Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-10-05, 01:00 Autor: IAR/J.Leszczyńska/dok.

Kartka z kalendarza

5 października - Światowy Dzień Nauczyciela, proklamowany przez UNESCO w 1994 roku. Upamiętnia podpisanie w 1966 roku "Rekomendacji w sprawie statusu nauczyciela”, opracowanego przez UNESCO i Międzynarodową Organizację Pracy.
1263 - Wrocławskie Nowe Miasto zostało lokowane na prawie magdeburskim. Nowe Miasto leżało na wschód od murów miejskich, naprzeciw Ostrowa Tumskiego. Z Wrocławiem łączyło się poprzez Bramę Nową. Miasto posiadało prawdopodobnie własny ratusz, zbudowany po zachodniej stronie dzisiejszego placu Polskiego. Nowomiejską parafią był kościół Ducha Świętego, połączony ze szpitalem i klasztorem augustianów.

1356 - Król Kazimierz III Wielki powołał Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego i Sąd Sześciu Miast, który był ostateczną instancję odwoławczą przy królu. Edykt królewski uniezależnił sądownictwo małopolskie od rozstrzygnięć sądu w Magdeburgu. Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego w Krakowie zakończył swoją działalność w 1791 roku po uchwaleniu Konstytucji 3 maja

1523 - Zmarł Bogusław X, nazywany Wielkim, książę szczeciński, słupski i wołogojski, który zjednoczył całe Pomorze Zachodnie i założył stałą rezydencję książęcą w Szczecinie. Umocnił władzę książęcą przez utworzenie sądu nadwornego, centralnej administracji, kancelarii i urzędu marszałka. Zreformował dwór i zarząd księstwem. Urodził się 28 lub 29 maja 1454 roku.

1580 - W czasie I wojny polsko-rosyjskiej wojska polskie pod dowództwem Jana Zamojskiego rozpoczęły oblężenie Zawołocza, koło Pskowa. Polacy zdobyli twierdzę 23 października. Zdobycie Zawołocza było jednym z ostatnich sukcesów wojsk Stefana Batorego w kampanii 1580 roku.

1725 - Zmarł Jan Sinapius, śląski historyk, dramatopisarz i nauczyciel. Jest między innymi autorem monografii Oleśnicy "Olsnographia” oraz księgi heraldycznej Śląska "Kuriositäten des schlesischer Adels”. Urodził się 11 września 1667 roku.

1733 - We wsi Kamień pod Warszawą szlachta, w obecności rosyjskich wojsk, wybrała na króla Polski elektora saskiego Fryderyka Augusta, który przyjął imię Augusta III. Monarcha odegrał dużą rolę w rozwoju polskiego oświecenia - doprowadził między innymi w 1743 roku do wybudowania pierwszego budynku teatralnego w Polsce. Z jego inicjatywy przebudowano Zamek Królewski w Warszawie. Jego panowanie było jednak przede wszystkim czasem walki koterii magnackich, rosnącej zależności od sąsiadów i dezorganizacji ustrojowo-politycznej państwa. Zmarł 5 października 1763 roku.

1763 - W Dreźnie zmarł August III Wettyn, elektor saski i król Polski od 1733 roku. Odegrał dużą rolę w rozwoju polskiego oświecenia - doprowadził między innymi w 1743 roku do wybudowania pierwszego budynku teatralnego w Polsce. Z jego inicjatywy przebudowano Zamek Królewski w Warszawie. Jego panowanie było też okresem walki koterii magnackich, rosnącej zależności od sąsiadów i dezorganizacji ustrojowo-politycznej państwa. Urodził się 17 października 1696 roku.

1767 - W Warszawie pod nadzorem rosyjskiego ambasadora Nikołaja Repnina rozpoczął obrady sejm nadzwyczajny, tak zwany Sejm Repninowski. Nikołaj Repnin sterroryzował posłów, porywając 5 senatorów i wymusił w ten sposób wyłonienie 71 osobowej delegacji obdarzonej określonymi przez sejm pełnomocnictwami. Przyjęte przez delegację uchwały sejm akceptował na posiedzeniu plenarnym bez prawa dyskusji merytorycznych i zastosowania prawa weta. 26 lutego 1768 Sejm Repninowski uchwalił prawa kardynalne, potwierdzające dotychczasowe przywileje ustrojowe szlachty w Rzeczypospolitej. Gwarantką tych postanowień została cesarzowa Rosji Katarzyna II i od tego czasu Rzeczpospolita stała się "de iure” protektoratem Rosji.

1816 - Na warszawskim Marymoncie utworzono Instytut Agronomiczny. W 1840 przekształcono go w Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa. Próby rusyfikacji polskich szkół doprowadziły ówczesny instytut na skraj likwidacji, szkoła została przeniesiona najpierw do Puław, a potem do Rosji. Do stolicy Polski wróciła w 1918 roku wraz z odzyskaniem niepodległości. Uczelnia została w 1919 roku upaństwowiona i przemianowana na Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego.

1831 - Ponad 20 tysięcy żołnierzy wraz z ostatnim wodzem powstania listopadowego generałem Maciejem Rybińskim przekroczyło granicę pruską we wsi Jastrzębie pod Brodnicą i złożyło broń. Powstańcy zostali internowani. 9 października skapitulowała twierdza Modlin, a 21 października twierdza Zamość. Ta ostatnia data uznawana jest za koniec powstania listopadowego.

1864 - Około 60 tysięcy osób zginęło w Kalkucie, w Indiach, w wyniku przejścia cyklonu. Żywioł zniszczył dziesiątki tysięcy domów oraz większość statków w porcie. Fale wywołane cyklonem miały wysokość 40 metrów. 160. rocznica

1864 - Urodził się Louis Jean Lumiere, francuski chemik, pionier fotografii. W 1895 roku, wraz z bratem Augustem, skonstruowali i opatentowali kinematograf i 28 grudnia w Paryżu zorganizowali swoją pierwszą publiczną projekcję filmu "Wyjście robotników z fabryki”. Zmarł 6 czerwca 1948 roku. 160. rocznica

1868 - We Lwowie Sejm Krajowy dla Galicji uchwalił jedną z pierwszych na świecie ustaw o ochronie gatunkowej zwierząt. Uchwalony akt prawny dotyczył ochrony świstaka i kozicy w Tatrach.

1878 - Urodził się Ryszard Ordyński, reżyser teatralny i filmowy, scenarzysta, autor między innymi filmów: "Pan Tadeusz", "Janko Muzykant" i "Dziesięciu z Pawiaka". Od 1937 roku mieszkał w Paryżu, gdzie był korespondentem prasy polskiej. Po klęsce Francji w II wojnie światowej, wyemigrował w 1940 do Stanów Zjednoczonych i tam podjął pracę w wytwórniach filmowych. W 1947 roku wrócił do Polski i reżyserował w Warszawie, najpierw w Teatrze Polskim, a od 1951 do końca życia w Teatrze Nowym. Zmarł 13 sierpnia 1953 roku.

1879 - Urodził się Francis Peyton Rous, amerykański lekarz, patolog. Za badania nad rakotwórczą rolą niektórych wirusów został w 1966 roku wyróżniony Nagrodą Nobla. Opracowane przez niego techniki przechowywania krwi przyczyniły się do powstania pierwszych banków krwi. Zmarł 16 lutego 1970 roku. 145. rocznica

1880 - Zmarł Jacques Offenbach, francuski kompozytor, pochodzenia niemieckiego. Jest autorem ponad stu operetek, w tym: "Pięknej Heleny", "Orfeusza w piekle", "Sinobrodego”, a także jednej opery "Opowieści Hoffmanna" napisanej na podstawie fantastycznych opowiadań Ernesta Hoffmanna. Urodził się 20 czerwca 1819 roku.

1887 - Urodził się René Cassin, francuski polityk i prawnik, znawca prawa międzynarodowego, profesor uniwersytetów w Lille i w Paryżu, współtwórca UNESCO. Był głównym autorem Deklaracji Praw Człowieka, przyjętej przez ONZ w grudniu 1948 roku. Za działalność w dziedzinie ochrony praw człowieka został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla w 1968 roku. Zmarł 20 lutego 1976 roku.

1894 - Urodził się Tadeusz Lucjan Gronowski, grafik, malarz, architekt wnętrz, twórca plakatów, ilustrator książek. Jest uważany za jednego z pionierów nowoczesnego polskiego plakatu. Jest twórcą nadal używanego logo Polskich Linii Lotniczych LOT, którym wygrał konkurs w 1929 roku. Zmarł 20 lutego 1990 roku. 130. rocznica

1913 - W Warszawie urodził się Stanisław Żaryn, architekt, konserwator zabytków, w czasie wojny żołnierz AK i NSZ, uczestnik Powstania Warszawskiego. Wraz z żoną, w czasie okupacji ukrywał żydowską rodzinę w Szeligach pod Warszawą. Po wojnie pracownik Biura Odbudowy Stolicy. Był autorem projektu rekonstrukcji zniszczonej w 1944 Kolumny Zygmunta III Wazy. Prowadził odbudowę ponad 40 zabytkowych kamienic. Odznaczony między innymi Medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Zmarł 15 lipca 1964 roku.

1917 - Amerykański prezydent Woodrow Wilson podpisał dekret zezwalający Polakom w Stanach Zjednoczonych formować swoją armię. W kanadyjskim Tadeusz Kosciuszko Camp powstał obóz szkoleniowy dla ponad 22 tysięcy polskich ochotników do powstającej we Francji Błękitnej Armii generała Józefa Hallera. Nazwana tak od koloru mundurów, była najliczniejszą polską formacją wojskową na obczyźnie. Została uznana przez państwa Ententy za samodzielną, sojuszniczą i jedyną współwalczącą armię polską. Wyposażona w nowoczesną broń, a zwłaszcza samoloty i czołgi Renault FT-17, wydatnie wzmocniła tworzące się później Wojsko Polskie.

1918 - Zmarł Roland Garros, francuski pilot, który walczył w czasie I wojny światowej, wynalazca. Bił rekordy wysokości lotu. W 1913 roku pierwszy przeleciał nad Morzem Śródziemnym. Opracował synchronizację karabinu ze śmigłem. 5 października 1918 został zestrzelony w Ardenach. W latach 20. XX wieku nazwiskiem Rolanda Garrosa zostały nazwane korty tenisowe w Paryżu, na których rozgrywany jest turniej French Open, nazywany także "Roland Garros”. Jego imię nosi również port lotniczy w Gillot na jego rodzinnej wyspie Reunion. Urodził się 6 października 1888 roku.

1921 - Urodziła się Wanda Kruszewska, aktorka filmowa i teatralna, pedagog, wykładowczyni PWST w Krakowie. Wystąpiła między innymi w filmach "Zaproszenie" z1986 roku oraz "Podwójne życie Weroniki", z 1991 roku, w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego. Miała także rolę w serialu " Z biegiem lat, z biegiem dni...". Zmarła 31 grudnia 2013 roku.

1922 - Urodził się Brunon Bukowski, aktor teatralny, telewizyjny i filmowy, związany z Łodzią. Przez większość czasu swojej kariery był w zespole łódzkiego Teatru Powszechnego. W filmie występował zwykle w rolach drugoplanowych. Zagrał między innymi w serialach: Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy, Rodzina Połanieckich, Czarne Chmury, oraz filmach Trójkąt Bermudzki, Alabama, Gdańsk 1939 i innych. Zmarł 25 marca 1997 roku.

1922 - Urodziła się Ziuta Hartman, żydowska działaczka konspiracyjna z okresu II wojny światowej, członkini Żydowskiego Związku Wojskowego. Dobrowolnie przedostała się do getta w Warszawie, gdzie prowadziła działalność kurierską. Później uczestniczyła w powstaniu w getcie, zajmowała się rannymi w bunkrze przy ulicy Świętojerskiej. Po upadku powstania była więziona w różnych obozach koncentracyjnych, w tym w Majdanku i Buchenwaldzie, skąd została wyzwolona w 1945 roku. W 1952 roku wyemigrowała do Izraela. Zmarła 19 maja 2015 roku.

1925 - W Locarno rozpoczęła się konferencja, pierwsza po I wojnie światowej pokojowa narada sprzymierzonych mocarstw i sąsiadów Niemiec z przedstawicielami Rzeszy Niemieckiej. Spotkanie trwało do 16 października. Zakończyło się parafowaniem układu, który między innymi gwarantował granicę między Niemcami a Belgią i Francją.

1927 - Urodził się Mieczysław Szymczak, językoznawca, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Redaktor naukowy "Słownika ortograficznego języka polskiego wraz z zasadami pisowni i interpunkcji" oraz 3-tomowego "Słownika języka polskiego". O kulturze języka mówił w licznych audycjach radiowych i telewizyjnych. Zmarł 30 września 1985 roku.

1930 - 48 osób zginęło w katastrofie brytyjskiego sterowca R101 koło francuskiego miasta Beauvaisi 75 kilometrów na północ od Paryża. Sterowiec odbywał lot z Wielkiej Brytanii do Indii. Sterowiec R101 został zbudowany w 1929 roku i był największym wówczas na świecie statkiem latającym, miał 223 metry długości.

1930 - Urodził się Reinhard Selten, niemiecki matematyk i ekonomista, profesor uniwersytetu w Bonn. Laureat Nagrody Nobla w 1994 roku za analizę równowagi w teorii gier niezespołowych, znajdującą zastosowanie w analizie ekonomicznej, w badaniach nad organizacją przemysłu i monopoli. Zmarł 23 sierpnia 2016 roku.

1933 - Sąd Najwyższy zatwierdził wyrok w tak zwanej sprawie brzeskiej. Wincenty Witos i dziewięciu innych liderów PSL i PPS zostało skazanych w politycznym procesie na kary od 1,5 roku do trzech lat więzienia. Proces brzeski był konsekwencją represyjnych działań podjętych przeciwko opozycji przez marszałka Józefa Piłsudskiego w 1930 roku, Wyrok został uchylony w maju 2023 roku.

1936 - Urodził się Vaclav Havel, pisarz, ostatni prezydent Czechosłowacji i pierwszy przywódca Czech po upadku komunizmu. Zmarł 18 grudnia 2011 roku.

1938 - Zmarła siostra Maria Faustyna Helena Kowalska, Święta Faustyna, zakonnica i mistyczka. Doznane przez nią wizje mistyczne i objawienia Jezusa stały się podstawą kultu Miłosierdzia Bożego. Nazywana jest apostołką Bożego Miłosierdzia. Autorka "Dzienniczka", w którym opisała swoje duchowe i mistyczne doświadczenia. Urodziła się 25 sierpnia 1905 roku.

1938 - Z Eksperymentalnej Stacji Telewizyjnej w warszawskim wieżowcu Prudential wyemitowano pierwszy w Polsce program telewizyjny. Audycje można było oglądać w czterech odbiornikach w kilku punktach w Warszawie. Podczas próbnej transmisji wystąpił Mieczysław Fogg. Pokazano też film "Barbara Radziwiłłówna".

1938 - W Wilnie zmarł Marian Zdziechowski, slawista, filozof kultury, krytyk literacki i publicysta, profesor Uniwersytetu imienia Stefana Batorego w Wilnie, założyciel Unii Narodowo-Państwowej, a w latach 1933-1938 prezes wileńskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W maju 1926 był jednym z kandydatów Marszałka Piłsudskiego na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Urodził się 12 maja 1861 roku.

1939 - Na Zaspie w Gdańsku Niemcy rozstrzelali 38 wziętych do niewoli obrońców budynku Poczty Polskiej. Po zdobyciu Poczty - Niemcy postawili jej żyjących polskich obrońców przed sądem wojennym. Zostali skazani na kary śmierci i rozstrzelani. W 1995 roku niemiecki sąd w Lubece przeprowadził rewizję hitlerowskiego procesu gdańskiego. W postępowaniu rewizyjnym uznano skazanie Polaków broniących Poczty Gdańskiej za zbrodnię sądową. 85. rocznica

1939 - Zakończyła się bitwa polskiego wojska z niemieckimi oddziałami pod Kockiem na Lubelszczyźnie. Po czterodniowych walkach, mimo taktycznego zwycięstwa, Samodzielna Grupa Operacyjna "Polesie" generała Franciszka Kleeberga skapitulowała z powodu braków w zaopatrzeniu i amunicji. Była to ostatnia bitwa kampanii wrześniowej stoczona przez regularne wojsko polskie. 85. rocznica

1939 - W Piotrkowie Trybunalskim Niemcy utworzyli pierwsze w okupowanej Europie getto żydowskie. Podczas likwidacji getta jesienią 1942 roku z 29 tysięcy osób w getcie pozostało około 3 tysiące Żydów wykorzystywanych przez Niemców do pracy między innymi w fabryce amunicji. W 1945 roku znajdowało się w Piotrkowie 372 Żydów. 85. rocznica

1939 - Adolf Hitler po raz pierwszy, i jak się później okazało - ostatni, przybył do Warszawy. W udekorowanych flagami ze swastykami Alejach Ujazdowskich odebrał uroczystą defiladę Wehrmachtu, który wkroczył do polskiej stolicy kilka dni wcześniej. Wcześniej Hitler objechał swoją limuzyną niektóre dzielnice miasta i na Placu Piłsudskiego spotkał się z częścią oddziałów niemieckich. W stołecznym Ratuszu zamknięto, jako zakładników 12 osób, w tym członków Komitetu Obywatelskiego utworzonego w czasie obrony Warszawy. Zatrzymani mieli stanowić zabezpieczenie przed aktami sabotażu w czasie trwającej w Warszawie defilady Wehrmachtu. 85. rocznica

1941 - Urodziła się Helena Majdaniec, wokalistka bigbitowa, nazywana "królową twista". Występowała z zespołem Niebiesko-Czarni, wylansowała przeboje: "Jutro będzie dobry dzień", "Zakochani są wśród nas", "Rudy rydz", "Długi Bill", "Czarny Ali-Baba". W 1968 wyemigrowała do Francji zamieszkała w Paryżu, gdzie śpiewała cyklicznie w kabaretach "Rasputin", "Szeherezada", pracowała też dla radia i telewizji francuskiej. Występowała także w Kanadzie, Kuwejcie, Maroku. Zmarła 18 stycznia 2002 roku.

1944 - Dwa dni po upadku Powstania Warszawskiego ostatnie oddziały AK opuściły Warszawę. Kolumny Powstańców kierowane były do Ożarowa, skąd jeńcy zostali wywiezieni pociągami towarowymi do stalagu 334 Lamsdorf na Śląsku Opolskim. Powstańcy otrzymywali tam numery jenieckie, po czym rozsyłani byli do obozów jenieckich na terenie Niemiec i Austrii. Tylko ze Śródmieścia do niewoli niemieckiej trafiło prawie 12 tysięcy żołnierzy, z Komendantem Głównym AK generałem Tadeuszem Komorowskim "Borem” oraz pięcioma generałami: Tadeuszem Pełczyńskim "Grzegorzem”, Antonim Chruścielem "Monterem”, Tadeuszem Kossakowskim "Krystynkiem”, Kazimierzem Sawickim "Prutem” i Albinem Skroczyńskim "Łaszczem”. Z ludnością cywilną wyszedł, z zadaniem kierowania dalszą konspiracją, generał Leopold Okulicki "Niedźwiadek”. 80. rocznica

1945 - Na terytorium Polski, na terenie dzisiejszej gminy i miasta Police oraz północnej części miasta Szczecin w obecnych granicach, utworzono Enklawę Policką. Enklawa miała obszar około 90 kilometrów kwadratowych i była w wyłącznym zarządzie sowieckiej armii do 25 września 1946 roku. Sowieci utworzyli ją, aby zabezpieczyć wywóz do ZSRR ocalałych pozostałości po fabryce benzyny syntetycznej Hydrierwerke Pölitz AG. Przy wywózce pracowało ponad 20 tysięcy jeńców i robotników niemieckich.

1948 - Podczas Międzynarodowego Kongresu Ochrony Przyrody we francuskim Fontainebleau powstała Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody, późniejsza Międzynarodowa Organizacja Ochrony Przyrody i jej Zasobów. Jej siedziba mieści się w Gland w Szwajcarii. Organizacja skupia 83 państwa, ponad 1400 agencji rządowych i organizacji pozarządowych oraz około 14,5 tysiąca ekspertów i naukowców ze 170 krajów. Wśród inicjatorów powstania organizacji był profesor Władysław Szafer, dyrektor krakowskiego Ogrodu Botanicznego, wieloletni dyrektor Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1950 - Zmarł Friedrich Heinrich Lewy, niemiecko-amerykański lekarz neurolog i neuropatolog żydowskiego pochodzenia. W latach 20. XX wieku opisał zmiany neuropatologiczne, znane do dziś, jako ciała Lewy’ego, charakterystyczne dla choroby Parkinsona. Urodził się 28 stycznia 1885 roku.

1951 - Urodził się Bob Geldof, irlandzki piosenkarz, założyciel grupy The Boomtown Rats, której największa popularność przypadła na przełom lat 70. i 80. Stworzył jeden z największych hitów muzyki lat 80. "I Don’t Like Mondays”. Został wyróżniony przez królową tytułem szlacheckim za wkład w działalność charytatywną przede wszystkim na rzecz głodujących w Afryce.

1952 - Urodziła się Tamara Sorbian-Kasprzycka, reżyser i scenarzystka filmów oświatowych i animowanych. Autorka filmów "Czas zatrzymany", "Adagio Cantabile", "Lacrimosa z Requiem d-moll Mozarta", "Andante" oraz we współpracy z mężem Jackiem Kasprzyckim "Moj dom", "Dla Elizy", "Upadek Ikara" i innych. Zmarła 27 stycznia 2020 roku.

1955 - Urodził się Michał Lorenc, kompozytor muzyki filmowej, współtwórca Teatru Paranoicznego. Autor muzyki do ponad 170 filmów, seriali telewizyjnych, filmów dokumentalnych oraz spektakli teatralnych, między innymi do filmów "Kroll", "Bandyta", "Psy", „Różyczka”, "Smoleńsk", "Czarny czwartek". Kawaler Orderu Orła Białego.

1955 - Urodziła się Ángela Molina, hiszpańska aktorka. Wystąpiła między innymi w filmach: Pedra Almodóvara "Przerwane objęcia”, "Drżące ciało” oraz Luisa Bunuela "Mroczny przedmiot pożądania”.

1960 - Na Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie rozegrano pierwszy mecz przy sztucznym oświetleniu. W meczu rewanżowym I rundy Pucharu Europy Mistrzów Klubowych Legia Warszawa pokonała duński Aarhus GF 1:0. Do II rundy awansowali Duńczycy, którzy u siebie wygrali 3:0.

1961 - Odbyła się premiera filmu "Śniadanie u Tiffany’ego" w reżyserii Blake’a Edwarda. Podstawą scenariusza była książka Trumana Capote’a z 1958 roku pod tym samym tytułem. Główną rolę w filmie gra Audrey Hepburn, jako Holly Golightly, za którą była nominowana do Oscara, partneruje jej George Peppard. Twórca muzyki do filmu Henry Mancini otrzymał za Śniadanie u Tiffany’ego dwa Oscary: za najlepszą muzykę i najlepszą piosenkę.

1962 - W Wielkiej Brytanii ukazał się pierwszy singiel grupy The Beatles "Me Do/P.S. I Love You”, który dotarł do 17. miejsca brytyjskiej listy przebojów. Legendarni Beatlesi byli najpopularniejszą grupą rockową wszech czasów. Słynną "czwórkę z Liverpoolu" tworzyli: Paul McCartney wraz z Johnem Lennonem, Georgem Harrisonem i Ringo Starrem.

1964 - Melchior Wańkowicz został aresztowany pod zarzutem współpracy z Radiem Wolna Europa. Pisarz 5 tygodni spędził w areszcie tymczasowym a w procesie, w którym oskarżono go o "rozpowszechnianie fałszywych wiadomości” o Państwie Polskim i jego organach", został skazany na trzy lata więzienia. Z uwagi na wielką popularność Melchiora Wańkowicza w wielu środowiskach w kraju i za granicą, władze nie zdecydowały się na wykonanie wyroku. Wańkowicz został oczyszczony z wszelkich zarzutów w procesie rehabilitacyjnym, który odbył się już po transformacji ustrojowej, 16 lat po śmierci pisarza - 16 marca 1990 roku. 60. rocznica

1965 - Oddano do użytku Miasteczko Studenckie Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. W pierwszych domach kampusu położonego w krakowskiej dzielnicy Krowodrza zamieszkało tysiąc studentów. Do 1978 roku na obszarze 16 hektarów wybudowano 21 obiektów, w których jest ponad 8 tysięcy miejsc zamieszkania dla studentów AGH i innych krakowskich uczelni.

1968 - W Londonderry brytyjska policja brutalnie rozpędziła pokojową demonstrację katolików, co zapoczątkowało trwający 30 lat konflikt w Irlandii Północnej. Zginęło w nim ponad 3,5 tysiąca osób - 1854 cywilów, 1123 członków brytyjskich sił bezpieczeństwa, 394 członków paramilitarnych grup republikańskich oraz 151 członków paramilitarnych organizacji unionistycznych. Konflikt zakończyło podpisane10 kwietnia 1998 roku przez rządy Irlandii i Wielkiej Brytanii, a kontrasygnowane przez główne partie polityczne Irlandii Północnej porozumienie pokojowe.

1968 - Jaskinia Raj została uznana za rezerwat przyrody. Jest położona 11 kilometrów na południowy zachód od Kielc. Wyróżnia się wyjątkowo bogatą, różnorodną i dobrze zachowaną szatą naciekową. Obok Jaskini Niedźwiedziej w Sudetach należy do unikatowych w Polsce obiektów krasowych. Jest udostępniona dla ruchu turystycznego. Długość trasy wycieczkowej wynosi 180 metrów.

1969 - Prochy generała Franciszka Kleeberga zostały sprowadzone do kraju. Dzień później złożono je na Cmentarzu Wojennym w Kocku pomiędzy poległymi żołnierzami z dowodzonej przez niego Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”. 55. rocznica

1973 - W Kraśniku, w czasie kręcenia zdjęć do filmu "Gniazdo", tragicznie zmarł Mieczysław Stoor, aktor teatralny, filmowy i kabaretowy, znany między innymi z ról Hlawy w "Krzyżakach", "Byka" w "Chudy i inni" oraz sturmfuehrera Staedtke w "Stawce większej niż życie". Mieczysław Stoor urodził się 5 września 1922 roku.

1975 - Urodziła się Kate Winslet, brytyjska aktorka filmowa, zagrała w obrazach: "Titanic”, "Hamlet”, "Rozważna i romantyczna”, "Steve Jobs". Za rolę w filmie "Lektor” otrzymała w 2009 roku Oscara.

1982 - W czasie stanu wojennego Służba Bezpieczeństwa aresztowała Władysława Frasyniuka, przewodniczącego Regionalnego Komitetu Strajkowego Regionu Dolnego Śląska oraz współzałożyciela i członka powstałej w kwietniu 1982 Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ "Solidarność". Frasyniuk został skazany na 6 lat więzienia, amnestionowany w 1984 roku. Po kolejnym aresztowaniu w 1985-tym, otrzymał wyrok 4,5 roku więzienia. Został zwolniony po amnestii w 1986 roku.

1983 - Komitet Noblowski ogłosił decyzję o przyznaniu Pokojowej Nagrody Nobla przewodniczącemu Solidarności Lechowi Wałęsie. W uzasadnieniu napisano między innymi: "Działania Lecha Wałęsy charakteryzowały się determinacją w dążeniu do rozwiązania problemów jego kraju poprzez negocjacje i współpracę, bez uciekania się do przemocy". Nagrodę - 10 grudnia 1983 roku - w imieniu Lecha Wałęsy odebrała jego żona - Danuta. Władze komunistyczne odmówiły przywódcy Solidarności wydania paszportu.

1995 - Jan Paweł II wygłosił przemówienie na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ, kilka lat po upadku ZSRR i komunizmu. Poruszył wówczas kwestię praw narodów. Pierwszy raz przemawiał na forum ONZ 2 października 1979 roku, mówiąc o prawach człowieka.

1997 - Grecki ultramaratończyk Janis Kuros ustanowił w australijskiej Adelajdzie do dziś rekord świata w biegu 24-godzinnym. Przebiegł w ciągu doby 303 kilometry i 506 metrów. Był to najlepszy wynik do 2022 roku, kiedy to Litwin Aleksander Sorokin przebiegł w ciągu doby 319 kilometrów i 614 metrów.

1999 - 31 osób zginęło, a 523 zostały ranne w wyniku zderzenia pociągów w Londynie, niedaleko dworca Paddington. Maszynista pociągu jadącego do stacji Bedwyn w Wiltshire przejechał czerwone światło, co doprowadziło do zderzenia z pociągiem jadącym z Cheltenham Spa w Gloucestershire. 25. rocznica

2001 - W nocy z 5 na 6 października zmarł Jan Lenica, grafik, ilustrator książek, twórca filmów animowanych, współtwórca polskiej szkoły plakatu. W latach 50. zasłynął, jako autor plakatów filmowych i teatralnych, wykładał na Harvardzie, na Uniwersytecie w Kassel i w berlińskiej Wyższej Szkole Sztuk. Od 1963 roku przebywał za granicą. Urodził się 4 stycznia 1928 roku.

2006 - W szpitalu w Siedlcach doszło do nagłego pogorszenia się stanu zdrowia u dwóch pacjentek po podaniu im zastrzyków z Corhydronem, co doprowadziło do wybuchu tak zwanej "afery Corhydronu". W jednej z fiolek z Corhydronem znaleziono scolinę, środek zwiotczający mięśnie. Producent leku - zakład farmaceutyczny w Jeleniej Górze został zamknięty, a Główny Inspektor Farmaceutyczny zdymisjonowany.

2007 - Zmarł Władysław Kopaliński, właściwe nazwisko Jan Stefczyk, leksykograf, tłumacz i wydawca. Autor między innymi "Słownika wyrazów obcych" i "Słownika mitów i tradycji kultury". Urodził się 14 listopada 1907 roku.

2007 - Prezydent RP Lech Kaczyński awansował pośmiertnie oficerów zamordowanych przez NKWD w 1940 roku: 11 generałów i jednego admirała na wyższe stopnie oraz 77 pułkowników i jednego komandora na stopień generała brygady. Poza tym minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował pośmiertnie 7842 oficerów na wyższe stopnie. Awanse odczytano 9 i 10 listopada 2007 roku w Warszawie podczas uroczystości „Katyń Pamiętamy - Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. W czasie zbrodni katyńskiej sowieckie NKWD zamordowało blisko 22 tysięcy polskich oficerów i jeńców wojennych z obozów i więzień zachodniej Białorusi i Ukrainy. Zostali wzięci do niewoli po agresji Związku Radzieckiego na Polskę we wrześniu 1939 roku.

2009 - Zmarła Mira Jaworczakowa, pisarka, tworząca głównie dla dzieci i młodzieży. Jej utwory dla najmłodszych ukazywały się w serii "Poczytaj mi mamo". Do najbardziej znanych należą: "Jacek, Wacek i Pankracek", "Oto jest Kasia" i "Majka z Siwego Brzegu". Współpracowała z Polskim Radiem, oraz prasą dziecięcą i młodzieżową. Urodziła się 21 kwietnia 1917 roku. 15. rocznica

2011 - Zmarł Steven Paul Jobs, współzałożyciel, prezes i przewodniczący rady nadzorczej Apple Inc. Urodził się 24 lutego 1955 roku.

2013 - W Trypolisie został zatrzymany przez amerykańskie siły specjalne Delta Force libijski terrorysta i specjalista komputerowy Al-Ka’idy Abu Anas al-Libi. Po zamachach z 11 września 2001 znalazł się na liście najbardziej poszukiwanych terrorystów na świecie. W 1998 przygotowywał zamachy na amerykańskie placówki dyplomatyczne. Zmarł w szpitalu w Nowym Jorku w 2015 roku.

2014 - Zmarła Anna Przybylska, aktorka i fotomodelka. Wystąpiła w filmach i serialach: "Sezon na leszcza”, "Dzień świra”, "Kariera Nikosia Dyzmy”, "Ryś”, "Bilet na Księżyc”, "Złotopolscy”, "Daleko od noszy”. Urodziła się 26 grudnia 1978 roku. 10. rocznica

2015 - Irlandczyk William C. Campbell i Japończyk Satoshi Omura oraz Chinka Tu Youyou zostali laureatami Nagrody Nobla z dziedziny medycyny i fizjologii za opracowanie terapii, które zrewolucjonizowały leczenie niektórych z najbardziej wyniszczających chorób pasożytniczych. Campbell i Omura są wynalazcami leku pozwalającego zwalczyć nicienie natomiast Tu Youyou wynalazła farmaceutyk przeciwko malarii, pozwalający znacznie ograniczyć śmiertelność tej choroby.

2018 - Zmarł Wiktor Jackiewicz, architekt, profesor Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej. Był projektantem między innymi sali koncertowej Filharmonii Wrocławskiej imienia Witolda Lutosławskiego, sali koncertowej Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach, kościoła w Wilkowicach i gmachu Narodowego Teatru Serbskiego w Nowym Sadzie. Urodził się 19 marca 1932 roku.

2019 - Zmarł Jan Kulaszewicz, dyrygent. Był między innymi dyrektorem Państwowej Opery imienia Stanisława Moniuszki w Poznaniu oraz pierwszym dyrygentem w Teatrze Wielkim w Łodzi. Współpracował również z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach oraz z Państwową Operą w Bydgoszczy. Urodził się 14 marca 1930 roku. 5. rocznica

2019 - Zmarł Philippe Vandevelde, pseudonim "Tome”, belgijski rysownik, twórca komiksów, między innymi "Przygód Sprycjana i Fantazja” oraz "Małego Sprytka”. Urodził się 24 lutego 1957 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarł profesor Zbigniew Jan Ciesielski, matematyk, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Zajmował się analizą funkcjonalną, teorią aproksymacji i teorią prawdopodobieństwa. Urodził się 1 października 1934 roku.

2023 - Zmarł Andrzej Koziara, dziennikarz, fotograf, filmowiec, dokumentalista i muzyk. Był zastępcą redaktora naczelnego National Geographic Polska i redaktorem naczelnym Miesięcznika Pryzmat w Białej Podlaskiej, a także korespondentem wielu innych gazet regionalnych. Współpracował również z lubelskim ośrodkiem Telewizji Polskiej, dla którego realizował reportaże i w którym pełnił funkcję wydawcy Panoramy Lubelskiej. Pracował jako korespondent wojenny na Kaukazie i w Jugosławii. Za granicą pracował też dla kanadyjskich i amerykańskich czasopism. W latach 1978-1981 był członkiem zespołu Bajm, w którym grał na instrumentach perkusyjnych. Jest współtwórcą przeboju "Piechotą do lata". Pasjonował się fotografowaniem. Wykładał fotografię na Podyplomowych Studiach Fotografii UMCS. Miał 66 lat. 1. rocznica

2023 - Zmarł Antoni Wroński - dziennikarz i autor audycji w Polskim Radiu. Był dyrektorem redakcji muzycznej rozgłośni, odpowiadał też za jej nagrania i fonografię. Pod jego opieka nagrywały największe gwiazdy estrady - między innymi Irena Santor i Alibabki. Wśród audycji, które prowadził był słynny "Podwieczorek przy mikrofonie". Przez wiele lat pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków, był sekretarzem Rady Fundacji Dom Muzyka Seniora. Aktywnie działał społecznie, współpracując z „Latającą Akademią Elżbiety Małanicz Onoszko”, wspierającą muzycznie uzdolnione dzieci z niepełnosprawnościami. Odznaczony Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Urodził się 19 czerwca 1935 roku. 1. rocznica

2023 - Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury otrzymał norweski pisarz i dramaturg, Jon Fosse za - jak ujęła Akademia Szwedzka w uzasadnieniu - „jego nowatorskie sztuki i prozę, które dają wyraz niewysłowionemu”. Jon Fosse jest autorem powieści - w tym cyklu „Septologia”, poezji, książek dla dzieci, esejów i sztuk teatralnych. Dramatów napisał łącznie ponad 30. Najbardziej znanymi są „Imię” i „Dziecko”. Jego twórczość zalicza się do norweskiego postmodernizmu. Jon Fosse pisze w języku nynorsk, czyli jednym z dwóch oficjalnych stylów piśmienniczych języka norweskiego. Jego dzieła przetłumaczono na ponad 40 języków. 1. rocznica

Zobacz także

2024-10-09, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 9 października - Światowy Dzień Poczty, ustanowiony przez wyspecjalizowaną organizację ONZ - Światowy Związek Pocztowy w 1969 roku na kongresie w Tokio… » więcej 2024-10-08, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 8 października - Chorwacja obchodzi Święto Niepodległości, w rocznicę ogłoszenia w 1991 roku pełnej niepodległości. 8 października - Międzynarodowy… » więcej 2024-10-07, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 7 października - Światowy Dzień Ludzkich Siedlisk, znany także pod nazwą Światowy Dzień Habitatu. Został wprowadzony w 1986 roku z inicjatywy ONZ. Ma na… » więcej 2024-10-06, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 6 października - Światowy Dzień Mózgowego Porażenia Dziecięcego - jego obchody mają na celu podnoszenie świadomości społecznej na temat mózgowego porażenia… » więcej 2024-10-04, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 4 października - Światowy Dzień Zwierząt, rozpoczynający Światowy Tydzień Zwierząt, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1999 roku. 4 października… » więcej 2024-10-03, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 3 października - Dzień Jedności Niemiec, święto narodowe Niemiec w rocznicę zjednoczenia RFN i NRD w 1990 roku. » więcej 2024-10-02, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 2 października - Międzynarodowy Dzień bez Przemocy, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 15 czerwca 2006 roku. 2 października - Dzień Pamięci o… » więcej 2024-10-01, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 1 października - Międzynarodowy Dzień Osób Starszych, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1990 roku. 1 października - Międzynarodowy Dzień Muzyki… » więcej 2024-09-30, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 30 września - Międzynarodowy Dzień Tłumacza. 30 września - Dzień Archiwisty. 30 września - Światowy Dzień Copywritera. 30 września - Dzień… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »