Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-09-14, 01:00 Autor: IAR/J.Leszczyńska/dok.

Kartka z kalendarza

14 września - Kościół obchodzi święto Podwyższenia Krzyża Świętego, związane z tradycją odnalezienia relikwii krzyża, na którym umarł Jezus Chrystus.

14 września - Dzień Walki z Wypaleniem Zawodowym.

14 września - Światowy Dzień Pierwszej Pomocy. Został ustanowiony w 2000 roku z inicjatywy Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża. Ma na celu uświadomienie znaczenia umiejętność udzielenia pierwszej pomocy. Tego dnia organizowane są akcje edukacyjne i kursy.
407 - Zmarł Jan Chryzostom, biskup Konstantynopola, pisarz chrześcijański, uznawany za największego kaznodzieję kościoła wschodniorzymskiego, doktor Kościoła, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego. Wraz ze świętymi: Bazylim Wielkim i Grzegorzem z Nazjanzu jest uznawany za jednego z największych ojców Kościoła tradycji bizantyńskiej. Zreformował tekst anafory liturgii Eucharystii, nazwanej odtąd jego imieniem i odprawianej w Cerkwi prawosławnej i Kościołach greckokatolickich w ciągu prawie całego roku liturgicznego. Urodził się przed 350 rokiem.

1309 - Zamek w Malborku został siedzibą wielkiego mistrza, a samo miasto stolicą zakonu krzyżackiego. Malbork był siedzibą wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego i władz Prus Zakonnych do 1457 roku, kiedy został sprzedany królowi polskiemu Kazimierzowi Jagiellończykowi za 190 tysięcy florenów, czyli wartość około 660 kilogramów złota, przez czeskiego dowódcę najemników Ulryka Czerwonkę, który posiadał zamek. Zamek był zastawem za zaległy żołd, z którego wypłatą zalegał Zakon. Od tej pory, aż do 1772 roku, była to jedna z rezydencji królów Polski. 715. rocznica

1557 - W Pozwolu został zawarty układ między Polską, Litwą i inflancką gałęzią zakonu krzyżackiego skierowany przeciwko Wielkiemu Księstwu Moskiewskiemu.

1580 - Urodził się Francisco de Quevedo y Villegas, hiszpański pisarz i poeta. W języku polskim zostały wydane trzy jego dzieła: "Żywot młodzika niepoczciwego imieniem Pablos czyli wzór dla obieżyświatów i zwierciadło filutów”, "Sny. Godzina dla każdego, czyli Fortuna mózgiem obdarzona” oraz "Polityka Boża. Rządy Chrystusowe”. Zmarł 8 września 1645 roku.

1741 - Georg Friedrich Händel zakończył pracę nad oratorium "Mesjasz". Jest to najpopularniejsza kompozycja Georga Händla, a słynny chór "Hallelujah" z tego oratorium zalicza się do jego najbardziej rozpoznawalnych kompozycji. Dzieło to przyniosło kompozytorowi światową sławę i niezmiennie w każdej epoce przyjmowane jest z zachwytem. Stawiane jest na równi z "Pasją według św. Mateusza" Jana Sebastiana Bacha.

1745 - Zmarł Marcin Altomonte, właściwie Martin Altomonte zwany Hohenberg, włoski malarz, działający w Polsce i Austrii. Przybył do Polski w 1684 roku i poświęcił się ozdabianiu między innymi pałacu w Wilanowie oraz kościołów w Żółkwi, Świętej Lipce, Wilnie, Krakowie. Namalował między innymi obrazy: 'Bitwa pod Wiedniem”, "Bitwa pod Ostrzykomiem”, "Ofiara Abrahama” i "Addolorata”. Urodził się 8 maja 1657 roku.

1763 - Na Śląsku władze pruskie wprowadziły ustawy germanizacyjne. Wprowadzono powszechny obowiązek nauczania języka niemieckiego we wszystkich szkołach podstawowych. Rozpoczęła się akcja osadnicza Niemców na Górnym Śląsku. Do końca 1763 roku osiedlono tam 61 tysięcy Niemców.

1769 - Kilkudziesięciu Polaków zostało zabitych lub ciężko rannych podczas uroczystości odpustowych w Wielkim Tarpnie (obecnie jest to osiedle Grudziądza), w wyniku napaści dragonów pruskich. Polacy zostali zaatakowani, gdy bronili młodego mężczyznę katowanego przez pruskiego żołnierza. 255. rocznica

1800 - Urodził się Kalikst Horoch, ziemianin z Galicji, uczestnik powstania listopadowego, który ściągnął do niego około 300 ochotników z okolic Tarnobrzega i Gorzyc. Brał udział między innym w bitwach pod Wawrem i Dębem Wielkim oraz w wyprawie generała Józefa Dwernickiego na Wołyń podczas wiosennej ofensywy armii polskiej w 1831 roku. 50 lat później założył w Krakowie Towarzystwo Opieki nad Weteranami z 1831 roku, którego był prezesem do swojej śmierci. Zmarł 30 października 1883 roku.

1812 - Napoleon Bonaparte wraz Wielką Armią wkroczył do Moskwy. Pierwszym oddziałem napoleońskim, który wszedł do miasta, był 10. pułk polskich huzarów pułkownika Jana Umińskiego. Dowodzący wojskami rosyjskimi książę marszałek Michaił Kutuzow wycofał je, oddając ćwierćmilionową Moskwę, po wcześniejszej ewakuacji mieszkańców i wywiezieniu wszelkich zapasów żywności. Napoleon słał do Imperatora Rosji propozycje honorowego zakończenia wojny, lecz po miesiącu bezowocnych oczekiwań na odpowiedź zarządził 18 października odwrót Wielkiej Armii.

1814 - Prawnik i poeta amerykański Francis Scott Key napisał tekst pieśni zatytułowanej „Gwiaździsty sztandar”. Jest ona obecnie - z melodią Johna Stafforda Smitha skomponowaną w 1780 roku - hymnem narodowym Stanów Zjednoczonych. Pieśń powstała w czasie bombardowania przez Anglików Fortu McHenry w Baltimore, w końcowym okresie wojny brytyjsko-amerykańskiej. Kongres Stanów Zjednoczonych zatwierdził pieśń jako oficjalny hymn państwowy 3 marca 1931 roku. 210. rocznica

1820 - Zmarł François Joseph Lefebvre, francuski żołnierz, książę Gdańska i Marszałek Francji. Tytuł księcia Gdańska otrzymał od cesarza Napoleona za zdobycie twierdzy gdańskiej w 1806 roku. Urodził się 25 października 1755 roku.

1821 - Zmarł Stanisław Kostka Potocki, polityk, pisarz, prezes Rady Stanu i Rady Ministrów Księstwa Warszawskiego, prezes Senatu Królestwa Polskiego, głośny mówca i krytyk literacki, publicysta, historyk kultury, pamiętnikarz, poeta, dramatopisarz i tłumacz. Jako minister wyznań i oświecenia w Królestwie Polskim, przyczynił się do powstania Uniwersytetu Warszawskiego. Jest między innymi autorem powieści "Podróż do Ciemnogrodu”. Urodził się 16 listopada 1755 roku.

1850 - Urodził się Ignacy Petelenz, pedagog, zoolog, działacz społeczny i polityczny. Był autorem podręcznika do nauki zoologii w klasach wyższych szkół średnich. Pełnił między innymi funkcje prezesa Polskiego Towarzystwa Przyrodników imienia Kopernika w Krakowie oraz przewodniczącego Towarzystwa Opieki nad Ubogą Młodzieżą Szkolną w Krakowie. Zmarł 20 czerwca 1911 roku.

1851 - Zmarł James Fenimore Cooper, amerykański powieściopisarz, autor powieści przygodowo-awanturniczych, których akcja rozgrywa się podczas walk z Indianami i Francuzami w drugiej połowie XVIII wieku. W swoim dorobku ma ponad 60 dzieł, a największą popularność zdobył dzięki historyczno-przygodowemu cyklowi powieści "Pięcioksiąg przygód Sokolego Oka". Urodził się 15 września 1789 roku.

1862 - Urodziła się Zofia Stankiewicz, malarka, graficzka reprezentująca nurt symbolizmu, działaczka społeczna, feministka. Specjalizowała się w litografii i linorycie, ale także akwatincie i akwaforcie. W jej twórczości dominowała tematyka architektoniczna, wiele prac przedstawia widoki z dawnej Warszawy. Zmarła 4 października 1955 roku.

1885 - Zmarł Gustav Eduard Becker, niemiecki zegarmistrz i założyciel marki zegarów "Gustav Becker”. 1 kwietnia 1847 roku otworzył pierwszy w Świebodzicach sklep z zegarami. W 1892 roku jego firma wyprodukowała milionowy zegar. Jubileuszowy egzemplarz znajduje się w kolekcji Termet S.A. w Świebodzicach, która po 1945 roku przejęła majątek fabryki Beckera. Urodził się 2 maja 1819 roku.

1888 - Urodził się Jan Samsonowicz, geolog i paleontolog, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Nauk. Był badaczem Gór Świętokrzyskich. W 1922 roku odkrył złoże hematytu i syderytu w Rudkach koło Nowej Słupi, na którym otwarto kopalnię "Staszic". Rok później odkrył neolityczną kopalnię jurajskich krzemieni pasiastych w Krzemionkach. Zmarł 3 listopada 1959 roku.

1901 - Zmarł ranny w zamachu z 6 września prezydent USA William McKinley. Jego następcą został dotychczasowy wiceprezydent Theodore Roosevelt. 25. prezydent Stanów Zjednoczonych, został śmiertelnie postrzelony przez Leona Czolgosza, urodzonego w rodzinie polskich emigrantów sympatyka idei anarchistycznych. Prezydent otrzymał dwa strzały w brzuch i pierś. Zmarł na skutek komplikacji pooperacyjnych. Leon Czolgosz, po krótkim procesie, został skazany i stracony na krześle elektrycznym, 29 października 1901 roku.

1905 - Zmarł Christian Behrens, niemiecki rzeźbiarz. Jest między innymi autorem rzeźb w południowej elewacji ratusza we Wrocławiu i nad wejściem do Piwnicy Świdnickiej w tymże ratuszu oraz figur Atlantów i portalu w budynku Sejmu Śląskiego, obecnie Naczelnej Organizacji Technicznej. Jego rzeźby są też w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Urodził się 12 maja 1852 roku.

1906 - Urodził się Bronisław Brok, scenarzysta, operator, reżyser, autor tekstów piosenek, między innymi: "Jak młode Stare Miasto”, "Jesienna rozłąka”, "Jeszcze poczekajmy”, "Na Krzywym Kole”, "Po ten kwiat czerwony”, "Warszawa da się lubić”. Piosenki z jego tekstami śpiewali tacy wykonawcy, jak: Adolf Dymsza, Anna German, Wiera Gran, No To Co, Jerzy Połomski, Sława Przybylska, Irena Santor, Urszula Sipińska i Violetta Villas. Zmarł 14 grudnia 1975 roku.

1910 - Urodził się Rolf Liebermann, szwajcarski kompozytor, wieloletni dyrektor Opery Państwowej w Hamburgu i Opery Paryskiej. W 1954 roku na zlecenie Donaueschinger Musiktage napisał "Concerto for Jazzband and Symphony Orchestra", uznany za początek Trzeciego nurtu w muzyce, który jest syntezą muzyki poważnej i jazzu. W latach 1959-1973 i 1985-1988, kiedy kierował hamburską Staatsoper, odbyły się tam 24 prawykonania oper, stworzonych na jej zamówienie, między innymi "Diabłów z Loudun" Krzysztofa Pendereckiego. Zmarł 2 stycznia 1999 roku.

1910 - Urodził się Jack Hawkins, brytyjski aktor, znany z teatralnych ról szekspirowskich oraz kreacji filmowych między innymi w obrazach: "Ben Hur”, "Most na rzece Kwai”, "Bitwa o Maltę”, "Lord Jim” i "Lawrence z Arabii”. Zmarł 18 lipca 1973 roku.

1913 - Zmarł Artur Goebel, architekt. Zaprojektował między innymi szpital dziecięcy przy ulicy Śliskiej w Warszawie, pałac i kościół w Wieńcu koło Włocławka oraz kościół w Pacynie, w powiecie gostynińskim. Urodził się 14 grudnia 1835 roku.

1920 - Urodziła się Krystyna Bunsch-Gruchalska, malarka i poetka. W twórczości malarskiej nawiązywała do kolorystów i kubistów. Jej najbardziej znane prace to: "Ptak”, "Miasto” oraz "Koncert”. Zmarła 4 kwietnia 2013 roku.

1920 - Urodził się Lawrence Robert Klein, amerykański ekonomista, laureat Nagrody Nobla w 1980 roku. Był pionierem tworzenia statystycznych modeli na podstawie, których przewidywano przyszłe wyniki badanych gospodarek. Zmarł 20 października 2013 roku.

1921 - Urodził się Stanisław Sieradzki, pseudonim "Świst", powstaniec warszawski, żołnierz batalionu "Zośka”. Od 1932 roku działał w harcerstwie. Jako ochotnik 32. pułku piechoty brał udział w kampanii wrześniowej. W czasie okupacji walczył w Grupach Szturmowych Szarych Szeregów. Działał w małym sabotażu. W Powstaniu Warszawskim przeszedł cały szlak bojowy "Zośki”, walczył na Woli, bronił Starówki, kanałami przeprowadził 63 kolegów do Śródmieścia. W 1949 roku aresztowany przez komunistyczne służby bezpieczeństwa i oskarżony o próbę obalenia siłą ustroju państwa. W 1953 roku sąd w Rzeszowie skazał "Śwista" na karę śmierci, którą zamienił później na 15 lat więzienia. Nikt osadzonego o tej zmianie jednak nie poinformował. Przez wiele lat czekał na wykonanie wyroku. Na wolność wyszedł w 1956 roku. Często spotykał się z młodzieżą szkolną oraz harcerzami opowiadając o Powstaniu Warszawskim. Zmarł 16 lutego 2009 roku.

1923 - Premierą sztuki "Przechodzień" została zainaugurowana działalność Teatru Nowego imienia Heleny Modrzejewskiej w Poznaniu. W 1937 roku placówka zbankrutowała i została zamknięta. Teatr Nowy w Poznaniu został reaktywowany w 1973 roku, a w 2002 roku otrzymał imię Tadeusza Łomnickiego.

1925 - Urodził się Wiktor Zin, architekt, scenograf, generalny konserwator zabytków w latach 1977-1981. Autor programu telewizyjnego "Piórkiem i węglem”, prowadził audycje radiowe, między innymi "Półgłosem i ciszą" w Radiu Bis. Zmarł 17 maja 2007 roku.

1929 - Utworzono Centrolew - sojusz partii centrowych i lewicowych w celu zwalczania systemu rządów sanacji obozu Józefa Piłsudskiego. W skład Centrolewu weszły: PSL "Wyzwolenie”, PSL "Piast”, Narodowa Partia Robotnicza, PPS, Stronnictwo Chłopskie i Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji. Rok później przed wyborami parlamentarnymi aresztowano bez nakazów sądowych prawie pięć tysięcy działaczy Centrolewu i osadzono ich w twierdzy brzeskiej nad Bugiem. 95. rocznica

1929 - Urodził się Janusz Szpotański, poeta, satyryk, krytyk i teoretyk literatury, szachista - trzykrotny mistrz Warszawy. Autor prześmiewczych poematów komicznych, w których wyszydzał rządzących w PRL prominentnych działaczy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej: "Cisi i gęgacze, czyli bal u prezydenta, opera w trzech aktach z uwerturą i finałem”, "Caryca i Zierkało”, "Towarzysz Szmaciak”. Zmarł 13 października 2001 roku. 95. rocznica

1930 - Urodził się Jerzy Bereś, rzeźbiarz, twórca dzieł z drewna, kamieni polnych, rzemieni. Autor pomnika Władysława Jagiełły w Nidzicy. W twórczości posługiwał się manifestacjami artystycznymi, jego prace i przedsięwzięcia miały często charakter wypowiedzi polityczno-etycznej, głosił postulat wartości "aktu twórczego” nad przedmiotem. Zmarł 25 grudnia 2012 roku.

1935 - Urodził się Fujio Akatsuka, japoński autor mang. Jest pierwszym twórcą mang komicznych. Jego najbardziej znane mangi to "Osomatsu-kun” oraz "Tensai Bakabon”. Zmarł 2 sierpnia 2008 roku.

1935 - Urodził się Henryk Kurta, pisarz, dziennikarz, scenarzysta komiksów. Był między innymi redaktorem naczelnym miesięcznika komiksowego "Relax”. Jest autorem powieści "Dzień Czerwonego Giganta” oraz scenariuszy do komiksów rysowanych przez Jerzego Wróblewskiego "Tajemnica głębin” i Grzegorza Rosińskiego "Przeobrażenie”. Zmarł 21 października 1993 roku.

1935 - Urodził się Andrzej Nowak, lekarz, profesor nauk medycznych, gastroenterolog, związany ze Śląskim Uniwersytetem Medycznym. Jest nazywany ojcem polskiej endoskopii - jako pierwszy w Polsce wykonał zabieg sfinkterotomii endoskopowej. Zmarł 17 listopada 2019 roku.

1937 - Zmarł Tomáš Masaryk, profesor filozofii, socjolog, w latach 1882-1914 - wykładowca filozofii na uniwersytecie w Pradze. Założyciel i ideolog Czeskiej Partii Postępowej, która domagała się przyznania ziemiom czeskim autonomii w ramach monarchii austro-węgierskiej; współtwórca niepodległej Czechosłowacji i pierwszy jej prezydent. Urodził się 7 marca 1850 roku.

1938 - Urodził się Tiziano Tarzani, włoski dziennikarz-reportażysta, pisarz i podróżnik, wieloletni korespondent tygodnika „Der Spiegel” w Azji, obrońca praw człowieka. Do jego najbardziej znanych książek należą: „Listy przeciwko wojnie”, „Powiedział mi wróżbita”, „Nic nie zdarza się przypadkiem”, „Koniec jest moim początkiem”. Zmarł 28 lipca 2004.

1939 - II wojna światowa: wojska niemieckie zamknęły pierścień okrążenia wokół Warszawy. Niemcy rozpoczęli ostrzał artyleryjski stolicy Polski z tysiąca dział zgromadzonych wokół miasta. Niemieckie oddziały po przełamaniu polskiej obrony na linii rzeki Narew i Bug osiągnęły miasto Brześć. Niemcy zajęli Gdynię, Konin i Włocławek. Prezydent Ignacy Mościcki wraz z rządem dotarli do miejscowości Kuty przy granicy z Rumunią. Tego samego dnia władze polskie po raz kolejny zaapelowały do Wielkiej Brytanii i Francji o wywiązanie się ze zobowiązań sojuszniczych i pomoc zbrojną. 85. rocznica

1939 - Do portu w Tallinie w Estonii wpłynął polski torpedowy okręt podwodny ORP "Orzeł". Tam następnego dnia został internowany, a następnie rozbrojony. W nocy z 17 na 18 września załoga podjęła brawurową, udaną próbę ucieczki. Poruszający się bez map polski okręt 14 października dotarł do wybrzeży brytyjskich. ORP "Orzeł" zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach, podczas patrolu, na przełomie maja i czerwca 1940 roku na Morzu Północnym. Do tej pory nie udało się go odnaleźć. 85. rocznica

1944 - W 45. dniu Powstania Warszawskiego Niemcy zdobyli Czerniaków oraz Marymont mordując w sumie około tysiąca cywili. Oddziały AK atakowały pozycje niemieckie w pobliżu przejścia przez Aleje Jerozolimskie. Powstańcy zepchnęli Niemców do "Café Clubu” na rogu Nowego Światu. W czasie walk na Pradze sowieckie oddziały oraz żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego wyparli Niemców za Wisłę. 80. rocznica

1944 - 1. Dywizja Pancerna generała Stanisława Maczka zdobyła Gandawę, miasto w Belgii. Dywizja generała Maczka wyzwalała północno-wschodnią Francję, Belgię i Holandię, kończąc swój szlak bojowy w Niemczech. 80. rocznica

1945 - Przedstawiciele Polski i Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Pomocy i Odbudowy - UNRRA - podpisali w Warszawie umowę w sprawie pomocy dla naszego kraju po zniszczeniach wojennych. W latach 1945-1947 UNRRA dostarczyła do Polski dwa miliony ton różnych towarów, między innymi ciągniki, maszyny budowlane i rolnicze, parowozy, wagony kolejowe, samochody ciężarowe, warsztaty naprawcze i montownie, a także odzież, tekstylia, sprzęt medyczny, leki, materiały płynne, zboże, zwierzęta hodowlane, artykuły spożywcze i kilka milionów pięciokilogramowych paczek żywnościowych. Ze względu na znaczącą rolę w zapewnieniu środków utrzymania w zniszczonym kraju, organizacja ta zyskała sobie w Polsce żartobliwe określenie 'Ciocia Unra”. Polska otrzymała z UNRRA dary o wartości 481 milionów dolarów. Polska była największym odbiorcą darów w Europie i drugim na świecie po Chinach.

1945 - Urodził się Jerzy Zelnik, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, kojarzony głównie z rolą Ramzesa XIII w filmie Jerzego Kawalerowicza "Faraon". Scenarzysta małych form teatralnych - monodramów i etiud, reżyser teatralny, dyrektor artystyczny Teatru Nowego w Łodzi w latach 2005-2008. Zapisał się rolami teatralnymi w: "Śnie nocy letniej” Szekspira, "Wojnie i pokoju” Tołstoja, w filmach: "Dzieje grzechu”, "Przekładaniec”, "Chopin. Pragnienie miłości”, "Awantura o Basię”, "Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny” i telewizyjnych serialach: "Doktor Murek”, "Piłat i inni” i "Królowa Bona”. W marcu 2016 roku media ujawniły, że w IPN odnaleziono dokumenty świadczące o jego współpracy z SB.

1947 - Urodził się Jerzy Popiełuszko, ksiądz, kaznodzieja, duszpasterz ludzi pracy, kapelan podziemnej "Solidarności”. Ostatnią mszę świętą w kościele Stanisława Kostki odprawił 26 sierpnia 1984 roku. Zmarł zamordowany przez funkcjonariuszy SB 19 października 1984. 6 czerwca 2010 roku ksiądz Popiełuszko został ogłoszony błogosławionym Kościoła katolickiego. Uroczystej mszy na placu Piłsudskiego w Warszawie przewodniczył delegat papieża Benedykta XVI, arcybiskup Angelo Amato. Pośmiertnie ksiądz Popiełuszko odznaczony został Orderem Orła Białego.

1947 - Urodził się Roberto Pirillo, brazylijski aktor i reżyser teatralny i telewizyjny, najbardziej znany w Polsce głównie z roli Tobiasa, pierwszej wielkiej miłości tytułowej bohaterki granej przez Lucélię Santos w telenoweli "Niewolnica Isaura" oraz, jako Luís Carlos w telenoweli "W kamiennym kręgu".

1953 - Przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie rozpoczął się pokazowy proces biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka i czterech osób z jego kurii. Oskarżonym postawiono zarzuty utworzenia ośrodka dywersyjno-szpiegowskiego, usiłowania obalenia przemocą ustroju PRL, wrogiej propagandy na rzecz waszyngtońsko-watykańskich mocodawców, a nawet kolaboracji z Niemcami. 22 września sąd skazał biskupa Kaczmarka na 12 lat więzienia, a pozostałych duchownych na kary od pięciu do dziesięciu lat pozbawienia wolności. Biskup Kaczmarek odzyskał wolność w grudniu 1956 roku, a w następnym powrócił do diecezji kieleckiej. W 1990 roku został uniewinniony. Biskup Czesław Kaczmarek urodził się 16 kwietnia 1895 roku w Lisewie Małym, a zmarł 26 sierpnia 1963 w Lublinie.

1954 - Podczas ćwiczeń z udziałem 45 tysięcy żołnierzy Armii Czerwonej na poligonie w Tockoje koło granicy z Kazachstanem, zdetonowano bombę atomową o mocy 40 kiloton, prawie trzy razy większą od tej zrzuconej na Hiroszimę. O tym, że w czasie manewrów zostanie użyta prawdziwa bomba atomowa wiedziały tylko władze ZSRR z Nikitą Chruszowem i dowództwo radzieckiej armii. Nie wiadomo ilu żołnierzy i cywili zmarło w wyniku manewrów na poligonie Tockoje. Ich uczestnicy podpisali dokument zobowiązujący do zachowania tajemnicy przez 25 lat, co znacznie utrudniło pozyskanie pomocy państwowej czy lekarskiej. Ćwiczenia w Tockoje obserwowali wojskowi i dygnitarze z państw sojuszniczych, w tym z PRL, Czechosłowacji, Węgier, NRD, Korei Północnej i Chin. 70. rocznica

1960 - Państwa eksportujące ropę naftową powołały Organizację Krajów Eksportujących Ropę Naftową - OPEC. Celem organizacji, której siedziba znajduje się w Wiedniu jest ujednolicenie polityki dotyczącej wydobycia oraz wpływanie na poziom cen ropy naftowej. Członkami OPEC jest 13 państw.

1960 - Urodziła się Melissa Leo, amerykańska aktorka filmowa i telewizyjna, laureatka Oscara za drugoplanową rolę w filmie "Fighter” w 2010 roku. Wystąpiła też między innymi w filmach i serialach: "Rzeka ocalenia”, "21 gramów”, "Wszyscy maja się dobrze”, "Policjanci Miami”, "Treme”.

1965 - Urodziła się Małgorzata Hajewska-Krzysztofik, aktorka Starego Teatru w Krakowie. Odtwórczyni głównych ról w głośnych spektaklach Krystiana Lupy, Krzysztofa Warlikowskiego i Grzegorza Jarzyny. Grała też między innymi w filmach: "Śmierć dziecioroba”, "Femina”, "Spis cudzołożnic”, "Panna Nikt”, "Wrony”, "33 sceny z życia”, "Autor wychodzi”, "Body”.

1972 - Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z Republiką Federalną Niemiec.

1973 - Urodził się Nas, właściwie Nasir bin Olu Dara Jones, amerykański raper i aktor. Był członkiem zespołu The Firm. Słowo Nasir (jęz. arabski) oznacza Wojownik. Jego debiutancki album pod tytułem „Illmatic” jest powszechnie uznany jako największe osiągnięcie muzyki hiphopowej.

1974 - Amerykański astronom pochodzenia polskiego Charles Kowal z Obserwatorium Palomar w Kalifornii odkrył Ledę, jeden z księżyców Jowisza. Leda jest jednym z mniejszych księżyców Jowisza, jej średnicę ocenia się na około 20 kilometrów. Składa się głównie z krzemianów. Powierzchnia tego księżyca jest bardzo ciemna. 50. rocznica

1975 - Papież Paweł VI kanonizował pierwszą w historii obywatelkę Stanów Zjednoczonych Elżbietę Seton. Urodziła się 28 sierpnia 1774 roku, zmarła 4 stycznia 1821. Elżbieta Seton była założycielką Zakonu Sióstr Miłosierdzia i poświęciła się posłudze ubogim dzieciom. Ten zakon był pierwszym zgromadzeniem o takim profilu w USA, a jego szkoła była pierwszą wolną katolicką szkołą w Ameryce.

1975 - Urodził się Corneliu Porumboiu, rumuński reżyser i scenarzysta filmowy, przedstawiciel nowej fali kina rumuńskiego. Za film "2:08 na wschód od Bukaresztu” otrzymał na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes, w 2006 roku, "Złotą Kamerę” za najlepszy debiut reżyserski i nagrodę Label Europa Cinemas. Kolejne jego filmy: "Policjant, przymiotnik” oraz "Skarb” też zostały nagrodzone przez jury w Cannes.

1980 - Z udziałem ponad 10 tysięcy osób w Toronto, największym mieście Kanady, odsłonięto Pomnik Katyński. Jest to pierwszy na świecie pomnik katyński w miejscu publicznym na terenie miejskim. Powstał dzięki determinacji kanadyjskiej Polonii.

1980 - Zmarł Edward Kozikowski, poeta i prozaik. Jest między innymi autorem zbiorów wierszy: "Wymarsz świerszczów. Poezje beskidzkie”, "W towarzystwie wierzby”, "Pięciokłos”, "Mowa ludzka”. Urodził się 13 listopada 1891 roku.

1981 - Jan Paweł II ogłosił encyklikę "Laborem exercens" poświęconą ludzkiej pracy. Stwierdził w niej, że obowiązkiem każdego człowieka jest rozwijanie we własnym zakresie nauki i techniki, kultury i moralności, a praca ma właśnie służyć temu rozwojowi. Jan Paweł II pisze, że przez pracę człowiek uczestniczy w "dziele Stworzenia”. Wzorem pracy dla katolika ma być sam Bóg, zarówno w odniesieniu do organizacji pracy, jak i korzystania z odpoczynku. Spełnieniem misji chrześcijańskiej jest budowanie świata i praca dla bliźnich.

1982 - W wyniku obrażeń odniesionych podczas wypadku samochodowego zmarła księżna Monako i była amerykańska aktorka Grace Grimaldi. Występowała między innymi w filmach: "M jak morderstwo", "Okno na podwórze" i "Wyższe sfery". Zdobywczyni Oscara za rolę w filmie "Dziewczyna z prowincji". American Film Institute umieścił ją na 13. miejscu na liście największych aktorek wszech czasów. Urodziła się 12 listopada 1929 roku.

1982 - W wypadku motocykla zginął John Champlin Gardner, Jr., amerykański powieściopisarz, krytyk literacki i nauczyciel. W jego dorobku literackim można znaleźć powieści, książki dla dzieci, książki dydaktyczne, libretta, sztuki oraz tłumaczenia. Najbardziej znanym jego utworem jest postmodernistyczna powieść "Grendel" z 1971 roku, będąca przetworzeniem legendy opisanej w staroangielskim poemacie heroicznym "Beowulf". Urodził się 21 lipca 1933 roku.

1983 - Urodziła się Amy Winehouse, brytyjska wokalistka soul, jazz i R&B, autorka tekstów. Nazywana "Janis Joplin naszych czasów" i "najbardziej niesamowitym głosem dekady". Zmarła 23 lipca 2011 roku.

1991 - Zmarł Mieczysław Czechowicz, aktor teatralny, filmowy i kabaretowy. Stworzył niezapomniane role w Kabarecie Starszych Panów, radiowych programach dla dzieci, w serialach telewizyjnych: "Wojna domowa", "Czterej pancerni" i "Chłopi" oraz w filmach "Poszukiwany - poszukiwana", "Nie lubię poniedziałku". Trzykrotny laureat Srebrnej Maski w plebiscycie „Expressu Wieczornego” na najpopularniejszych aktorów telewizyjnych w latach 1962-1964. W 1945 roku został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa z powodu pełnienia w harcerstwie służby łączniczej w Armii Krajowej. Bity i szykanowany został oskarżony o działalność antypaństwową i skazany na trzy lata więzienia w zawieszeniu. Został uwolniony na mocy rządowej amnestii. Urodził się 28 września 1930 roku.

1993 - Lecący z Frankfurtu nad Menem należący do Lufthansy Airbus A320 rozbił się i stanął w płomieniach podczas lądowania na lotnisku Okęcie w Warszawie. Zginęli drugi pilot i jeden z pasażerów, a 56 osób odniosło obrażenia. Do wypadku doszło podczas deszczu i silnego wiatru.

1996 - Zmarł Ryszard Pietruski, aktor, dyrektor Operetki Warszawskiej w latach 1978-1988. Znany między innymi z seriali "Czarne chmury" i "Czterdziestolatek", a także filmów "Prawo i pięść", "Rejs" czy "Wakacje z duchami". W czasie II wojny światowej walczył, jako żołnierz 4. Dywizji Piechoty. Brał udział w wyzwoleniu Warszawy i w bitwie o Kołobrzeg. Urodził się 7 października 1922 roku.

2000 - Zmarł Jerzy Giedroyć, założyciel, redaktor i wydawca paryskiej "Kultury", polityk i publicysta. Był wybitną postacią polskiej emigracji i jedną z największych w powojennej historii kraju. Instytut Literacki, którym kierował, publikował też książki i "Zeszyty Historyczne". Na łamach "Kultury" poruszano problematykę polityczno-społeczną, zajmowano się kulturą polską i obcą. W latach 80. niektóre numery pisma były przedrukowywane w kraju w drugim obiegu. Urodził się 27 lipca 1906 roku.

2000 - Zmarła Beah Richards, amerykańska aktorka. Grała między inny mi w filmach i serialach: "Zgadnij kto przyjdzie na obiad", "W upalną noc”, "Narkotykowy kowboj”, "Cudotwórczyni”, "Korzenie: Następne pokolenia”, "Piękna i Bestia” i "Ostry dyżur”. Urodziła się 12 lipca 1920 roku.

2001 - Premiera filmu "Quo vadis" w reżyserii Jerzego Kawalerowicza, na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza. Uroczysta premiera filmu odbyła się w Watykanie z udziałem Jana Pawła II, Jerzego Kawalerowicza i aktorów. Równolegle z wersją kinową wyprodukowano wersję telewizyjną - sześcioodcinkowy miniserial o tym samym tytule. Główne role zagrali: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz i Bogusław Linda. Jest to najdroższa produkcja polskiej kinematografii.

2003 - Obywatele Estonii opowiedzieli się w referendum za przystąpieniem do Unii Europejskiej.

2005 - Zmarł Robert Wise, amerykański reżyser, twórca między innymi filmowej wersji musicalu "West Side Story", wyróżnionej 10. Oscarami oraz nagrodzonego pięcioma Oscarami filmu "Dźwięki muzyki". Urodził się 10 września 1914 roku.

2005 - Zmarł Vladimir Volkoff, pisarz francuski. Jest między innymi autorem książek: "Montaż”, "Dezinformacja: oręż wojny”, "Gość Papieża”, "Spisek”, "Kontrakt”, "Oprawca”. Urodził się 7 listopada 1932 roku.

2007 - Na mocy decyzji papieża Benedykta XVI wyrażonej w motu proprio Summorum Pontificum z 7 lipca 2007 roku, przywrócona została możliwość sprawowania mszy świętej w rycie trydenckim bez wcześniejszej zgody biskupa diecezjalnego.

2008 - 88 osób zginęło w katastrofie samolotu Boeing 737-500 linii lotniczych Aerofłot w pobliżu Permu w Rosji. Lecący z Moskwy samolot rozbił się podczas podchodzenia do lądowania. Żaden z pilotów nie posiadał właściwych uprawnień, a sama maszyna miała wiele usterek.

2010 - Zmarła Maria Probosz, aktorka filmowa i telewizyjna, która zdobyła największą popularność w latach 80. Zagrała między innymi w filmach: "Niech cię odleci mara”, "Przeklęta ziemia”, "Czas dojrzewania”, "Matka Królów” i "Zabij mnie glino”. Urodziła się 7 lutego 1961 roku.

2015 - Po raz pierwszy w historii udało się zarejestrować fale grawitacyjne, czyli przemieszczające się z prędkością światła w próżni odkształcenie w czasoprzestrzeni. Obserwacja została dokonana przez specjalne detektory LIGO w amerykańskich stanach Luizjana i Waszyngton jednocześnie. Zarejestrowane fale grawitacyjne pochodziły ze zderzenia układu dwóch czarnych dziur, do którego doszło ponad miliard lat temu. 3 października 2017 roku amerykańscy naukowcy Rainer Weiss, Barry C. Barish i Kip S. Thorne otrzymali Nagrodę Nobla z dziedziny fizyki za "za decydujący wkład w stworzenie detektora LIGO i obserwację fal grawitacyjnych”.

2015 - Zmarł Fred DeLuca, amerykański przedsiębiorca, współzałożyciel koncernu Subway. Urodził się 3 października 1947 roku

2016 - Zmarła Krystyna Długosz-Kurczabowa, językoznawczyni, specjalizująca się w gramatyce historycznej języka polskiego. Zajmowała się także polskim językiem religijnym i badaniem przekładów biblijnych. Urodziła się 13 kwietnia 1940 roku.

2017 - Halimah Yacob - jako pierwsza kobieta - objęła urząd prezydenta Singapuru.

2018 - Zmarł Maciej Kaziński, śpiewak i multinstrumentalista - wykonawca muzyki dawnej, a także kompozytor, autor tłumaczeń tekstów związanych z muzyką, współtwórca Scholi Teatru Węgajty. Od 2006 był dyrektorem Festiwalu „Pieśń Naszych Korzeni” w Jarosławiu. Urodził się 29 kwietnia 1967 roku.

2019 - Zmarła Barbara Kryżan-Stanojević, językoznawczyni. Była profesorem na Uniwersytecie Zagrzebskim w stolicy Chorwacji oraz w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Zajmowała się głównie socjolingwistyką, glottodydaktyką oraz teorią przekładu. Urodziła się 20 lutego 1947 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarł Andrzej Stalmach, lekkoatleta, olimpijczyk specjalizujący się w skoku w dal, dwukrotny rekordzista Polski. Jako pierwszy Polak przekroczył granicę ośmiu metrów w skoku w dal - osiem metrów i 11 centymetrów - 17 sierpnia 1968. Pięciokrotny mistrz Polski. Dwukrotnie wystąpił na igrzyskach olimpijskich. W Tokio w 1964 zajął ósme miejsce w finale skoku w dal z wynikiem siedem metrów i 26 centymetrów. Powtórzył to miejsce w Meksyku w 1968, gdzie osiągnął wynik siedem metrów i 94 centymetry. Autor książki "Czy warto...". Urodził się 1 maja 1942 roku.

2021 - Zmarł Jan Kucz, rzeźbiarz i pedagog. W 1982 roku reprezentował Polskę na Biennale w Wenecji, w latach 1992-2002 był członkiem Rady Artystycznej Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. Był wykładowcą w pracowni malarstwa w Europejskiej Akademii Sztuk w Warszawie. Jego ważniejsze dzieła to: popiersie Ludwika Zamenhofa w Białymstoku, pomniki Fryderyka Chopina w Dusznikach Zdroju i Wrocławiu oraz pomnik Jana Kochanowskiego w Radomiu. W 2001 roku wyróżniony nagrodą Brata Alberta za pomniki papieża Jana Pawła II i kardynała Wyszyńskiego. Urodził się 10 czerwca 1936 roku.

2022 - Zmarł biskup Rudolf Pastucha, duchowny luterański, biskup ewangelicko-augsburski, zwierzchnik diecezji katowickiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w latach 1981-2002, dawny proboszcz parafii ewangelickiej w Bytomiu-Miechowicach. Urodził się 16 września 1936 roku.

Zobacz także

2024-09-25, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 25 września - Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego. 25 września - Światowy Dzień Rzek. 25 września - Światowy Dzień Farmaceuty. 25… » więcej 2024-09-24, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 24 września - Święto narodowe Republiki Gwinei Bissau - Dzień Niepodległości, obchodzony w rocznicę ogłoszenia niepodległości w 1973 roku. » więcej 2024-09-23, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 23 września - Święto narodowe Arabii Saudyjskiej, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości w 1932 roku. » więcej 2024-09-22, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 22 września - Ostatni dzień Europejskiego Tygodnia Mobilności, trwającego od 16 do 22 września. 22 września - Światowy Dzień Nosorożca. 22 września… » więcej 2024-09-21, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 21 września - Międzynarodowy Dzień Pokoju, oficjalnie ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, w 2001 roku, obchodzony od 1982 roku.. 21 września - Międzynarodowy… » więcej 2024-09-20, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 20 września - Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka, ustanowiony z inicjatywy Rzecznika Praw Dziecka uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej 13 września 2013… » więcej 2024-09-19, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 19 września - Dzień Dzikiej Fauny, Flory i Naturalnych Siedlisk, przypadający w rocznicę przyjęcia Konwencji Berneńskiej z 1979 roku.. 19 września -… » więcej 2024-09-18, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 18 września - Światowy Dzień Monitoringu Wody. 18 września - Międzynarodowy Dzień Geologa. 18 września - Święto narodowe Chile, obchodzonemu w rocznicę… » więcej 2024-09-17, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 17 września - W rocznicę sowieckiej agresji na Polskę w 1939 roku jest obchodzony Światowy Dzień Sybiraka. 17 września - Światowy Dzień Bezpieczeństwa… » więcej 2024-09-16, godz. 05:00 Kartka z kalendarza 16 września - Międzynarodowy Dzień Kardiologii Interwencyjnej. 16 września - Międzynarodowy Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej, ustanowiony przez Zgromadzenie… » więcej
56789
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »