1263 - Zmarł Mendog, wielki książę, a od 1253 roku - król Litwy. Doprowadził do zjednoczenia księstw plemiennych. Podbił Ruś Czarną, gdzie osadził swego syna Wojsiełka, bez powodzenia prowadził walki z inflanckim zakonem kawalerów mieczowych, w 1251 roku przyjął chrzest, jest bohaterem dramatu Juliusza Słowackiego "Mindowe”. Urodził się około 1203 roku.
1281 - Tajfun nazwany "Kamikaze" zniszczył po raz drugi flotę mongolską, która miała przeprowadzić inwazję na Japonię. Na dno poszło prawdopodobnie cztery tysiące okrętów, wraz z około 100 tysięczną armią żołnierzy.
1399 - Wielki Książę Litewski Witold został pokonany przez Tatarów w bitwie pod Worsklą. Klęska oznaczała koniec planów opanowania Rusi przez Witolda. 625. rocznica
1612 - Zmarł Giovanni Gabrieli, włoski kompozytor i organista, uznawany w swoich czasach za mistrza motetów i madrygałów, przyczynił się do rozkwitu szkoły weneckiej w okresie późnego renesansu włoskiego, szczególnie popularny był jego zbiór 61 utworów z 1597 roku, pod tytułem "Symphoniae sacra”. Urodził się między 1554 a 1557 rokiem.
1633 - Zmarł Jacopo Peri, włoski śpiewak i kompozytor, pierwszy kierownik muzyczny na dworze Medyceuszy we Florencji, jego opera "Dafne” z 1598 roku otwiera w muzyce barok i jest pierwszą operą w historii światowej muzyki, inne opery kompozytora to "Eurydyka” i "Arianna”, oraz balety, intermedia i madrygały. Urodził się 20 sierpnia 1561 roku.
1676 - Zmarł Gabriel Krasiński, kasztelan płocki, uczestnik wojen kozackich i walk ze Szwedami w okresie "potopu", które opisał w rękopiśmiennej kronice wierszowanej z lat 1655-1669 - "Taniec Rzeczypospolitej Polskiej". Urodził się 12 sierpnia 1676 roku.
1702 - Urodził się Józef Załuski, duchowny katolicki, biskup kijowski, mecenas nauki i literatury, bibliograf, edytor, erudyta, wraz z bratem biskupem Andrzejem Stanisławem założył w Warszawie pierwszą bibliotekę publiczną, jego spuścizna, zniszczona w większości w 1944 roku, obejmowała prace - historyczne, bibliograficzne, edytorskie i literackie. Do najważniejszych należą między innymi "Programma literarium” i "Specimen historiae Polonae criticae”. Zmarł 7 stycznia 1774 roku.
1759 - Urodził się Thomas Andrew Knight, angielski botanik i fizjolog. Przeprowadził ważne badania dotyczące tworzenia się kory drzew i przepływu soków w roślinach. Najbardziej znane są jego obserwacje nad geotropizmem, czyli wpływem grawitacji na rośnięcie korzeni i pni. Zmarł 11 maja 1838 roku. 265. rocznica
1827 - Zmarł William Blake, angielski poeta, pisarz, rytownik, malarz i mistyk, prekursor romantyzmu. Jego doznania objawień religijnych znalazły odzwierciedlenie w dziełach malarskich i pisarskich. Najsłynniejsze zbiory wierszy i rycin to: "Pieśni niewinności”, "Pieśni doświadczenia”, "Jeruzalem” i "Widzenia córek Albionu”, William Blake inspirował wielu twórców, również współczesnych, wśród nich: Jima Morrisona, Bruce’a Dickinsona, niemiecki zespół rockowy Tangerine Dream. Urodził się 28 listopada 1757 roku.
1831 - Powstanie Listopadowe: Generał Henryk Dembiński mianowany został przez Radę Wojenną naczelnym wodzem. Zastąpił na tym stanowisku generała Jana Skrzyneckiego. Brał udział w bitwach pod Dębem Wielkim i Ostrołęką. Po zakończeniu powstania wyemigrował do Francji, gdzie był związany z obozem Czartoryskiego.
1848 - Zmarł George Stephenson, brytyjski inżynier kolejowy, konstruktor i wynalazca parowozu, swój pierwszy parowóz zaprojektował w 1814 roku, był on wykorzystywany do transportu węgla z kopalni, przewoził ładunek o ciężarze 30 ton. W połowie lat 20. XIX wieku założył pierwszą na świecie fabrykę parowozów. Uważany za "ojca kolei żelaznej”. Urodził się 9 czerwca 1781 roku.
1850 - Urodził się Julian Talko-Hryncewicz, lekarz, antropolog, etnograf, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wileńskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności. W czasie pracy na Syberii prowadził badania organizacji społecznej, historii, bytu i religii Buriatów, Ewenków i Chałchasów. Jest autorem prac medycznych, antropologicznych - "Górale polscy jako grupa antropologiczna”, a także wspomnień - "Z przeżytych dni 1850-1908”. Zmarł 26 kwietnia 1936 roku.
1851 - Nowojorski mechanik Isaac Singer opatentował maszynę do szycia z napędem pedałowym. Podczas nauki zawodu inżyniera miał okazję obserwować naprawę starej maszyny do szycia. Doszedł do wniosku, że mógłby zaprojektować lepszą. Jego maszyna do szycia miała stopę przytrzymującą materiał na miejscu. Wielkim osiągnięciem Singera było stworzenie systemu sprzedaży zbliżonej do leasingu, co pozwoliło ludziom niezamożnym na zakup.
1861 - Zmarł Eliphalet Remington, amerykański przemysłowiec i wynalazca. W 1816 roku założył firmę produkującą między innymi pistolety, maszyny rolnicze i maszyny do pisania. Przedsiębiorstwo prowadził następnie jego syn, z firmy Remingtona rozwinął koncern zbrojeniowy Remington Arms, jeden z największych tego typu koncernów na świecie. Urodził się 28 października 1793 roku.
1866 - Urodził się Jacinto Benavente Martinez, hiszpański pisarz, tłumacz utworów Szekspira i Moliera, autor ponad 170 sztuk teatralnych, w tym komedii społeczno-obyczajowych: "Krąg interesów”, "Źle kochana”, laureat Nagrody Nobla w 1922 roku. Jego twórczość dramatyczna zawierała pierwiastki satyryczne, krytykę burżuazji i arystokracji, pojawiały się w niej też aluzje polityczne oraz elementy fantastyczne. Zajmował się także pisaniem utworów dla dzieci. Zmarł 14 lipca 1954 roku.
1887 - Urodził się Erwin Schrödinger, austriacki fizyk teoretyk, profesor wielu uczelni, między innymi politechniki w Stuttgarcie, uniwersytetów we Wrocławiu i Zurychu, jeden z twórców mechaniki kwantowej, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, w 1933 roku za prace nad matematycznym sformułowaniem mechaniki falowej, autor książki "What is Life?”, w której dowodzi, że życie można ujmować w kategoriach przechowywania i przekazywania informacji biologicznej, zajmował się też termodynamiką statystyczną i teorią barw. Zmarł 4 stycznia 1961 roku.
1890 - Urodziła się Wanda Romeyko-Hurko, malarka, ilustratorka, popularyzatorka wiedzy o sztuce. Autorka rysunku na okładce "Elementarza” Falskiego i serii artykułów "Patrzymy na obrazy”. Mieszkała w Warszawie i w latach 1939-1943 prowadziła pamiętnik z ilustracjami, w którym opisała codzienne życie w czasach niemieckiej okupacji. Zmarła 31 października 1978 roku.
1896 - W północnej Kanadzie, na terytorium Yukon, w dolinie rzeki Klondike, odkryto złoża złota. Odkrycie to zapoczątkowało tak zwaną gorączkę złota i stało się przyczyną sporu między Stanami Zjednoczonymi a Kanadą o granice na Alasce, rozstrzygniętego w 1903 roku na korzyść USA. Bogate złoża złota odkryli trzej poszukiwacze George Carmack, Skookum Jim i Tagish Charley nad strumieniem Bonanza Creek, dopływem rzeki Klondike. Informacja, przez miesiące utrzymywana przez szczęśliwych górników w tajemnicy, wydostała się na świat w początku 1897 roku, gdy obładowani złotem pojawili się w Seattle, wywołując histerię i napływ tysięcy poszukiwaczy.
1896 - W Gdańsku wyruszył na trasę pierwszy tramwaj elektryczny. Dwa lata wcześniej przedsiębiorstwo AEG z Berlina wykupiło gdańskie tramwaje i podjęła decyzję o elektryfikacji sieci, którą rozpoczęto w 1985 roku. Pierwsze regularne połączenie uruchomiono w kierunku Oruni oraz Siedlec. Do Wrzeszcza z Centrum pierwszy tramwaj elektryczny pojechał dopiero 28 sierpnia 1896. Do końca roku wszystkie linie tramwaju konnego zostały zelektryfikowane.
1901 - Zmarł Adolf Erik Nordenskjöld, szwedzki geolog, geograf, badacz polarny, profesor uniwersytetu w Sztokholmie i członek Sztokholmskiej Akademii Nauk, prowadził badania na Spitsbergenie i na Grenlandii. W latach 1878-1880 kierował wyprawą, która pierwsza w dziejach przebyła całe Przejście Północno-Wschodnie, z Oceanu Atlantyckiego na Ocean Spokojny, wzdłuż północnych wybrzeży Europy i Azji. Urodził się 18 listopada 1832 roku.
1902 - Urodził się Antoni Kocjan, pilot i konstruktor szybowcowy, Zbudowano około 850 szybowców jego konstrukcji, jego projekty stanowiły przed II wojną światową podstawę polskiego szkolnictwa szybowcowego i miały znaczny udział w polskim sporcie szybowcowym. Produkcja "Komara” została wznowiona w Polsce również po wojnie. W czasie niemieckiej okupacji był żołnierzem Armii Krajowej. Między innymi zorganizował produkcję broni, a części zamawiał na postawie fałszywych dokumentów, w niemieckich zakładach wytwórczych. Pod jego kierunkiem udało się wykryć fabrykę latających bomb i rakiet V-2 w Peenemünde i zdobyć jej plany, co umożliwiło aliantom przeprowadzenie w marcu 1943 roku nalotu, który zniszczył fabrykę. Zginął rozstrzelany przez Niemców, 13 sierpnia 1944 roku, w grupie ostatnich więźniów Pawiaka.
1910 - Urodziła się Lena Żelichowska, jedna z czołowych aktorek warszawskiego kabaretu i przedwojennego filmu. Zagrała między innymi w filmach: "Szpieg w masce”, "Czarna perła”, "Barbara Radziwiłłówna”, "Jego wielka miłość” i "Granica”. Zmarła 14 października 1958 roku.
1914 - Urodził się Tadeusz Cygler, aktor teatralny i filmowy, reżyser. Przez wiele lat związany ze scenami warszawskimi i łódzkimi. Grał również w filmach, między innymi: "Epilog Norymberski”, "Noce i dnie”, "Opadły liście z drzew”, "Hania”, "Punkty za pochodzenie”, "Romans Teresy Hennert” i "Młodość Chopina”. Zmarł 12 września 1987 roku. 110. rocznica
1916 - Urodziła się Antonina Wyrzykowska, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata. Podczas II wojny światowej, mimo że za pomoc Żydom groziła śmierć całej rodzinie, a mieszkający pod Łomżą Wyrzykowscy mieli małe dzieci, Wyrzykowscy pomagali osobom narodowości żydowskiej. Dostarczali między innymi żywność do getta. W 1942 ukryli w swoim gospodarstwie siedmiu Żydów. Przebywali oni w dwóch zakonspirowanych schronach do stycznia 1945, czyli do wkroczenia na te tereny wojsk radzieckich. W 1976 roku Antonina i jej mąż Aleksander otrzymali tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 2007 roku Antonina Wyrzykowska została odznaczona przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 29 listopada 2011 roku.
1920 - Urodził się Percy Mayfield, amerykański muzyk, czołowy przedstawiciel rhythm and bluesa. Zmarł 11 sierpnia 1984 roku.
1920 - Na dworzec w Skierniewicach wjechał pociąg w Węgier z amunicją dla walczącej z nawałą bolszewicką Polski. Ponieważ Czechosłowacja zablokowała tranzyt przez swoje terytorium, pociąg jechał okrężną drogą przez Rumunię. Liczący 55 wagonów skład został błyskawicznie rozładowany i 22 miliony nabojów z fabryki Manfreda Weissa w Budapeszcie zostały przewiezione na pole bitwy pod Warszawą. Na przełomie lipca i sierpnia na jeden karabin polscy żołnierze mieli do dyspozycji średnio siedem pocisków. Tych, którzy zużywali amunicję niepotrzebnie, karano. Według protokołów posiedzeń Rady Obrony Państwa bez dodatkowego zaopatrzenia polskie zapasy amunicji skończyłyby się najpóźniej 14 sierpnia. Łącznie Węgrzy wysłali do Polski ponad 100 milionów pocisków karabinowych, między innymi pochodzących z własnych rezerw, miliony nabojów w częściach, a także znaczną ilość amunicji artyleryjskiej różnego kalibru. Za pociski Polska miała zapłacić później węglem. Węgry były jedynym krajem, który w wojnie 1920 roku realnie wsparł Polskę walczącą z Armią Czerwoną. Prócz amunicji przysłali także około 20 tysięcy karabinów Mausera i Mannlichera własnej produkcji, 40 milionów zapalników do broni piechoty, magazynki oraz inny sprzęt i wyposażenie wojskowe, jak kuchnie polowe czy piekarnie obozowe.
1921 - Urodził się John Derek, amerykański aktor, reżyser i fotograf. Zagrał w filmach: "Pukać do każdych drzwi”, "Wszyscy ludzie króla”, "Łotry z Lasu Sherwood”, "Dziesięcioro przykazań”. Wyreżyserował między innymi obrazy: "Duchy nie mogą tego robić”, "Bolero”, "Tarzan - człowiek małpa” i "Kocham cię”. Zmarł 22 maja 1998 roku.
1922 - Urodził się Leopold Unger, dziennikarz, publicysta i komentator do spraw międzynarodowych. Po wojnie pracował, jako dziennikarz w „Życiu Warszawy”, później w belgijskim dzienniku "Le Soir”. Od 1969 roku przebywał na emigracji w Belgii, współpracownik paryskiej "Kultury", Radia Wolna Europa, sekcji polskiej BBC, a także "International Herald Tribune”. Zmarł 20 grudnia 2011 roku.
1925 - Urodził się Ross McWhirter, brytyjski sportowiec, dziennikarz, polityk, współtwórca Księgi Rekordów Guinnessa. Wraz z bratem Norrisem w 1955 roku rozpoczęli publikowanie rocznika odnotowującego wszelkie rekordy. Zmarł 27 listopada 1975 roku.
1928 - W Amsterdamie zakończyły się IX Letnie Igrzyska Olimpijskie, w czasie których Halina Konopacka wygrała konkurs rzutu dyskiem, zdobywając pierwszy złoty medal olimpijski dla Polski. Łącznie polscy sportowcy zdobyli pięć medali.
1931 - Urodził się William Goldman, amerykański pisarz i scenarzysta, autor scenariuszy do filmów: "Maratończyk”, "O jeden most za daleko”, "Wszyscy ludzie prezydenta”, ”Butch Cassidy i Sundance Kid”, za te dwa ostatnie uhonorowany Oscarem, w 1969 i 1976 roku. Zmarł 15 listopada 2018 roku.
1931 - Urodził się Jiří Stránský, czeski pisarz, dramaturg, tłumacz, dwukrotny więzień polityczny reżimu komunistycznego i obrońca praw człowieka. W 1953 roku został aresztowany przez komunistów i skazany na osiem lat przymusowej pracy za "zdradę”. Został zwolniony w 1960 roku. W 1974 został ponownie aresztowany, oskarżony o defraudację i skazany na kolejne pięć lat więzienia, ale zwolniony po 1,5 roku. Podczas pobytu w więzieniu spotkał się z kilkoma pisarzami katolickimi, co zachęciło go do zostania pisarzem. Był założycielem-sygnatariuszem deklaracji praskiej o sumieniu europejskim i komunizmie. Zmarł 29 maja 2019 roku.
1939 - Urodził się George Hamilton, amerykański aktor i reżyser, grał między innymi w filmach: "Viva Maria”, "Zabić szpiega”, "Dwa tygodnie w innym mieście”, "Znak smoka”, "Koniec z Hollywood”, "Miłość od pierwszego ukąszenia”, a także w serialach telewizyjnych: "Dynastia”, "Moda na sukces” i "Słoneczny patrol”. 85. rocznica
1941 - Zginął rozstrzelany przez hitlerowców Henryk Dembiński, prawnik, prezes Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie”, redaktor "Po prostu”, członek Polskiej Partii Socjalistycznej. Urodził się 31 lipca 1908 roku.
1941 - Prezydium Rady Najwyższej ZSRS podpisało dekret o amnestii dla obywateli polskich przebywających w sowieckich łagrach. Dekret objął ponad 380 tysięcy osób. Uwolnieni mogli wstąpić do tworzonych Polskich Sił Zbrojnych na terenie ZSRR - Armii Andersa. Władze radzieckie rościły sobie prawo do decydowania, czy ktoś jest obywatelem polskim i spełnia kryteria amnestii, zatem nie uwolniono części Polaków a prawo to przyznawano nieraz ludziom innej narodowości podających się za obywateli polskich. Chcącym wstąpić do Armii Andersa nie ułatwiano tego - wręcz przeciwnie - nieraz były podawane fałszywe informacje o miejscu formowania oddziałów. Na mocy amnestii z łagrów uwolniono wiele osób będących świadkami zbrodni katyńskiej.
1941 - Zbrodnia na Żydach w Horochowie koło Łucka na Wołyniu. Oddziały Służby Bezpieczeństwa Rzeszy Niemieckiej i ukraińskiej policji podległej Niemcom wymordowały około 300 osób narodowości żydowskiej. W październiku 1941 Niemcy utworzyli w Horochowie getto dla ludności żydowskiej. 8 września 1942 roku zostało ono "zlikwidowane” przez oddział SD z Łucka przy współudziale niemieckiej żandarmerii i ukraińskiej policji. Rozstrzelano około trzech tysięcy Żydów, których pochowano w zbiorowej mogile wykopanej dzień wcześniej przez ludność ukraińską.
1941 - Urodził się Bohdan Piasecki, syn Bolesława Piaseckiego, lidera przedwojennej Falangi i szefa powojennego Stowarzyszenia Pax. 22 stycznia 1957 15-letni chłopiec został uprowadzony sprzed warszawskiego należącego do Stowarzyszenia Pax Liceum Ogólnokształcącego, do którego uczęszczał. Dwaj mężczyźni, którzy go porwali, przewieźli chłopca taksówką do schronu przeciwlotniczego na Mokotowie, gdzie został zamordowany. Ciało Bohdana Piaseckiego odnaleziono 8 grudnia 1958. Sprawa do dziś nie została wyjaśniona. Jeden z wątków badanych w śledztwie dotyczył rzekomej zemsty za przedwojenną antysemicką działalność Bolesława Piaseckiego, inny porachunków w szeregach PZPR.
1942 - W Jasienicy Rosielnej koło Krosna Niemcy rozstrzelali 624 osób narodowości żydowskiej - kobiet, mężczyzn, dzieci i starców. Ciała pomordowanych pochowano we wspólnej mogile. W 1967 roku na mogile umieszczono płytę z napisem: "Ofiarom narodowości żydowskiej zamordowanym przez hitlerowców w latach 1939-1942 - Jasienica 1967".
1942 - Zmarł ksiądz Jan Mauersberger, kapelan harcerski, współorganizator skautingu, harcmistrz Rzeczypospolitej, w czasie II wojny światowej kapelan Szarych Szeregów. Urodził się 4 września 1877 roku.
1942 - Zmarł ksiądz Józef Straszewski, błogosławiony Kościoła katolickiego. Zmarł w obozie koncentracyjnym w Dachau. Beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II, w Warszawie 13 czerwca 1999, w grupie 108 polskich męczenników z okresu II wojny światowej. Urodził się 18 stycznia 1885 roku.
1943 - Żołnierze Kedywu przeprowadzili akcję "Góral" - uprowadzili konwój bankowy przewożący 105 milinów złotych. Była to jedna z najlepiej przygotowanych operacji zbrojnych ruchu oporu przeciwko Niemcom. Kryptonim akcji to popularna nazwa ówczesnych banknotów pięćsetzłotowych - tak zwanych "górali". Przygotowywano ją w najdrobniejszych szczegółach przez blisko 14 miesięcy, a sama akcja zajęła wykonawcom kilka minut. Do przeprowadzenia akcji dowódca Kedywu gen "Nil" August Fieldorf wyznaczył członków oddziału "Kosa 30", którzy uniknęli masowego aresztowania w czerwcu. Przygotowywali oni wojskową część operacji, a dokładne informacje pozwalające zaplanować miejsce i czas jej przeprowadzenia, przekazywali im pracownicy Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. Pierwsza próba przejęcia pieniędzy była nieudana, ponieważ Niemcy zorientowali się ze przecięto kable elektryczne i telegraficzne. Mimo wzmocnionej czujności strażników - kolejna akcja została przeprowadzona pomyślnie. Żołnierze z "Kosy" - upozorowali roboty drogowe, i przez to tak "wyznaczyli" trasę karetki bankowej i jej eskorty, że pojazd musiał wjechać na wąską jezdnię przy Senatorskiej. Tam żołnierze bez trudu przejęli samochód bankowy wraz z zawartością. Akcja "Góral" stała się przedmiotem kpin z okupantów i podziwu dla jej wykonawców - żołnierzy AK.
1944 - 12. dzień Powstania Warszawskiego: Tego dnia trwały ciężkie walki na granicy Woli i Śródmieścia w okolicach Okopowej i Stawki. Został ciężko ranny dowódcy zgrupowania AK, pułkownik "Radosław". Oddziały zgrupowania majora Stanisława Błaszczaka pseudonim "Róg" odparły atak na Starówkę, która była atakowana artylerią i bombami zapalającymi. Po raz pierwszy Niemcy wykorzystali do ataku "Goliaty" - małe, czołgi bezzałogowe do transportu materiałów wybuchowych. "Goliaty" był sterowane kablami telefonicznymi lub radiowo i powodowały duże straty powstańców. Oddziały brygady szturmowej SS "RONA" opanowały Ochotę i część sąsiedniego Śródmieścia. Na Ochocie żołnierze "RONA" popełniali bestialskie zbrodnie na ludności cywilnej, dochodziło do rabunków, gwałtów, egzekucji i podpaleń. 80. rocznica
1944 - Po raz kolejny Winston Churchill, premier Wielkiej Brytanii, wysłał depeszę do Stalina z pytaniem o pomoc stacjonującego pod Warszawą wojska radzieckiego dla powstańców. Depesza pozostała bez odpowiedzi. Pomoc ze strony aliantów była trudno dostępna, ponieważ wsparcie było udzielane tylko ze zrzutów lotniczych. W nocy z 11 na 12 sierpnia Niemcy zestrzelili nad warszawską Pragą kolejny aliancki samolot z zaopatrzeniem dla Powstańców. 80. rocznica
1945 - Urodził się Jean Nouvel, francuski architekt, laureat Nagrody Pritzera w 2008 roku. Jego projekty charakteryzują się dbałością o kolor i iluminację wnętrza oraz prostymi bryłami, jak Instytut Arabski w Paryżu, centrum kulturalno-kongresowe w Lucernie i muzeum Louvre Abu Dhabi.
1949 - W Genewie podpisano konwencje o ochronie ofiar wojny. Stały się one fundamentem międzynarodowego prawa humanitarnego. Cztery dokumenty: "Konwencja o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych", "Konwencja o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu", "Konwencja o traktowaniu jeńców wojennych" i "Konwencja o ochronie osób cywilnych podczas wojny" chronią osoby, które nie uczestniczą w walce. 75. rocznica
1949 - Urodził się Mark Knopfler, szkocki wirtuoz gitary, kompozytor i wokalista, autor tekstów i lider grupy Dire Straits, a także autor muzyki filmowej. Magazyn "Rolling Stone" umieścił go w 2011 roku na 44. miejscu listy najlepszych gitarzystów wszech czasów. 75. rocznica
1952 - Zmarł w San Francisco Stefan Norblin (urodzony, jako Juliusz Stefan Norblin de la Gourdaine) - polski artysta plastyk. Zajmował się malarstwem, ale także wykonywał karykatury, plakaty, ilustracje, projektował wnętrza. Tworzył modernistyczne i secesyjne plakaty reklamowe oraz malowidła w stylu art déco. Urodził się 26 czerwca 1892 roku.
1953 - ZSRR przeprowadził pierwszą próbną eksplozję bomby w Semipałatyńsku - na stepie Kazachstanu. Wcześniej wysiedlono nieliczne znajdujące się tam gospodarstwa. Siła zniszczenia żywych organizmów przez wybuch wodorowy poraziła lękiem również obserwatorów - w promieniu wielu kilometrów na stepie znajdowano poparzone lub martwe ptaki. Pod wpływem skutków prób jądrowych pracujący nad nimi naukowiec, fizyk Andriej Sacharow stał się zagorzałym przeciwnikiem zbrojeń, krytykiem totalitarnej polityki ZSRR i obrońcą praw człowieka. Został laureatem pokojowej Nagrody Nobla w 1975 roku.
1954 - Urodził się Pat Metheny, amerykański gitarzysta jazzowy. Na początku lat 80. stworzył własny oryginalny styl, szczególnie zauważalny w założonym przez niego zespole Pat Metheny Group. Zdobywca 20 nagród Grammy. W Polsce artysta współpracował z Anną Marią Jopek. 70. rocznica
1955 - Zmarł Tomasz Mann, niemiecki pisarz, autor powieści: "Czarodziejska góra”, "Buddenbrookowie”, "Józef i jego bracia”, "Doktor Faust” oraz kilkudziesięciu nowel, opowiadań i esejów, poświęconych twórczości wielkich pisarzy. W 1929 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Od 1933 roku przebywał na emigracji. Jest uznawany za największego niemieckiego pisarza XX wieku. Urodził się 6 czerwca 1875 roku.
1956 - Urodził się Artur Barciś, aktor teatralny i filmowy, związany z teatrami stołecznymi - na Targówku, Narodowym i Ateneum, zagrał w filmach: "Ucieczka z kina "Wolność", "Znachor”, "Dekalog”, "Pułkownik Kwiatkowski”, "Ostatni prom”, "Kroniki domowe”. Sympatię telewidzów zyskał dzięki rolom w serialach "Miodowe lata” i "Ranczo Wilkowyje”.
1961 - W nocy z 12 na 13 sierpnia władze NRD rozpoczęły budowę muru zamykając granicę między wschodnim sektorem Berlina a jego zachodnią częścią. Chciały w ten sposób zatrzymać narastającą falę ucieczek do zachodniego Berlina. Przez 28 lat mur berliński był symbolem podziału Europy na dwa bloki polityczno-wojskowe. Podczas prób ucieczki przez mur straciło życie ponad 250 osób. Na całej granicy niemiecko-niemieckiej zginęło ponad 900 osób.
1964 - Zmarł Ian Fleming, amerykański pisarz. Twórca postaci Jamesa Bonda, bohatera licznych powieści kryminalnych i thrillerów, między innymi: "Żyj i pozwól umrzeć”, "Diamenty są wieczne”, "Pozdrowienia z Rosji”, "Szpieg, który mnie kochał”. Pisarz był także cenionym bibliofilem - jego hobby było gromadzenie rękopisów i pierwszych wydań książek, które "w jakiś sposób zmieniły losy zachodniej cywilizacji”. Urodził się 28 maja 1908 roku. 60. rocznica
1968 - W Gdańsku zmarł Bolesław Romanowski, komandor, dowódca okrętów podwodnych. Od 1929 do 1964 roku służył w Marynarce Wojennej. Podczas II wojny światowej dowodził ORP "Jastrząb”, ORP "Dzik” i grupą okrętów podwodnych, natomiast po wojnie był dowódcą ORP "Sęp” i dywizjonu okrętów podwodnych. Karierę zakończył na stanowisku zastępcy komendanta Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej do spraw okrętów szkolnych i praktyki morskiej. Urodził się 21 marca 1910 roku.
1971 - Rząd podjął decyzję o budowie elektrowni jądrowej. Jej uruchomienie miało nastąpić na początku lat 80. Nie została wybudowana do dzisiaj.
1972 - Zmarła Zofia Sykulska farmaceutka i pedagog, wykładowczyni Akademii Medycznej w Łodzi. Urodziła się 18 maja 1921 roku.
1973 - Zmarł Walter Rudolf Hess, szwajcarski fizjolog, chirurg i oftalmolog. Głównym przedmiotem jego zainteresowań była fizjologia międzymózgowia autonomicznego układu nerwowego, krwioobiegu, oddychania. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1949 roku, za mapowanie obszarów mózgu odpowiedzialnych za kontrolowanie organów wewnętrznych. Urodził się 17 marca 1881 roku.
1976 - Władze PRL wprowadziły kartki na cukier. Dawały one prawo zakupu określonej ilości cukru po dotychczasowych cenach, czyli za 10,50 zł za kilogram. Jeżeli towar w sklepie był dostępny, a ktoś chciał nabyć więcej - musiał zapłacić cenę komercyjną - 26 złotych za kilogram.
1979 - Zmarł Ernst Chain, brytyjski biochemik, wyodrębnił penicylinę, za co w 1945 roku został uhonorowany Nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny wraz z Alexandrem Flemingiem oraz Howardem Floreyem. Urodził się 19 czerwca 1906 roku. 45. rocznica
1981 - W Nowym Jorku odbyła się prezentacja pierwszego komputera osobistego firmy IBM. Komputer posiadał 16 kB pamięci RAM, zamiast twardego dysku stację dyskietek 5,25" o pojemności 180 kB i kosztował ponad 2,5 tysiąca dolarów. Jego wyprodukowanie zajęło przedsiębiorstwu rok. Za ojca obecnego komputera osobistego uważa się Philipa Estridge’a, szefa laboratorium IBM. Napisanie systemu operacyjnego do nowego komputera zlecono maleńkiemu wówczas przedsiębiorstwu Microsoft z Seattle, której właścicielem był 25-letni Bill Gates. Po czterech latach od premiery komputera dział pecetów w IBM przynosił 4,5 miliarda dolarów zysku rocznie i zatrudniał 10 tysięcy osób.
1982 - Zmarł Henry Fonda, amerykański aktor, zagrał między innymi w filmach: "Miasto bezprawia”, "Gwiazda szeryfa”, "Wojna i pokój”, "Dwunastu gniewnych ludzi”, "Grona gniewu”, "Był sobie łajdak”, w 1981 roku otrzymał Oscara za całokształt twórczości, a w następnym roku został laureatem tej nagrody za rolę ojca w filmie "Nad złotym stawem”. Urodził się 16 maja 1905 roku.
1982 - Zmarł Piotr Ehrlich, aktor pochodzenia żydowskiego. Grał głównie w teatrze, wystąpił także w filmie Tadeusza Konwickiego "Jak daleko stąd jak blisko". Urodził się 1 września 1903 roku.
1989 - Zmarł William Shockley, amerykański fizyk, profesor Uniwersytetu Stanforda, współwynalazca tranzystora, razem z Johnem Bardeenem i Walterem Brattainem, za co w 1956 roku zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki. Urodził się 13 lutego 1910 roku. 35. rocznica
1990 - Zmarł Piotr Perkowski, kompozytor, pedagog - profesor i dyrektor Konserwatorium w Poznaniu, dyrektor artystyczny Filharmonii Krakowskiej i Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Organizator życia muzycznego - założyciel Stowarzyszenia Młodych Muzyków Polskich w Paryżu w 1926 roku, prezes Związku Kompozytorów Polskich. Twórca symfonii, baletów i kantat. Urodził się 17 marca 1901 roku.
1991 - Zmarł Julius Hans Weigel, austriacki pisarz i krytyk literacki. Urodził się 29 maja 1908 roku.
1999 - Zmarł Zygmunt Maciejewski, aktor związany ze scenami teatrów warszawskich, spiker i reżyser radiowy. Zagrał w filmach: "Człowiek na torze”, "Znicz olimpijski”, "Jeszcze słychać śpiew i rżenie koni”, "Dom świętego Kazimierza”, "Oszołomienie”, a także w wielu serialach telewizyjnych: "W labiryncie”, "Zmiennicy” i "Doktor Murek”. Urodził się 21 grudnia 1914 roku. 25. rocznica
2000 - Na Morzu Barentsa zatonął rosyjski podwodny okręt atomowy "Kursk”. Śmierć poniosło 118 marynarzy. Do tragedii doszło podczas manewrów rosyjskiej floty na Morzu Barentsa, w których uczestniczyło 30 jednostek. Spóźniona akcja ratunkowa nie przyniosła rezultatów. Bezpośrednią przyczyną zatonięcia "Kurska" była eksplozja torpedy ćwiczebnej na pokładzie okrętu. Z zapisków znalezionych przy jednym z marynarzy wynikało, że 23 członków załogi przeżyło eksplozję i oczekiwało na ratunek. Marynarze przez dwa dni bezskutecznie nadawali sygnały SOS.
2000 - Zmarła Emmy Loretta Young, amerykańska aktorka, która karierę filmową rozpoczęła w wieku czterech lat, jeszcze w czasach kina niemego. Jej najbardziej znaną kreacją była nagrodzona Oskarem rola dziewczyny w filmie z 1947 roku "Córka farmera”. W czasie ponad 25-letniej kariery w kinie dźwiękowym zagrała w prawie 100 filmach, w tym "Oskarżona”, "Przyjdź do stajni”, "Powód do paniki”, "Żona biskupa”. Urodziła się 6 stycznia 1913 roku.
2007 - Zmarł Tadeusz Pyszkowski dziennikarz sportowy, sprawozdawca, przez 18 lat kierownik Redakcji Sportowej Programu I Polskiego Radia. Zasłynął między innymi pełną emocji relacją z meczu między Legią Warszawa a Slovanem Bratysława 19 września 1956 roku, kiedy Polska wygrała 2-0. Jego słowa "Oj, strzelaj, prędzej, strzelaj...” od kilkudziesięciu lat stanowią czołówkę programu "Kronika Sportowa" w radiowej Jedynce. Urodził się 24 lipca 1915 roku.
2008 - W Tbilisi, stolicy Gruzji zaatakowanej przez Rosję, prezydent Lech Kaczyński zorganizował wiec poparcia dla tego kraju. Do Tbilisi przybyli także prezydenci Litwy, Estonii i Ukrainy oraz premier Łotwy. Prezydent Lech Kaczyński wygłosił pamiętne przemówienie, w którym podkreślał, że obowiązkiem społeczności międzynarodowej jest solidarne przeciwstawienie się rosyjskim dążeniom imperialnym. Zapewnił też Gruzinów, że nie zostali sami w walce z Rosją. Jednocześnie nad konfliktem na Południowym Kaukazie obradowała Rada Bezpieczeństwa ONZ, która zebrała się w tej sprawie po raz piąty. Misji mediacyjnej między Gruzją a Rosją podjęli się Finowie i Francuzi.
2008 - Zmarła Halina Wyrodek, aktorka i piosenkarka, jedna z wiodących postaci "Piwnicy pod Baranami”; odtwórczyni kultowej już piosenki "Ta nasza młodość”, która stała się jednym z hymnów "Piwnicy”. Występowała również w filmie: "Sława i chwała”, "Spis cudzołożnic”, "Autoportret z kochanką”. Urodziła się 4 kwietnia 1946 roku.
2011 - Na stacji kolejowej Baby koło wsi Kiełczówka w powiecie piotrkowskim, w wyniku wykolejenia pociągu pasażerskiego TLK relacji Warszawa Wschodnia-Katowice zginął 52-letni mężczyzna. 81 osób zostało rannych, spośród których w szpitalu zmarła 63-letnia kobieta.
2014 - Zmarła Lauren Bacall, amerykańska aktorka, zagrała w filmach: "Mieć i nie mieć”, "Wielki sen”, "Koralowa wyspa”, "Jak poślubić milionera”, "Miłość ma dwie twarze”. W 2000 roku została uhonorowana Oscarem za całokształt twórczości. Urodziła się 16 września 1924 roku. 10. rocznica 2016 - Zmarł Władysław Kandefer, artysta wszechstronny, zajmujący się różnymi rodzajami sztuk plastycznych. Uprawiał wiele rodzajów sztuk plastycznych, począwszy od rzeźbiarstwa, a skończywszy na malarstwie. Preferował sztukę realistyczną. W każdym dziele artysty można rozpoznać jego indywidualny styl charakteryzujący się zrównoważoną klarowną kompozycją i doskonałą techniką rzeźbiarską. Ulubionym materiałem rzeźbiarskim artysty było drewno. Urodził się 10 listopada 1921 roku.
2018 - Zmarła Kazimiera Utrata, aktorka filmowa i teatralna. Wystąpiła w kilkudziesięciu filmach i serialach. Widzowie cenili ją między innymi za rolę pani Stanisławy w serialu "Klan". Grała gównie role drugoplanowe, do końca życia była czynna zawodowo. W 1963 otrzymała Grand Prix na I Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za wykonanie "Piosenki o okularnikach” do tekstu Agnieszki Osieckiej. Urodziła się 5 lipca 1932 roku.
2018 - Z przylądka Canaveral na Florydzie wystrzelono sondę Parker Solar Probe, której zadaniem ma być zbadanie środka korony słonecznej i zjawisk występujących na Słońcu, w tym pola magnetycznego naszej gwiazdy, zbadanie plazmy i cząstek o wysokiej energii w heliosferze, zrozumienie jak dochodzi do przyspieszenia wiatru słonecznego. Zakończenie misji przewidziano na 2025 rok.
2019 - Zmarł Cezary Szlązak, saksofonista, multiinstrumentalista, wokalista, kompozytor, członek zespołu "2 plus1". Artysta grał na fortepianie, organach i innych instrumentach klawiszowych, a także na flecie i akordeonie. Brał udział w nagraniu kultowego utworu "Zielone wzgórza nad Soliną” w wykonaniu Wojciecha Gąssowskiego w 1967 roku. Od lat 70. występował w zespole "2plus1". Wydał też popularny solowy singiel "Bezpłatny kurs”. Urodził się 21 lutego 1947. 5. rocznica
2020 - Zmarła Agnieszka Kossakowska-Fijałkowska, śpiewaczka operowa, sopranistka. Związana była z Operą Teatru Wielkiego w Warszawie i Operetką Warszawską. Współpracowała także z Grzegorzem Ciechowskim w jego solowym projekcie "Obywatel G.C.". Urodziła się 2 września 1921 roku.
2021 - Zmarł w Waszyngtonie Julian Kulski, żołnierz AK w stopniu podpułkownika, uczestnik Powstania Warszawskiego posługujący się pseudonimami "Chojnacki" i "Goliat", po wojnie architekt. W czasie walk powstańczych należał do Zgrupowania "Żywiciel" na Żoliborzu. Za odwagę w walce został odznaczony Krzyżem Walecznych. Po upadku powstania trafił do obozu jenieckiego Stalag XI-A Altengrabow, z którego został wyzwolony w maju 1945 roku. Wyjechał do Anglii, gdzie ukończył studia architektoniczne. W 2017 roku odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i za kultywowanie polskich tradycji narodowych. Urodził się 3 marca 1929 roku.
2022 - Zmarł Wolfgang Petersen, niemiecki reżyser, twórca między innymi "Niekończącej się opowieści", "Gniewu oceanu", "Na linii ognia", "Epidemii" i "Troi". Nominowany do Oscara za najlepszą reżyserię i scenariusz adaptowany oraz nagrody BAFTA dla filmu zagranicznego za dramat wojenny "Okręt" o losach załogi jednego z U-Bootów podczas II wojny światowej. Urodził się 14 marca 1941 roku.
2023 - Włoska policja odzyskała ze Stanów Zjednoczonych 266 antyków z okresu greckiego, rzymskiego i etruskiego, wartych dziesiątki milionów euro. Przedmioty zostały tam przywiezione i sprzedane pod koniec lat 90. przez międzynarodową sieć przemytników dzieł sztuki. Najstarsze odzyskane zabytki pochodzą z IX wieku p.n.e. 1. rocznica
