Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-08-22, 01:00 Autor: IAR/K.Sowińskadok.

Kartka z kalendarza

22 sierpnia - Międzynarodowy Dzień Upamiętniający Ofiary Aktów Przemocy ze względu na Religię lub Wyznanie.

22 sierpnia - Światowy Dzień Mleka Roślinnego.

22 sierpnia - Dzień Pracownika Ochrony.
1157 - Wojna polsko-niemiecka: cesarz Fryderyk I Barbarossa przekroczył Odrę i wkroczył na ziemie polskie na czele silnej armii wspomaganej przez posiłki z Czech i Moraw. Powodem wyprawy była interwencja na rzecz wygnanego księcia senioralnego Władysława II Wygnańca.

1485 - Bitwa pod Bosworth Field zakończyła walkę o tron Anglii, która do historii przeszła jako Wojna Dwóch Róż - biała róża była w herbie rodu Yorków, czerwona- Lancasterów. Po śmierci na polu bitwy króla Ryszarda III z dynastii Plantagenetów rodu Yorków - władzę w Anglii objął hrabia Richmond, jako Henryk VII Tudor, dając początek dynastii Tudorów.

1531 - Zwycięstwo wojsk polskich nad armią mołdawską w bitwie pod Obertynem.

1535 - Zmarł Maciej Drzewicki, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski. Podpisał konstytucję "Nihil novi" na sejmie w Radomiu w 1505 roku i dyplom elekcji Zygmunta I Starego na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego na sejmie w Piotrkowie 8 grudnia 1506. Humanista, dla którego biblioteki wykonano pierwszy polski ekslibris, prowadził obszerny dziennik, zachowany dla lat 1499-1515. Urodził się 22 lutego 1467 roku.

1584 - Zmarł Jan Kochanowski, poeta, epoki renesansu, sekretarz królewski na dworze Zygmunta Augusta, przedstawiciel filozofii eklektycznej - stoicyzmu, epikureizmu, renesansowego neoplatonizmu, autor "Pieśni”, "Fraszek”, pierwszego w Polsce dramatu "Odprawa posłów greckich”. Do najbardziej znanych utworów Kochanowskiego należą "Treny”, napisane po śmierci ukochanej córki Urszulki w 1579 roku. Badacze podkreślają, że język i styl Kochanowskiego wywarły największy wpływ na rozwój polskiego języka literackiego w okresie renesansu. Był uważany za jednego z najwybitniejszych poetów epoki w Europie. Urodził się około 1530 roku w Sycynie. 440. rocznica

1647 - Urodził się Denis Papin, francuski fizyk i matematyk, wynalazca napędu parowego, zbudował między innymi wentylator odśrodkowy, piec do topienia szkła, wózek o napędzie parowym i rozpoczął studia nad silnikiem parowym, którego opis podał w 1707 roku - wynalazek przeszedł jednak bez echa. Opracował i zastosował zawór bezpieczeństwa. Zmarł około 1712 roku.

1649 - Powstanie Chmielnickiego: armia kozacko-tatarska przerwała oblężenie Zbaraża. W wyniku ugody twierdzę opuściły broniące jej przez 56 dni wojska polskie. Przed wyjściem z obozu Polacy zniszczyli utworzone wcześniej umocnienia ziemne, by w przyszłości nie mogły być wykorzystane przez Zaporożców. 375. rocznica

1795 - W Paryżu polscy emigranci polityczni założyli organizację niepodległościową Deputacja Polska. Zrzeszała przedstawicieli radykalnego skrzydła emigracji, głosząca hasła zrównania wszystkich stanów i nadania wolności osobistej chłopom. Dążyła do wywołania zbrojnego powstania na okupowanych ziemiach polskich i przeprowadzenia tam rewolucji społecznej, w oparciu o pomoc rewolucyjnej Francji. Głównymi działaczami byli: Franciszek Ksawery Dmochowski, ksiądz Jędrzej Mejer i Józef Pawlikowski.

1832 - Zmarł Wojciech Jerzy Boduszyński, profesor na Uniwersytecie Jagiellońskim, wykładał patologię, terapię ogólną, farmakologię i historię medycyny. Jako pierwszy w Polsce zastosował szczepienia ochronne przeciw ospie. Urodził się 22 kwietnia 1768 roku.

1851 - Amerykański jacht "America” wygrał regaty wokół wyspy Wight - był to początek regat o Puchar Ameryki, najstarszej rozgrywanej do dziś imprezy sportowej. Jedyną nagrodą w regatach jest przechodni puchar, ufundowany przez Royal Yacht Squadron w 1851 roku, a nazywany Świętym Graalem lub żartobliwie Starym Dzbankiem. W pierwszych zawodach wystartowało kilkanaście załóg. Poza jachtami zgłoszonymi do wyścigu płynęło jeszcze około 100 jednostek z widzami, a wśród nich jacht królewski z królową Wiktorią na pokładzie.

1857 - Krach na nowojorskiej giełdzie. Mimo, że recesja trwała krótko i nastąpił po niej okres szybkiego wzrostu gospodarczego, to w jej następstwie zbankrutowało około pięciu tysięcy przedsiębiorstw. Zwiększone bezrobocie doprowadziło też do protestów.

1860 - Urodził się Paul Nipkow, kaszubski inżynier, twórca wynalazku nazwanego tarczą Nipkova - urządzenia do mechanicznego wybierania obrazu telewizyjnego stanowiącego podstawowy element pierwszych telewizorów i kamer telewizyjnych, który umożliwił powstanie współczesnej telewizji. Wynalazek trafił do niemieckiego urzędu patentowego w styczniu 1884 roku. Do 1938 roku Nipkow był jedynym posiadaczem potwierdzonego wynalazku związanego z technologią przekazu obrazu na odległość, patent ten nigdy jednak nie został wykorzystany komercyjnie. Zmarł 24 sierpnia1940 roku.

1862 - Urodził się Claude Achille Debussy, francuski kompozytor. Był twórcą nowego stylu, zwanego impresjonizmem muzycznym. Zasłynął, jako autor utworu symfonicznego "Popołudnie fauna", oper "Peleas i Melizanda" oraz misterium "Męczeństwo świętego Sebastiana". Zmarł 25 marca 1918 roku.

1864 - I Konwencja Genewska - określała, w jaki sposób toczące wojnę państwa powinny postępować z chorymi i rannymi żołnierzami - bez względu na to, po której stronie żołnierze ci walczą. Był to początek istnienia Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. 160. rocznica

1877 - Urodził się Stefan Ossowiecki, inżynier zajmujący się zjawiskami paranormalnymi, uważany za jasnowidza. Seanse z jego udziałem cieszyły się wielką popularnością i bywały na nich znane osobistości, takie jak Ignacy Paderewski czy Józef Piłsudski. Stefan Ossowiecki jest autorem książki "Świat mego ducha". Zginął 5 sierpnia 1944 roku podczas Powstania Warszawskiego.

1890 - Urodził się Floyd Henry Allport, amerykański psycholog, twórca eksperymentalnej psychologii społecznej. Jego zainteresowania badawcze były skupione na zjawiskach: opinii publicznej, postaw moralnych, plotek i ludzkiego zachowania. Jest prekursorem metodologii ankietowej i eksperymentalnej eksplorującej te zjawiska. Zmarł 15 października 1979 roku.

1891 - Zmarł Jan Neruda, czeski pisarz, autor między innymi "Opowiadań ze Starej Pragi”, uważany za prekursora czeskiego odrodzenia kulturalnego z końca XIX wieku. Urodził się 9 lipca 1834 roku.

1898 - Urodził się Henryk Łowmiański, historyk, mediewista, badacz wczesnych dziejów Słowiańszczyzny, Polski i Litwy. Profesor Uniwersytetu w Poznaniu, członek Polskiej Akademii Nauk, autor licznych prac naukowych. Autor monumentalnej monografii "Początki Polski". Zmarł 4 września 1984 roku.

1898 - Urodziła się Irena Tuwim, poetka i tłumaczka, autorka zbiorów wierszy dla dzieci oraz przekładów z literatury angielskiej "Kubusia Puchatka” i "Chatki Puchatka”, baśni braci Grimm, książek o Myszce Miki i Królewnie Śnieżce Walta Disneya. Wydała zbiór wierszy "Wiersze wybrane”. Siostra Juliana Tuwima. Po wybuchu II wojny światowej wyjechała do Rumunii, następnie do Francji i Wielkiej Brytanii. Po 1945 roku zamieszkała w Stanach Zjednoczonych, gdzie jej mąż pracował, jako attache ambasady PRL. W 1947 wrócili do Polski. Zmarła 7 grudnia 1987 roku.

1902 - Urodziła się Leni Riefenstahl, niemiecka aktorka i reżyserka filmowa, znana z nowatorskiej estetyki. Występowała w filmach, ale przede wszystkim zajęła się reżyserią. Jej dziełami są filmy propagandowe sławiące reżim nazistowski: "Triumf woli”, "Święto narodów”, "Zwycięstwo wiary” i "Olimpiada”. Kręciła też dziennik kampanii wojskowej w Polsce we wrześniu 1939 roku. Po wojnie odsunięta od filmu, zajęła się fotografią. Zmarła 8 września 2003 roku.

1903 - Zmarł Menotti Garibaldi, syn Giuseppe Garibaldiego, generał polski i włoski, bojownik o zjednoczenie Włoch. W 1863 roku czynił bezskuteczne starania, by zorganizować Legion Włoski, który miał wesprzeć Powstanie Styczniowe. Urodził się 16 września 1840 roku.

1904 - Urodził się Deng Xiaoping, chiński polityk, w latach 1978-1989 faktyczny przywódca Chin. Podjął decyzję o stłumieniu siłą pokojowych wystąpień studentów na placu Tiananmen w 1989 roku. Zmarł 19 lutego 1997 roku. 120. rocznica

1908 - Urodził się Henri Carter-Bresson, francuski fotograf, jeden z najwybitniejszych fotoreporterów XX wieku, twórca koncepcji tak zwanego decydującego momentu, która w znaczący sposób wpłynęła na rozwój nowoczesnego reportażu. Był współzałożycielem słynnej agencji fotograficznej "Magnum” wraz z Robertem Capą, Davidem Seymourem i George’em Rodgerem. Zmarł 3 sierpnia 2004 roku.

1913 - Zmarł Aleksander Jabłonowski, historyk, etnograf, kartograf, podróżnik, uczestnik powstania styczniowego. Badacz dziejów Rusi, wspólnie z Adolfem Pawińskim wydawca "Źródeł dziejowych”. Członek Akademii Umiejętności i prezes Warszawskiego Towarzystwa Naukowego. Urodził się 19 kwietnia 1829 roku.

1914 - Urodził się Bronisław Zieliński, tłumacz literatury amerykańskiej, krytyk literacki i eseista, przekładał między innymi działa: Ernesta Hemingwaya, Trumana Capote’a, Josepha Conrada i Johna Steinbecka. Autor wspomnień "Dziennik z pobytu u Ernesta Hemingwaya”. Żołnierz Armii Krajowej, który po wojnie był więziony. Zmarł 12 marca 1985 roku. 110. rocznica

1915 - Urodził się Edward Szczepanik, ekonomista, więzień sowieckich łagrów, oficer 2. Korpusu Polskiego, ostatni premier RP na uchodźstwie w Londynie w latach 1986-1990. Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę był internowany na Litwie, po okupacji Litwy przez Armię Czerwoną i aneksji państwa litewskiego przez ZSRR aresztowany przez NKWD. Od 1940 do 1942 był więźniem sowieckich obozów w Kozielsku i na Półwyspie Kolskim. Po uwolnieniu w konsekwencji wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i układu Sikorski-Majski, znalazł się w szeregach armii Andersa. Brał udział w bitwie o Monte Cassino, Anconę i Bolonię, był jednym z pierwszych żołnierzy Korpusu wkraczających do Bolonii. Po 1945 przebywał na uchodźstwie. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie i jego prezesem w latach 1981-2003. Zmarł 11 października 2005 roku.

1917 - Urodził się John Lee Hooker, amerykański muzyk bluesowy, który wywarł duży wpływ na debiutujące w latach 60. XX wieku zespoły, między innymi: The Rolling Stones, The Doors i The Animals. Do najbardziej znanych utworów John Lee Hooker’a należą "Boogie Chillen” oraz "Boom Boom”. Kompozytor muzyki do filmów, między innymi "Koloru purpury" Stevena Spielberga. Zmarł 21 czerwca 2001 roku.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: zwycięstwo wojsk polskich w bitwie białostockiej. 1. pułk piechoty Legionów rozbił wycofujące się spod Warszawy oddziały rosyjskiej armii. Podczas walk ulicznych polskich żołnierzy wsparła ludność cywilna. Straty polskie to 209 poległych i rannych a sowieckie to przeszło 600 poległych i rannych, 8200 jeńców, 22 działa, 147 ckm-ów, samolot i trzy pociągi wyładowane bronią, zapasami i sprzętem.

1920 - Zmarł Józef Marjański, działacz niepodległościowy i socjalistyczny, żołnierz Polskiej Organizacji Wojskowej i oficer legionów Józefa Piłsudskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. Zginął podczas bitwy białostockiej. W czasie trudnych walk Marjański kilkukrotnie okazał się postacią kluczową, podrywając do walki walczące ze znacznie liczniejszym przeciwnikiem polskie oddziały. Zginął osłaniając wycofujący się sztab dywizji. Marszałek Piłsudski mówił o nim "pierwszy z dzielnych". Odznaczony pośmiertnie orderem Virtuti Militari oraz Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Urodził się 10 sierpnia 1892 roku.

1922 - Zmarł Michael Collins, bohater walk o niepodległość Irlandii, przywódca partii Sinn Fein i twórca Irlandzkiej Armii Republikańskiej, prezydent Irlandii w latach 1921-1922. Urodził się 16 października 1890 roku.

1922 - Urodził się Jan Sadowski, żołnierz AK, po wojnie należał do konspiracji antykomunistycznej. Członek zrzeszenia WiN, dowódca oddziału partyzanckiego działającego na Suwalszczyźnie i Mazurach. Posługiwał się pseudonimami konspiracyjnymi: Blady, Jędrycki lub Jędrzycki i Komar. Zginął 21 czerwca 1951.

1924 - Urodził się Andrzej Markowski, dyrygent i kompozytor, jako pierwszy wykorzystał muzykę elektroniczną w muzycznych ilustracjach filmów eksperymentalnych. Autor utworów orkiestrowych, instrumentalnych i rozrywkowych. Podczas II wojny światowej był żołnierzem AK i brał udział w Powstaniu Warszawskim. Był autorem okupacyjnych piosenek. Zmarł 30 października 1986 roku. 100. rocznica

1929 - Niemiecki statek pasażerski "Bremen" zdobył błękitną wstęgę Atlantyku, przyznawaną za najszybszy rejs z Europy do Nowego Jorku. Utracił ją w 1933 roku na rzecz włoskiego liniowca "Rex". 95. rocznica

1932 - Zmarł Jan Zaleski, chemik, profesor chemii farmaceutycznej i toksykologicznej uniwersytetów w Piotrogrodzie i w Warszawie, twórca nowej metody otrzymywania heminy. Urodził się 8 marca 1869 roku.

1935 - Urodził się Longin Pastusiak, polityk lewicowy, historyk i politolog, amerykanista, senator i marszałek Senatu V kadencji. Przez 30 lat pracownik Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. W 1961 przystąpił do PZPR i pozostał w niej, aż do samorozwiązania się partii w 1990. Autor licznych publikacji z zakresu historii: "Szkice o polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych”, "Polacy w zaraniu Stanów Zjednoczonych” i "Anegdoty prezydenckie”.

1935 - Urodził się Jerzy Wojciech Borejsza, publicysta i historyk specjalizujący się w historii Polski i Europy XIX i XX wieku, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Zajmował się między innymi: powstaniem styczniowym, socjalizmem europejskim w XIX wieku i europejskimi totalitaryzmami. W 1968 roku w ramach represji pomarcowych zatrzymano wnioski o jego docenturę i profesurę. W 1975 roku został usunięty z Uniwersytetu Warszawskiego za wygłoszenie wykładu na temat agresji ZSRR na Finlandię. Zmarł 28 lipca 2019 roku.

1935 - Urodziła się Annie Proulx, amerykańska pisarka i dziennikarka. Jej druga książka, "Kroniki portowe", zdobyła Nagrodę Pulitzera w kategorii fikcja literacka i National Book Award w 1994 roku. Ta książka, jak i opowiadanie "Tajemnica Brokeback Mountain" zostały zekranizowane. Jest laureatką PEN/Faulkner Award for Fiction za pierwszą powieść, "Pocztówki".

1940 - Urodziła się Valerie Harper, amerykańska aktorka. Zagrała między innymi w filmach: "Taniec pod księżycem”, "Mary i Roda”, "Żegnaj supermamo” i "Prawie doskonali”. Działaczka charytatywna i członkini Ruchu Wyzwolenia Kobiet. W latach 80. współtworzyła organizację charytatywną L.I.F.E. zajmującą się dokarmianiem potrzebujących ludzi w Los Angeles. Zmarła 30 sierpnia 2019 roku.

1941 - W Krakowie rozpoczął działalność podziemny Teatr Słowa, zwany też Teatrem Rapsodycznym, którego działalność była formą walki i przejawem oporu duchowego wobec okupanta. Jednym z aktorów był Karol Wojtyła, przyszły papież Jan Paweł II, a od 2014 roku - święty Kościoła katolickiego. Teatr stworzył styl podniosłej recytacji, a podstawą artystycznego przekazu było słowo. W repertuarze znalazły się między innymi "Król-Duch" i "Beniowski" Juliusza Słowackiego, "Hymny" Jan Kasprowicza i "Pan Tadeusz" Mickiewicza.

1941 - Zbiorowy mord na blisko 90 żydowskich dzieciach i niemowlętach, przetrzymywanych w opuszczonym budynku bez wody i jedzenia oraz jakiejkolwiek opieki w Białej Cerkwi w Ukrainie. Najstarsze z więzionych dzieci miało siedem lat. Na wykonawców zbrodni żołnierze SS wyznaczyli ukraińskich milicjantów na służbie niemieckiej. Masakrę dzieci próbował powstrzymać oficer Wehrmachtu, a zarazem członek konspiracji antyhitlerowskiej - ale jego interwencja, choć opóźniła egzekucję, była nieskuteczna.

1941 - Urodził się Andrzej Zakrzewski, historyk, polityk, minister kultury i dziedzictwa narodowego w latach 1999-2000. W latach 1991-1995 pracował w Kancelarii Prezydenta RP Lecha Wałęsy na stanowiskach podsekretarza stanu, sekretarza stanu i ministra stanu. Zmarł 10 lutego 2000 roku. Pośmiertnie został odznaczony został Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

1942 - W mieście Rożyszcze na Wołyniu niemieccy żołnierze i ukraińska policja rozstrzelali około trzech tysięcy żydowskich mieszkańców miejscowego getta. Kilkuset Żydów zdołało uciec wzniecając pożar getta, jednak około 400 z nich ukraińscy policjanci wyłapali i rozstrzelali.

1943 - Zginął Engelbert Guzdek, polski volksdeutsch, kolaborant, zbrodniarz wojenny, zwany "Katem Powiśla" oraz "Krwawym upiorem". Uczestniczył między innymi w zamordowaniu ponad 90 Romów w Szczurowej w lipcu 1943 roku. Według świadków do każdej z ofiar strzelał osobiście, by móc się pochwalić, że przekroczył już liczbę tysiąca zabitych osób. Zginął w niejasnych okolicznościach, według jednej z wersji postrzelony przypadkowo przez pijanego kolegę. Urodził się 29 października 1909 roku.

1943 - Na duńską wyspę Bornholm spadła testowa niemiecka bomba latająca V1, której zdjęcia lub rysunki zostały przekazane Brytyjczykom. Była to pierwsza informacja wywiadowcza o wyglądzie tego pocisku. Z powodu ataków pociskami V-1 zginęło w Anglii około 5,5 tysiąca osób, a 16 tysięcy zostało rannych.

1944 - 22. dzień Powstania Warszawskiego. Na Starym Mieście powstańcy toczą walki o każdy dom. Oddziały Niemców wdarły się do Arsenału, na Bielańską, Tłomackie, Nalewki. Zajęły teren od ulicy Żoliborskiej do Gęsiej. Wieczorem rozpoczął się atak oddziałów powstańczych batalionu "Ruczaj" na gmach małej PAST-y, który został zdobyty nad ranem 23 sierpnia. W walkach poległo wielu powstańców, w tym żołnierze AK: Jerzy Chełstowski, Stanisław Kacprzak, Stanisław Kozicki, Bolesław Matulewicz, Kazimierz Milewski, Jan Reutt, Stanisław Sadkowski, Jerzy Wypych oraz adwokat, dyplomata i polityk okresu międzywojennego Stanisław Patek, który zmarł w szpitalu od ran odniesionych po wybuchu bomby. 80. rocznica

1944 - W niemiecki obozie zagłady w Dachau zmarł Franciszek Dachtera, kapelan wojskowy, błogosławiony Kościoła katolickiego. W grudniu 1942 został skierowany na tak zwane doświadczenia medyczne, którymi kierował Klaus Schilling. Został zarażony ciężkimi chorobami zakaźnymi, uszkadzającymi organy wewnętrzne, ponadto prawdopodobnie wstrzyknięto mu trujący zastrzyk, który był bezpośrednią przyczyną śmierci. Jego zwłoki spalono. W 1999 został przez Jana Pawła II ogłoszony błogosławionym, w grupie 108 Polaków - męczenników z okresu II wojny światowej. Urodził się 22 września 1910 roku. 80. rocznica

1944 - Zginął Włodzimierz Pietrzak, pisarz, krytyk literacki, współpracownik tygodnika "Prosto z mostu”, żołnierz Powstania Warszawskiego, autor szkiców literackich: "Rachunek z dwudziestolecia" i "Miscellanea Krytyczna", wierszy - "Prawo drapieżne" i powieści - "Lot jaskółek". Urodził się 7 lipca 1913 roku. 80. rocznica

1944 - Zmarł Lucjan Szenwald, poeta związany z grupa literacką "Kwadryga”, kronikarz I Dywizji Piechoty imienia Tadeusza Kościuszki, z którą uczestniczył w bitwie pod Lenino, autor zbiorów poezji: "Z ziemi gościnnej do Polski”, "Wiersze żołnierskie”, "Młodość niezwyciężona”. Autor tekstu powszechnie znanej do dziś piosenki "Niech żyje wojna”, śpiewanej po wojnie przez Stanisława Grzesiuka, a obecnie przez Macieja Maleńczuka. Urodził się 13 marca 1909 roku. 80. rocznica

1945 - Założono Polskie Stronnictwo Ludowe. PSL powstało z przekształcenia Stronnictwa Ludowego "Roch” - organizacji działającej w podziemiu podczas II wojny światowej. Na prezesa wybrano Wincentego Witosa, wiceprezesem został Stanisław Mikołajczyk. Wokół Polskiego Stronnictwa Ludowego skupiły się wszystkie siły opozycyjne wobec komunistów, którzy obejmowali władzę. Stało się ono głównym przedmiotem ataków z ich strony, gdyż odrzucało dyktaturę proletariatu i kierowniczą rolę partii robotniczej. Program PSL opierał się na założeniach ideologii agraryzmu i propozycji pośredniej formy ustrojowej pomiędzy kapitalizmem a socjalizmem. Partia istniała do 1949, a na jej gruzach powołano Zjednoczone Stronnictwo Ludowe.

1945 - Urodził się David Chase, właściwie David Henry DeCesare, amerykański scenarzysta, reżyser i producent filmowy pochodzenia włoskiego. Największą sławę przyniosło mu stworzenie serialu "Rodzina Soprano", który opisuje mafię z New Jersey. Serial miał swoją premierę w 1999 i od razu zyskał wielką popularność. W 1978 zdobył swoją pierwszą nagrodę Emmy za najlepszą serial dramatyczny "Prywatny detektyw Jim Rockford". W 2005 otrzymał specjalną nagrodę imienia Edgara Allana Poe za całokształt twórczości.

1946 - Urodził się Stanisław Syrewicz, kompozytor, pianista, reżyser teatralny, autor muzyki do spektakli teatralnych, programów telewizyjnych i filmów. Skomponował muzykę do ponad 100 filmów współpracując między innymi z Johnem Frankenheimerem, Kenem Russellem, Andrzejem Żuławskim i Jerzym Skolimowskim. Muzyka do filmu "Stalin" otrzymała prestiżową ACE AWARD w Stanach Zjednoczonych, a muzyka z filmu "The Choir" pozostawała przez wiele tygodni na pierwszej pozycji listy przebojów muzyki poważnej w Wielkiej Brytanii, Australii oraz dotarła do czwartego miejsca na "Pop List" w Wielkiej Brytanii, otrzymując status Złotej Płyty. Skomponował też wiele piosenek pop, między innymi "Śpiewać każdy może" "To nie ja byłam Ewą".

1948 - W więzieniu przy ulicy Montelupich w Krakowie wykonano wyrok śmierci na Josefie Buehlerze, niemieckim nazistowskim zbrodniarzu, sekretarzu stanu rządu Generalnego Gubernatorstwa, zastępcy Hansa Franka. Współodpowiedzialny za niszczenie i grabienie mienia i kultury narodu polskiego, deportacje na roboty przymusowe do III Rzeszy, a także politykę eksterminacyjną. Domagał się jak najszybszego rozwiązania kwestii żydowskiej na terenie GG. Urodził się 16 lutego 1904 roku.

1948 - Urodził się Peter James, angielski twórca thrillerów i powieści kryminalnych. Jego książki zostały przetłumaczone na około 30 języków. Większość z nich trafiła na listy bestsellerów. Pisarz uczestniczył, jako obserwator w pracy policji hrabstwa Sussex w rodzinnym Brighton. Brał udział w oględzinach miejsc zbrodni, sekcjach zwłok oraz przesłuchaniach przestępców. Jest też scenarzystą i producentem filmów: "Kupiec wenecki" z Alem Pacino, czy też "Most przeznaczenia" z Robertem De Niro.

1949 - Urodził się Andrzej Precigs, aktor filmowy i teatralny, reżyser dubbingu. Grał między innymi w filmach: "150 na godzinę", "Jeszcze słychać śpiew i rżenie koni", "Trzy kolory: Biały” i "Gry uliczne", "Nad Niemnem". Wystapił też w serialach "M jak miłość", "Czas honoru". Zmarł 26 sierpnia 2023 roku. 75. rocznica

1949 - Urodził się Kazimierz Wóycicki, działacz opozycji demokratycznej, redaktor "Więzi" i niezależnego "Głosu", członek Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie. Od 1980 roku doradca NSZZ "Solidarność", internowany w stanie wojennym, sekretarz Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ "Solidarność" w latach 1988-1990, w latach 2004-2008 dyrektor szczecińskiego oddziału IPN, autor wielu publikacji dotyczących relacji polsko-niemieckich. We wrześniu 2016 został wiceprzewodniczącym Partii Demokratycznej - demokraci.pl. 75. rocznica

1953 - Urodził się Konstanty Gebert, pseudonim Dawid Warszawski, pisarz, tłumacz, publicysta "Gazety Wyborczej", założyciel i redaktor naczelny miesięcznika o tematyce żydowskiej "Midrasz". Współpracownik Komitetu Obrony Robotników, a następnie Komitetu Samoobrony Społecznej "KOR"; redaktor podziemnego pisma "KOS".

1958 - Zmarł Roger Martin du Gard, francuski pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1937 roku. Zasłynął głównie cyklem powieściowym ''Rodzina Thibault''. Z wykształcenia był archiwistą paleografem, czyli badaczem rozwoju pisma w procesie historycznym. Urodził się 23 marca 1881 roku.

1961 - Urodził się Cezary Żak, aktor. Grał między innymi w filmach: "Polska śmierć”, "Cwał”, "Daleko od siebie”, "Wielka forsa”, "Ostatni raz” oraz w serialach "Ranczo", "Miodowe lata" i "Ludzie Chudego". Grał w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu, Teatrze imienia Norwida w Jeleniej Górze i Teatrze Powszechnym w Warszawie. Przez cztery lata razem z Tadeuszem Drozdą występował w kabarecie "Drozda Show".

1963 - Urodziła się Tori Amos, amerykańska piosenkarka, pianistka. Śpiewa, grając na fortepianie, przy akompaniamencie sekcji rytmicznej, elektrycznych gitar i niekiedy sekcji smyczkowej. Jej utwory charakteryzują się metaforycznym przesłaniem i osobistym wydźwiękiem.

1964 - Urodził się Mats Wilander, szwedzki tenisista, czołowy zawodnik świata w drugiej połowie lat 80., zwycięzca 33 turniejów w grze pojedynczej, w tym siedmiu wielkoszlemowych, trzykrotny zdobywca Pucharu Davisa. Od wielu lat pracuje, jako komentator telewizyjny i ekspert tenisa. 60. rocznica

1968 - Papież Paweł VI rozpoczął pielgrzymkę w Bogocie, w Kolumbii. Była to pierwsza papieska podróż apostolska do Ameryki Łacińskiej. Paweł VI uczestniczył w Światowym Kongresie Eucharystycznym, spotkał się z wiernymi oraz duchownymi w Kolumbii, tamtejszymi władzami państwowymi oraz przedstawicielami społeczności żydowskiej.

1971 - Urodził się Richard Armitage, brytyjski aktor telewizyjny, filmowy i teatralny. Absolwent London Academy of Music and Dramatic Art. Znany, jako Guy z Gisborn z serialu "Robin Hood" oraz z ekranizacji powieści "Hobbit", w której wystąpił, jako Thorin Dębowa Tarcza.

1974 - Zmarł Eugeniusz Felicjan Kwiatkowski, inżynier chemik, polityk i działacz gospodarczy. W latach 1935-1939 minister skarbu i wicepremier do spraw gospodarczych. Był autorem planu rozwoju gospodarki morskiej i rozbudowy Gdyni, współtwórcą planu budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego. W 1948 roku został odsunięty od działalności publicznej i przeniesiony na przymusową emeryturę z administracyjnym zakazem pobytu na Wybrzeżu i w Warszawie. Urodził się 30 grudnia 1888 roku. 50. rocznica

1978 - Zmarł Jomo Kenyatta, prezydent Kenii, jeden z pierwszych w Afryce bojowników o wyzwolenie spod kolonializmu, rzecznik idei panafrykańskich. Walczył z antagonizmami plemiennymi i rasowymi, zdołał przekonać zagraniczny kapitał do inwestowania w Kenii. Urodził się 20 października 1891 roku.

1980 - Rozmowy szczecińskiego Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z Komisją Rządową. Straż Robotnicza zatrzymała i przekazała MO kolejnych trzech dziennikarzy BBC, którzy filmowali bramę stoczni. W sierpniu 1980 roku doszło w Szczecinie do masowych protestów robotniczych przeciwko błędom w zarządzaniu PRL przez kierownictwo PZPR i rządu. Łącznie w proteście wzięło udział 360 przedsiębiorstw i instytucji. 30 sierpnia doszło do podpisania tak zwanego porozumienia szczecińskiego.

1980 - Zmarł James Smith "Mac” McDonnell, amerykański inżynier, konstruktor i producent samolotów, pionier lotnictwa. Założyciel przedsiębiorstwa McDonnell Aircraft Corporation, współtwórca późniejszego koncernu McDonnell Douglas. Jego przedsiębiorstwo szybko się rozwijało, do czego w znacznym stopniu przyczynił się wybuch II drugiej wojny światowej. Początkowo realizowała głównie zlecenia innych zakładów lotniczych, ale z czasem stała się głównym dostawcą myśliwców dla Sił Zbrojnych Stanów Zjednoczonych. Uzyskał zamówienia US Navy na projekt i budowę pierwszego myśliwca odrzutowego na potrzeby lotniskowców. Urodził się 9 kwietnia 1899 roku.

1982 - Zmarł Jan Henryk (de) Rosen, artysta malarz, autor malowideł ściennych. Jest autorem fresków nowotestamentalnych w katedrze ormiańskiej we Lwowie oraz z szeregu dzieł plastycznych o tematyce sakralnej w kościołach w USA, gdzie wyemigrował. Urodził się 25 lutego 1891 roku.

1986 - Zmarł Jerzy Choróbski, neurochirurg i neurofizjolog, organizator na Uniwersytecie Warszawskim pierwszej w Polsce kliniki neurochirurgicznej. Odkrył włókna nerwowe powodujące rozszerzanie się naczyń krwionośnych mózgu. W czasie II wojny światowej pracował, jako chirurg w Warszawie i Otwocku, udzielając pomocy również pacjentom żydowskim. W czasie Powstania Warszawskiego prowadził szpital polowy przy ulicy Chmielnej. Urodził się 22 listopada 1902 roku.

1988 - Początek strajków w Stoczni Gdańskiej, Hucie Stalowa Wola i Zakładach Cegielskiego w Poznaniu. Czesław Kiszczak, minister spraw wewnętrznych w wystąpieniu telewizyjnym zagroził powtórzeniem represji takich, jak w czasie stanu wojennego, w przypadku kontynuacji strajków. Miałaby być wprowadzona godzina milicyjna i inne nadzwyczajne środki. Według historyków tajny rozkaz o wprowadzeniu stanu wyjątkowego Czesław Kiszczak wydał już w kwietniu 1988, a przygotowania do takiego rozwiązania były kontynuowane jeszcze w 1989 roku.

1990 - Rozpoczęła nadawanie pierwsza w ZSRR prywatna stacja radiowa Echo Moskwy. Rozgłośnia zyskała dużą popularność w czasie tak zwanego puczu moskiewskiego w 1991 roku. Echo Moskwy było jedną z niewielu stacji radiowych, które wystąpiły przeciw puczystom. Większość programów jest tworzona na podstawie pytań nadesłanych przez słuchaczy. Stacja ma charakter informacyjno-publicystyczny.

1999 - W Sopocie odbył się jedyny polski koncert Whitney Houston. Ta nieżyjąca już amerykańska piosenkarka muzyki pop i rhythm and blues, aktorka, producentka filmowa i muzyczna, aranżerka, autorka piosenek i modelka była najczęściej nagradzaną artystką muzyczną w dziejach. Została uznana przez magazyn "Rolling Stone" za jedną ze stu najlepszych gwiazd muzyki wszech czasów. Whitney Houston urodził się 9 sierpnia 1963, a zmarła 11 lutego 2012 roku. 25. rocznica

2000 - Zmarł Stanisław Sikora, rzeźbiarz i medalier, poeta i sportowiec, autor licznych pomników, rzeźb, medali i tablic pamiątkowych, uczestnik ponad 400 wystaw, krajowych i zagranicznych. W 1979 roku stworzył pierwszy w Polsce medal poświęcony Janowi Pawłowi II, autor pomników, między innymi: "Pomordowani” w Mauthausen, "Światowid” w Kopenhadze i kompozycji "Polska” w Londynie. Urodził się 17 listopada 1911 roku.

2004 - Zmarł Ota Szik, czeski ekonomista, jedna z legend Praskiej Wiosny 1968 roku, kiedy był wicepremierem odpowiedzialnym za reformę gospodarczą. Po upadku Praskiej Wiosny, uznany za rewizjonistę, zmuszony do odejścia z rządu, wyemigrował, osiadając w Szwajcarii. Urodził się 11 listopada 1919 roku. 20. rocznica

2004 - Z Munch-museet w Oslo skradziono obrazy Edvarda Muncha "Krzyk" i "Madonna". Dzieła sztuki zostały wyniesione w biały dzień na oczach sterroryzowanych bronią strażników i widzów. Podczas procesu osób podejrzanych o napad pojawiły się podejrzenia, że obraz zniszczono, jako niezbywalny na czarnym rynku. "Krzyk" wartości około 54 milionów euro, został odnaleziony po dwóch latach, 31 sierpnia 2006 roku. 20. rocznica

2007 - Zmarł Jacek Chmielnik, aktor, reżyser teatralny, znany między innymi z filmów Juliusza Machulskiego: "Vabank" i "Kingsajz". Urodził się 31 stycznia 1953 roku.

2010 - Zmarł Michel Montignac, francuski pracownik firm farmaceutycznych, który nie mając formalnego wykształcenia, ale wykorzystując dostęp do wyników badań, w latach 80. powiązał otyłość z funkcjonowaniem trzustki i opracował odchudzającą dietę niskoglikemiczną. Jego poradnik "Jeść, aby schudnąć” sprzedał się w 16 milionach egzemplarzy i był przetłumaczony na 25 języków. Urodził się 19 września 1944 roku.

2010 - Katastrofa górnicza w Copiapó: po siedmiu nieudanych próbach ratownicy wydrążyli tunel komunikacyjny, którym dostarczono zasypanym 5 sierpnia 33 chilijskim górnikom tlen, wodę i pożywienie. Górnicy przetrwali pod ziemią rekordowy okres 70 dni. Właściwa akcja ratownicza rozpoczęła się 12 października po wcześniejszym wydrążeniu odpowiedniego tunelu. 13 października zostali przetransportowani na powierzchnię w specjalnej kapsule ratowniczej.

2011 - Zmarł Andrzej Urbanowicz, malarz i grafik, związany ze artystycznym środowiskiem Katowic, gdzie był jednym z założycieli "Tajnej Kroniki Grupy Pięciu Osób”, interesował się magią i okultyzmem, co znajdowało odbicie w jego twórczości. Jest uważany za ikonę polskiego undergroundu artystycznego. Jego prace są zgromadzone w muzeach na całym świecie. Urodził się w 1938 roku.

2011 - Zmarła Ruta Sakowska, historyk, w latach 1958-2011 pracownik naukowy Żydowskiego Instytutu Historycznego, zajmowała się Holokaustem, specjalistka dziejów getta warszawskiego, badaczka i edytorka materiałów z Archiwum Ringelbluma. Wprowadziła i uzasadniła dla historii getta pojęcie ewolucji form oporu: od oporu cywilnego do zbrojnego. Autorka pracy "Ludzie z dzielnicy zamkniętej - z dziejów Żydów w Warszawie w latach okupacji hitlerowskiej”. Urodziła się 29 lipca 1922 roku.

2015 - W Ziębicach w województwie dolnośląskim padła rekordowa wówczas wygrana w Lotto - 35 milionów 234 tysiące 116 złotych i 20 groszy. Rok później mieszkaniec miejscowości Skrzyszów w województwie małopolskim wygrał o około 1,5 miliona złotych więcej. Najwyższa wygrana we wszystkich grach losowych w Polsce padła 10 maja 2019 roku w Eurojackpot i wyniosła 193 miliony 396 tysięcy 500 złotych.

2015 - Zabytkowy myśliwiec odrzutowy Hawker Hunter spadł podczas pokazów lotniczych w hrabstwie West Sussex w południowo-wschodniej Anglii na drogę szybkiego ruchu. Samolot zderzył się z kilkoma samochodami. Zginęło 11 osób, a 16, w tym pilot, zostało rannych.

2017 - Zmarł John Abercrombie, amerykański gitarzysta jazzowy, grający jazz fusion i post bop. Tworzył albumy solowe, ale często był zapraszany także do współpracy z innymi muzykami, jak Billy Cobham, Jack DeJohnette, Michael Brecker czy Randy Brecker. Urodził się 16 grudnia 1944 roku.

2018 - Zmarła Hanna Kamińska, spikerka radiowa i lektorka. Z Polskim Radiem związana była w latach 1965-1988. Debiutowała przy realizacji audycji "Omnibusem po Edisonie" Jacka Kunickiego. Za swoją pracę radiową została uhonorowana Złotym Mikrofonem. Po zakończeniu kariery radiowej pracowała przy realizacji audiobooków. Urodziła się 14 czerwca 1936 roku.

2019 - W Tatrach doszło do tragicznej w skutkach burzy. W wyniku rażenia piorunami śmierć poniosło pięć osób, a ponad 150 zostało rannych. Najwięcej ofiar spowodował piorun, który uderzył w skały i łańcuchy w pobliżu krzyża na Giewoncie. Wielu turystów doznało porażenia, gdy trzymali się metalowych łańcuchów, ponadto prąd przepłynął po mokrych skałach. Zginęły tam cztery osoby. W akcję ratunkową zaangażowanych było około 180 ratowników. Rannych przez kilka godzin przewożono do szpitali śmigłowcami. 5. rocznica

2020 - Zmarła Józefa Hennelowa, dziennikarka związana z "Tygodnikiem Powszechnym" w latach 1948-2012, posłanka na Sejm od 1989 do 93 roku. W czasie II wojny światowej należała do Szarych Szeregów. W czasach PRL współpracowała z Polskim Porozumieniem Niepodległościowym. Od 1956 należała do Klubu Inteligencji Katolickiej w Krakowie. Działała też w Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich. Urodziła się 1 kwietnia 1925 roku.

2020 - Dziewięć osób zginęło, a siedem zostało rannych w zderzeniu busa z autokarem w Kleszczowie.

2021 - Zmarł Andrzej Schinzel, matematyk, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, pracownik Instytutu Matematycznego PAN. Zajmował się teorią liczb. Jest autorem licznych publikacji na ten temat. Urodził się 5 kwietnia 1937.

2022 - Zmarł Piotr Szkudelski, perkusista. Jeden z najbardziej znanych muzyków zespołu Perfect. Brał udział w nagraniu wszystkich płyt grupy. Udzielał się również w zespołach: Jajco i Giganci, Emigranci, Wilki i w grupie Martyny Jakubowicz. Wspólnie z innymi polskimi artystami brał udział w sesji nagraniowej "I Ching". Urodził się 29 grudnia 1955 roku.

2022 - Zmarł Grzegorz Jaroszewski, kolarz przełajowy, dwukrotny medalista mistrzostw świata, dziesięciokrotny mistrz Polski, najwybitniejszy Polak w tej dyscyplinie sportu. Urodził się 12 lutego 1955 roku.

2023 - Zmarła Irena Woźniacka, piosenkarka, na początku kariery wykonująca utwory jazzowe, następnie muzykę pop, w latach 70. XX wieku występowała w zespołach: Waganci i Czerwono-Czarni, największą popularność przyniosły jej recitale na Festiwalu Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu. Urodziła się 20 października 1945 roku. 1. rocznica

2023 - Zmarł Toto Cutugno, właściwie Salvatore Cutugno, włoski piosenkarz, kompozytor muzyki pop, wielokrotny uczestnik Festiwalu Piosenki Włoskiej w San Remo, zwycięzca tego festiwalu w 1980 roku oraz 35. Konkursu Piosenki Eurowizji z 1990 roku. Skomponował, wykonywane przez Joego Dassina przeboje: „L’Été indien” oraz „Et si tu n’existais pas”. Tworzył piosenki dla takich francuskich wykonawców, jak: Mireille Mathieu, Dalida, Johnny Hallyday i Michel Sardou i dla rodzimych artystów, między innymi Adriano Celentano, autor włoskich przebojów: "L'italiano" i "Solo noi". Urodził się 7 lipca 1943 roku. 1. rocznica

Zobacz także

2024-10-06, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 6 października - Światowy Dzień Mózgowego Porażenia Dziecięcego - jego obchody mają na celu podnoszenie świadomości społecznej na temat mózgowego porażenia… » więcej 2024-10-05, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 5 października - Światowy Dzień Nauczyciela, proklamowany przez UNESCO w 1994 roku. Upamiętnia podpisanie w 1966 roku "Rekomendacji w sprawie statusu nauczyciela”… » więcej 2024-10-04, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 4 października - Światowy Dzień Zwierząt, rozpoczynający Światowy Tydzień Zwierząt, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1999 roku. 4 października… » więcej 2024-10-03, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 3 października - Dzień Jedności Niemiec, święto narodowe Niemiec w rocznicę zjednoczenia RFN i NRD w 1990 roku. » więcej 2024-10-02, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 2 października - Międzynarodowy Dzień bez Przemocy, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 15 czerwca 2006 roku. 2 października - Dzień Pamięci o… » więcej 2024-10-01, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 1 października - Międzynarodowy Dzień Osób Starszych, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1990 roku. 1 października - Międzynarodowy Dzień Muzyki… » więcej 2024-09-30, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 30 września - Międzynarodowy Dzień Tłumacza. 30 września - Dzień Archiwisty. 30 września - Światowy Dzień Copywritera. 30 września - Dzień… » więcej 2024-09-29, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 29 września - Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego, obchodzony w ostatnią niedzielę września - święto zostało ustanowione z inicjatywy Światowej… » więcej 2024-09-28, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 28 września - Światowy Dzień Walki z Wścieklizną. 28 września - Światowy Dzień Jabłka. 28 września - Święto Państwowości Czeskiej, Dzień… » więcej 2024-09-27, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 27 września - Dzień Polskiego Państwa Podziemnego, ustanowiony uchwałą Sejmu z 11 września 1998 roku. Uchwała nawiązuje do utworzenia w nocy z 26 na 27… » więcej
678910
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »