Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-09-25, 01:00 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

25 września - Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego.

25 września - Światowy Dzień Rzek.

25 września - Światowy Dzień Farmaceuty.

25 września - Święto Infrastruktury Wojskowej.

25 września - Dzień Budowlanych.
1396 - Wojska chrześcijańskie pod dowództwem króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego zostały pokonane przez armię turecką, dowodzoną przez sułtana Bajazeta I w bitwie pod Nikopolis. Straty chrześcijan to około ośmiu tysięcy zabitych i wziętych do niewoli. Starcie zakończyło krucjatę antyturecką, a Turcy zajęli całe ziemie bułgarskie. Krucjata nikopolitańska była ostatnią międzynarodową wyprawą krzyżową. W przeciwieństwie do poprzednich wypraw, decydująca bitwa rozegrała się na ziemiach Europy.

1493 - Krzysztof Kolumb podjął drugą wyprawę przez Ocean Atlantycki. Podczas rocznej podróży odkrył takie wyspy jak Dominika, Gwadelupa i Portoryko. Dotarł też ponownie na Haiti, a płynąc wzdłuż Kuby odkrył Jamajkę. Autokratyczne i bezwzględne postępowanie Kolumba zraziło do niego dużą część załogi. Wielu zniechęconych trudami i brakiem legendarnego bogactwa podróżników odłączyło się od wyprawy i rozpoczęło poszukiwania na własną rękę. Inni powrócili do Hiszpanii, składając wiele skarg na Krzysztofa Kolumba.

1513 - Hiszpański konkwistador Vasco Núnez de Balboa poprzez Przesmyk Panamski dotarł do Oceanu Spokojnego. Wyprawa trwała 120 dni. De Balboa prowadził 190 Hiszpanów i 600 Indian pod wodzą zaprzyjaźnionego kacyka Comogro. Konkwistador nadał oceanowi nazwę Wielkiego Morza Południowego i proklamował go własnością króla Hiszpanii.

1604 - Wojna polsko-szwedzka o Inflanty. Hetman polny litewski Jan Karol Chodkiewicz pokonał wojska szwedzkie w bitwie pod Białym Kamieniem. Szwedzi stracili w tej bitwie trzy tysiące żołnierzy, natomiast Polacy i Litwini 50. 420 rocznica

1683 - Urodził się Jean-Philippe Rameau, francuski kompozytor i teoretyk muzyki okresu baroku, autor oper, baletów i utworów klawesynowych, organista i kapelmistrz w Awinionie, Clermont-Ferrand oraz Paryżu. Jego najwybitniejszym dziełem, jako teoretyka muzyki był "Traktat o harmonii sprowadzonej do jej naturalnych zasad z podziałem na cztery księgi". Zmarł 12 września 1764 roku.

1777 - Zmarł Johann Heinrich Lambert, szwajcarski matematyk, filozof i astronom pochodzenia francuskiego. W swoich pracach, jako pierwszy posługiwał się funkcjami hiperbolicznymi. W 1767 roku udowodnił, że liczba Pi jest liczbą niewymierną. Duże znaczenie miały również jego prace z zakresu optyki i astronomii. Urodził się 26 lub 28 sierpnia 1728 roku. Na cześć uczonego nazwano jego planetoidę oraz kratery na Księżycu i Marsie.

1849 - Zmarł Johann Baptis Strauss, austriacki kompozytor okresu romantyzmu. Komponował głównie walce i inne tańce: polki, galopy, kadryle, kotyliony oraz marsze. Był także dyrygentem oraz grał na skrzypcach i altówce. W 1825 założył własną orkiestrę, z którą zdobył ogromną popularność w całej Europie. Wkrótce jednak jego sławę przyćmił jego syn - także Johann. Urodził się 14 marca 1804 roku. 175 rocznica

1875 - Premierą "Zemsty" Aleksandra Fredry zainaugurowano działalność Teatru Polskiego w Poznaniu. W przedstawieniu zagrali między innymi Józef Rychter, jako Cześnik Raptusiewicz, Józef Nawarski, jako Rejent Milczek i Karol Doroszyński, jako Papkin. Okolicznościowy prolog napisał Józef Kościelski. Na inaugurację teatru zagrano też jeden z polonezów Fryderyka Chopina i specjalną kompozycję Henryka Jareckiego.

1893 - Urodził się Michał Kozal, duchowny katolicki, biskup diecezji włocławskiej, męczennik Kościoła katolickiego, beatyfikowany w 1987 roku przez Jana Pawła II. Przez kilka lat był więziony przez gestapowców i ostatecznie, jako więzień polityczny, trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego Dachau. Chory na tyfus zmarł 26 stycznia 1943 roku.

1895 - Urodził się Marian Porwit, pułkownik, legionista, pedagog, uczestnik walk o niepodległość Polski w I i II wojnie światowej oraz w wojnie z bolszewikami, pisarz i historyk wojskowy. Był jednym z dowódców obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku. Autor książek: "Obrona Warszawy - wrzesień 1939 roku" i "Komentarze do historii polskich działań obronnych". Zmarł 26 kwietnia 1988 roku.

1897 - Urodził się William Faulkner, amerykański pisarz, autor powieści: "Żołnierska zapłata", "Absalomie, Absalomie!", "Przypowieść" i "Dzikie palmy". Jego twórczość stanowiła literacką rekonstrukcją dziejów Południa od czasów wojny secesyjnej po współczesność. W 1949 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Jest uznawany za jednego z najważniejszych amerykańskich pisarzy. Brał udział w pisaniu scenariuszy filmów Howarda Hawksa "Wielki sen" oraz "Mieć i nie mieć". Zmarł 6 lipca 1962 roku.

1897 - Zmarł Maciej Gąsienica-Sieczka, góral podhalański, jeden z najsłynniejszych przewodników tatrzańskich z początków taternictwa sportowego, czyli XIX wieku. Pierwszy znany z nazwiska przewodnik, który pokazał turyście Wodogrzmoty Mickiewicza w 1879 roku. Ponadto ma na koncie: pierwsze wejście na Świnicę, pierwsze wejście na Jastrzębią Turnię i wejście nową drogą od północy na Łomnicę. Pierwsze wejście na Mnicha uznano za początek nowoczesnego taternictwa. Urodził się 3 kwietnia 1824 roku. Pamięci Macieja Sieczki Adam Asnyk poświęcił utwór "Maciejowi Sieczce, przewodnikowi w Zakopanem". 1900 - Urodził się Wenczesław Poniż, inżynier dróg i mostów, konstruktor, profesor Politechniki Warszawskiej, współprojektant budynku Prudentialu w Warszawie. Po wojnie pracował między innymi przy odbudowie: Hal Mirowskich, Teatru Wielkiego oraz przy budowie Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu i Huty Warszawa. Zmarł 20 listopada 1967 roku.

1901 - Urodził się Robert Bresson, francuski reżyser i scenarzysta filmowy, uznawany za jednego z najwybitniejszych twórców światowego kina. Autor 13 filmów pełnometrażowych nagradzanych na najważniejszych festiwalach filmowych w Europie. Za całokształt twórczości na 46. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji w 1989 został wyróżniony Honorowym Złotym Lwem. Współpracował z Jeanem Giraudoux i Jeanem Cocteau. Tworzył dramaty filozoficzno-psychologiczne z wyraźnym elementem metafizycznym. Cechowała go subtelność w ukazywaniu psychiki ludzkiej. Do jego najbardziej znanych filmów należą: "Dziennik wiejskiego proboszcza", "Ucieczka skazańca", "Kieszonkowiec" i "Na los szczęścia, Baltazarze". Zmarł 18 grudnia 1999 roku.

1902 - Urodziła się Zofia Jaroszewska, aktorka, odtwórczyni zarówno ról komediowych jak i dramatycznych, profesor krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Grała w Teatrze imienia Juliusza Słowackiego i Teatrze Starym w Krakowie. Przed wojną wystąpiła w dwóch obrazach: "Zazdrość" z 1922 roku oraz "Dwanaście krzeseł" z 1933. Po wojnie znana z ról między innymi w filmach: "Dom moich synów", "Lalka", "Granica", "Panny z Wilka" i "Okno". Występowała też w Teatrze Telewizji. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 25 września 1985 roku.

1902 - Urodziła się Hanka Ordonówna (podawana jest też data 4 sierpnia 1902 roku), piosenkarka, tancerka i aktorka, jedna z najsłynniejszych gwiazd polskiego kabaretu. Jej piosenki, takie jak "Miłość ci wszystko wybaczy", "Szczęście raz się uśmiecha" czy "Na pierwszy znak", są nadal znane i popularne. Podczas II wojny światowej była opiekunką dzieci polskich zesłańców, z którymi udała się na Bliski Wschód wraz z 2. Korpusem Polskim. Po wojnie opublikowała wspomnienia "Tułacze dzieci". Zmarła 8 września 1950 roku w Bejrucie. Pochowana została na polskim cmentarzu w Bejrucie. W 1990 jej prochy przeniesiono na warszawskie Powązki.

1903 - Urodził się Mark Rothko, amerykański malarz, przedstawiciel color field painting. Jego obrazy koncentrowały się na prostych emocjach - płótna najczęściej wypełniały nieliczne intensywne barwy, z niewielką liczbą szczegółów. Zmarł 25 lutego 1970 roku. W maju 2012 roku dom aukcyjny Christie's sprzedał obraz "Pomarańczowe, czerwone, żółte" z 1961 roku za prawie 87 milionów dolarów - jest to jedno z najdroższych dzieł sztuki współczesnej. Drugim w kolejności najdroższym obrazem Rothko jest "Biały środek" z 1950 roku sprzedany w maju 2011 roku przez Christie's za ponad 72 miliony dolarów.

1906 - Urodził się Dmitrij Szostakowicz, rosyjski kompozytor, pianista i pedagog, uważany za najwybitniejszego symfonika XX wieku. Autor między innymi "Symfonii Leningradzkiej", koncertów, oper "Nos", "Katarzyna Izmajłowa", oratorium "Pieśń o lasach", baletów, utworów fortepianowych i kwartetów smyczkowych. W 1927 otrzymał dyplom honorowy na I Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym imienia Fryderyka Chopina w Warszawie. W 1962 Dmitrij Szostakowicz był nominowany do Oscara za muzykę do filmu "Chowańszczyzna" Zmarł 9 sierpnia 1975 roku.

1908 - Urodziła się Irena Lorentowicz, malarka, scenograf, pedagog. W 1936 roku odniosła ogromny sukces na arenie międzynarodowej, zdobywając I nagrodę w konkursie Grand l’Opera za scenografię do spektaklu "Harnasie” Karola Szymanowskiego, wystawionego w Operze Paryskiej. W latach 50. przebywała w Stanach Zjednoczonych, gdzie zdobyło uznanie jej malarstwo sakralne, freski, witraże, rzeźby, a przede wszystkim ilustracje do książek dla dzieci. W 1960 roku wróciła do Polski, gdzie kontynuowała karierę malarską, a także współpracowała, jako scenograf z wieloma teatrami muzycznymi i dramatycznymi. Zmarła 11 lutego 1985 roku.

1909 - W Warszawie urodził się Anatol Fejgin, działacz komunistyczny, członek KPP, PPR i PZPR, funkcjonariusz Głównego Zarządu Informacji Wojska Polskiego w latach 1945-1949, następnie dyrektor Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, odpowiedzialny za terror i zbrodnie komunistyczne. Po październikowej "odwilży", w 1957 roku skazany na 12 lat więzienia za "łamanie socjalistycznej praworządności". Zmarł 28 lipca 2002 roku. 115 rocznica

1910 - Urodził się Jerzy Srokowski, grafik, autor ilustracji do książek dla dzieci, między innymi "Króla Maciusia I" Janusza Korczaka, "W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza, rysunków satyrycznych, plakatów i scenografii. Współpracował z prasą, w tym ze: "Szpilkami”, "Prosto z mostu” i "Kurierem porannym”. Jako scenograf tworzył niezapomniane dekoracje do Kabaretu Starszych Panów. Zmarł 3 marca 1975 roku.

1911 - Pionier lotnictwa Michał Scipio del Campo dokonał oblotu pierwszego polskiego samolotu skonstruowanego przez Czesława Zbierańskiego i Stanisława Cywińskiego, a zbudowanego przez przedsiębiorstwo "Awiata".

1911 - Francuski pancernik "Liberté” eksplodował w porcie wojennym w Tulonie. Zginęły 204 osoby, a 185 zostało rannych.

1912 - Urodziła się Jadwiga Kuryluk, aktorka teatralna i filmowa, uczestniczka Powstania Warszawskiego. Po wojnie związana z teatrami warszawskimi, najdłużej z Klasycznym. Występowała również w filmach: "Pożegnania”, "Wielka miłość Balzaka” "Doktor Judym”, "Miś", "Noce i dnie", "Granica”, "Siekierezada", a także w telewizyjnym serialu "Jan Serce”. Podczas okupacji działała w konspiracji i brała udział w tajnych próbach sztuki Jeana Giraudoux "Wojny trojańskiej". Podczas Powstania Warszawskiego walczyła w szeregach Armii Krajowej. Wywieziona i internowana w obozie w Niemczech, Zmarła 30 kwietnia 1995 roku.

1919 - Urodził się Stanisław Hadyna, kompozytor, dyrygent, twórca Zespołu Pieśni i Tańca "Śląsk". Komponował: kantaty, pieśni chóralne i solowe, kolędy, muzykę baletową. Autor pieśni "Hej tam w dolinie”, "Szła dzieweczka”, "Starzyk”. Zespół Pieśni i Tańca "Śląsk” nosi obecnie imię Stanisława Hadyny. Zmarł 1 stycznia 1999 roku. 105 rocznica

1920 - Urodził się Siergiej Bondarczuk, radziecki aktor i reżyser filmowy. Zagrał wybitne role w obrazach "Otello" i "Los człowieka". Reżyser filmowej adaptacji dzieła Lwa Tołstoja "Wojna i pokój" oraz obrazów: "Oni walczyli za ojczyznę", "Step" i "Borys Godunow". Zmarł 20 października 1994.

1921 - Nieudany zamach na marszałka Józefa Piłsudskiego. We Lwowie Stepan Fedaka, członek Ukraińskiej Organizacji Wojskowej oddał trzy niecelne strzały w kierunku Józefa Piłsudskiego. Ranił wojewodę lwowskiego Kazimierza Grabowskiego. Zamachowiec utrzymywał, że jego ofiarą miał być jedynie wojewoda, jednak zeznaniom tym sąd nie dał wiary z uwagi na wypowiedzi świadków, zgodnie wskazujących na to, że pierwszy wystrzał zmierzał wyraźnie w kierunku Marszałka. Zamachowiec został skazany na sześć lat więzienia. Jak wynika ze wspomnień żony marszałka, Józef Piłsudski zabiegał o łagodny wyrok dla Stepana Fedaka. Zamachowiec nie odbył całej kary - zwolniony na skutek amnestii wyjechał do Niemiec.

1923 - Zmarł Witold Dołęga-Otocki, pułkownik Armii Imperium Rosyjskiego, generał brygady Armii Litwy, później pułkownik piechoty Wojska Polskiego. Służył w armii rosyjskiej od 1893 roku. W latach 1919- 1920 jako generał uczestniczyał w organizacji powstającej Armii Litwy, potem przeniesiony do Wojska Polskiego. Był też wykładowcą w szkołach wojskowych:nauczał w Centrum Wyszkolenia 4 Armii, następnie dowodził Głównym Centrum Wyszkolenia w Kobryniu, później kierował Powiatową Komendą Uzupełnień w Puławach. Urodził się w 1872 roku.

1924 - Urodziła się Barbara Gumińska, profesor nauk przyrodniczych, specjalistka w zakresie botaniki i mykologii. Prowadziła badania nad grzybami występującymi w Karpatach. Jest autorką wielu prac naukowych, w tym publikacji: "Grzyby i ich oznaczanie" i "Mikoflora Pienińskiego Parku Narodowego". 100 rocznica

1926 - Urodził się Tadeusz Pluciński, aktor teatralny i filmowy, początkowo związany ze scenami Wrocławia i Poznania, a od 1956 roku z teatrami warszawskimi: Ateneum, Współczesnym, Polskim i Syreną. Występował również w filmie, głównie w rolach amantów: "Brunet wieczorową porą", "Sekrety Enigmy", "Kariera Nikodema Dyzmy", "Zielone lata", "Hydrozagadka", "Dzięcioł" czy "Pamiętnik pani Hanki". W czasie II wojny światowej razem z matką pomagał w ucieczce Żydom. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 23 kwietnia 2019 roku.

1926 - W Genewie przedstawiciele 35 państw, w tym Polski, podpisali konwencję w sprawie przeciwdziałania niewolnictwu. Polska ratyfikowała dokument w 1930 roku. W późniejszych latach podobne konwencje uchwalono pod patronatem Międzynarodowej Organizacji Pracy, ONZ i Rady Europy.

1930 - Urodził się Bogusz Bilewski, aktor, związany z teatrami warszawskimi: Dramatycznym, Powszechnym, Ateneum, Narodowym. Odtwórca ról teatralnych, między innymi w "Braciach Karamazow" w reżyserii Jerzego Krassowskiego, w filmach "Godziny nadziei" Jana Rybkowskiego, "Rękopis znaleziony w Saragossie" Wojciecha Hasa, a także w telewizyjnym serialu "Janosik" Jerzego Passendorfera. Zmarł 14 września 1995 roku.

1931 - W wyniku obrażeń doznanych w wypadku samochodowym koło Ostrowa Wielkopolskiego zmarł Aleksander Skrzyński, dyplomata, minister spraw zagranicznych, w latach 1925-1926 premier RP. Jako szef MSZ, w 1924 roku w Genewie, podpisywał protokół w sprawie pokojowego regulowania sporów międzynarodowych mający zapobiegać agresji. Po zamachu majowym Józefa Piłsudskiego odbył pojedynek z szefem sztabu generalnego Wojska Polskiego, generałem Stanisławem Szeptyckim, który zarzucał mu współudział w przygotowaniu zamachu. Urodził się 19 marca 1882 roku.

1932 - Urodził się Glenn Gould, kanadyjski kompozytor i pianista, znany zwłaszcza z interpretacji utworów Jana Sebastiana Bacha, mistrz muzyki barokowej. Sławne są również jego beethovenowskie nagrania koncertów fortepianowych i sonat. Grał także muzykę dodekafoniczną. W 1964 roku porzucił występy przed publicznością, oddając się wyłącznie nagraniom płytowym. Prowadził programy telewizyjne i audycje radiowe. Zmarł 4 października 1982 roku.

1935 - Urodził się Andrzej Głoskowski, aktor teatralny i filmowy. Grał między innymi w obrazach: "Biały mazur”, "Do krwi ostatniej”, "Placówka”, "Znachor”, "Skarga” oraz w serialu telewizyjnym "Sprawa na dziś”. Wystąpił również w kilkudziesięciu spektaklach Teatru Telewizji. Zmarł 8 września 2019 roku.

1939 - Zginął Stanisław Cywiński, inżynier, konstruktor pierwszego polskiego samolotu sportowego PWS-3 oraz pierwszego polskiego samolotu pasażerskiego PWS-24, współzałożyciel pierwszej w niepodległej Polsce - Lubelskiej Wytwórni Samolotów. Zmarł z powodu ran odniesionych w czasie pożaru domu. Urodził się 31 października 1884 roku. 85 rocznica

1939 - Przeprowadzono 11-godzinny nalot dywanowy na Warszawę. Uczestniczyło w nim 400 bombowców Luftwaffe. Zrzuciły prawie 630 ton bomb burzących i zapalających. Według szacunków, zginęło kilka tysięcy osób, według niektórych danych liczba ofiar śmiertelnych dochodziła nawet do 10 tysięcy, a ponad 30 tysięcy zostało rannych. Warszawiacy nadali temu dniu nazwę "lanego poniedziałku”. 85 rocznica

1939 - Kampania polska: Na Helu bateria nadbrzeżna imienia Heliodora Laskowskiego podjęła zwycięski pojedynek z niemieckimi pancernikami szkolnymi "Schlesien" i "Schleswig-Holstein". 85 rocznica

1941 - Niemcy i członkowie litewskiego Sonderkomando rozstrzelali 575 Żydów w Jaszunach koło Wilna. Wśród zamordowanych było 131 dzieci.

1942 - Cztery brytyjskie bombowce de Havilland Mosquito przeprowadziły nieudane bombardowanie kwatery głównej Gestapo w Oslo, zabijając 80 cywilów w okolicznych domach.

1944 - Urodził się Michael Douglas, amerykański aktor i producent filmowy. Wystąpił w obrazach: "Fatalne zauroczenie”, "Miłość, szmaragd i krokodyl”, "Nagi instynkt”, "Cudowni chłopcy”, "Chiński syndrom”, "Wojna państwa Rose”, "Człowiek sukcesu” i "Wielki Liberace”. Dwukrotnie wyróżniony Oscarem - za produkcję filmu "Lot nad kukułczym gniazdem” w 1976 roku i za kreację w dramacie kryminalnym "Wall Street” w 1988 roku. 80 rocznica

1944 - 56. dzień Powstania Warszawskiego: w nocy wycofała się kanałami z Mokotowa do Śródmieścia część żołnierzy, ludności i władz cywilnych. 80 rocznica

1944 - W czasie Powstania Warszawskiego przy ulicy Marszałkowskiej poległ Eugeniusz Lokajski "Brok", lekkoatleta, olimpijczyk, porucznik Armii Krajowej. Był żołnierzem Kampanii Wrześniowej 1939 roku, uczestnikiem walki podziemnej w czasie okupacji hitlerowskiej, walczył w Powstaniu Warszawskim. Był też jego kronikarzem - utrwalił kamerą sceny walk na terenie Śródmieścia. Urodził się 14 grudnia 1908 roku. 80 rocznica

1946 - Administracja polska przejęła kontrolę nad tak zwaną Enklawą Policką, zajmowaną od 5 października 1945 roku przez wojska radzieckie. Był to obszar obejmujący dzisiejszą gminę i miasto Police oraz północną część Szczecina. Powstał w celu zabezpieczenia wywozu do ZSRR pozostałości po fabryce benzyny syntetycznej Hydrierwerke Pölitz AG. Dopiero po zlikwidowaniu enklawy mogli tam przybyć polscy osadnicy. Istnienie Enklawy Polickiej opóźniło powojenną odbudowę i rozwój Polic.

1946 - Powstał Komitet Porozumiewawczy Organizacji Demokratycznych Polski Podziemnej - konspiracyjne porozumienie organizacji niepodległościowych. Komitet przygotował i przekazał do Wielkiej Brytanii Memoriał do ONZ na temat położenia Polski, w którym opisywał całkowite uzależnienie kraju od ZSRR, działania NKWD oraz komunistyczny terror Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Komitet działał do stycznia 1947, kiedy to został rozbity przez komunistyczne służby. W grudniu 1947 inicjatorzy powstania organizacji zostali skazani: Włodzimierz Marszewski na karę śmierci, a następnie zamordowany w więzieniu mokotowskim, Wacławowi Lipińskiemu początkowy wyrok kary śmierci zamieniono na dożywocie, ale zginął w więzieniu we Wronkach, Wincenty Kwieciński, skazany na dożywocie, wyszedł z więzienia w 1957.

1949 - Urodził się Pedro Almodóvar, hiszpański reżyser, producent i scenarzysta, autor między innymi filmów: "Kwiat mego sekretu", "Drżące ciało", "Złe wychowanie", "Wysokie obcasy". Jest jednym z najbardziej znanych europejskich reżyserów. Do swoich obrazów sam pisze scenariusze, reżyseruje je, a w większości występuje w epizodycznych rolach. Zdobył Oscary za film "Wszystko o mojej matce" oraz za scenariusz do filmu "Porozmawiaj z nią". 75 rocznica

1950 - Urodził się Stanisław Szozda, kolarz szosowy, dwukrotny wicemistrz olimpijski, pięciokrotny medalista mistrzostw świata oraz zwycięzca Wyścigu Pokoju i Tour de Pologne. Był też zwycięzcą wielu innych zawodów, między innymi: wyścigu dookoła Algierii, Vuelta a Toledo oraz Settimana Bergamasca. Karierę zakończył mając 28 lat, z powodu kontuzji odniesionej podczas Wyścigu Pokoju w 1978 roku. Zmarł 23 września 2013 roku.

1951 - Urodził się Mark Richard Hamill, amerykański aktor, scenarzysta, producent filmowy i reżyser. Najbardziej znany z roli Luke’a Skywalkera w "Gwiezdnych wojnach" George’a Lucasa. Podkładał głos w filmach i serialach animowanych, w tym, jako Joker w serialu "Batman", a także w grach komputerowych, jako Joker w "Batman: Arkham Asylum", "Batman: Arkham City".

1952 - Urodził się Paweł Susid, malarz, rysownik, projektant, pedagog. Zajmuje się także aranżacją wystaw, projektowaniem reklam oraz tworzeniem projektów wydawniczych. Laureat Nagrody imienia Jana Cybisa.

1952 - Urodził się Christopher Reeve, amerykański aktor, reżyser, producent filmowy. Międzynarodowy rozgłos przyniosła mu w 1978 roku główna rola w filmie SF "Superman" Richarda Donnera. W wyniku wypadku na planie filmowym w 1995 roku został sparaliżowany. Nie przerwało to jednak jego kariery filmowej. Kreacja sparaliżowanego architekta Jasona Kempa w telewizyjnym dreszczowcu "Okno na podwórze", remake’u filmu Alfreda Hitchcocka, przyniosła mu nominację do Złotego Globu. Zmarł 10 października 2004 roku.

1953 - Późnym wieczorem (godz. 22:00) prymas Stefan Wyszyński został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Bezpośrednim powodem zatrzymania był memoriał biskupów do władz komunistycznych z maja 1953 roku. Kardynał pisał w nim, że w obliczu krzywd, jakich doznaje Kościół w Polsce, nie jest możliwy kompromis. Znalazły się tam słynne słowa: "Non possumus... Rzeczy Bożych na ołtarzach cesarza składać nie wolno". Był przetrzymywany w katolickich klasztorach z siostrą zakonną Marią Leonią Graczyk i księdzem Stanisławem Skorodeckim. Z rzeczy osobistych zabrał ze sobą tylko różaniec i brewiarz. Wyszedł na wolność 28 października 1956 roku. Stefan Wyszyński był prymasem Polski w latach 1948-1981. Urodził się 3 sierpnia 1901 roku w Zuzeli, a zmarł 28 maja 1981 w Warszawie.

1954 - Urodził się Jacek Skubikowski, wokalista, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów piosenek. Największe przeboje stworzył dla zespołów Lombard, Lady Pank, a także dla Martyny Jakubowicz, Krystyny Prońko, Ewy Bem oraz Majki Jeżowskiej. Najbardziej znane utwory Jacka Skubikowskiego to "Jedyny hotel w mieście", "Dobre miejsce dla naiwnych", "Śmierć dyskotece!", "Droga pani z telewizji", "Na dobre i na złe". Zmarł 13 czerwca 2007. 70 rocznica

1960 - Urodził się Andrzej Stasiuk, poeta, pisarz, publicysta i wydawca. Autor felietonów prasowych, a także zbiorów reportaży: "Jadąc do Babadag”, "Grochów”, "Moja Europa”, "Nie ma ekspresów przy żółtych drogach”. W 1995 roku został wyróżniony Nagrodą Fundacji imienia Kościelskich, a w 2005 roku Nagrodą Literacką "Nike".

1962 - Urodził się Alaksandr Bialacki, białoruski działacz społeczny, polityk i obrońca praw człowieka; dyrektor Centrum Obrony Praw Człowieka "Wiosna”, wiceprzewodniczący Międzynarodowej Federacji Praw Człowieka. Dwukrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla.

1964 - Urodził się Carlos Ruiz Zafón, hiszpański pisarz, dziennikarz i scenarzysta, autor powieści: "Książę mgły”, "Marina”, "Gra aniołów”, "Światła września”. Znany głównie z książki "Cień wiatru”, przetłumaczonej na ponad 30 języków, w tym polski i sprzedanej w nakładzie ponad 10 milionów egzemplarzy. Od 1993 roku mieszkał w Stanach Zjednoczonych. Zmarł 19 czerwca 2020 roku. 60 rocznica

1965 - Premiera filmu Andrzeja Wajdy "Popioły". Była to ekranizacja powieści Stefana Żeromskiego pod tym samym tytułem. W filmie wystąpili między innymi: Daniel Olbrychski, Pola Raksa, Beata Tyszkiewicz i Władysław Hańcza. Akcja filmu toczy się w Europie w czasie wojen napoleońskich. Obraz otrzymał Złotą Kaczkę w kategorii najlepszy film polski.

1967 - Zmarł generał Stanisław Sosabowski, działacz niepodległościowy, uczestnik I wojny światowej i kampanii wrześniowej w 1939 roku, organizator w Szkocji 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej, którą dowodził podczas operacji "Market Garden". Po demobilizacji osiedlił się w Londynie, gdzie pracował, jako robotnik. Autor pracy "Wychowanie żołnierza-obywatela” i wspomnień "Najkrótszą drogą". Kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari, pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego. Urodził się 8 maja 1892 roku.

1968 - Urodził się Will Smith, amerykański aktor, producent filmowy i piosenkarz. Wystąpił między innymi w filmach: "Dzień Niepodległości", "Bardzo Dziki Zachód”, "Siedem dusz", "Legion samobójców", "Jestem legendą", a także w trzech częściach "Facetów w czerni”. Globalny dochód wszystkich filmów, w jakich wystąpił wynosi ponad 5,7 miliarda dolarów. W kwietniu 2007 roku określony przez tygodnik "Newsweek" mianem najbardziej wpływowego aktora w Hollywood. Laureat Nagrody Akademii Filmowej, Nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej, Złotego Globu, kilku statuetek Grammy.

1969 - Urodziła się Catherine Zeta-Jones, brytyjska aktorka filmowa. Grała między innymi w obrazach: "Maska Zorro”, "Traffic”, "Fantom”, "Nawiedzony", "Katarzyna Wielka”, "Władza", "The Godmother", "Armia tetryków". Laureatka Oscara za drugoplanową rolę w filmie "Chicago” w 2003 roku. Przełomem w jej karierze była rola w "Masce Zorro", gdzie wystąpiła u boku Antonio Banderasa. Żona Michaela Douglasa. 55 rocznica

1970 - Zmarł Erich Maria Remarque, niemiecki pisarz. Autor powieści: "Łuk Triumfalny”, "Czas życia i czas śmierci”, "Noc w Lizbonie”. Sławę przyniosła mu książka "Na Zachodzie bez zmian”, w której opisał brutalność wojny z punktu widzenia 19-letniego żołnierza. W 1933 roku naziści zabronili wydawania dzieł Remarque’a i spalili publicznie jego książki, zarzucając mu rzekome żydowskie pochodzenie. W 1939 roku pisarz opuścił Niemcy. Przebywał na emigracji w USA i we Włoszech. Urodził się 22 czerwca 1898 roku.

1972 - Norwegowie opowiedzieli się w referendum przeciwko przystąpieniu do Wspólnoty Europejskiej.

1974 - W San Diego w Kalifornii rozgrano pierwsze w historii zawody w triathlonie. Zawodnicy rywalizowali na dystansach: 500 jardów pływania, pięciu mil jazdy rowerem i sześciu mil biegu. W 2000 roku triathlon wszedł do programu igrzysk olimpijskich w Sydney. W Polsce pierwsze zawody w triathlonie rozegrano 14 lipca 1984 roku w Poznaniu. 50 rocznica

1974 - W tygodniku "Nature" ukazał się artykuł sugerujący, że freony mogą być odpowiedzialne za niszczenie warstwy ozonowej. W 1985 roku największe gospodarki świata zgodziły się na zamrożenie produkcji freonów. Wcześniej były one masowo stosowane, jako ciecze robocze w chłodziarkach, gaz nośny w aerozolowych kosmetykach oraz do produkcji spienionych polimerów. 50 rocznica

1976 - W Dublinie założono irlandzki zespół rockowy U2. W jego skład wchodzą: Bono, The Edge, Adam Clayton i Larry Mullen. Do połowy lat 80. zespół zyskał międzynarodowy rozgłos, przede wszystkim za sprawą pełnego pasji wokalu Bono, oryginalnego stylu gitarowego The Edge’a i repertuaru, składającego się głównie z melodyjnych, chwytliwych, a jednocześnie przepełnionych emocjami utworów, z których część stała się wielkimi światowymi przebojami, między innymi: 'Sunday Bloody Sunday”, "New Year’s Day”, czy "With or Without You”. Największy sukces U2 odnieśli w 1987 roku, kiedy ukazał się album "The Joshua Tree", do dziś najlepiej sprzedająca się płyta tej grupy. Zespół sprzedał ponad 150 milionów płyt na całym świecie i plasuje się na 16. miejscu wszech czasów w tej dziedzinie.

1978 - Zmarł profesor Emil Chroboczek, agrotechnik i specjalista uprawy roślin, patron Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach. Jako stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej ukończył studia w Cornell University w Stanach Zjednoczonych. Po powrocie do kraju był wykładowcą przedmiotów związanych z uprawą warzyw w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Zainicjował utworzenie i był pierwszym dyrektorem Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach (w latach 1964-1972), Członek Polskiej Akademii Nauk, autor podręcznika "Ogólna uprawa roślin warzywnych" Urodził się 18 września 1902 roku.

1980 - Zmarł John Henry Bonham, angielski muzyk, perkusista rockowy, członek zespołu Led Zeppelin. W kwietniu 2016 został umieszczony na pierwszym miejscu wśród 100. największych perkusistów wszech czasów przez czasopismo "Rolling Stone". Urodził się 31 maja 1948 roku.

1985 - Zmarła Zofia Jaroszewska, aktorka, odtwórczyni zarówno ról komediowych i dramatycznych, profesor krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Grała w Teatrze imienia Juliusza Słowackiego i Teatrze Starym w Krakowie. Przed wojną wystąpiła w dwóch obrazach: "Zazdrość" w 1922 roku oraz "Dwanaście krzeseł" w 1933. Po wojnie znana z ról w filmach "Lalka", "Granica", "Panny z Wilka" i "Okno". Występowała też w Teatrze Telewizji, gdzie zapisała się między innymi rolami: tytułowej w "Moralności pani Dulskiej”, Berty w "Niemcach” i Demeter w "Nocy Listopadowej. Urodziła się 25 września 1902 roku.

1991 - Zmarł Nikolaus "Klaus” Barbie, niemiecki zbrodniarz wojenny, szef gestapo w Lyonie i SS-Hauptsturmführer. W związku ze swoimi zbrodniami w okupowanej przez III Rzeszę Francji zyskał sobie przydomek "Rzeźnika z Lyonu” lub "Kata Lyonu”. Był znany z okrucieństwa. W sumie Klaus Barbie według dokładnych i udokumentowanych obliczeń jest współodpowiedzialny za deportację do obozów zagłady 7,5 tysiąca Żydów, zamordowanie 4342 ludzi oraz aresztowanie i torturowanie 14 tysięcy 311 bojowników ruchu oporu. W latach 1945-1955 był zatrudniony i chroniony przez Brytyjczyków i Amerykanów, następnie uciekł do Argentyny. W 1971 został wytropiony i rozpoznany przez poszukiwaczy nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Proces zbrodniarza rozpoczął się 11 maja 1987 przed francuskim sądem w Lyonie. 4 lipca 1987 roku skazano go na dożywocie. Klaus Barbie zmarł z powodu białaczki w więzieniu w 1991. Urodził się 25 października 1913 roku.

1993 - Zmarł Maciej Borniński, aktor teatralny i filmowy. Występował na deskach stołecznych teatrów: Dramatycznego i Polskiego, a także w Teatrze Ochoty, Na Woli oraz w Teatrze Narodowym i innych. W dorobku filmowym miał głównie role drugoplanowe. Zagrał między innymi szczęśliwego mieszkańca nieba w filmie Stanisława Różewicza "Piekło i niebo" z 1966 roku czy postać księdza Prusinowskiego, członka redalckji "Gazety Polskiej",w serialu "Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy" z 1981 roku. Urodził się 5 października 1929 roku.

1997 - Zmarła Maria Modzelewska, aktorka filmowa kina niemego i dźwiękowego, która wystąpiła w wielu produkcjach z okresu międzywojennego. Jedna z najwybitniejszych aktorek teatru międzywojennego. Debiutowała na scenie Teatru Bagatela w Krakowie, następnie grała w Teatrze imienia Słowackiego i w wielu teatrach w stolicy. Wystąpiła między innymi w filmach: "Przedwiośnie", "Serce na ulicy" i Śluby ułańskie". Urodziła się 15 kwietnia 1903 roku.

2004 - Nad Haiti przeszedł huragan "Jeanne" zabijając ponad trzy tysiące osób i pozbawiając dachu nad głową ponad 250 tysięcy ludzi. Straty wywołane tym huraganem oszacowano na blisko siedem miliardów dolarów. 20 rocznica

2009 - Rozpoczęły się, rozgrywane po raz pierwszy na polskich parkietach, XXVI Mistrzostwa Europy w Piłce Siatkowej Kobiet. Reprezentacja Polski zajęła trzecie miejsce. 15 rocznica

2010 - W Orleanie we Francji zmarł Kazimierz Romanowicz, żołnierz 2. Korpusu Polskiego, jedna z czołowych postaci polskiej emigracji, twórca księgarni i wydawnictwa "Libella" w Paryżu. Urodził się 9 listopada 1916 roku.

2011 - Zmarła Wangari Muta Maathai, kenijska ekolog i działaczka feministyczna. Stworzyła w Kenii Ruch Zielonego Pasa, z którego inicjatywy zasadzono 30 milionów drzew. W 2004 roku otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla za pracę na rzecz ochrony środowiska, rozwoju, demokracji i pokoju. Była pierwszą Afrykanką uhonorowaną tym wyróżnieniem. Urodziła się 1 kwietnia 1940 roku.

2011 - W stolicy Libii Trypolisie odkryto masowe groby ponad 1200 więźniów zamordowanych podczas buntu w więzieniu Abu Salim pod koniec czerwca 1996 roku. W więzieniu tym osadzono między innymi przeciwników ówczesnego rządu. Do buntu doszło 27 czerwca 1996 roku, a powodem mogły być złe warunki panujące w więzieniu. Osadzeni uwięzili jednego ze strażników, a gdy został on przez innych strażników znaleziony dwa dni później martwy, straż przeprowadziła pacyfikację buntu spędzając więźniów na plac więzienia, a później otwierając do nich ogień i obrzucając granatami. Ofiary pacyfikacji zostały następnego dnia pochowane w masowych grobach w Trypolisie, a rząd Kaddafiego oficjalnie zaprzeczał zaistnieniu tych zdarzeń.

2012 - Zmarł Bohdan Wróblewski, aktor, zawodowo związany z Teatrem imienia Stefana Jaracza w Łodzi. Grał również w filmach, między innymi: "Jadą goście, jadą... ", "Księga wielkich życzeń", "Listy miłosne" i "Jeszcze nie wieczór". W 2006 roku został odznaczony Srebrnym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Był wykładowcą PWSFTviT i Akademii Muzycznej w Łodzi. Urodził się 23 października 1929 roku.

2012 - Opublikowano obraz tak zwanego Ekstremalnie Głębokiego Pola Hubble’a, powstały na podstawie ponad dwóch tysięcy zdjęć wykonanych przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a. Przedstawia około pięciu i pół tysiąca galaktyk, z których najodleglejsze znajdują się ponad 13 miliardów lat świetlnych od Ziemi. Jest to najdalej sięgające zdjęcie astronomiczne, jakie do tej pory wykonano w świetle widzialnym.

2016 - Zmarł Jerzy Bogusz, działacz konspiracji niepodległościowej w czasie II wojny światowej, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych. W pierwszym okresie okupacji brał udział w organizacji przerzutu Polaków przez Słowację i Węgry do formującej się we Francji armii polskiej. Aresztowany za działalność konspiracyjną był więziony w Tarnowie, w czerwcu 1940 roku został przewieziony w pierwszym transporcie do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Został zwolniony w kwietniu 1942 roku, w grupie około 50 więźniów. Był członkiem oddziału partyzanckiego 1. Pułku Strzelców Podhalańskich. Urodził się 27 września 1921 roku.

2018 - Zmarł Jacek Edward Wilczur, historyk, prawnik i politolog, specjalista w zakresie niemcoznawstwa, członek Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, badacz niemieckiego, podziemnego kompleksu "Riese" w Górach Sowich, żołnierz i egzekutor Armii Krajowej w Górach Świętokrzyskich. Dwukrotnie ranny w bezpośrednich starciach z Niemcami, dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Dwukrotnie został skazany na karę śmierci i trafił do celi śmierci. Po wojnie brał udział w poszukiwaniu zrabowanej przez nazistów i do dzisiaj zaginionej Bursztynowej Komnaty. Opublikował w kraju i za granicą ponad 30 książek dotyczących II wojny światowej, ludobójstwa hitlerowskiego, a także zagłady narodów polskiego i żydowskiego, losów więźniów i jeńców wojennych w obozach niemieckich. Przyczynił się do oskarżenia i skazania na śmierć w Jerozolimie w kwietniu 1988 ukraińskiego zbrodniarza wojennego, Iwana Demianiuka. Urodził się 25 grudnia 1925 roku.

2019 - Zmarł Paul Badura-Skoda, austriacki pianista, wykładowca konserwatorium wiedeńskiego, w którym prowadził mistrzowską klasę fortepianu. Grał z orkiestrami Wilhelma Furtwänglera i Herberta von Karajana, współpracował także z takimi dyrygentami jak George Szell, Karl Böhm, Charles Mackerras i Georg Solti. Nagrał około 200 płyt, w tym wykonania wszystkich sonat Wolfganga Amadeusa Mozarta, Franza Schuberta i Ludwiga van Beethovena Zasiadał w jury wielu konkursów pianistycznych, między innymi Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina w Warszawie. Urodził się 6 października 1927 roku. 5 rocznica

2020 - Zmarł Jan Krucina, duchowny katolicki, teolog, filozof, socjolog, specjalizujący się w etyce ogólnej, etyce społecznej, socjologii i teologii praktycznej. W latach 1963-1974 był sekretarzem arcybiskupa Bolesława Kominka, w latach 1965-1979 wykładał na KUL. W latach 1988-1992 był rektorem Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Urodził się 14 października 1928 roku.

2021 - Zmarł Józef Rusak, pseudonim "Bylina”, żołnierz Armii Krajowej, jeden z żołnierzy wyklętych. Podczas okupacji niemieckiej działał, jako łącznik w oddziale AK Antoniego Burzyńskiego "Kmicica”. Tworzył też partyzantkę antysowiecką. Aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w 1948 roku, podczas przesłuchań był torturowany i namawiany do współpracy przeciwko "Łupaszce”. Zwolniony z więzienia w 1953 i inwigilowany z przerwami aż do 1989 roku. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 17 marca 1920 roku.

2023 - Zmarł David Keith McCallum Jr., brytyjski aktor telewizyjny i filmowy. Odtwórca postaci doktora Donalda "Ducky'ego" Mallarda, którą zagrał w dwóch serialach: "JAG - Wojskowe Biuro Śledcze" i "Agenci N.C.I.S". Urodził się 19 września 1933 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-09-26, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 26 września - Europejski Dzień Języków, ustanowiony przez Radę Europy w 2001 roku. 26 września - Ogólnopolski Dzień Aptekarza. 26 września - Światowy… » więcej 2024-09-24, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 24 września - Święto narodowe Republiki Gwinei Bissau - Dzień Niepodległości, obchodzony w rocznicę ogłoszenia niepodległości w 1973 roku. » więcej 2024-09-23, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 23 września - Święto narodowe Arabii Saudyjskiej, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości w 1932 roku. » więcej 2024-09-22, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 22 września - Ostatni dzień Europejskiego Tygodnia Mobilności, trwającego od 16 do 22 września. 22 września - Światowy Dzień Nosorożca. 22 września… » więcej 2024-09-21, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 21 września - Międzynarodowy Dzień Pokoju, oficjalnie ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, w 2001 roku, obchodzony od 1982 roku.. 21 września - Międzynarodowy… » więcej 2024-09-20, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 20 września - Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka, ustanowiony z inicjatywy Rzecznika Praw Dziecka uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej 13 września 2013… » więcej 2024-09-19, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 19 września - Dzień Dzikiej Fauny, Flory i Naturalnych Siedlisk, przypadający w rocznicę przyjęcia Konwencji Berneńskiej z 1979 roku.. 19 września -… » więcej 2024-09-18, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 18 września - Światowy Dzień Monitoringu Wody. 18 września - Międzynarodowy Dzień Geologa. 18 września - Święto narodowe Chile, obchodzonemu w rocznicę… » więcej 2024-09-17, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 17 września - W rocznicę sowieckiej agresji na Polskę w 1939 roku jest obchodzony Światowy Dzień Sybiraka. 17 września - Światowy Dzień Bezpieczeństwa… » więcej
7891011
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »