Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kalendarium historyczne
2024-09-18, 01:00 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kalendarium historyczne

18 września - Światowy Dzień Monitoringu Wody.

18 września - Międzynarodowy Dzień Geologa.

18 września - Święto narodowe Chile, obchodzonemu w rocznicę uzyskania niepodległości w 1810 roku.

18 września - Święto Świętego Stanisława Kostki, obchodzone przez Kościół katolicki w Polsce.

18 września - Europejski Tydzień Mobilności, trwający od 16 do 22 września.
1351 - Król Kazimierz III Wielki po bezpotomnej śmierci księcia mazowieckiego Bolesława III zajął księstwo płockie. Król zawarł umowę z książętami Siemowitem III i Kazimierzem I warszawskim, na mocy której zachował ziemie płocką, zakroczymską i wiską, natomiast sochaczewską przekazał książętom, którzy uznali się lennikami Kazimierza III Wielkiego.

1454 - Wojska polskie poniosły klęskę w bitwie z Krzyżakami pod Chojnicami. Bitwa była największą klęską militarną Polski w średniowieczu, jednocześnie największą militarną klęską Polski w zmaganiach z zakonem krzyżackim. Spośród 18,5 tysiąca polskich żołnierzy dowodzonych przez króla Kazimierza IV Jagiellończyka poległo 3 tysiące, a 300 dostało się do niewoli. Z 15 tysięcy Krzyżaków dowodzonych przez Bernarda Szumborskiego zginęło 100. Bezpośrednim następstwem starcia było zniesienie oblężenia Chojnic i Malborka oraz podjęcie przez Krzyżaków udanych działań celem odzyskania miast i twierdz nad Wisłą i na Powiślu. 570 rocznica

1620 - Po nierozstrzygniętej obronie polskiego obozu pod Cecorą 8,5 tysięczne wojska Rzeczypospolitej zostały rozbite w odwrocie przez 40 tysięczną armię turecko-tatarską. Bitwa pod Cecorą była początkiem wojny polsko-tureckiej zakończonej podpisaniem w październiku 1621 roku traktatu pokojowego w Chocimiu. Polska uznała zwierzchność Turcji nad Mołdawią. Polacy zobowiązywali się powstrzymać Kozaków od najazdów na Turcję, a Turcy powstrzymywać Tatarów od najazdów na Polskę. Granicą Rzeczypospolitej pozostał Dniestr.

1732 - Wydano pierwszy tom pierwszego polskiego zbioru prawa stanowionego „Volumina Legum”, zawierający zapis wszystkich przywilejów królewskich i konstytucji sejmowych od roku 1347. Wydania całości praw polskich podjął się katolicki zakon pijarów, którzy zajmował się edukacją, wiedzą oraz prowadzeniem szkół i drukarni.

1773 - Delegacja Sejmu Rozbiorowego podpisała traktaty podziałowe z przedstawicielami trzech mocarstw. 99-osobowa delegacja składała się z całkowicie zaufanych i kontrolowanych przez zaborców polskich posłów i senatorów. Sejm Rozbiorowy działający w latach 1773-1775, został powołany przez trzy ościenne mocarstwa zaborcze: Rosję, Prusy i Austrię, w celu zatwierdzenia cesji terytorium Rzeczypospolitej w czasie I rozbioru Polski. 30 września sejm zatwierdził traktat podziałowy.

1794 - Rada Najwyższa Narodowa, centralna władza cywilna podczas insurekcji kościuszkowskiej, ogłosiła drugi pobór do wojska. Zarządzono wówczas dostawienie jednego piechura z 10 dymów i jednego jeźdźca z 50 dymów. W pierwszym poborze zarządzonym w czerwcu nakazywano dostarczenie z 5 dymów jednego rekruta pieszego i jednego konnego z 50 dymów. Według zarządzenia rekrut winien być uzbrojony, ubrany w strój chłopski i zaopatrzony w suchary na sześć dni i miesięczny żołd. Ogłaszając drugi pobór Kościuszko zrezygnował z powoływania pospolitego ruszenia. W szczytowym okresie powstania kościuszkowskiego oddziały regularne liczyły około 55 tysięcy żołnierzy. 230 rocznica

1805 - Urodził się Józef Bełza, chemik, jeden z pionierów polskiego cukrownictwa. Był profesorem w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie oraz współzałożycielem i profesorem warszawskiej Szkoły Farmaceutycznej. Podczas powstania listopadowego produkował saletrę w gwardii narodowej. Jest między innymi autorem pracy "O wyrabianiu cukru z buraków”. Zmarł 24 lipca 1888 roku.

1807 - Zmarł Franciszek Smuglewicz, malarz i rysownik. Namalował między innymi niedokończony cykl - "Obrazy historii Polski w stu rycinach” oraz słynne dzieło "Przysięga Kościuszki”. Siedem jego dzieł zdobi wnętrze kościoła Trójcy Świętej w najstarszym sanktuarium w Polsce na Świętym Krzyżu. Urodził się 6 października 1745 roku.

1814 - Początek obrad Kongresu Wiedeńskiego, na którym uporządkowano mapę polityczną Europy po rewolucji francuskiej i wojnach napoleońskich. Kongres trwał do 9 czerwca 1815 roku. Była to międzynarodowa konferencja przedstawicieli 16. państw europejskich. Na Kongresie zdecydowano między innymi o utworzeniu Królestwa Polskiego w unii personalnej z Rosją oraz utworzeniu z Krakowa i jego najbliższej okolicy Rzeczpospolitej Krakowskiej, pod protektoratem trzech zaborców. 210 rocznica

1850 - Kongres Stanów Zjednoczonych uchwalił ustawę o zbiegłych niewolnikach. Ustawa nazywana "Bloodhound Bill” od psów, które były używane do tropienia zbiegłych niewolników, przyczyniła się do narastającej polaryzacji kraju w kwestii niewolnictwa i jest uważana za jedną z przyczyn amerykańskiej wojny domowej.

1857 - Zmarł Karol Kurpiński, kompozytor, pedagog, współtwórca stylu narodowego w muzyce polskiej. W latach 1824-1840 był dyrektorem i dyrygentem Opery Warszawskiej. Napisał 27 oper, między innymi: "Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale”, "Pałac Lucypera” i 'Zamek na Czorsztynie”. Autor popularnych pieśni z Powstania Listopadowego: "Marsz obozowy”, "Mazur Chłopickiego”, "Warszawianka". Urodził się 6 marca 1785 roku.

1861 - Zmarł Antoni Gorecki, poeta i bajkopisarz, a także satyryk. Powstaniec listopadowy i uczestnik wojen napoleońskich. Jest autorem Hymnu do Boga o zachowanie wolności, z którego dwie zwrotki są śpiewane w pieśni "Boże, coś Polskę". Wydał 11 tomików wierszy i bajek, w tym: "Poezje Litwina", "Bajki i poezje nowe", "Krakowiaki ofiarowane Polkom”. Urodził się w 1787 roku.

1883 - Urodził się Ludomir Różycki, kompozytor, przedstawiciel Młodej Polski w muzyce. Autor utworów fortepianowych, poematów symfonicznych: "Stańczyk”, "Pan Twardowski”, oper: "Bolesław Śmiały” i "Meduza”. Częstym źródłem inspiracji były dla Ludomitra Różyckiego tematy literackie i plastyczne. Łączył styl neoromantyczny z motywami polskiej muzyki ludowej. Zmarł 1 stycznia 1953 roku.

1890 - Urodził się Tomasz Wilhelm Całuń, działacz socjalistyczny, polityk samorządowy, prezydent Radomia w latach 1921-1926 oraz Brześcia nad Bugiem w latach 1927 -1932. Zmarł 10 lutego 1936 roku.

1900 - Urodził się Józef Pakulski, grafik, autor barwnych litografii i gwaszów, które były wyrazem fascynacji otaczającym go światem, bogactwem przyrody, kulturą Wschodu. Tworzył też przestrzenne kompozycje dekoracyjne. Zmarł 23 grudnia 1975 roku.

1901 - Zmarł Gustaw Adolf Gebethner, polski księgarz i wydawca. W 1857 roku wspólnie z Robertem Wolffem otworzył w Warszawie znaną księgarnię, skład nut i wydawnictwo. Urodził się 3 stycznia 1831 roku.

1905 - Urodziła się Greta Garbo, właściwie Greta Luisa Gustaffson, szwedzka aktorka, gwiazda kina lat 30. Grała między innymi w filmach: "Ludzie w hotelu” "Dama kameliowa”, "Anna Karenina”, "Królowa Krystyna”. Zmarła 15 kwietnia 1990 roku.

1905 - Urodził się Menasze Oppenheim, polski aktor żydowskiego pochodzenia. W latach 30. wystąpił między innymi w polskich filmach w języku jidysz: "Mateczka”, "Weseli biedacy”, "Ślubowanie”. Krótko przed wybuchem II wojny światowej wyemigrował z Polski do Stanów Zjednoczonych i osiadł w Nowym Jorku. Zmarł 23 października 1973 roku.

1907 - Urodził się Edwin Mattison McMillan, amerykański chemik, profesor Uniwersytetu w Berkeley. Przyczynił się do odkrycia neptunu i plutonu. W 1951 roku otrzymał Nagrodę Nobla, w dziedzinie chemii. Zmarł 7 września 1991 roku.

1908 - Urodził się Józef Małgorzewski, aktor, reżyser radiowy, dziennikarz. Od 1938 roku pracował w Polskim Radiu, z którym związany był także po wojnie. 1 września 1939 Polskie Radio wyemitowało komunikat specjalny, nagrany dwa dni wcześniej na polecenie Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i wygłoszony przez Józefa Małgorzewskiego: "A więc wojna. Z dniem dzisiejszym wszelkie sprawy i zagadnienia schodzą na plan dalszy...". Odczytał też ostatni komunikat Polskiego Radia II Rzeczypospolitej, kiedy Niemcy wkraczali do Warszawy: "Dziś oddziały niemieckie wkroczyły do Warszawy. (...) Jeszcze Polska nie zginęła. Niech żyje Polska!". Zmarł 19 maja 1983 roku.

1910 - Urodził się Mieczysław Pruszyński, pisarz, brat Ksawerego. Mecenas polskiej kultury, fundator Nagrody Polskiego PEN Clubu imienia Ksawerego Pruszyńskiego. Podczas II wojny światowej w kampanii wrześniowej walczył między innymi pod Kockiem, później w bitwie o Narwik i o Tobruk. Był nawigatorem w 305 dywizjonie bombowym Ziemi Wielkopolskiej imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii. Zmarł 13 kwietnia 2005 roku.

1911 - Zginął w zamachu Piotr Stołypin, rosyjski polityk, premier i minister spraw wewnętrznych, w okresie rządów Mikołaja II. Okres jego władzy jest określany, jako "reakcja stołypinowska” - stosował terror w walce z ruchem rewolucyjnym, rozwiązał Dumę, zmienił ordynację wyborczą i znacznie ograniczył uprawnienia parlamentu, sprowadzając go do instytucji fasadowej. Jednocześnie dążył do modernizacji państwa - przeprowadził reformę rolną. Urodził się 14 kwietnia 1862 roku.

1916 - Urodziła się Małgorzata Hołyńska, pisarka i tłumaczka literatury pięknej z języka angielskiego, portugalskiego i francuskiego. Autorka powieści: "Teoria drobnych złudzeń”, "Kosmaty bożek Babalu”. Zmarła 11 lutego 2006 roku.

1920 - Urodził się Jack Warden, amerykański aktor. Grał między innymi w filmach i serialach: "Szampon”, "Niebiosa mogą zaczekać”, "Dwunastu gniewnych ludzi”, "Stąd do wieczności”, "Wszyscy ludzie prezydenta”, "Śmierć na Nilu”, "Ja cię kocham a ty śpisz”, "Jej wysokość Afrodyta”. Zmarł 19 lipca 2006 roku.

1922 - Zmarł Alfons Grotowski, inżynier sanitarny, współtwórca warszawskich wodociągów i kanalizacji. Zaprojektował i zbudował wodociąg praski, działający do 1896 roku. Kierował budową wodociągów w stolicy, przekazując informacje Williamowi Lindleyowi. Był jednym z inicjatorów i założycieli Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego. Wspólnie z Józefem Orłowskim zaprojektował fontannę, która znajduje się przed kinem Muranów w Warszawie. Urodził się 23 lutego 1833 roku.

1923 - Urodził się Stanisław Konarski, historyk, varsavianista doktor nauk humanistycznych. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. W latach 1967-1991 pełnił funkcję wicedyrektora Muzeum Warszawy. Był współpracownikiem Polskiego Słownika Biograficznego oraz prezesem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Francuskiej. Autor publikacji dotyczących historii Warszawy i polskiej oświaty. Zmarł 30 lipca 2007 roku.

1924 - Urodził się Anatol Fidek, operator filmowy, reżyser i scenarzysta filmów dokumentalnych. Autor zdjęć i reżyser filmów: "Higiena pszczół", "Pogoda w Tatrach", "W górach", "Kryształy życia" i innych. Łącznie był autorem około 55 filmów dokumentalnych. Zmarł 22 listopada 2015 roku. 100 rocznica.

1928 - Urodził się Adam Walaciński, kompozytor, publicysta, pedagog, profesor Akademii Muzycznej w Krakowie. Autor muzyki do filmów: "Czterej pancerni i pies”, "Faraon”, "O dwóch takich, co ukradli księżyc", "Baza ludzi umarłych”, "Dotknięcie nocy”, "Matka Joanna od aniołów”. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 3 sierpnia 2015 roku.

1928 - Urodził się Adam Wielowieyski, dziennikarz radiowy i reportażysta, zawodowo związany z Polskim Radiem ponad 40 lat. W latach 1984-1989 kierował reaktywowaną po stanie wojennym redakcją reportaży radiowych. Przez wiele lat współpracował z Witoldem Zadrowskim, wraz z którym stworzył wiele nagradzanych reportaży, niektóre z nich zostały opublikowane w tomach zbiorowych "Wiedzą sąsiedzi” i "Odnaleźć siebie”. Nagrodzony Złotym Mikrofonem. Zmarł 21 września 2015 roku.

1930 - Urodziła się Danuta Buttlerowa, językoznawca, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Napisała ponad 250. prac naukowych na temat języka i jego rozwoju. Interesowała się szczególnie leksykologią, czyli nauką o wyrazach, ich znaczeniu i zasadach łączenia się z innymi słowami. Autorka między innymi książek „Polski dowcip językowy” i "Kultura języka polskiego". Zmarła 2 marca 1991 roku.

1933 - Urodził się Jerzy Połomski, właściwie Jerzy Pająk, piosenkarz i aktor. Jeden z najpopularniejszych artystów polskiej estrady w latach 60. i 70. XX wieku. Wylansował dziesiątki przebojów, w tym: "Cała sala śpiewa z nami", "Bo z dziewczynami", "Moja miła, moja cicha, moja śliczna”, czy "Nie zapomnisz nigdy". W 2019 roku z powodu problemów ze słuchem zakończył karierę artystyczną. Zmarł 14 listopada 2022 roku.

1938 - Rozwiązanie Sejmu i Senatu IV kadencji.

1939 - W 18. dniu II wojny światowej wojska niemieckie zajęły Lublin. W czasie bitwy nad Bzurą polskie oddziały nie zdołały przerwać okrążenia i dostać się do Warszawy. Stolica była ostrzeliwana przez okrążające je wojska niemieckie. Tego dnia po bombardowaniu płonął najwyższy wówczas budynek w Polsce 16 piętrowy wieżowiec Prudential. Pod naporem niemieckich sił polskie wojsko wycofało się Kobrynia. Nie udało się odbić zajętego przez Niemców Zamościa. 85 rocznica

1939 - Niemcy zamordowali w Śladowie, w ówczesnej gminie Tułowice, 298 Polaków, w tym 150 żołnierzy z rozbitych nad Bzurą oddziałów armii "Poznań” i "Pomorze”. Wśród zamordowanych przez Niemców cywili byli głównie mieszkańcy gminy tułowickiej, w tym dzieci. 85 rocznica

1939 - Polskie oddziały skutecznie broniły przez cały dzień Wilna przed atakami oddziałów Armii Czerwonej. Sowietom udało się zdobyć Wilno nazajutrz - 19 września. 85 rocznica 1939 - Na wieść o wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej, w Jeziorach na Polesiu popełnił samobójstwo Stanisław Ignacy Witkiewicz "Witkacy”, malarz, dramatopisarz, filozof i teoretyk sztuki. Autor między innymi dramatów: "W małym dworku”, "Wariat i zakonnica”, "Tumor Mózgowicz” "Szewcy”, powieści: "Nienasycenie” i "622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta". Stanisław Ignacy Witkiewicz urodził się 24 lutego 1885 roku. 85 rocznica

1939 - W nocy z 17 na 18 września banda Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów zabiła w Sławentynie, w województwie tarnopolskim- według różnych źródeł - od 50 do 85. Polaków. Niektórzy ukraińscy mieszkańcy Sławentyna udzielali schronienia Polakom. Jednego z Ukraińców napastnicy zabili za odmowę wskazania miejsca ukrycia Polaka. 85 rocznica

1939 - Polski okręt podwodny ORP "Orzeł" uciekł z portu w Tallinie. Pod osłoną nocy, jednostka internowana wcześniej przez władze Estonii, opuściła nadbałtycką stolicę. "Orzeł" był jednym z najnowocześniejszych polskich statków, walczył w obronie Wybrzeża w 1939 roku. Ostatni raz wyszedł w morze 23 maja 1940 roku. Zaginął wraz z całą załogą podczas patrolu na przełomie maja i czerwca. 85 rocznica

1939 - Polski okręt podwodny ORP "Ryś" wpłynął do szwedzkiego portu Stavsnäs, po czym został internowany i odholowany do Mariefred, gdzie pozostał do końca wojny. ORP "Ryś" powrócił do Polski w 1946 roku. Pełnił służbę operacyjną na Morzu Bałtyckim, a następnie został przesunięty do służby szkoleniowej. 85 rocznica

1942 - Niemcy dopuścili się zbiorowych egzekucji na Polakach w trzech miejscowościach: w Płocku - 13 ofiar oraz w pobliskim Bodzanowie - 13 osób i Rościszewie, gdzie zamordowali 14 osób.

1942 - Zmarł ksiądz Józef Kut, duchowny katolicki, błogosławiony Kościoła rzymskokatolickiego. Jeden z grona 108 błogosławionych męczenników za wiarę w okresie II wojny światowej. Przebywał w obozie koncentracyjnym w Dachau. Kiedy odmówił podpisania niemieckiej volkslisty, był torturowany i głodzony. Urodził się 21 września 1905 roku.

1942 - Urodziła się Maria Dzielska, badaczka historii Rzymu i Bizancjum oraz opozycjonistka w okresie PRL, profesor nauk humanistycznych, związana z Uniwersytetem Jagiellońskim. Jedna z najbardziej cenionych w Polsce i na świecie współczesnych badaczy epoki klasycznej. Największą popularność przyniosła jej książka "Hypatia z Aleksandrii", wydana w Krakowie w 1993 roku. Została przetłumaczona na wiele języków, a w Stanach Zjednoczonych wydana przez Harvard University Press. Maria Dzielska była także autorką wielu cenionych prac translatorskich, przetłumaczyła na język polski pisma Pseudo-Dionizego Areopagity. Zmarła 30 lipca 2018 roku.

1944 - W 49. dniu Powstania Warszawskiego na Powiśle Czerniakowskie dotarła z Saskiej Kępy ostatnia grupa posiłkowa - 63 żołnierzy z szefem sztabu 9. pułku piechoty Ludowego Wojska Polskiego z majorem Stanisławem Łatyszonkiem. Na praski brzeg ewakuowano pontonami grupę chorych i ciężko rannych powstańców. Resztki Baonu "Zośka" zmuszone zostały do opuszczenia zniszczonego przez "Goliaty" domu przy ulicy Okrąg. Niemcy opanowali całą ulicę Czerniakowską. W południe pojawiło się nad Warszawą 107 amerykańskich "latających fortec" B-17 z osłoną myśliwców. Z dużej wysokości zrzuciły na spadochronach 1.300 zasobników z bronią, amunicją żywnością i zaopatrzeniem medycznym. Wiatr zniósł je jednak w większości na obszary zajęte przez Niemców. Do powstańców trafił zaledwie co piąty zasobnik. Oddziały powstańcze w Śródmieściu i na Mokotowie uzyskały 16 ton broni i amunicji. 80 rocznica

1947 - W USA utworzono Centralną Agencję Wywiadowczą. CIA powstała z inicjatywy prezydenta Harry'ego Trumana i może też prowadzić tajne operacje specjalne.

1950 - Polskie Radio po raz pierwszy nadało audycję "Muzyka i aktualności”. Był to pierwszy nowoczesny magazyn dźwiękowy, łączący publicystykę i felieton z muzyką rozrywkową. Audycja była emitowana w Programie I Polskiego Radia do 2008 roku. 1951 - Izba Reprezentantów powołała Specjalną Komisję Śledczą Kongresu Stanów Zjednoczonych do Zbadania Zbrodni Katyńskiej pod przewodnictwem Raya J. Maddena. 22 grudnia 1952 roku Komisja ogłosiła końcowy raport, w którym za winnych zbrodni katyńskiej uznała Sowietów i wezwała społeczność międzynarodową do powołania międzynarodowego trybunału dla osądzenia tej zbrodni.

1951 - Urodził się Marek Skrobecki, reżyser filmów animowanych, realizowanych klasycznymi technikami lalkowymi, związany ze studiem filmowym Semafor w Łodzi. Twórca filmów: "Tort urodzinowy”, "Co się komu śni”, "Ostatnia kanapka”. Współpracował przy obrazie "Piotruś i wilk" nagrodzonym Oscarem w 2007 roku w kategorii Najlepszy Krótkometrażowy Film Animowany.

1953 - Urodził się Aleksander Lwow, alpinista i himalaista. Wspina się od 1970 roku. Był uczestnikiem wypraw w Himalaje i Karakorum, między innymi na K2, Broad Peak i Mount Everest. Jest autorem pierwszego polskiego i jak dotąd najszybszego w historii wejścia na Pumori. W 1971 został laureatem nagrody "Kolos” za zimową wyprawę na Mount Everest. Jest redaktorem biuletynu "Góry i Alpinizm”.

1957 - Zmarł Włodzimierz Steyer, admirał Marynarki Wojennej, dowódca obrony Półwyspu Helskiego w kampanii wrześniowej 1939 roku. Po kapitulacji w październiku 1939 przebywał w niewoli w oflagach w Nienburgu, Spittau, Woldenbergu i Lubece, skąd został wyzwolony przez żołnierzy brytyjskich. Po wojnie wrócił do pracy w Marynarce, ale został wydalony w 1950 roku, gdy odmówił zgody na aresztowanie dowódcy ORP "Błyskawica" komandora Zbigniewa Węglarza. Odznaczony między innymi krzyżem srebrnym Orderu Virtuti Militari i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 15 lipca 1892 roku.

1958 - W Warszawie rozpoczął się pierwszy w historii Międzynarodowy Festiwal Jazz Jamboree - jedna z najstarszych i najbardziej prestiżowych imprez jazzowych w Europie. Wówczas odbywał się pod nazwą "Jazz 58”. Został zorganizowany przez Hot-Club Hybrydy. Trwał cztery dni. W roku następnym - 1959 - festiwal przemianowano na "Jazz Jamboree".

1958 - Urodził się Jerzy Jurecki, dziennikarz, publicysta, działacz opozycji antykomunistycznej w okresie PRL, twórca i wydawca Tygodnika Podhalańskiego. W 2012 roku otrzymał tytuł "Dziennikarza Roku”.

1960 - Urodziła się Hanna Cygler, właściwie Anna Kanthak, pisarka i tłumaczka. Jest autorką między innymi powieści: "Złodziejki czasu”, "Grecka mozaika”, "Nowe niebo”.

1961 - W katastrofie samolotowej, w niewyjaśnionych okolicznościach, zginął Dag Hammarskjold, szwedzki polityk, dyplomata, prawnik i ekonomista, sekretarz generalny ONZ w latach 1953-1961. Przyczynił się między innymi do rozwiązania kryzysu sueskiego w 1956 roku. Pośmiertnie został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla w 1961. Urodził się 29 lipca 1905 roku.

1963 - Na Stadionie Śląskim w Chorzowie, podczas meczu Pucharu Europy Mistrzów Krajowych Górnik Zabrze-Austria Wiedeń został ustanowiony rekord frekwencji na tym obiekcie. Zwycięstwo Górnika 1:0 oglądało na stadionie 120 tysięcy kibiców. Górnik przeszedł do drugiej rundy, w której został wyeliminowany przez mistrza Czechosłowacji Duklę Praga.

1964 - Zmarł Seán O’Casey, irlandzki dramaturg i eseista, działacz na rzecz irlandzkich robotników. Autor "Within the Gates", "The End of the Beginning" i wielu innych publikacji, a także 6 tomowej autobigrafii. Urodził się 30 marca 19880 roku. 60 rocznica

1965 - Urodził się Wojciech Kudyba, poeta, krytyk, historyk literatury. Jest między innymi autorem zbiorów poetyckich: "Wierność w małej rzeczy”, "Gorce Pana”, "W końcu świat”.

1967 - Zmarł Sir John Douglas Cockcroft, brytyjski fizyk. W 1951 roku, wspólnie z Ernestem Waltonem, otrzymał nagrodę Nobla, w dziedzinie fizyki, za prace związane z przekształceniem jąder atomowych za pomocą sztucznie przyspieszanych cząstek. Urodził się 27 maja 1897 roku.

1970 - Zmarł Jimi Hendrix, amerykański gitarzysta, wokalista, kompozytor, autor tekstów. Jest uważany za najwybitniejszego i najbardziej wpływowego gitarzystę w historii, jedną z najbardziej znanych postaci w historii muzyki rockowej. Urodził się 27 listopada 1942 roku.

1971 - Urodził się Lance Armstrong, amerykański kolarz, o wybitnych osiągnięciach sportowych, mistrz świata w kolarstwie szosowym. Był absolutnym rekordzistą pod względem zwycięstw w największym wieloetapowym wyścigu kolarskim świata Tour de France, którym wygrał 7 razy. Wygrał też walkę z rakiem. Założył fundację, która wspiera osoby walczące z nowotworami. 24 sierpnia 2012 roku został wykluczony z zawodów z mocą wsteczną od 1 sierpnia 1998 roku i dożywotnio zdyskwalifikowany za stosowanie dopingu. W konsekwencji został też pozbawiony wszystkich zwycięstw w Tour de France oraz brązowego medalu w jeździe indywidualnej na czas z Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 2000 roku.

1971 - Urodziła się Anna Netrebko, rosyjska śpiewaczka operowa, sopran. Występuje na wszystkich czołowych scenach operowych świata. W 2003 i 2004 roku została uznana za najlepszą śpiewaczkę w plebiscycie austriackiego wydawnictwa "Festspiele”. W 2014 zaśpiewała hymn olimpijski podczas ceremonii otwarcia Zimowych Igrzysk Olimpijskich organizowanych w Soczi.

1975 - W nowo wybudowanym Zakładzie numer 2 Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Tychach rozpoczęto seryjną produkcję Fiata 126p, który od dwóch lat był już produkowany w Zakładzie numer 1 w Bielsku-Białej. Do 22 września 2000 roku wyprodukowano w Polsce 3 318 674 sztuk Fiatów 126, z czego w Bielsku-Białej - 1 152 325, a w Tychach - 2 166 349.

1976 - Urodził się Ronaldo, portugalski piłkarz, grający na pozycji skrzydłowego bądź napastnika, zawodnik Realu Madryt i reprezentacji Portugalii. Król strzelców Mistrzostw Świata w 2002 roku - zdobył osiem bramek. Najmłodszy w historii laureat nagrody Piłkarz Roku FIFA dla najlepszego piłkarza świata i Złotej Piłki dla najlepszego piłkarza grającego w Europie. Karierę zakończył w 2011 roku.

1977 - Amerykańska sonda Voyager 1 wykonała z odległości ponad miliona kilometrów pierwsze wspólne zdjęcie Ziemi i Księżyca. Bezzałogowa sonda kosmiczna NASA została wystrzelona 5 września 1977 roku z Przylądka Canaveral na Florydzie.

1980 - Zmarła Katherine Anne Porter, amerykańska dziennikarka, pisarka, eseistka. Jest autorką między innymi powieści "Statek szaleńców” oraz zbiorów opowiadań "Biały koń, biały jeździec”, "Wino o południu”. Urodziła się 15 maja 1890 roku. 1987 - Jerzy Kukuczka wraz z Arturem Hajzerem dokonali pierwszego przejścia zachodniej grani szczytu Shisapangma. Wejściem tym Jerzy Kukuczka wpisał się, jako drugi na listę himalaistów, którzy zdobyli wszystkie 14. ośmiotysięczniki leżące w Himalajach i w Karakorum. Koronę Himalajów i Karakorum, jako pierwszy zdobył Włoch Reinhold Messner.

1989 - Zmarła Aleksandra Śląska, aktorka, pedagog. Zagrała między innymi w filmach: "Ostatni etap”, "Pasażerka”, "Królowa Bona”, "Czarna suknia”, "Ich dzień powszedni”. Urodziła się 4 listopada 1925 roku. 35 rocznica

1993 - Ostatni żołnierze rosyjscy wyjechali z warszawskiego Dworca Wschodniego do Rosji. W Polsce pozostała jedynie misja wojskowa licząca około 30 żołnierzy, która nadzorowała tranzyt wojsk rosyjskich z Niemiec do Rosji.

1995 - Zmarła Helena Bechlerowa, pisarka i tłumaczka literatury rosyjskiej, autorka słuchowisk radiowych i utworów dla dzieci, w tym dla najmłodszych czytelników: "O kotku, który szukał czarnego mleka”, "Dom pod kasztanami”, "Poziomkowy kraj”, "W konwaliowej gospodzie”, "Zima z białym niedźwiedziem”. Urodziła się 2 grudnia 1908 roku.

1996 - Zmarła Annabella, właściwe nazwisko Susanne Charpentier, francuska aktorka, obdarzona niezwykła urodą, zrobiła międzynarodową karierę. Zagrała w filmach: "Napoleon", "Pod dachami Paryża", "Milion" i "Sztandar". Urodziła się 14 lipca 1907 roku.

1999 - Powstał Wielonarodowy Korpus Północno-Wschodni, międzynarodowy wyższy związek taktyczny Struktury Sił NATO. Decyzję o utworzeniu korpusu podjęli w 1997 roku Ministrowie Obrony Danii, Niemiec i Polski. Kwatera Główna Korpusu zlokalizowana została w Polsce, w Szczecinie. W Wielonarodowym Korpusie Północno-Wschodnim służą żołnierze z 25 krajów, w tym dwóch państw partnerskich NATO: Finlandii i Szwecji. 25 rocznica

2000 - Książę Yorku Andrzej, syn brytyjskiej królowej Elżbiety II, przekazał Polakom oryginalny egzemplarz niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma, jako symboliczny dowód wdzięczności za pomoc w złamaniu niemieckich kodów. W 1932 roku trzej polscy kryptolodzy: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski zbudowali replikę niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Umożliwiło to deszyfrowanie tajnych depesz niemieckich, co w czasie wojny pomogło aliantom odnieść sukcesy między innymi w Bitwie o Anglię, o Atlantyk, a także w zwycięstwie pod Falaise.

2002 - Zmarła Barbara Winiarska, aktorka Teatru Rozmaitości w Warszawie. Stała się znana dzięki występom w duecie z siostrą, Marią Winiarską. Zagrała również w filmach, między innymi: "Miś", "Nie ma róży bez ognia", "5 dni z życia emeryta". Po urodzeniu córki, z powodu jej choroby, stopniowo wycofała się z działalności zawodowej. Zmarła na tętniaka mózgu. Urodziła się 29 maja 1952 roku.

2002 - Odbywający karę 10 lat pozbawienia wolności francuski zbrodniarz wojenny Maurice Papon został, ze względów zdrowotnych, zwolniony przedterminowo z więzienia. Papon był odpowiedzialny za deportacje do obozu koncentracyjnego w Drancy pod Paryżem, a następnie bezpośrednio do Auschwitz ponad 1500 Żydów. Deportacje te nadzorował na polecenie Niemców w latach 1942-1944. Skazany dopiero w 1998 roku. Był to jeden z najgoręcej dyskutowanych procesów i wyroków we Francji oraz okazja do rozrachunku Francji z jej wojenną przeszłością. Maurice Papon zmarł 17 lutego 2007 roku.

2006 - Zmarł Bogdan Augustyniak, reżyser teatralny, radiowy i telewizyjny, dyrektor Teatru na Woli w Warszawie od 1991 roku. Urodził się 30 stycznia 1940 roku.

2009 - 20 górników zginęło, a blisko 40 zostało rannych w katastrofie w KWK "Wujek Ruch Śląsk” w Rudzie Śląskiej. Na skutek wybuchu metanu w wyrobisku na głębokości 1050 metrów wybuchł pożar. Spośród górników znajdujących się w rejonie wypadku na powierzchnię samodzielnie wydostało się 29 Kolejnych dziewięciu ewakuowano podczas akcji ratowniczej. 15 rocznica

2009 - Zmarła Barbara Skarga, humanistka, nestorka polskiej filozofii, etyk. Podczas wojny łączniczka Armii Krajowej, więziona w sowieckich łagrach, odznaczona Orderem Orła Białego. Do kraju wróciła w 1955 roku. Redaktor naczelna pisma "Etyka”, publikowała eseje w "Znaku". Napisała wiele książek, między innymi: "Narodziny pozytywizmu polskiego 1831-1864", "Kłopoty intelektu. Między Comte'em a Bergsonem", "Przeszłość i interpretacje", "Ślad i obecność", "Kwintet metafizyczny", a także wspomnienia "Po wyzwoleniu 1944-1956". Urodziła się 25 października 1919 roku. 15 rocznica

2010 - Zmarł Ludwik Mordarski, muzyk, kompozytor, dyrygent, pedagog. Był założycielem i kierownikiem artystycznym zespołu Pieśni i Tańca "Limanowianie” oraz dyrygentem orkiestry "Echo Podhala”. Urodził się 25 sierpnia 1929 roku.

2013 - Zmarł Marcel Reich-Ranicki, niemiecki krytyk literacki, polsko-żydowskiego pochodzenia. W latach 50. XX wieku publikował między innymi na łamach tygodnika "Świat” i gazety "Trybuna Ludu”. Pracował w Polskim Radiu. W 1958 roku wyemigrował do Niemiec, gdzie związał się z "Frankfurter Allgemeine Zeitung”. Był profesorem na uniwersytetach w Sztokholmie i Uppsali, a także wykładowcą literatury na uczelniach amerykańskich. W latach 40. i 50. był funkcjonariuszem wywiadu PRL Urodził się 2 czerwca 1920 roku.

2014 - Zmarł Jan Berdyszak, rzeźbiarz, grafik, malarz i pedagog. Autor instalacji i obrazów strukturalnych. Twórcze poszukiwania realizował w cyklach, rozważając różne warianty danego zagadnienia - "Projekt wyobrażeń”, "Belki”, "Reszty reszt”, "Kompozycje kół”. Prace artysty znajdują się w zbiorach muzealnych i kolekcjach prywatnych, między innymi w Muzeach Narodowych: w Warszawie i Krakowie, Staatliches Museum w Berlinie, a także w zbiorach Unesco w Paryżu. Urodził się 15 czerwca 1934 roku. 10 rocznica

2015 - Zmarł Julian Bohdanowicz, rysownik, ilustrator książek, karykaturzysta. W latach 1978-1981 i 1987-1990 redaktor graficzny tygodnika "Szpilki". Urodził się 30 kwietnia 1942 roku.

2015 - Wybuchła tak zwana afera Volkswagena, nazywana też aferą spalinową. Niemiecka firma naruszyła unijną dyrektywę o zakazie stosowania oprogramowania oszukującego pomiary emisji spalin. Niemiecka firma zarządziła wymianę oprogramowania w autach. Volkswagen stał się celem dochodzeń w wielu krajach, a wartość akcji koncernu spadła o jedną trzecią w ciągu kilku dni po wybuchu afery.

2016 - Zmarł Tadeusz Zasępa, duchowny katolicki, kapłan archidiecezji częstochowskiej, teolog, medioznawca. W latach 2008-2014 był rektorem Katolickiego Uniwersytetu w Rużomberku na Słowacji, wykładał też na Wydziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. W latach 90. był założycielem i pierwszym dyrektorem Katolickiego Radia Lublin, a także założycielem i pierwszym redaktorem lubelskiego wydania "Niedzieli". Urodził się 23 kwietnia 1946 roku.

2018 - Zmarł Leszek Muth, muzyk, inżynier dźwięku. W latach 60. i 70. gitarzysta basowy zespołów bigbeatowych, między innymi Drumlersów oraz Romuald i Roman. Urodził się 21 sierpnia 1943 roku.

2019 - Zmarł Leszek Elektorowicz, właściwie Lesław Witeszczak, poeta, prozaik, eseista, tłumacz. Był między innymi kierownikiem literackim krakowskiego teatru "Bagatela”. Został zwolniony za list protestacyjny przeciw represjom w Radomiu 1976 roku. Jest między innymi autorem powieści "Gwiazdy drwiące”, opowiadań "Rejterada” i "Przechadzki” oraz tomów poezji "Całe kłamstwo świata”, "Z(a)myślenia” oraz "Wiersze dla Marii”. Urodził się 29 maja 1924 roku. 5 rocznica

2020 - Zmarł Andrzej Pityński, rzeźbiarz mieszkający w Stanach Zjednoczonych. Wykształcony w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, studiował rzeźbę u profesorów Mariana Koniecznego i Jerzego Bandury. W 1974 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie kontynuował studiowanie rzeźbiarstwa w Arts Students League w Nowym Jorku. Autor popiersia Ignacego Paderewskiego w Krakowie, pomnika Żołnierzy Wyklętych w Jaśle, oraz cyklu rzeźb Partyzanci prezentowanych w Bostonie i Hamilton w USA. Należał do National Sculpture Society i nauczał rzeźbiarstwa w Johnson Atelier Technical Institute of Sculpture w Mercerville. Urodził się 15 marca 1947 roku.

2021 - Zmarł Paweł Soszyński, kulturoznawca, krytyk teatralny i pisarz. Współpracował z Teatrem Dramatycznym w Wałbrzychu, Teatrem Zagłębia w Sosnowcu, Teatrem imienia Horzycy w Toruniu oraz Komuną Warszawa. Publikował między innymi w miesięcznikach "Dialog", "Lampa" i "Machina". Urodził się 7 lutego 1979 roku.

2021 - Prezesem Polskiej Rady Ekumenicznej został wybrany ksiądz superintendent Andrzej Malicki.

2022 - Zmarła Ilona Kuśmierska-Kocyłak, aktorka i reżyser dubbingowa. Najbardziej znana z roli Jadźki Pawlakowej w trylogii filmowej w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego: "Sami swoi", "Nie ma mocnych" i "Kochaj albo rzuć". Urodziła się 16 czerwca 1948 roku.

Zobacz także

2024-10-05, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 5 października - Światowy Dzień Nauczyciela, proklamowany przez UNESCO w 1994 roku. Upamiętnia podpisanie w 1966 roku "Rekomendacji w sprawie statusu nauczyciela”… » więcej 2024-10-04, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 4 października - Światowy Dzień Zwierząt, rozpoczynający Światowy Tydzień Zwierząt, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1999 roku. 4 października… » więcej 2024-10-03, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 3 października - Dzień Jedności Niemiec, święto narodowe Niemiec w rocznicę zjednoczenia RFN i NRD w 1990 roku. » więcej 2024-10-02, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 2 października - Międzynarodowy Dzień bez Przemocy, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 15 czerwca 2006 roku. 2 października - Dzień Pamięci o… » więcej 2024-10-01, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 1 października - Międzynarodowy Dzień Osób Starszych, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1990 roku. 1 października - Międzynarodowy Dzień Muzyki… » więcej 2024-09-30, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 30 września - Międzynarodowy Dzień Tłumacza. 30 września - Dzień Archiwisty. 30 września - Światowy Dzień Copywritera. 30 września - Dzień… » więcej 2024-09-29, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 29 września - Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego, obchodzony w ostatnią niedzielę września - święto zostało ustanowione z inicjatywy Światowej… » więcej 2024-09-28, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 28 września - Światowy Dzień Walki z Wścieklizną. 28 września - Światowy Dzień Jabłka. 28 września - Święto Państwowości Czeskiej, Dzień… » więcej 2024-09-27, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 27 września - Dzień Polskiego Państwa Podziemnego, ustanowiony uchwałą Sejmu z 11 września 1998 roku. Uchwała nawiązuje do utworzenia w nocy z 26 na 27… » więcej 2024-09-26, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 26 września - Europejski Dzień Języków, ustanowiony przez Radę Europy w 2001 roku. 26 września - Ogólnopolski Dzień Aptekarza. 26 września - Światowy… » więcej
678910
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »