Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-08-20, 01:00 Autor: IAR/K.Sowińska/dok.

Kartka z kalendarza

20 sierpnia - Święto narodowe Węgier - Dzień Świętego Stefana, obchodzony w rocznicę sprowadzenia relikwii założyciela państwa węgierskiego króla Stefana I Świętego, zwanego Węgierskim, do Budy.

20 sierpnia - Święto narodowe Estonii - Dzień Przywrócenia Niepodległości.
1012 - Bolesław Chrobry zdobył i spalił gród Lubusz (niem. Lebus) leżący na lewym brzegu Odry, i będący wówczas pod panowaniem germańskim. Gród w Lubuszu datuje się na X wiek, należał do plemienia Lubuszan i był nazywany kluczem do Królestwa Polskiego, ponieważ był pierwszym punktem obrony przed napaściami ze strony Germanów.. Do Polski został przyłączony zapewne na samym początku panowania Mieszka I.

1086 - Urodził się Bolesław III Krzywousty, książę Polski, syn Władysława Hermana. W 1109 roku odparł wyprawę cesarza Henryka V, w 1116 roku opanował Pomorze Gdańskie, zaś w 1122 roku narzucił zwierzchność Pomorzu Zachodniemu. W testamencie podzielił Polskę pomiędzy synów, co spowodowało okres rozbicia feudalnego. Zmarł 28 października 1138 roku.

1153 - Zmarł Święty Bernard z Clairvaux, teolog i mistyk cysterski, wybitny kaznodzieja, współorganizator drugiej wyprawy krzyżowej, autor reguły dla rycerskiego zakonu templariuszy. Dzięki talentowi oratorskiemu, dogłębnemu wykształceniu i łagodności obyczajów był darzony wielkim szacunkiem, doradzał ówczesnym władcom, biskupom i papieżom. Był nazywany "Doctor Mellifluus", czyli Doktor Miodopłynny - jego porywające homilie skutkowały licznymi powołaniami zakonnymi. Urodził się w 1090 roku.

1390 - W Malborku zmarł Konrad III Zoellner von Rotenstein, wielki mistrz zakonu krzyżackiego od 1382 roku. Na okres jego urzędowania przypadł chrzest Litwy i objęcie tronu polskiego przez Władysława II Jagiełłę. Konrad Zöllner von Rotenstein zmuszony był przyglądać się schyłkowi ekspansji zakonu krzyżackiego wśród Bałtów i powolnemu upadkowi idei budowania państwa krzyżackiego kosztem niechrześcijańskich ludów w Europie. Ostatnie lata panowania poświęcił próbie rozbicia unii polsko-litewskiej i skłócenia ze sobą dwóch wielkich książąt litewskich: Witolda i Jagiełły.

1476 - Władysław II Jagiellończyk ożenił się "per procura" z Barbarą, córką Albrechta Hohenzollerna, margrabiego brandenburskiego. Do faktycznego ślubu i koronacji nie doszło, ponieważ król wycofał się z tego związku nie mając nadziei na spełnienie swoich oczekiwań politycznych. Także Barbara nie była zainteresowana Władysławem, lecz szlachcicem niemieckim. Małżeństwo formalnie zostało rozwiązane dopiero w 1500 roku.

1561 - Urodził się Jacopo Peri, włoski śpiewak i kompozytor, należący do Cameraty florenckiej, kierownik muzyczny na dworze Medyceuszy we Florencji. Uważany za autora pierwszych znanych oper barokowych: "Dafne”, "Eurydyka” i "Arianna”. Tworzył również balety, intermedia i madrygały. Zmarł 12 sierpnia 1633 roku.

1618 - Król Zygmunt III Waza wydał akt zabraniający drukowania i sprzedaży księgi "Zwierciadło Korony Polskiej" Sebastiana Miczyńskiego, ponieważ przyczyniała się do podburzania nastrojów i ataków na ludność żydowską.

1651 - Zmarł kniaź Jeremi Wiśniowiecki, wojewoda ruski, największy magnat na Ukrainie, uczestnik wojen z Moskwą, jeden z dowódców obrony Zbaraża w 1649 roku, w czasie wojen z Kozakami, ojciec króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Urodził się 17 sierpnia 1612 roku.

1742 - Urodził się Tadeusz Reytan, poseł na Sejm ziemi nowogródzkiej, uczestnik konfederacji barskiej. Jego bohaterski opór przeciw skonfederowaniu Sejmu Rozbiorowego uznawany jest za jedną z ostatnich pozytywnych prób zastosowania liberum veto. Zmarł 8 sierpnia 1780 roku.

1778 - Urodził się Bernardo O'Higgins, południowoamerykański rewolucjonista, przywódca chilijskiego ruchu wyzwoleńczego przeciwko panowaniu hiszpańskiemu. W latach 1818-1823 - dyktator Chile, organizator podstaw państwa. W 1823 roku obalony przez spisek generałów. Zmarł 24 października 1842 roku.

1779 - Urodził się Berzelius Jons Jacob, szwedzki chemik i mineralog, odkrywca pierwiastków - wapnia, selenu, krzemu, cyrkonu i tytanu oraz toru i ceru. Sformalizował zapis reakcji chemicznych, dzięki zastosowaniu symboli pierwiastków, wprowadził pojęcia - izomerii, katalizy i alotropii, wydzielił kwas mlekowy. Zmarł 7 sierpnia 1848 roku. 245 rocznica

1794 - Insurekcja kościuszkowska: wybuchło, skierowane przeciwko Prusom, powstanie wielkopolskie. Pomimo klęski militarnej - walki w zaborze pruskim przedłużyły nadzieje na zwycięstwo całej insurekcji, a sława i szacunek, jakie zdobył generał Jan Henryk Dąbrowski, umożliwiły mu zorganizowanie zwycięskiego powstania wielkopolskiego w 1806 roku. 320. rocznica

1823 - Zmarł Friedrich Arnold Brockhaus, niemiecki księgarz, wydawca. W 1808 roku zdobył prawa autorskie do publikowanego słownika encyklopedycznego "Konversations-Lexikon” i kontynuował jego edycję do 1811 roku. W 1818 założył w Lipsku wydawnictwo Brockhaus, które specjalizowało się w encyklopediach. W 1953 roku zostało znacjonalizowane. Urodził się 4 maja 1772 roku.

1827 - Urodził się Josef Strauss, austriacki kompozytor, syn Johanna Straussa. Początkowo pracował, jako inżynier i projektant, później dołączył do rodzinnej orkiestry ojca i brata i rozpoczął karierę kompozytora. Zmarł 22 lipca 1870 roku.

1832 - Urodził się Jakub Natanson, chemik, wynalazca fuksyny - jednego z pierwszych sztucznie otrzymywanych barwników, autor nowych metod pozyskiwania syntetycznego mocznika. Był współzałożycielem Kasy Pomocy Naukowej imienia Józefa Mianowskiego. Zmarł 14 września 1884 roku.

1845 - Urodził się Adam Chmielowski, Święty Brat Albert, malarz, zakonnik, założyciel zgromadzeń zakonnych albertynów i albertynek. Autor poruszającego obrazu "Ecce Homo". Zajmował się pomocą bezdomnym i nędzarzom, dla których założył w Krakowie przytułek. W 1989 roku kanonizowany przez papieża Jana Pawła II. Zmarł 25 grudnia 1916 roku.

1847 - Urodził się Bolesław Prus, właściwie Aleksander Głowacki, pisarz i publicysta okresu pozytywizmu, uczestnik powstania styczniowego, popularyzator wiedzy, działacz społeczny, propagator turystyki pieszej i rowerowej. Współpracownik pism satyrycznych. Autor powieści: "Placówka”, "Lalka”, "Faraon”, "Anielka” i "Emancypantki". Współtwórca polskiego realizmu krytycznego. Jego twórczość należy do największych osiągnięć literatury polskiej i najbliższa jest pracom takich pisarzy, jak Karol Dickens czy Antoni Czechow. Zmarł 19 maja 1912 roku.

1860 - Urodził się Raymond Poincare, francuski polityk, minister zagranicznych i premier, prezydent Francji w latach 1913-1920; 4 czerwca 1917 roku wydał dekret o utworzeniu Armii Polskiej we Francji. Zmarł 15 października 1934 roku.

1873 - Urodził się Witold Maliszewski, kompozytor, dyrygent i pedagog, założyciel i dyrektor Konserwatorium w Odessie, dyrektor Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie, w 1927 roku - przewodniczący jury I Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina. Autor symfonii, kwartetów smyczkowych, baletów, utworów kameralnych i chóralnych. Zmarł 18 lipca 1939 roku.

1877 - W California Theatre w San Francisco zadebiutowała Helena Modrzejewska. Zagrała tytułową rolą w "Adriannie Lecouvreur". Jest występ bardzo podobał się publiczności i zyskał znakomite recenzje. Henryk Sienkiewicz, wówczas korespondent "Gazety Polskiej", pisał o jej przedstawieniu: "Ogarnęło wszystkich prawdziwe szaleństwo. (...) Nikt po skończeniu nie opuścił swojego miejsca. (...) Było to po prostu wzięcie szturmem Ameryki". Jesienią 1877 roku rozpoczęła pierwsze amerykańskie tournée, zagrała w Nowym Jorku, Filadelfii, Bostonie i Waszyngtonie.

1885 - Ernst Hartwig z obserwatorium w Tartu w Estonii zaobserwował supernową S Andromedae w Galaktyce Andromedy. Była to pierwsza supernowa odkryta w innej galaktyce.

1889 - Urodził się Witold Friemann, kompozytor, pianista i pedagog. W okresie międzywojennym prowadził klasę fortepianu we lwowskim konserwatorium, koncertował i pracował w Polskim Radiu. Po wojnie był dyrygentem chóru w zakładzie dla ociemniałych w Laskach. Autor pieśni, kompozycji: na instrumenty dęte, na altówkę, na fortepian. Zmarł 22 marca 1977 roku. 135. rocznica

1890 - Urodził się Howard Phillips Lovecraft, amerykański pisarz, autor opowieści grozy i fantasy, twórca mitologii Cthulhu. Jest jednym z prekursorów fantastyki naukowej, opowiadania utrzymane w tej konwencji wprowadzają znaczną część istot znanych z jego mitologii. Wymyślona przez Lovecrafta i powracająca często w jego pracach bluźniercza księga o tytule "Necronomicon" przez długi czas była przez wielu uznawana za prawdziwą. Nawet w listach do znajomych pisarzy Lovecraft starał się nie negować tego mitu. W ten sposób wytwarzał wokół swojej osoby i twórczości aurę tajemnicy, która czyniła jego opowiadania ciekawszymi. Pogłoskom jednak sam położył kres, w jednym z listów przyznając się do tego, jak naprawdę powstał "Necronomicon". Zmarł 15 marca 1937 roku.

1901 - Urodził się Salvatore Quasimodo, włoski poeta, krytyk teatralny, dziennikarz, tłumacz klasyków greckich i rzymskich oraz utworów Williama Szekspira i Adama Mickiewicza. Autor zbiorów poezji. Laureat literackiej Nagrody Nobla w 1959 roku. Zmarł 14 czerwca 1968 roku.

1908 - Urodził się Julian Aleksandrowicz, lekarz internista, hematolog, profesor Akademii Medycznej w Krakowie. Autor popularnych książek: "Nie ma nieuleczalnie chorych”, "U progu medycyny jutra”, "Sumienie ekologiczne" oraz "Kuchnia i medycyna”, napisanej razem z Ireną Gumowską. Zmarł 18 października 1988 roku.

1910 - Urodził się Eero Saarinen, fiński architekt. Współtworzył specyficzny dla Stanów Zjednoczonych, zindustrializowany styl międzynarodowy, wzbogacony o doświadczenia europejskiego modernizmu. Wynalazł nowe materiały, które zaczęły być stosowane w budownictwie, między innymi szyby odbijające 70 procent światła słonecznego napływające z zewnątrz, a przyciemniające wnętrze budynku. Autor między innymi portów lotniczych - imienia Johna Kennedy’ego w Nowym Yorku oraz Dulles w Waszyngtonie. Zmarł 1 września 1961 roku.

1912 - Urodziła się Wanda Markowska, pisarka, poetka, tłumaczka literatury niemieckiej, francuskiej i rosyjskiej, autorka utworów dla dzieci i młodzieży. Napisała między innymi: "Mity greckie", "Baśnie z czterech stron świata" i "Baśnie różnych ludów". Zmarła 10 stycznia 1999 roku.

1914 - Zmarł Giuseppe Melchiorre Sarto, od 1903 roku papież Pius X. Zainicjował reformę kodeksu prawa kanonicznego, a w 1909 roku założył Papieski Instytut Biblijny. Został kanonizowany w 1954 roku, przez Piusa XII. Został pochowany w Bazylice świętego Piotra. Jego ciało spoczywa w Kaplicy Ofiarowania Najświętszej Marii Panny. Przez historyków jest uważany za "papieża eucharystycznego" i "pioniera ruchu liturgicznego". Urodził się 2 czerwca 1835 roku. 110. rocznica

1915 - Zmarł Paul Ehrlich, niemiecki lekarz, chemik, bakteriolog. Uważany za twórcę podstaw chemioterapii. Odkrywca salwarsanu - pierwszego skutecznego lekarstwa przeciwko chorobom wenerycznym, stosowanego przed wynalezieniem antybiotyków. Laureat Nagrody Nobla w 1908 roku, za prace z zakresu immunologii. Urodził się 14 marca 1854 roku.

1915 - I wojna światowa: podpisano akt kapitulacji przed Niemcami rosyjskiej załogi Twierdzy Modlin. Do 1918 roku obiekty twierdzy były wykorzystywane przez wojska niemieckie na potrzeby magazynowe i szpitalne. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Modlin szybko stał się ponownie ważnym umocnieniem - tym razem w czasie wojny 1920 roku.

1917 - Zmarł Adolf von Baeyer, niemiecki chemik, profesor uniwersytetu w Monachium, za wkład w rozwój chemii organicznej i technologii chemicznej, przez badania barwników i związków aromatycznych, otrzymał w 1905 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Odkrył eozynę, kwas barbiturowy i w 1870 roku sztuczne indygo, które dało podstawy do rozwoju przemysłu barwiarskiego w Niemczech. Urodził się 31 października 1835 roku.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Początek odwrotu Armii Czerwonej na Froncie Południowo-Zachodnim. Dowódca 1. Armii Konnej Siemion Budionny wykonał ponawiany wielokrotnie rozkaz głównodowodzącego bolszewickimi wojskami Siergieja Kamieniewa, nakazujący przerwanie szturmu Lwowa i wsparcie żołnierzy Michaiła Tuchaczewskiego na froncie pod Warszawą.

1920 - W nocy z 19 na 20 sierpnia wybuchło drugie powstanie śląskie, mające na celu usunięcie z obszaru plebiscytowego niemieckich organów bezpieczeństwa oraz utworzenie mieszanej policji polsko-niemieckiej, opartej na zasadzie parytetu. Równocześnie strajk generalny proklamował Polski Komisariat Plebiscytowy. Do walki wezwał ludność polską Wojciech Korfanty. Powstanie zostało zakończone 25 sierpnia, na rozkaz dowództwa Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Spowodowało wycofanie się Niemiec z zajętej części Górnego Śląska.

1920 - Zmarł Adam Prażmowski, agronom, mikrobiolog, działacz społeczny, uznawany za twórcę polskiej mikrobiologii. Członek Akademii Umiejętności, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1884, jako pierwszy w Polsce opisał budowę i rozwój laseczki wąglika. Urodził się 25 października 1853 roku.

1921 - Urodził się Bolesław Pylak, duchowny katolicki, arcybiskup, emerytowany metropolita lubelski, profesor nauk teologicznych. Był wykładowcą akademickim, kierował katedrą teologii dogmatycznej w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Nauczał także w Lubelskim Seminarium Duchownym. Przez wiele lat pełnił w nim funkcję wicerektora. Zajmował także wysokie stanowiska kościelne w czasach komunizmu i transformacji ustrojowej w Polsce. W okresie kierowania przez niego diecezją lubelską wybudowano prawie 400 kościołów i kaplic. Założył katolicką rozgłośnię radiową oraz wydawnictwo diecezjalne "Gaudium". Przeżył 71 lat kapłaństwa i 53 lata biskupstwa, w tym 22 lata kierując diecezją lubelską. Zmarł 6 czerwca 2019 roku.

1922 - Urodziła się Maria Magdalena Morawska uczestniczka Powstania Warszawskiego, posługująca się pseudonimami „Magda”, „Magdalena”, żołnierz Armii Krajowej w stopniu sierżanta. W Powstaniu była łączniczką dowódcy Zgrupowania „Radosław”. 6 dnia zrywu, przy ul. Okopowej została ciężko ranna. Zmarła w wieku, 21 lat, 6 sierpnia 1944 roku.

1923 - Urodził się Andrzej Kasten - rzeźbiarz i rysownik, a w okresie II wojny światowej żołnierz Armii Krajowej, oddziałów majora Jana Piwnika „Ponurego” i Tomasza Wójcika „Tarzana”. Posługiwał się wówczas pseudonimem „Zulejka". Należał do Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponurego” i I batalionu "Nurta”. Odl lat 60 tych angażówał się w działalność środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” i„Nurt”. Od 1991 roku należał do Kapituły Honorowej Odznaki Zasługi im. mjr. Jana Piwnika „Ponurego". Po wojnie ukończył warszawską ASP na wydziale rzeźby. Zajmował się także medalierstwem, rysunkiem i ceramiką. Zmarł 20 lutego 2020 roku.

1925 - Urodził się Ludwik Krasucki, dziennikarz i scenarzysta, działacz środowisk represjonowanych i kombatantów, wieloletni przewodniczący Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej. Był żołnierzem Armii Krajowej i więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof, gdzie był członkiem ruchu oporu. Po zakończeniu wojny wrócił do Polski. Zasłużył się w rokowaniach na temat niemieckich odszkodowań dla polskich ofiar III Rzeszy; zrobił także wiele dla samego procesu ich wypłat. Zmarł 3 sierpnia 2004 roku.

1930 - Urodził się Jan Olszewski, prawnik, polityk i publicysta, premier w latach 1991-1992, twórca i pierwszy przewodniczący Ruchu dla Rzeczypospolitej oraz Ruchu Odbudowy Polski. Kawaler Orderu Orła Białego. Był działaczem opozycji demokratycznej i obrońcą w procesach politycznych w okresie PRL, posłem na Sejm I, III i IV kadencji. Członek Trybunału Stanu, były doradca Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego. Zmarł 7 lutego 2019 roku.

1937 - Urodził się Andriej Konczałowski, rosyjski reżyser, scenarzysta, aktor, producent filmowy, twórca obrazów: "Syberiada", "Szlacheckie gniazdo", 'Wujaszek Wania". Od 1979 roku mieszkał na Zachodzie, gdzie nakręcił między innymi filmy: "Kochankowie Marii", "Uciekający pociąg", "Cisi ludzie", "Tango i Cash". Laureat Srebrnego Lwa na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji za filmy: "Białe noce listonosza Aleksieja Triapicyna" oraz "Raj". Na początku lat 90. wrócił do Rosji. Od stycznia 2023 roku figuruje na liście sankcji Ukrainy za poparcie udzielone reżimowi Władimira Putina.

1939 - W Katowicach pochowano Wojciecha Korfantego, dyktatora III Powstania Śląskiego, posła, jednego z przywódców Chrześcijańskiej Demokracji, wicepremiera rządu RP, więźnia brzeskiego, współtwórcy antysanacyjnego Frontu Morges. W pogrzebie uczestniczyło około pięciu tysięcy ludzi. 85. rocznica

1940 - W mieście Meksyk na rozkaz Józefa Stalina agent NKWD Ramón Mercader zabił Lwa Trockiego, znanego krytyka stalinizmu, który musiał uciekać ze Związku Radzieckiego. Mercader uderzył z zaskoczenia czekanem w tył głowy Trockiego, który pracował nad biografią Stalina. Zamachowca aresztowano. Ciężko ranny Trocki zmarł w szpitalu, dzień po zamachu. Jego pogrzeb w Meksyku zgromadził 300 tysięcy osób. Zamachowiec został skazany na 20 lat pozbawienia wolności. Trocki nie został nigdy oficjalnie zrehabilitowany w ZSRR, jak wielu innych działaczy zamordowanych z rozkazu Stalina.

1941 - Urodził się Slobodan Milošević, przywódca Serbii w latach 1989-2000. Aresztowany pod zarzutem nadużycia władzy i korupcji i przekazany przed Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii w Hadze, który oskarżył go o wywołanie konfliktów wojennych w Kosowie, Chorwacji i Bośni. Łącznie postawiono mu 66 zarzutów. Zmarł w haskim więzieniu, w oczekiwaniu na wyrok, 11 marca 2006 roku.

1942 - Sowiecki nalot na Warszawę. Liczbę zabitych Niemców obliczano na około 60, 300 miało odnieść rany. Straty wśród ludności cywilnej były dużo wyższe: około 200 zabitych i 800 rannych.

1942 - Rozpoczęła się likwidacja getta żydowskiego w Kielcach. Podczas trwającej cztery dni akcji Niemcy wywieźli około 20 tysięcy Żydów do obozu w Treblince, a ponad tysiąc dwieście osób zamordowali na miejscu. Tego samego dnia Niemcy rozstrzelali 1210 Żydów z getta w Krzemieńcu, a około 360 Żydów z likwidowanego getta w Grybowie zamordowali w Białej Niżnej koło Nowego Sącza. Zlikwidowano też getto żydowskie w Falenicy.

1943 - Podczas akcji pod Sieczychami koło Wyszkowa zginął Tadeusz Zawadzki "Zośka", harcmistrz, podporucznik Armii Krajowej, pierwszy komendant Grup Szturmowych Szarych Szeregów w Warszawie. Był jednym z bohaterów książki Aleksandra Kamińskiego "Kamienie na szaniec”. Urodził się 24 stycznia 1921 roku.

1943 - Zginął Mordechaj Tenenbaum, uczestnik żydowskiego ruchu oporu w Wilnie i Warszawie, przywódca powstania w getcie białostockim. Po wybuchu II wojny światowej brał udział w tworzeniu podziemnej siatki, wspomagającej Żydów na terenach okupowanych. Po zajęciu Wilna przez Niemców organizował schronienie aktywistom żydowskim, w Białymstoku. Posługując się fałszywymi dokumentami przygotowywał powstanie w białostockim getcie. Zmarł śmiercią samobójczą, gdy powstanie zostało stłumione przez hitlerowców. Urodził się w 1916 roku.

1944 - Grupa powstańców z Batalionu "Kiliński" zdobyła gmach PAST-y, punkt najsilniejszego oporu Niemców w śródmieściu Warszawy. Od początku Powstania żołnierze Armii Krajowej podejmowali próby przejęcia gmachu przy ulicy Zielnej 37, obsadzonego przez niemieckich snajperów. Krwawe walki o PAST-ę trwały 20 dni. Akcją dowodził dowódca batalionu "Kiliński” - rotmistrz Henryk Leliwa-Roycewicz. Budynek pozostał w rękach Powstańców aż do dnia kapitulacji Powstania. 80. rocznica

1944 - Zmarł Leon Chwistek, filozof, krytyk i teoretyk sztuki, malarz, założyciel i teoretyk grupy artystycznej Formiści. Autor pracy "Pisma filozoficzne i logiczne". W latach 1914-1916 był w Pierwszej Brygadzie Legionów. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Lwowa przez ZSRR, pozostał na uniwersytecie. Współpracował z "Czerwonym Sztandarem", publikując w nim kilka tekstów gloryfikujących stalinizm. Potem działał w Związku Patriotów Polskich w ZSRR. Zmarł w 1944 roku, w Barwiszach, koło Moskwy. Jego prochy spoczywają w masowej mogile ofiar represji stalinowskich na Cmentarzu Dońskim w Moskwie. Urodził się 13 czerwca 1844 roku. 80. rocznica

1944 - Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego (zależne od ZSRR) rozpoczęło formowanie 2. Armii Wojska Polskiego pod dowództwem generała Karola Świerczewskiego. W styczniu 1945 armia - w której brakowało kadry oficerskiej a żołnierze pochodzili z przypadkowego poboru - rozpoczęła wykonywanie działań bojowych. Została rozwiązana 22 sierpnia 1945, a jej sztab wykorzystano do sformowania dowództwa Poznańskiego Okręgu Wojskowego. W 1945 roku Rosjanie stanowili ponad połowę korpusu oficerskiego, a organizacja 2. Armii WP była wzorowana na Armii Radzieckiej. 80. rocznica

1946 - Urodziła się Ewa Żukowska, aktorka filmowa, telewizyjna i teatralna. Od 1987 roku jest w zespole Teatru Dramatycznego w Warszawie. Wystąpiła w filmach: "Kochaj mnie, kochaj”, "Krzyk”, "Znaki szczególne”, "Piekło i niebo”.

1947 - W Norymberdze zakończył się proces 23 niemieckich lekarzy oskarżonych o przeprowadzanie zbrodniczych eksperymentów medycznych na więźniach niemieckich obozów koncentracyjnych. Wśród oskarżonych nie było bezwzględnego zbrodniarza z Auschwitz Jozefa Mengele, który ukrywał się, jako zwykły żołnierz a potem uciekł do Argentyny. Siedmiu z oskarżonych skazano na śmierć i wyroki zostały wykonane. Pięciu otrzymało kary dożywocia, czterech skazano na kary od 10 do 20 lat więzienia, natomiast siedmiu pozostałych uniewinniono.

1948 - Urodził się Robert Plant, angielski wokalista rockowy, kompozytor, autor tekstów i producent, w latach 1968-1980 wokalista grupy Led Zeppelin. W 1982 roku zadebiutował solo, albumem "Picture at Eleven”. W 2006 roku piosenkarz został sklasyfikowany na pierwszym miejscu "Listy stu najlepszych wokalistów metalowych wszech czasów" według Hit Parader. Z kolei w 2009 roku znalazł się na pierwszym miejscu "Listy 50. najlepszych heavymetalowych frontmanów wszech czasów" według wytwórni muzycznej Roadrunner Records.

1955 - Urodził się Cezary Harasimowicz, aktor, scenarzysta, dramaturg i pisarz. Zagrał między innymi w filmach: "Wielki bieg”, "Planeta Krawiec”, "Sezon na bażanty”, "Seszele”. Według jego scenariuszy powstało kilkanaście filmów, jak: "300 mil do nieba”, "Wróżby kumaka”, "Ja wam pokażę”, "Zamiana” oraz seriale - "Przeprowadzki", trzeci sezon "Ekstradycji", a także spektakle Teatru Telewizji.

1956 - Urodził się Waldemar Milewicz, dziennikarz, reporter i korespondent wojenny Telewizji Polskiej. Otrzymał dwa razy Wiktora, Telekamerę, był dwukrotnym laureatem nagrody Grand Press, został dziennikarzem roku 2001. Zginął w Iraku 7 maja 2004 roku, zastrzelony przez terrorystów. Zginął w 2004 roku w Iraku.

1960 - Zakończyła się dwudniowa misja statku kosmicznego Korabl-Sputnik 2 z psami Biełką i Striełką, które jako pierwsze zwierzęta powróciły żywe z przestrzeni kosmicznej. Oprócz psów wewnątrz satelity znajdowały się myszy, owady, rośliny, hodowle bakterii, nasiona kukurydzy, pszenicy, grochu i cebuli. Dwie kamery rejestrowały ruchy psów, przekazując obraz na Ziemię. Jedno ze szczeniąt wydanych później na świat przez Striełkę, podarowane zostało prezydentowi USA Johnowi F. Kennedy’emu.

1961 - Zmarł Percy Williams Bridgman, amerykański fizyk, profesor uniwersytetu w Harwardzie. Laureat Nagrody Nobla w 1946 roku, za wymyślenie aparatury do wytwarzania skrajnie wysokich ciśnień i za odkrycia, których dzięki temu dokonał w dziedzinie fizyki wysokich ciśnień. Urodził się 21 kwietnia 1882 roku.

1963 - W Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie uruchomiono pierwszy polski laser.

1968 - O godzinie 23.00 wojska pięciu krajów Układu Warszawskiego wkroczyły do Czechosłowacji, internowały Aleksandra Dubczeka i innych przywódców "Praskiej wiosny". Była to największa operacja wojskowa w historii Europy po II wojnie światowej, nosząca kryptonim operacja "Dunaj". Siły zbrojne państw Układu Warszawskiego przeprowadziły inwazję, aby zatrzymać polityczne reformy liberalizacji w Czechach. W operacji wzięło udział od 175 do 500 tysięcy żołnierzy Związku Radzieckiego, Bułgarii, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Węgier i Polski. Operacja skutecznie wzmocniła władzę Komunistycznej Partii Czechosłowacji.

1971 - W swoim mieszkaniu zamordowany został pułkownik Jan Gerhard, uczestnik francuskiego ruchu oporu, pisarz, dziennikarz i publicysta, poseł PZPR na Sejm V kadencji, autor powieści dokumentacyjno-historycznych oraz studiów politycznych, dotyczących przede wszystkim Charles’a de Gaulle’a. Urodził się 17 stycznia 1921 roku.

1975 - Zmarł Adolf Dymsza, aktor teatralny, filmowy i kabaretowy. Przedwojenny "król polskiej komedii". W latach międzywojennych występował między innymi w kabarecie Qui Pro Quo. Sławę przyniosły mu obrazy: "Irena do domu", "Sprawa do załatwienia", "Cafe pod Minogą", "Skarb", "Antek policmajster", "Dodek na froncie". Adolf Dymsza jest uważany za jednego z największych komików polskiego kina. Urodził się 7 kwietnia 1900 roku.

1977 - W Stanach Zjednoczonych wystrzelono sondę międzyplanetarną Voyager-2, której zadaniem było zbadanie największych planet Układu Słonecznego - Jowisza i Saturna oraz ich satelitów. Voyager 2 przesłał obrazy wszystkich czterech planet, ich księżyców i pierścieni. Jest jedyną sondą, która dotarła zarówno do Urana i Neptuna.

1978 - Przed jednym z hoteli w Londynie dwaj palestyńscy terroryści zaatakowali granatami i bronią maszynową autobus z pasażerami izraelskich linii lotniczych El Al. Zginęła stewardesa i jeden z terrorystów zastrzelony przez ochroniarza, a dziewięć osób zostało rannych.

1980 - Został opublikowany apel 64 intelektualistów wzywający rząd do uznania Międzyzakładowych Komitetów Strajkowych i rozpoczęcia rozmów ze strajkującymi w Stoczni Gdańskiej. W kolejnych dniach apel podpisało jeszcze około 200 osób, a do strajku przyłączyły się kolejne zakłady.

1980 - Zmarł na atak serca w czasie wakacji na Tahiti Joe Dassin, amerykańsko-francuski kompozytor i piosenkarz, żydowskiego pochodzenia, który swoje największe triumfy święcił w latach 60. i 70. XX wieku. Od 1950 roku przebywał na emigracji w Europie, po tym jak nazwisko jego ojca, filmowca Jules'a Dassina znalazło się na czarnej liście Hollywood z powodu oskarżenia o komunizm. W latach 70. zdobył wielką popularność we Francji. W swojej twórczości łączył folk, country i francuski pop. Wykonawca znanego przeboju "Les Champs-Élysées”. Urodził się w Nowym Jorku 5 listopada 1938 roku.

1987 - Zmarł Walenty Szała, żołnierz i powstaniec, podporucznik Wojska Polskiego, uczestnik I wojny światowej, powstaniec wielkopolski, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, powstaniec śląski, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 roku, uczestnik walk o Monte Cassino i Bolonię. Kawaler Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 7 lutego 1897 roku.

1990 - W katastrofie kolejowej w Ursusie zginęło 16 osób, a 43 zostały ranne. Przyczyną wypadku było najechanie pociągu pospiesznego "Silesia” relacji Praga - Warszawa Wschodnia na koniec składu osobowego relacji Szklarska Poręba - Warszawa Wschodnia. W chwili katastrofy panowała gęsta mgła. Większość ofiar wypadku znajdowała się w ostatnim wagonie pociągu osobowego, który został całkowicie zmiażdżony.

1991 - Estonia, po ponad 40-letniej okupacji sowieckiej, proklamowała niepodległość. Przez ZSRR została uznana 6 września. Tego dnia jest tam obchodzone święto narodowe - Dzień Przywrócenia Niepodległości.

1992 - Zmarła Danuta Bieńkowska, lekarka, tłumaczka literatury rumuńskiej, pisarka, autorka między innymi przeznaczonych dla młodzieży powieści psychologicznych: "Chłopiec z gitarą", "Wielka gra", "Chwila ciszy", "Kawaler Różanego Krzyża". Urodziła się 31 stycznia 1920 roku.

1998 - Zmarł Kazimierz Dziewanowski, dziennikarz, reportażysta, podróżnik, dyplomata. W sierpniu 1980 roku przebywał w Stoczni Gdańskiej podczas strajków robotniczych. W 1981 zastępca redaktora naczelnego "Tygodnika Solidarność". Był rzecznikiem Komitetu Organizacyjnego Kongresu Kultury Polskiej. Jego obrady przerwało ogłoszenie stanu wojennego w Polsce, 13 grudnia 1981 roku. Współredagował opozycyjne pismo drugoobiegowe "21". Był członkiem komisji reform politycznych Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, brał udział w obradach "Okrągłego Stołu" po stronie opozycji demokratycznej. W latach 1990-1993 ambasador Polski w USA. Urodził się 7 listopada 1930 roku.

2003 - Zmarł Ryszard Torzecki, historyk, specjalista dziejów polsko-ukraińskich. Autor licznych prac i artykułów naukowych, w tym: "Sprawy polsko-ukraińskie przed i po Jałcie”, "Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923-1929” i "Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej”. Urodził się 20 marca 1925 roku.

2005 - Zginął w wypadku lotniczym generał Jacek Bartoszcze. Jeden z najlepszych polskich pilotów szturmowych odrzutowców Su-22, pierwszy polski pilot przeszkolony na F-16. Urodził się 14 października 1961 roku.

2006 - Zmarł Aleksander Wojciechowski, krytyk i historyk sztuki. Był jednym z twórców kultury niezależnej, członkiem Komitetu Kultury Niezależnej podziemnej "Solidarności" w latach 80. Napisał ponad 200 prac - rozpraw i artykułów. Urodził się 13 marca 1922 roku.

2008 - W Afganistanie, w wyniku wybuchu przydrożnej miny, zginęło trzech polskich żołnierzy, a jeden został ciężko ranny.

2008 - W Warszawie w siedzibie Ministerstwa Spraw Zagranicznych, ówczesny szef MSZ Radosław Sikorski i sekretarz stanu USA Condoleezza Rice podpisali główną umowę o budowie elementów amerykańskiego systemu obrony antyrakietowej na terytorium Polski. Ostatecznie, po zmianach koncepcji busowy systemu po stronie adminsitracji Stanów Zjednoczonych i po kilkuletnich opóźnieniach w budowie, baza osiągnęła status operacyjny 15 grudnia 2023 roku.

2009 - Zmarła Zofia Komedowa, miłośniczka jazzu, organizatorka, promotorka i manager, guru polskich jazzmanów, muza i żona Krzysztofa Komedy, który dla niej skomponował utwór "Crazy Girl”. Przyczyniła się również do rozsławiania muzyki swojego męża. Zakładała pierwszą w Polsce Solidarność Rolników Indywidualnych, a następnie współorganizowała pierwszy chłopski strajk w Ustrzykach Dolnych. Urodziła się 13 listopada 1929 roku. 15. rocznica

2012 - Spłonął kilkusetletni Dąb Cygański rosnący na terenie gminy Kluki w powiecie bełchatowskim. Przyczyną pożaru było najprawdopodobniej podpalenie. Z drzewem jest związana ludowa legenda, mówiąca o tym, że niegdyś w okolicy przebywała królowa Jadwiga.

2013 - Zmarła Ewa Petelska, reżyserka i scenarzystka, wraz z mężem Czesławem, twórczyni między innymi filmów: "Ogniomistrz Kaleń”, "Baza ludzi umarłych”, "Urodziny młodego warszawiaka”, "Cześć kapitanie”, "Kamienne tablice” i "Jarzębina czerwona”. Urodziła się 24 grudnia 1920 roku.

2014 - Zmarł Edmund Szoka, amerykański duchowny katolicki pochodzenia polskiego, arcybiskup Detroit, kardynał, Gubernator Państwa Watykańskiego. Brał udział w konklawe 2005, które wybrało papieża Benedykta XVI. Urodził się 14 września 1927 roku. 10. rocznica

2016 - Zmarł Piotr Mankiewicz, działacz społeczny, podporucznik Wojska Polskiego, kombatant II wojny światowej. Odznaczony między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi. Zmarł w wieku 106 lat. Urodził się 7 października 1910 roku.

2016 - 57 osób zginęło, a 66 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym na uczestników wesela w tureckim mieście Gaziantep, leżącym przy granicy z Syrią. O przeprowadzenie zamachu oskarżono Państwo Islamskie. Według prezydenta Turchu sprawcą zamachu było kilkunastoletnie dziecko.

2017 - Zmarł Jerry Lewis, amerykański komik, aktor, reżyser, piosenkarz. Wspólnie z Deanem Martinem, tworzył jeden z najsłynniejszych aktorskich duetów. Był doceniany także za działalność dobroczynną, za którą Amerykańska Akademia Filmowa przyznała mu w 2009 nagrodę za działalność humanitarną. Urodził się 16 marca 1926 roku.

2017 - Zmarł Jerzy Leśniak, dziennikarz, reporter. Autor publikacji i ksiązek o tematyce regionalnej, poruszających sprawy Nowego Sącza i Sądecczyzny. Urodził się 14 sierpnia 1957 roku.

2018 - Zmarł Uri Awneri, izraelski aktywista pokojowy, polityk, publicysta, przez wiele lat przyjaciel palestyńskiego przywódcy Jasira Arafata. W 1993 wspólnie z żoną, Rachel Awneri, założyli ruch pokojowy Gusz Szalom, który postulował powstanie niepodległego państwa palestyńskiego. W młodości syjonista, należał do organizacji zbrojnej Irgun. Napisał hymn oddziału, w którym służył w czasie I wojny izraelsko-arabskiej. Urodził się 10 września 1923 roku.

2019 - Zmarł Jan Purzycki, scenarzysta filmowy i telewizyjny, pisarz, działacz społeczny oraz wykładowca akademicki. Jest autorem scenariuszy do filmów: "Wielki Szu", "Piłkarski poker" i serialu "Złotopolscy". Urodził się 20 czerwca 1948 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarł Piotr Szczepanik, piosenkarz, gitarzysta, wykonawca przebojów: "Goniąc Kormorany", "Żółte kalendarze", "Kochać", "Nigdy więcej". Popularność zdobył nastrojowymi i refleksyjnymi balladami. W latach 80-tych był jednym z bardów Solidarności, obok Jacka Kaczmarskiego czy Przemysława Gintrowskiego. Od 1980 do 1989 roku, również w stanie wojennym, współtworzył Festiwal Piosenki Prawdziwej, wymierzony w PRL-owską cenzurę, przygotowywał koncerty w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Był także aktorem. Zagrał w filmach: "Cierpkie głogi" Janusza Weycherta, "Cham" Laco Adamika. Urodził się 14 lutego 1942 roku.

2021 - Zmarł ksiądz Marek Pyc, duchowny katolicki, profesor nauk teologicznych, pracownik Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Urodził się 4 lipca 1955 roku.

2022 - W zamachu w obwodzie moskiewskim zginęła Darja Dugina, rosyjska komentatorka polityczna, córka prokremlowskiego ideologa Aleksandra Dugina. Podobnie jak ojciec, otwarcie popierała rosyjską inwazję na Ukrainę, między innymi kwestionowała rosyjskie zbrodnie w Buczy. Za wspieranie działań podważających niezależność Ukrainy znajdowała się na liście osób objętych międzynarodowymi sankcjami. Poniosła śmierć na miejscu, po tym, jak ładunek wybuchowy, eksplodował w samochodzie, którym podróżowała. Odpowiedzialność za zamach przyjęła nieznana wcześniej, podziemna rosyjska organizacja Narodowa Armia Republikańska. Władze Ukrainy zaprzeczyły, jakoby miały związek z zamachem. Urodziła się 15 grudnia 1992 roku.

Zobacz także

2024-09-05, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 5 września - Międzynarodowy Dzień Dobroczynności. » więcej 2024-09-04, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 4 września - W Polsce obchodzone jest wspomnienie 11 błogosławionych męczennic, sióstr nazaretanek z Nowogródka, zamordowanych przez hitlerowców 1 sierpnia… » więcej 2024-09-03, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 3 września - Święto Niepodległości Republiki San Marino. 3 września - Dzień Wieżowców. » więcej 2024-09-02, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 2 września - Międzynarodowy Dzień Sępa. 2 września - Światowy Dzień Brody. 2 września - Dzień Dużego Rozmiaru. » więcej 2024-09-01, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 1 września - Dzień Weterana Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, obchodzony w Polsce, od 1997 roku. 1 września - Święto Wojsk Obrony Przeciwlotniczej… » więcej 2024-08-31, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 31 sierpnia - Dzień Solidarności i Wolności, ustanowiony przez Sejm 27 lipca 2005 roku, dla upamiętnienia podpisania w 1980 roku porozumień gdańskich. Polskie… » więcej 2024-08-30, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 30 sierpnia - Międzynarodowy Dzień Pamięci Osób Zaginionych. 30 sierpnia - Dzień Taksówkarza » więcej 2024-08-29, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 29 sierpnia - Międzynarodowy Dzień Sprzeciwu wobec Prób Jądrowych, proklamowany przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2009 roku. 29 sierpnia - Dzień Straży… » więcej 2024-08-28, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 28 sierpnia - Święto Lotnictwa Polskiego, obchodzone wspólnie przez lotnictwo cywilne, wojskowe oraz przemysł lotniczy, 1993 roku. Upamiętnia zwycięstwo… » więcej 2024-08-27, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 27 sierpnia - Święto narodowe Mołdawii, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości w 1991 roku. 27 sierpnia - Międzynarodowy Dzień Gier Ksi… » więcej
7891011
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »