Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-06-19, 07:00 Autor: IAR/K.Sowińska/dok.

Kartka z kalendarza

19 czerwca - Światowy Dzień Anemii Sierpowatej, ustanowiony przez UNESCO w 2009 roku.

19 czerwca - Stany Zjednoczone - Juneteenth, święto wyzwolenia od niewolnictwa.

19 czerwca - Dzień Kota Garfielda, obchodzony w dniu powołania do życia bohatera wielu kreskówek.
1431 - Wielki mistrz zakonu krzyżackiego Paul Bellitzer von Russdorff zawarł przymierze z buntującym się przeciwko Polsce wielkim księciem litewskim Świdrygiełłą, co doprowadziło do wybuchu wojny polsko-krzyżackiej w latach 1431-35. Konflikt został zakończony zwycięskim dla Polski pokojem w Brześciu Kujawskim, zawartym 31 grudnia 1435 roku.

1574 - W nocy z 18 na 19 czerwca z Polski uciekł potajemnie Henryk III Walezy, pierwszy król elekcyjny, by objąć wakujący po śmierci brata Karola IX tron francuski. Na tronie polskim zasiadał niespełna pół roku. Henryk III nigdy nie zrzekł się władzy w Rzeczypospolitej i po detronizacji do końca życia uważał się za jej prawowitego monarchę. Historiografia polska ocenia jego postać krytycznie, francuska natomiast zaczyna go doceniać i uważać za jednego z wybitniejszych królów Francji. 450. rocznica

1623 - Urodził się Blaise Pascal, francuski matematyk, fizyk, filozof i pisarz. Sformułował zasadę indukcji matematycznej, badał zjawiska dotyczące ciśnienia atmosferycznego i hydrostatyki. Był współtwórcą rachunku prawdopodobieństwa. W następstwie przeżycia mistycznego, którego doświadczył w 1654 roku, porzucił działalność naukową, poświęcając się filozofii i teologii. Z tego okresu jego życia pochodzą dwa najbardziej znane dzieła Pascala: "Prowincjałki" i "Myśli". Przez całe życie borykał się z problemami zdrowotnymi. Zmarł w wieku 39 lat, 19 sierpnia 1662 roku.

1669 - Królem Polski został wybrany Michał Korybut Wiśniowiecki. Panował do 1673 roku. Nie posiadał talentu politycznego i nie był przygotowany do rządzenia państwem. Praktycznie władzę sprawował Andrzej Olszowski, podkanclerzy koronny. W 1672 w Buczaczu Wiśniowiecki zawarł upokarzający dla Rzeczypospolitej traktat z Turcją. Oddał województwa podolskie, bracławskie i południową część Kijowszczyzny i zgodził się płacić haracz w wysokości 22 tysięcy talarów rocznie w zamian za pokój. Michał Korybut Wiśniowiecki zmarł we Lwowie 10 listopada 1673. Nowym królem wybrany został Jan III Sobieski. 355. rocznica

1820 - Zmarł Joseph Banks, angielski badacz, podróżnik i przyrodnik, sponsor wypraw naukowych i ich uczestnik, między innymi pierwszej wyprawy Jamesa Cooka dookoła świata. Cook zdobył wówczas Wyspy Towarzystwa, spenetrował obszary Melanezji i Nowej Zelandii, dotarł do wybrzeży Australii i przepłynął cieśninę Torresa. Joesph Banks zebrał podczas tej wyprawy wielką kolekcję roślin, z których większość nie była przedtem sklasyfikowana. Urodził się 13 lutego 1743 roku.

1837 - Zmarł Aleksander Bestużew, rosyjski pisarz i krytyk literacki doby romantyzmu. Brał udział w powstaniu dekabrystów w 1825 roku. Jest autorem powieści: "Roman i Olga", "Turniej rewelski", "Mułła-Nur". W 1831 roku Adam Mickiewicz uczynił go adresatem swojego wiersza "Do przyjaciół Moskali”. Urodził się 3 listopada 1797 roku.

1902 - Zmarł John Acton, brytyjski historyk, filozof polityczny, teoretyk wolności i polityk. Najbardziej znany jest ze stwierdzenia "Władza korumpuje, a władza absolutna korumpuje absolutnie" (angielskie: power tends to corrupt and absolute power corrupts absolutely). Urodził się 10 stycznia 1834 roku.

1906 - Urodził się Ernst Boris Chain, angielski biochemik. W 1940 roku razem z Howardem Walterem Floreyem wyodrębnił i zastosował w lecznictwie penicylinę, odkrytą w 1929 przez Alexandra Fleminga. W 1945 roku z Floreyem i Flemingiem otrzymał Nagrodę Nobla w zakresie medycyny. Zmarł 12 sierpnia 1979 roku.

1909 - Urodził się Tadeusz Wittlin, pisarz, poeta, satyryk. W latach międzywojennych redaktor tygodnika "Cyrulik Warszawski”, w czasie kampanii wrześniowej obrońca Warszawy. 6 stycznia 1940 roku aresztowany przez Sowietów i wywieziony do obozu pracy w Workucie. Od końca 1941 roku - w armii Władysława Andersa, w charakterze animatora kultury. Od 1946 roku do śmierci na emigracji w USA. Podpisał list pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. Zmarł 4 października 1998 roku. 115. rocznica

1923 - Zmarł Bronisław Witecki, żandarm, major Wojska Polskiego II Rzeczpospolitej. Był także pierwszą osobą, która uzyskała pozwolenie na prowadzenie pierwszego w Warszawie prywatnego biura detektywistycznego. Założył je w 1922 roku. Nosiło nazwę „Centrala Detektywów Prywatnych Biuro Informacyjno-Wywiadowcze”, miało swoją siedzibę przy ul. Żurawiej 32. Urodził się 18 sierpnia 1889 roku.

1924 - Urodził się Wasil Bykau, białoruski pisarz i tłumacz literatury polskiej, autor powieści: "Trzecia rakieta”, "Ballada alpejska”, "Pójść i nie wrócić”, "Wilcza zgraja". W 1968 protestował wobec okupacji Czechosłowacji, a w 1980 - przeciwko wojnie w Afganistanie. Po upadku komunizmu brał udział w życiu politycznym niepodległej Białorusi, zakładając między innymi Białoruski Komitet Helsiński. Po objęciu władzy przez Alaksandra Łukaszenkę, ze względu na swą twórczość, stał się na Białorusi persona non grata, wobec czego w 1997 udał się na emigrację, najpierw do Finlandii, a potem do Niemiec. Na Białoruś wrócił krótko przed swoją śmiercią w 2003. Jest uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy współczesnej literatury białoruskiej. Zmarł 22 czerwca 2003 roku. 100. rocznica

1926 - W Warszawie odbyła się prapremiera opery "Król Roger" Karola Szymanowskiego. Rolę tytułową kreował Eugeniusz Mossakowski, partię królowej Roksany zaśpiewała siostra kompozytora, Stanisława Korwin-Szymanowska, dyrygował Emil Młynarski. Recenzje były bardzo pozytywne, choć dzieło nie zdobyło trwałego powodzenia.

1928 - Urodziła się Teresa Remiszewska, żeglarka, jachtowy kapitan żeglugi wielkiej, instruktor żeglarstwa, harcmistrzyni Związku Harcerstwa Polskiego i członek Rady Harcerskiego Kręgu Morskiego, prekursorka samotnego kobiecego żeglarstwa w Polsce. W 1972 roku była czwartą w historii żeglarstwa kobietą, która samotnie przepłynęła Atlantyk, co opisała w książce "Z goryczy soli moja radość". Zmarła 2 marca 2002 roku.

1928 - Urodziła się Nancy Marchand, amerykańska aktorka. Przez wiele lat grała na Broadwayu i w telewizji, ale wystąpiła także w kilku znanych filmach między innymi: "Odnaleźć siebie”, "Sabrina” i "Rodzina Soprano". Zmarła 18 czerwca 2000 roku.

1931 - Zmarł Jerzy Liebert, poeta okresu międzywojennego, publikował na łamach pism: "Skamander”, "Wiadomości Literackie” i "Pamiętnik Warszawski”, autor wierszy o tematyce religijnej i filozoficznej. W swojej twórczości często poruszał temat przemijania i śmierci. Urodził się 23 lub 24 lipca 1904 roku.

1932 - W Antwerpii Janusz Kusociński pobił rekord świata w biegu na 3000 metrów. Jego wynik wynosił osiem minut 18 sekund i osiem dziesiątych sekundy. Janusz Kusociński to jeden z najlepszych w historii polskich lekkoatletów: złoty medalista olimpijski z Los Angeles w biegu na 10 tysięcy metrów, srebrny medalista pierwszych mistrzostw Europy na dystansie pięciu tysięcy metrów. Został zamordowany przez Niemców w Palmirach 21 czerwca 1940 roku.

1933 - Urodził się Janusz Sidło, lekkoatleta, specjalizował się w rzucie oszczepem. Najwybitniejszy polski zawodnik w historii tej konkurencji. Rekordzista Europy, świata, olimpijski oraz wielokrotny - Polski. Pierwszy Europejczyk, który rzucił oszczepem ponad 80 metrów. Kapitan polskiej reprezentacji lekkoatletycznej w okresie Wunderteamu i najlepszy polski sportowiec pierwszych 20 lat po II wojnie światowej. Dwukrotnie został wybrany najlepszym sportowcem Polski w Plebiscycie "Przeglądu Sportowego", w roku 1954 i 1955. Przez magazyn "Track & Field News" uznany najlepszym lekkoatletą w historii. Zmarł 2 sierpnia 1993 roku.

1935 - Urodził się Krzysztof Litwin, aktor, grafik, malarz, kompozytor piosenek, jeden z pierwszych autorów i aktorów kabaretu Piwnica pod Baranami, między innymi autor muzyki pierwszego hymnu Piwnicy. Wystąpił w ponad 80 filmach, w tym: "Rodzina Leśniewskich”, "Przeklęte oko proroka”, "Przygody psa Cywila, "Bliskie spotkania z wesołym diabłem”. Zmarł 8 listopada 2000 roku.

1937 - Zmarł sir James Matthew Barrie, autor sztuki i powieści "Przygody Piotrusia Pana", opowiadającej o chłopcu z Nibylandii, który nie chciał nigdy dorosnąć i wraz z innymi dziećmi prowadził wojnę z piratem Kapitanem Hakiem. Utwór ten przyniósł szkockiemu pisarzowi sławę i dziś należy do arcydzieł dziecięcej literatury światowej. Urodził się 9 maja 1860 roku.

1943 - Na Pawiaku zmarł zakatowany przez Niemców Jan Piekałkiewicz, ekonomista, polityk, działacz ruchu ludowego. Od sierpnia 1942 do lutego 1943 roku był Delegatem Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj. W oświadczeniu zamieszczonym na łamach "Biuletynu Informacyjnego” z października 1942 napiętnował kolaborantów i osoby pomagające Niemcom w wyniszczaniu narodu polskiego, jako zdrajców. W grudniu tego samego roku wydał - również w "Biuletynie Informacyjnym” - odezwę o powszechnym obowiązku walki cywilnej, a także zatwierdził powołanie Rady Pomocy Żydom "Żegota”. Następnie polecił dokumentowanie zbrodni niemieckich oraz objęcie opieką więźniów politycznych. 19 lutego 1943 został aresztowany przez gestapo i zamordowany na Pawiaku. Urodził się 19 września 1892 roku.

1943 - Powstanie iwienieckie. Akcja bojowa przeprowadzona przez Polski Oddział Partyzancki z Ośrodka Armii Krajowej Stołpce (obecnie Białoruś), zakończona zdobyciem miasteczka Iwieniec w powiecie wołożyńskim i rozbiciem tamtejszego garnizonu niemieckiego. Atak przeprowadzono w celu uwolnienia aresztowanych członków miejscowej siatki konspiracyjnej. Polscy partyzanci, ponosząc niewielkie straty, na 18 godzin wyzwolili miasteczko, uwolnili wszystkich więźniów oraz zabili od 40 do 150 Niemców i kolaborantów. Zdobycie Iwieńca było jednym z największych wystąpień zbrojnych w historii Armii Krajowej.

1943 - Niemcy zamordowali około 500 Żydów w czasie akcji likwidacyjnej getta w Zbarażu. Utworzone w grudniu 1942 roku getto liczyło półtora tysiąca osób. Do likwidacji getta doszło od kwietnia do czerwca 1943 roku. Pomnik ku czci rozstrzelanych postawiono w pobliżu szpitala miejskiego w Zbarażu.

1945 - Urodziła się Aung San Suu Kyi, birmańska opozycjonistka i działaczka polityczna, laureatka Pokojowej Nagrody Nobla w 1991 roku. W latach 1989-2010 z przerwami przebywała w areszcie domowym. Założycielka Narodowej Ligi na rzecz Demokracji, w latach 1988-2011 - jej sekretarz generalna, a od 2011 - przewodnicząca. Od 30 marca 2016 roku pełniła funkcję minister spraw zagranicznych i szefowej kancelarii prezydenta w administracjach, a d 6 kwietnia 2016 do 1 lutego 2021 szefowa rządu. 1 lutego 2021 została aresztowana podczas wojskowego zamachu stanu.

1945 - Zmarł Stefan Mazurkiewicz, matematyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, jeden z czołowych przedstawicieli warszawskiej szkoły matematycznej. Zajmował się topologią, analizą matematyczną i rachunkiem prawdopodobieństwa. Urodził się 25 września 1888 roku.

1946 - Zmarł Theodor Wulf, niemiecki jezuita i fizyk, zajmujący się badaniem promieniowania elektromagnetycznego. Wynalazca urządzenia służącego do pomiaru natężenia promieniowania elektromagnetycznego - elektroskopu. Dzięki temu można było wykrywać naturalne źródła promieniowania. Urodził się 28 lipca 1868.

1947 - Urodził się Salman Rushdi, brytyjski pisarz pochodzenia hinduskiego, który za swoją najsłynniejszą książkę "Szatańskie wersety”, podejmującą problematykę początków islamu, został wyklęty w krajach muzułmańskich. Dzieło płonęło na stosach, a ajatollah Chomeini obłożył pisarza fatwą, nakazującą każdemu wiernemu muzułmaninowi zabicie go. Salman Rushdi musiał potem żyć w ukryciu, pod stałą ochroną policji. W czerwcu 2007 roku brytyjska królowa Elżbieta II nadała Rushdiemu szlachectwo za zasługi na rzecz literatury, wywołując oburzenie w świecie islamu. Od 2000 pisarz mieszka w Stanach Zjednoczonych. W 2022 roku, podczas spotkania aurorskiego w Nowym Jorku, Rushdi został zaatakowany przez nożownika, 24-letniego zwolennika radykalnego ugrupowania Korpus Strażników Republiki Islamskiej. W wyniku ataku pisarz stracił wzrok w jednym oku i ma bezwładną dłoń.

1947 - W ambasadzie polskiej w Londynie zdeponowano ponad 200 kilogramów złota pochodzącego z Funduszu Obrony Narodowej.

1953 - W amerykańskim więzieniu Sing-Sing stracono na krześle elektrycznym Ethel i Juliusa Rosenbergów, amerykańskie małżeństwo, związane z Partią Komunistyczną Stanów Zjednoczonych, oskarżone, osądzone i skazane na śmierć za szpiegostwo na rzecz Związku Radzieckiego i przekazywanie radzieckim agentom tajemnic dotyczących broni jądrowej. Proces sądowy Rosenbergów, nazywany "procesem stulecia", rozpoczął się w 1951 roku. Małżeństwo do końca zapewniało o swojej niewinności. Ethel proponowano mniejszą karę w zamian za przyznanie się do winy, ale nie zgodziła się. Proces trwał dwa lata i zakończył się wyrokami skazującymi oboje na śmierć na krześle elektrycznym.

1954 - Urodziła się Kathleen Turner, amerykańska aktorka, reżyser i producentka filmowa. Grała w filmach: "Peggy Sue wyszła za mąż”, "Wojna państwa Rose”, "Geniusz w pieluchach”, "Klejnot Nilu”, "Miłość, szmaragd i krokodyl”, "Książę z Central Parku”. 70 rocznica

1955 - Na Górze św. Anny odsłonięto Pomnik Czynu Powstańczego, zaprojektowany przez Xawerego Dunikowskiego. Monument w postaci czterech połączonych obelisków, wraz z towarzyszącym mu amfiteatrem, upamiętnia bohaterów i poległych w trzech powstaniach śląskich.

1955 - Zmarł w Białymstoku arcybiskup Romuald Jałbrzykowski. Był sekretarzem generalnym Konferencji Episkopatu Polski od 1925 do 1926 oraz arcybiskupem metropolitą wileńskim w latach 1926-1955. W 1945 roku aresztowany w Wilnie przez NKWD i prześladowany pod zarzutem wspierania działań konspiracyjnych antysowieckich, w lipcu 1945 roku deportowany do Polski. Urodził się 7 lutego 1876 roku

1957 - Reaktywowano krakowski "Znak", jego redaktorem naczelnym został Jacek Woźniakowski.

1960 - Podczas wyścigu Formuły 1 o Grand Prix Belgii na torze koło Spa zginęli w wypadkach brytyjscy kierowcy: Chris Bristow i Alan Stacey. Tego samego dnia, w trakcie wyścigu serii AAA na Langhorne Speedway koło Filadelfii zginął również amerykański kierowca Jimmy Bryan.

1963 - W Opolu rozpoczął się I Krajowy Festiwal Polskiej Piosenki, którego laureatami zostali Ewa Demarczyk i Bogdan Łazuka. W czasie festiwalu odbyło się 15 koncertów i recitali, w których wzięło udział 102 wykonawców. Przewodniczącym jury był Stefan Kisielewski. Impreza trwała do 23 czerwca 1963 roku.

1963 - Statek kosmiczny Wostok 6 z pierwszą w historii kosmonautką Walentiną Tierieszkową zakończył trwający 70 godzin lot po orbicie wokółziemskiej. Wostok okrążył Ziemię 48 razy. Kolejna kobieta poleciała w kosmos dopiero 19 lat później. Była to Swietłana Sawicka.

1967 - W czasie VI Kongresu Związków Zawodowych I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka odnosząc się do wojny na Bliskim Wschodzie, powiedział: "W związku z tym, że agresja Izraela na kraje arabskie spotkała się z aplauzem w syjonistycznych środowiskach Żydów - obywateli polskich, pragnę oświadczyć, co następuje: nie czyniliśmy przeszkód obywatelom polskim narodowości żydowskiej w przeniesieniu się do Izraela, jeśli tego pragnęli. Stoimy na stanowisku, że każdy obywatel polski powinien mieć tylko jedną ojczyznę - Polskę Ludową".

1970 - W Zakopanem urodził się Krzysztof Trebunia-Tutka, muzyk, założyciel i lider zespołu Trebunie-Tutki. Był wielokrotnie nagradzany w ogólnopolskich konkursach tradycyjnej muzyki ludowej. Jako muzyk i autor muzyki współpracuje z różnymi artystami między innymi z Twinkle Brothers, Włodzimierzem Kiniorskim, Krzysztofem Ścierańskim, Sławomirem Wierzcholskim i Wojciechem Waglewskim. Był ambasadorem zorganizowanych w Krakowie Światowych Dni Młodzieży 2016.

1971 - W Kołobrzegu otwarto molo. Żelbetowa konstrukcja ma długość 220 metrów i szerokość dziewięciu metrów, a pomost spacerowy znajduje się około czterech i pół metra nad poziomem morza. Pierwszy pomost, drewniany, wybudowany pod koniec XIX wieku, został zniszczony w czasie drugiej wojny światowej.

1972 - W Muzeum Narodowym w Warszawie otwarto stałą ekspozycję fresków z Faras. Freski te pochodzą z katedry w Faras, miejscowości w północnym Sudanie i są zabytkami kultury nubijskiej okresu chrześcijańskiego. Oprócz 67 malowideł w stałej ekspozycji znalazły się również architektoniczne elementy dekoracji oraz ceramika tamtego okresu. Zdobycze współczesnej techniki multimedialnej pozwoliły w 2014 roku na niesamowite wyeksponowanie poszczególnych zabytków i ukazanie ich w aranżacjach przypominających pomieszczenia starożytnej katedry. Freski z katedry Faras zostały odkryte przez polską misję archeologiczną kierowaną przez profesora Kazimierza Michałowskiego. Obecnie Galeria Faras w Muzeum Narodowym w Warszawie nosi jego imię.

1976 - Zmarł w Hamburgu profesor Günther Grundmann, malarz, historyk sztuki, konserwator zabytków i wykładowca uczelni wrocławskich. Autor szeregu publikacji o sztuce Śląska. Twórca listy Grundmanna - wykazu najcenniejszych zabytków Śląska ukrytych przez Grundmanna. Na podstawie listy po wojnie polscy muzealnicy odzyskali znaczną część zbiorów. Urodził się 10 kwietnia 1892 roku.

1977 - Zmarł Leszek Lorek, reżyser, współzałożyciel Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej. Klasyk i pionier polskiej animacji. Współautor plastycznych postaci w serialu "Bolek i Lolek". Scenarzysta, reżyser i autor opracowań plastycznych do serii: "Przygody Bolka i Lolka", "Bolek i Lolek na wakacjach", "Zabawy Bolka i Lolka", "Przygody Błękitnego Rycerzyka" czy "Pajacyk i Pikuś". Laureat I nagrody na festiwalu filmowym w Mar del Plata w 1962 roku za film "Scyzoryk". Urodził się 28 listopada 1922 roku.

1978 - W amerykańskiej prasie ukazał się pierwszy komiksowy odcinek z serii przygód kota Garfielda Jima Davisa. Początkowo komiks był drukowany w 41 gazetach, obecnie jest ich już około dwóch tysięcy na całym świecie. Bohaterem jest wylegujący się przed telewizorem, pożerający lasagnę tłusty, leniwy, narcystyczny rudy kocur-humanoid, nazywany Garfieldem. Kocur odziedziczył imię po dziadku Jima Davisa, który z kolei był tak nazwany dla upamiętnienia prezydenta Stanów Zjednoczonych Jamesa Garfielda. 19 czerwca obchodzony jest Dzień Kota Garfielda.

1982 - W Warszawie zmarła Lidia Zamkow, aktorka, reżyserka teatralna, pedagog. Zagrała między innymi w filmach: "Skarb" i "Życie Kamila Kuranta". Współpracowała też z Teatrem Telewizji. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodziła się 15 lipca 1918 roku.

1982 - W swoim drugim meczu grupowym podczas rozgrywanych w Hiszpanii XII Mistrzostwach Świata w Piłce Nożnej Polska zremisowała bezbramkowo w La Coruni z Kamerunem. W kolejnym meczu Polska pokonała Peru 5:1 awansując do kolejnej tury rozgrywek. Ostatecznie Polacy zajęli trzecie miejsce, w ostatnim spotkaniu wygrywając z Francją 3:2. Tym samym Polacy powtórzyli osiągnięcie z mundialu 1974, kiedy to w meczu o trzecie miejsce pokonali Brazylijczyków. W finale reprezentacja Włoch pokonała RFN 3:1.

1987 - 21 osób zginęło, a 45 zostało rannych w zamachu bombowym dokonanym przez ETA na parkingu przed supermarketem w Barcelonie.

1988 - Zmarła Jadwiga Hryniewiecka, tancerka, choreograf i pedagog, solistka Teatru Wielkiego. W latach 30. XX wieku prowadziła własną szkołą baletową w Warszawie i współpracowała, jako choreograf z teatrami dramatycznymi. Po wojnie była pierwszym pedagogiem Zespołu Pieśni i Tańca "Mazowsze” i choreografem Centralnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego. Urodziła się 20 czerwca 1903 roku.

1988 - Papież Jan Paweł II kanonizował 117 męczenników wietnamskich. Byli to misjonarze katoliccy prowadzący działalność w Wietnamie. Zostali zamęczeni w latach 1745-1862. Wśród nich było ośmiu biskupów i 50 księży.

1989 - Premiera filmu science fiction "Batman" w reżyserii Tima Burtona. Główne role w opowieści powstałej na podstawie komiksu DC Comics zagrali: Michael Keaton, Jack Nicholson i Kim Basinger. Znany gothamski miliarder i playboy Bruce Wayne, legendarny Batman, musi się zmierzyć z Jokerem, który wiele lat wcześniej zabił jego rodziców. 35. rocznica

1991 - Węgry opuścili ostatni żołnierze Armii Radzieckiej, która stacjonowała na terytorium tego kraju od zakończenia II wojny światowej. W 1999 Węgry przystąpiły do NATO, a w 2004 do Unii Europejskiej.

1993 - Zmarł William Golding, powieściopisarz angielski, autor alegorycznych utworów ukazujących społeczno-moralną słabość ludzkiej cywilizacji. W 1983 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Jedną z jego najbardziej znanych powieści jest "Władca much". Napisał także książki: "Siłą bezwładu”, "Wieża”, "Widzialna ciemność”, "Twarzą w twarz”, "Papierowi ludzie”, "Piekło pod pokładem". Urodził się 19 września 1911 roku.

1994 - Zmarł Tadeusz Kondrat, aktor teatralny, związany ze scenami Poznania, Krakowa i Warszawy. Grał też w filmie, między innymi w obrazach: "Przygoda na Mariensztacie”, "Zemsta”, "Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię", "Człowiek z M-3", "Sanatorium pod Klepsydrą”. W 1955 roku został poważnie ranny w wypadku samochodowym. Do końca życia nie odzyskał pełnej sprawności. Ojciec aktora Marka Kondrata. Urodził się 8 kwietnia 1908 roku. 30. rocznica

1995 - Zmarła Maria Wiłkomirska, uzdolniona pianistka, profesor Wyższej Szkoły Muzycznej w Łodzi i Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Występowała w - utworzonym wraz z braćmi, Kazimierzem i Michałem - słynnym Trio Wiłkomirskich. Urodziła się 3 kwietnia 1904 roku.

1995 - Czeczeńscy terroryści pod osłoną zakładników opuścili Budionnowsk w Kraju Stawropolskim, w którym od ataku na miasto 14 czerwca przetrzymywali w szpitalu około dwóch tysięcy osób. Komandem dowodził Szamil Basajew. Akcja, w wyniku której zginęło co najmniej 180 osób - w tym ponad 140 cywilów - była jednym z głośniejszych wydarzeń i decydującym punktem zwrotnym I wojny czeczeńskiej, toczącej się w latach 1994-1996. Rosyjscy generałowie i przedstawiciele władz federalnych podjęli pierwsze od początku wojny, negocjacje z przywódcami separatystów czeczeńskich.

1997 - Sejm powołał Uniwersytet Białostocki. Powstał w wyniku w przekształcenia w samodzielną uczelnię filii Uniwersytetu Warszawskiego, założonej w 1968 roku. Uczelnia zainaugurowała działalność 10 października 1997 roku. Jest jedną z największych w północno-wschodniej Polsce. Kształci na kierunkach humanistycznych, społecznych i matematyczno-przyrodniczych. W skład Uniwersytetu wchodzi dziewięć wydziałów.

2004 - Odkryto planetoidę (99942) Apophis. Szacuje się, że minie naszą planetę w małej odległości 13 kwietnia 2029 roku. Będzie to pierwszy tak duży obiekt w znanej historii, który zbliży się do Ziemi na taką odległość. Naukowcy uważają, że takie sytuacje zdarzają się średnio raz na 1500 lat. Nazwa planetoidy pochodzi od Apophisa, demona destrukcji i symbolu ciemności w mitologii egipskiej. 20. rocznica

2006 - Portret "Adele Bloch-Bauer I" autorstwa austriackiego malarza Gustava Klimta został sprzedany za rekordową sumę 135 milionów dolarów. Nabywcą dla Neue Galerie New York na Manhattanie był amerykański przedsiębiorca Ronald Lauder. Obraz jest uważany za jedno z najważniejszych dzieł Klimta i austriackiej secesji.

2007 - W swojej celi w Areszcie Śledczym w Olsztynie został znaleziony martwy Wojciech Franiewski, przywódca grupy, która porwała i zamordowała Krzysztofa Olewnika. Mężczyzna został uprowadzony w 2001 roku w Drobinie na Mazowszu. Mimo przekazania okupu został zamordowany. Porwanie i zabójstwo stało jedną z najgłośniejszych spraw kryminalnych w Polsce. Za winnych zabójstwa zostali uznani: Robert Pazik oraz Sławomir Kościuk. Także oni zmarli w zakładach karnych, oficjalnie w wyniku samobójstw. Do tej pory nie ustalono wszystkich okoliczności zabójstwa Krzysztofa Olewnika.

2013 - Zmarł James Gandolfini, amerykański aktor, trzykrotny zdobywca nagrody Emmy za rolę Tony’ego Soprano w serialu "Rodzina Soprano”. Wystąpił też w filmach: "Osiem milimetrów”, "Prawdziwy romans”, "Karmazynowy przypływ", "Dorwać małego”, "Wróg numer jeden”. Urodził się 18 września 1961 roku.

2013 - Zmarł Maciej Malicki, prozaik, poeta. Debiutował wierszami w "Odrze" oraz opowiadaniami w "Nowym Wyrazie" w pierwszej połowie lat 70., jednak pierwszą książkę opublikował dopiero po roku 2000. Oprócz prozy, pisał wiersze i sztuki teatralne. Jego teksty często mają charakter autobiograficzny. Miał w dorobku kryminał "Kogo nie znam". Urodził się w 1945 roku.

2013 - Barack Obama wygłosił przemówienie pod Bramą Brandenburską, idąc w ślady swych słynnych poprzedników - Johna Kennedy'ego i Ronalda Reagana. Była to jego pierwsza wizyta w Berlinie jako głowy państwa. Wcześniej, w lipcu 2008 roku, około 200 tysięcy osób wysłuchało go pod Kolumną Zwycięstwa w Berlinie, gdy był jeszcze kandydatem na prezydenta. W 2013 Obama nawiązał do historycznej wizyty i słów swojego poprzednika, Johna F. Kennedy'ego, który w środku zimnej wojny w 1963 roku powiedział: "Ich bin das Berliner" - "Jestem berlińczykiem". Wspomniał też o powstaniu wschodnioniemieckich robotników w 1953 roku, stłumionym przez radzieckie czołgi. Ponadto zaproponował kolejną redukcję arsenałów nuklearnych.

2014 - Na górze Cerro Armazones, leżącej w centralnej części pustyni Atakama w Chile, rozpoczęto budowę największego na świecie teleskopu optycznego i na podczerwień - Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu, zaprojektowanego przez Europejskie Obserwatorium Południowe. Od 2025 roku to urządzenie ma stawić czoło największym wyzwaniom naukowym naszych czasów, w tym - przede wszystkim - ma pomóc w znalezieniu planet pozasłonecznych z warunkami sprzyjającymi życiu. Zwierciadło główne teleskopu ma mieć 39 metrów średnicy i ma być wykonane z 798 sześciokątnych elementów. Dzięki udziałowi Polski w ESO, polscy astronomowie będą mieli dostęp do teleskopu i udział w jego odkryciach. Koszt przedsięwzięcia szacuje się na około miliard euro. 10 rocznica

2017 - Zmarł Otto Warmbier, obywatel Stanów Zjednoczonych, skazany w styczniu 2016 roku przez Sąd Najwyższy Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej na 15 lat ciężkich robót, za "przestępstwa przeciwko państwu” oraz "działalność wywrotową”, za które uznano próbę kradzieży plakatu propagandowego. Amerykanin, po spędzeniu na terenie Korei Północnej 17 miesięcy, został ostatecznie odesłany do USA w stanie śpiączki, gdzie kilka dni później zmarł. Urodził się 12 grudnia 1994 roku.

2020 - Zmarł Carlos Ruiz Zafón, hiszpański pisarz, dziennikarz, autor licznych powieści i scenariuszy filmowych. Powieść "Cień wiatru" została wydana w 45 językach, w ponad 10 milionach egzemplarzy. Pisarz cenił twórczość Dostojewskiego, Tołstoja i Dickensa. Od 1993 mieszkał w Los Angeles. Urodził się 25 września 1964 roku.

2022 - Zmarł Kazimierz Obsadny, samorządowiec związany z Ostrzeszowem, polityk, w okresie PRL działacz opozycji. W 1989 był uczestnikiem obrad Okrągłego Stołu z ramienia Stronnictwa Demokratycznego, po zmianach ustrojowych został przedsiębiorcą, startował także w wyborach parlamentarnych z ramienia róznych partii i ugrupowań. Urodził się 23 grudnia 1948 roku.

2023 - Zmarła Maria Bojarska, teatrolog, krytyk teatralny, historyk teatru, pisarka i felietonistka. Jest autorką biografii aktorki - Mieczysławy Ćwiklińskiej oraz książek: "Król Lear nie żyje" - o ostatnich latach życia Tadeusza Łomnickiego, jednego z najwybitniejszych polskich aktorów, "Siostry B", napisanej wspólnie z siostrą - Anną Bojarską. Była żoną aktora Tadeusza Łomnickiego. Urodziła się 3 stycznia 1950 roku. 1. rocznica
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »