoła świata. Urodził się 27 maja 1942 roku.

2019 - Zmarł Włodzimierz Mucha, architekt, należący do czołowych projektantów polskich swojego pokolenia. Laureat Honorowej Nagrody SARP 2015 za wkład w rozwój architektury polskiej. Między innymi współtworzył wraz Andrzejem Bulandą nowatorski, nagradzany projekt siedziby BRE Banku w Bydgoszczy - tak zwane Nowe Spichrze. Pracownia Bulanda-Mucha Architekci zaprojektował także modernizację Starej Papierni w Konstancinie-Jeziornie, nagrodzonej dyplomem europejskiej federacji Europa Nostra oraz w 2020 roku Nagrodą Roku SARP. Urodził się 27 stycznia 1956 roku. 5 rocznica

2021 - Papież Franciszek podpisał osiem dekretów w tym dekret uznający cud za wstawiennictwem Albino Lucianiego, późniejszego papieża Jana Pawła I. 4 września 2022 roku na Placu świętego Piotra został on beatyfikowany. Jan Paweł I był papieżem od 26 sierpnia do 28 września 1978 roku. Jego pontyfikat trwał, więc zaledwie 33 dni, był dziesiątym najkrótszym w historii i najkrótszym od czasów Leona XI. Był ostatnim z zapoczątkowanej przez Klemensa VII i trwającej ponad cztery stulecia nieprzerwanej sukcesji włoskich papieży.

2021 - Zmarł Wiktor Pietrowicz Briuchanow, radziecki inżynier i działacz polityczny, dyrektor Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej w latach 1970-1986. Mimo otrzymania dawki 250 remów przeżył jej awarię. W maju 1986 został zwolniony ze stanowiska dyrektora, w lipcu usunięto go z partii, a w następnym miesiącu aresztowano. W lipcu 1987 osądzony i skazany na 10 lat więzienia, jako jeden z trzech głównych winnych katastrofy. Urodził się 1 grudnia 1935 roku.

2022 - Zmarł profesor Eugeniusz Małafiej, lekarz, mikrobiolog. Ukończył Akademię Medyczną w Łodzi. W 1972 roku obronił pracę doktorską, w 20 lat później habilitował się. W 2007 uzyskał tytuł profesora nauk medycznych. W latach 1966-1993 pracował w Zakładzie Mikrobiologii Lekarskiej Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi, a od 1993 roku - w Instytucie „Centrum Zdrowia Matki Polki”, gdzie kierował Zakładem Mikrobiologii Klinicznej. Urodził się 1 kwietnia 1940 roku.

2023 - Zmarła Louise Elisabeth Glück, amerykańska poetka i eseistka, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w roku 2020. W 1993 otrzymała za swoje dokonania poetyckie Nagrodę Pulitzera, a następnie Nagrodę Bollingena w roku 2001 i amerykańską National Book Award w 2014. Urodziła się 22 kwietnia 1943 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-10-16, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 16 października - W Polsce jest obchodzony Dzień Papieża Jana Pawła II, związany z rocznicą wyboru Karola Wojtyły na Stolicę Apostolską. Został ustanowiony… » więcej 2024-10-15, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 15 października - Międzynarodowy Dzień Białej Laski, dzień osób niewidomych, obchodzony od 1964 roku. 15 października - Europejski Dzień Walki z Rakiem… » więcej 2024-10-14, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 14 października - W Polsce obchodzimy Dzień Edukacji Narodowej (do 1982 Dzień Nauczyciela), w rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej. 14 października… » więcej 2024-10-12, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 12 października - Światowy Dzień Reumatyzmu. 12 października - Dzień Bezpiecznego Komputera, obchodzony od 2004 roku. 12 października - Dzień Kolumba… » więcej 2024-10-11, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 11 października - Międzynarodowy Dzień Dziewcząt, ustanowiony przez ONZ w 2011 roku, w uznaniu ich praw oraz szczególnych wyzwań, przed jakimi stoją na… » więcej 2024-10-10, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 10 października - Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, pod patronatem Światowej Organizacji Zdrowia i Światowej Federacji Zdrowia Psychicznego. 10 października… » więcej 2024-10-09, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 9 października - Światowy Dzień Poczty, ustanowiony przez wyspecjalizowaną organizację ONZ - Światowy Związek Pocztowy w 1969 roku na kongresie w Tokio… » więcej 2024-10-08, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 8 października - Chorwacja obchodzi Święto Niepodległości, w rocznicę ogłoszenia w 1991 roku pełnej niepodległości. 8 października - Międzynarodowy… » więcej 2024-10-07, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 7 października - Światowy Dzień Ludzkich Siedlisk, znany także pod nazwą Światowy Dzień Habitatu. Został wprowadzony w 1986 roku z inicjatywy ONZ. Ma na… » więcej
56789
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »