Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-06-18, 07:00 Autor: IAR/K.Sowińska/dok.

Kartka z kalendarza

18 czerwca - Autystyczny Dzień Dumy.

18 czerwca - Międzynarodowy Dzień Surfingu.

18 czerwca - Międzynarodowy Dzień Sushi.
1452 - Papież Mikołaj V wydał bullę "Dum Diversas", w której zezwolił Portugalii na "atak, podbicie i ujarzmienie Saracenów, pogan i innych wrogów Chrystusa gdziekolwiek byliby znalezieni”.

1464 - Zmarł Rogier van der Weyden, malarz flamandzki, przedstawiciel szkoły niderlandzkiej. Przez wiele lat malarz miejski w Brukseli. Autor obrazów: "Sąd ostateczny”, "Zdjęcie z krzyża”, ołtarzy: "Zwiastowanie”, "Tryptyk Świętego Jana Chrzciciela”, "Ukrzyżowanie”, "Ołtarz Siedmiu Sakramentów”. W 1455 otworzył własną pracownię, która stała się jedną z największych "instytucji” artystycznych na terenie Niderlandów, cieszącą się międzynarodową sławą. Wśród jego uczniów byli między innymi malarze flamandzcy Hans Memling i Vrancke van der Stockt. Urodził się w 1399 lub 1400 roku. 560. rocznica

1574 - W nocy z 18 na 19 czerwca z Polski uciekł potajemnie Henryk III Walezy, pierwszy król elekcyjny, by objąć wakujący po śmierci brata Karola IX tron francuski. Na tronie polskim zasiadał niespełna pół roku. Henryk III nigdy nie zrzekł się władzy w Rzeczypospolitej i po detronizacji do końca życia uważał się za jej prawowitego monarchę. Historiografia polska ocenia jego postać krytycznie, francuska natomiast zaczyna go doceniać i uważać za jednego z wybitniejszych królów Francji. 450. rocznica

1657 - Potop szwedzki: po dwuletniej okupacji wojska szwedzkie opuściły Kruszwicę, niszcząc i podpalając miasto. Po tym wydarzeniu miasto liczyło zaledwie kilku mieszkańców.

1792 - Wojna polsko-rosyjska: zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Zieleńcami, po której król Stanisław August Poniatowski ustanowił Order Virtuti Militari, najwyższe polskie odznaczenie wojskowe. Bitwa wykazała, że polska armia może stawić opór Rosjanom, co było szczególnie ważne w obliczu faktu, że nasze wojsko składało się głównie z młodych, niedoświadczonych rekrutów. Choć polskie oddziały ulegały panice, udało się ją opanować i dalej walczyły z wrogiem. Łączna liczba odznaczonych Orderem Virtuti Militari wynosi ponad 26 tysięcy.

1799 - Urodził się Prosper Meniere, francuski lekarz, kierownik Instytutu dla Głuchoniemych w Paryżu. Pierwszy opisał chorobę błędnika, nazywaną obecnie chorobą Meniere'a. Mimo znacznego wkładu w rozwój medycyny i uhonorowania najwyższym odznaczeniem nadawanym przez francuski rząd - Legią Honorową - nie udało mu się osiągnąć stopnia profesorskiego. Zmarł 7 lutego 1862 roku. 225. rocznica

1812 - Urodził się Iwan Gonczarow, rosyjski pisarz, członek Petersburskiej Akademii Nauk, autor powieści: "Zwyczajna historia”, "Obłomow” i "Przepaść”. Pisał też nowele, eseje i wspomnienia. Pod koniec lat 60. XIX wieku porzucił literaturę z powodu nadmiernej krytyki i resztę życia spędził na samotnym podróżowaniu. Zmarł 27 września 1891 roku.

1815 - Cesarz Napoleon Bonaparte poniósł klęskę w bitwie pod Waterloo, walcząc przeciwko połączonym armiom Anglii i Prus. Była to jego ostatnia bitwa. Został zmuszony do powtórnej abdykacji i wywieziony na wyspę Świętej Heleny, gdzie spędził ostatnie lata życia. Jeszcze przed bitwą władcy zwycięskich mocarstw zebrali się w Wiedniu na kongresie, by ustalić losy Europy na następne 100 lat. Klęska Napoleona przypieczętowała ich postanowienia.

1817 - W Londynie otwarto Waterloo Bridge. Most nad Tamizą nazwano tak, by upamiętnić zwycięstwo w bitwie pod Waterloo w 1815 roku. Autorem budowli był szkocki inżynier John Rennie. W dwudziestoleciu międzywojennym most został zburzony i zastąpiony nowym. Nowa przeprawa została częściowo oddano do użytku w 1942 roku, a całkowicie ukończona ostał w 1945.

1861 - Car Aleksander II Romanow wydał ukaz ustanawiający w Królestwie Kongresowym Radę Stanu oraz samorząd gubernialny i powiatowy.

1880 - Zmarł John Sutter, amerykański pionier Dzikiego Zachodu pochodzenia szwajcarskiego. W 1848 roku odkrył złoża złota w Kalifornii, co zapoczątkowało gorączkę złota i przyczyniło się do powstania miasta Sacramento. Urodził się 15 lutego 1803 roku.

1884 - Urodził się Édouard Daladier, francuski polityk, premier Francji, który reprezentował swój kraj na konferencji w Monachium w 1938 roku, po której Czechosłowacja utraciła Kraj Sudecki, fortyfikacje i możliwość skutecznej obrony, a 15 marca 1939 niepodległość. Stał na czele rządu w pierwszym etapie II wojny światowej. W 1940 został aresztowany przez rząd Vichy, deportowany do Niemiec i uwięziony w niemieckich obozach koncentracyjnych w Dachau i Buchenwaldzie. Słynął z nieudolności i korupcji, ale mimo to po wojnie kontynuował karierę polityczną. Zmarł 10 października 1970 roku. 140. rocznica

1896 - Urodził się Władysław Langner, generał Wojska Polskiego. W czasie kampanii polskiej w 1939 roku dowodził odcinkiem "Węgry" w Armii "Karpaty", a następnie obroną Lwowa. Chcąc uniknąć zniszczenia Lwowa i zagłady mieszkańców, wydał rozkaz złożenia broni i wyjścia z miasta, kapitulując przed Armią Czerwoną. Od października 1940 przebywał w Wielkiej Brytanii. Był dowódcą między innymi 3. Brygady Kadrowej Strzelców. Po demobilizacji prowadził gospodarstwo rolne w Walii. Zmarł 28 września 1972 roku.

1900 - Urodził się Stefan Przeworski, archeolog, badacz dziejów i kultury Hetytów, redaktor "Polskiego Biuletynu Orientalistycznego”. Autor ponad 100 prac naukowych, w tym: "Azja Zachodnia”, "Dzieje i kultura starożytnej Persji”. Zginął rozstrzelany przez hitlerowców w Palmirach, między 20 a 22 stycznia 1940 roku.

1905 - Początek kilkudniowych walk robotników z rosyjskim wojskiem i kozakami w Łodzi. Łącznie w wyniku starć trwających do 23 czerwca w mieście zginęło około 160 osób, a kilkakrotnie więcej zostało rannych.

1910 - W Krzekowie pod Szczecinem doszło do pierwszej w historii Niemiec katastrofy lotniczej, której ofiarą była osoba cywilna. Zginął wielokrotny mistrz świata i Europy w kolarstwie torowym Thaddäus Robl, który sam pilotował maszynę.

1913 - Urodził się Stanisław Marusarz, narciarz klasyczny i alpejczyk. Czterokrotny olimpijczyk - w 1932, 1936, 1948 i 1952 roku. Był także trenerem narciarskim. Podczas II wojny światowej działał w ruchu oporu, jako kurier tatrzański. Od 1939 roku do aresztowania przez Niemców w 1940 pełnił służbę na trasie Zakopane-Budapeszt. Przeprowadzał ludzi, przenosił materiały konspiracyjne i pieniądze na działalność podziemną. Skazany przez okupanta na karę śmierci, uciekł z osławionego więzienia przy ulicy Montelupich w Krakowie. Zmarł 29 października 1993 roku.

1923 - Urodził się Szymon Szurmiej, aktor i reżyser. W jego dorobku artystycznym znajduje się prawie cały repertuar klasyki żydowskiej. Wyreżyserował ponad 50 przedstawień teatralnych. Był dyrektorem Teatru Żydowskiego w Warszawie, gdzie dał się też poznać publiczności jako wyrazisty aktor nie tylko z dramatyczną ekspresją, ale również z poczuciem humoru. Przez ponad 30 lat przewodniczył Towarzystwu Społeczno-Kulturalnemu Żydów w Polsce. Występował też w filmach. Zmarł 16 lipca 2014 roku.

1927 - Urodził się Paul Eddington, brytyjski aktor, najlepiej znany z ról w popularnych serialach komediowych z lat 70. i 80., w szczególności z roli tytułowej w "Tak, panie ministrze" i "Tak, panie premierze". Zmarł po długiej i ciężkiej chorobie 4 listopada 1995 roku.

1928 - Zaginął Roald Amundsen, norweski badacz polarny, pierwszy zdobywca bieguna południowego - 14 grudnia 1911 roku. Wygrał wówczas pojedynek z ekspedycją brytyjską, dowodzoną przez porucznika Roberta Scotta. Jako pierwszy przebył drogę łączącą Ocean Atlantycki i Spokojny, tak zwane Przejście Północno-Zachodnie, prowadzące przez Ocean Arktyczny wzdłuż północnego wybrzeża Kanady. Przepadł bez wieści, wyruszywszy na pomoc Umberto Nobilemu, który zaginął podczas lotu sterowcem "Italia” nad Arktyką. Nobile został później odnaleziony. Ciała Amundsena nie odnaleziono do dzisiaj. Urodził się 16 lipca 1872 roku.

1930 - Urodził się Henryk Machalica, aktor. Występował w Teatrze Narodowym, a także na innych warszawskich scenach: w Teatrze Dramatycznym, Powszechnym, Polskim, Ochoty i Ateneum. Znany między innymi z serialu "Złotopolscy", zagrał również w filmach "Pensja pani Latter", "Wilczyca" i "Wierna rzeka". Zmarł 1 listopada 2003 roku.

1936 - Zmarł Maksim Gorki, rosyjski pisarz, przedstawiciel realizmu socjalistycznego, uważany za inicjatora socrealizmu w literaturze. Napisał powieść "Matka”, autobiograficzną trylogię: "Dzieciństwo”, "Wśród ludzi” i "Moje uniwersytety”, a także dramaty: "Mieszczanie”, "Na dnie”, "Letnicy” i "Barbarzyńcy”. Był przewodniczącym Związku Pisarzy ZSRR. W socjalistycznej ojczyźnie był obsypywany przywilejami. Na jego cześć zmieniono nazwę miasta oraz nazywano samoloty i fabryki. Jego autorytet pomógł Stalinowi budować na Zachodzie propagandowy obraz ZSRR. W języku polskim ukazała się większość prac Maksima Gorkiego. Urodził się 28 marca 1868 roku.

1938 - W Warszawie otwarto nowy gmach Muzeum Narodowego, w którym instytucja ta mieści się do dziś. Modernistyczna budowla została wzniesiona w latach 1927-1938 według projektu Tadeusza Tołwińskiego i Antoniego Dygata. Muzeum gromadzi zbiory sztuki starożytnej, malarstwa polskiego od XIII wieku, a także galerię malarstwa zagranicznego, zbiory numizmatyczne i rzemiosła artystycznego.

1938 - Zmarł Stanisław Car, prawnik, polityk obozu piłsudczykowskiego, jeden z przywódców Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem Józefa Piłsudskiego. W latach 1935-1938 pełnił funkcję marszałka Sejmu. Współtwórca konstytucji kwietniowej. Urodził się 26 kwietnia 1882 roku.

1938 - Urodził się Jan Drzewiecki, pianista, kompozytor, pedagog. Był związany z Zespołem Pieśni i Tańca Ziemi Bydgoskiej i kabaretem Eksces Wieczorny. Zmarł 28 listopada 2006 roku.

1941 - Urodził się Leszek Długosz, aktor, literat, kompozytor, pianista, jeden z najbardziej znanych polskich śpiewających poetów. W 1965 roku związał się z kabaretem Piwnica pod Baranami, gdzie uchodził za jednego z najwybitniejszych artystów w zespole. Wydał kilkanaście tomików poezji. Jest członkiem Kapituły Medalu "Niezłomnym w słowie”. W 2021 został odznaczony Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości oraz Orderem Orła Białego. Zmarł 23 marca 2024 roku.

1941 - Turcja zawarła traktat o przyjaźni i nieagresji z III Rzeszą, formalnie zachowując neutralność.

1942 - Urodził się Paul McCartney, brytyjski kompozytor, autor tekstów, instrumentalista, wokalista, współzałożyciel grupy The Beatles i obok Johna Lennona główny jej solista i współautor większości piosenek, między innymi "Yesterday”. W 1996 roku otrzymał z rąk królowej Elżbiety II tytuł szlachecki. Po rozpadzie "bajecznej czwórki" wraz z żoną, Lindą McCartney, założył zespół Wings. Po jego rozwiązaniu z powodzeniem kontynuuje karierę solową. Dwukrotnie wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame - w 1988 wraz z The Beatles i w 1999, jako artysta solowy.

1942 - W otoczonym soborze Świętych Cyryla i Metodego w Pradze zginęło w walce z Niemcami siedmiu ukrywających się tam uczestników zamachu na Reinharda Heydricha. 27 maja 1942 dwóch czechosłowackich spadochroniarzy - Jan Kubisz i Jozef Gabczik, wcześniej przeszkolonych w Wielkiej Brytanii, ciężko raniło Protektora Czech i Moraw. Heydricha zmarł po ośmiu dniach w szpitalu w wyniku odniesionych obrażeń. Rozkaz ataku wydały czechosłowackie władze na uchodźstwie w porozumieniu z brytyjskimi służbami specjalnymi. W odwecie Niemcy spacyfikowali wieś Lidice. W sumie zginęło 340 mieszkańców, w tym 88 dzieci. Zbrodnia ta, obok zagłady Oradour-sur-Glane we Francji i setek spacyfikowanych polskich wsi, stała się jednym z symboli niemieckiego terroru w okupowanej Europie. Reinhard Heydrich był najwyższym dygnitarzem III Rzeszy, który poniósł śmierć w wyniku zamachu przeprowadzonego przez członków europejskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej.

1943 - Oddziały Kadry Polski Niepodległej podporządkowały się Armii Krajowej. KPN była polską organizacją konspiracyjną o charakterze wojskowym, działająca w czasie II wojny światowej. Członkowie Kadry brali udział w Powstaniu Warszawskim. Kompania sformowana z żołnierzy tej organizacji walczyła w składzie zgrupowania majora "Bartkiewicza” w rejonie obecnego Muzeum Etnograficznego.

1945 - W Moskwie rozpoczął się proces 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, podstępnie zwabionych przez NKWD na rzekome rozmowy o przyszłości Polski, a następnie aresztowanych i przewiezionych do ZSRR. Wśród aresztowanych znaleźli się Jan Jankowski - Delegat Rządu na Kraj, ostatni dowódca Armii Krajowej - generał Leopold Okulicki "Niedźwiadek" i przewodniczący Rady Jedności Narodowej - Kazimierz Pużak. Polaków oskarżono o przygotowywanie wraz z Niemcami ataku na Związek Radziecki. Zarzucono im też tworzenie oddziałów bojowych i grup terrorystycznych, które miały mordować przeciwników Armii Krajowej oraz radzieckich wojskowych. Był to jeden z najgłośniejszych procesów pokazowych, którymi komunistyczne władze, także w Polsce, próbowały zastraszyć społeczeństwo. Proces trwał cztery dni. 13 z 16 oskarżonych skazano na kary więzienia, od czterech miesięcy do dziesięciu lat.

1947 - Urodził się Jan Wojdak, wokalista, kompozytor, lider zespołu Wawele. Z tym zespołem rozpoczął współpracę w 1971 roku. Został nagrodzony Złotym Krzyżem Zasługi oraz Brązowym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Jest kawalerem Orderu Uśmiechu za działalność koncertową kierowaną do dzieci. Od 1999 był dyrektorem Ogólnopolskiego Festiwalu Dzieci i Młodzieży "Tęczowe Piosenki Jana Wojdaka".

1949 - Urodził się Jarosław Kaczyński, prezes Prawa i Sprawiedliwości, od 2006 do 2007 roku premier. W latach 70. działał w Komitecie Obrony Robotników, w latach 80. - w "Solidarności”, uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. W 1990 roku był twórcą partii Porozumienie Centrum, postulującej dekomunizację, potem Prawa i Sprawiedliwości. Dziś stoi na czele tego ugrupowania. Na stanowisko prezesa został wybrany w 2003 roku. Zastąpił brata - Lecha Kaczyńskiego, który objął urząd prezydenta Warszawy. W 2005, 2015 i 2020 roku PiS pod przewodnictwem Jarosława Kaczyńskiego wygrało wybory parlamentarne, a w 2019 wybory do Parlamentu Europejskiego. W latach 2020-2022 i w 2023 roku był wiceprezesem Rady Ministrów, a w latach 2020-2022 przewodniczącym Komitetu Rady Ministrów do spraw Bezpieczeństwa Narodowego i spraw Obronnych. Od czasu wygranych przez Prawo i Sprawiedliwość wyborów parlamentarnych w 2015 roku do utworzenia trzeciego rządu Donalda Tuska, będąc posłem na Sejm RP, a także wicepremierem, był uważany za jedną z najbardziej wpływowych osób w Polsce . 9 czerwca 2024 roku PiS pod przewodnictwem Jarosława Kaczyńskiego, po raz pierwszy od 10 lat nie wygrało wyborów, zajęło drugie miejsce w wyborach do Parlamentu Europejskiego. 75. rocznica

1949 - Urodził się Lech Kaczyński, prezydent Polski w latach 2005-2010. 10 kwietnia 2010 roku zginął w katastrofie samolotu rządowego pod Smoleńskiem wraz z żoną Marią Kaczyńską i 94 innymi osobami. Z wykształcenia prawnik. W okresie PRL działał w opozycji, współpracował z Komitetem Obrony Robotników oraz "Solidarnością", której najpierw doradzał, a potem w niej działał. W 1989 roku brał udział w obradach Okrągłego Stołu. Po transformacji ustrojowej był między innymi senatorem i posłem, współzakładał partię Prawo i Sprawiedliwość i był jej pierwszym prezesem. W latach 1992-1995 pełnił funkcję prezesa Najwyższej Izby Kontroli, następnie był ministrem sprawiedliwości i prokuratorem generalnym w rządzie Jerzego Buzka, a od 2002 roku - prezydentem Warszawy. W październiku 2005 roku wygrał wybory prezydenckie, pokonując w drugiej turze kandydata PO Donalda Tuska. 75. rocznica

1949 - W Warszawie przed Rejonowym Sądem Wojskowym rozpoczął się proces pokazowy Adama Doboszyńskiego, przedwojennego działacza Obozu Wielkiej Polski i Stronnictwa Narodowego. Został oskarżony o współpracę z wywiadem hitlerowskich Niemiec i Stanów Zjednoczonych. W mowie końcowej podczas procesu Adam Doboszyński wypowiedział słynne słowa "Mogłem w życiu popełnić wiele błędów, ale zamiary moje były uczciwe i byłem człowiekiem czystych rąk". 11 lipca 1949 roku władze komunistyczne skazały go na karę śmierci. Wyrok został wykonany strzałem w tył głowy, 29 sierpnia 1949 w więzieniu mokotowskim. Grób symboliczny znajduje się na Powązkach Wojskowych. W 1989 roku Sąd Najwyższy pośmiertnie zrehabilitował Adama Doboszyńskiego. 75. rocznica

1951 - Premier Józef Cyrankiewicz ogłosił zasady Narodowej Pożyczki Rozwoju Sił Polski.

1951 - Urodził się Steve Miner, amerykański reżyser, producent oraz aktor filmowy, dwukrotnie nominowany do nagrody Emmy. Udany debiut reżyserski zaliczył w 1981 roku, tworząc sequel kultowego horroru "Piątek, trzynastego". Dziś znany przede wszystkim jest, jako twórca dreszczowców klasy "B” oraz przebojowej komedii "Tata i małolata". Był też producenckim asystentem filmu "Ostatni dom po lewej" z 1972 roku, debiutanckiego horroru mistrza kina grozy Wesa Cravena.

1955 - Zmarł Aleksander Zelwerowicz, aktor, reżyser teatralny, pedagog, związany przez wiele lat z Teatrem Polskim w Warszawie. Zagrał między innymi w filmach: "Rok 1863", "Księżna Łowicka", "Serce matki". Dyrektor teatrów w Łodzi, Warszawie i w Wilnie. Urodził się 14 sierpnia 1877 roku.

1955 - Urodziła się Sandy Allen, amerykańska aktorka, najwyższa kobieta w historii. Jej wzrost - 232 centymetry został wpisany do Księgi Rekordów Guinnessa. Jej anormalny wzrost był spowodowany nowotworem przysadki mózgowej, w wyniku, którego doszło do niekontrolowanego uwalniania hormonu wzrostu. W wieku 22 lat przeszła operację mózgu, która pozwoliła na częściowe zahamowanie wzrostu i ograniczyła w pewnym stopniu dalsze problemy medyczne związane z gigantyzmem. Wystąpiła w nagrodzonym Oscarem filmie produkcji włoskiej "Casanova" Federico Felliniego. Zmarła w wieku 53 lat 13 sierpnia 2008 roku.

1959 - Zmarła Ethel Barrymore, amerykańska aktorka teatralna i filmowa. Występowała w Nowym Jorku na Broadwayu, zapisując się rolami tytułowymi w "Norze” Ibsena oraz Julii w sztuce "Romeo i Julia” Szekspira. Zagrała również w wielu obrazach, w tym: "Ostatnia cesarzowa”, "Córka farmera”, "Kręte schody”, "Akt oskarżenia”. W 1944 roku otrzymała Oscara dla najlepszej aktorki drugoplanowej, za rolę w filmie "Nic oprócz samotnego serca”. Urodziła się 15 sierpnia 1879 roku. 65. rocznica

1959 - Urodził się Jan Rokita, działacz opozycji antykomunistycznej, przewodniczący NZS na Uniwersytecie Jagiellońskim, działacz Solidarności, w stanie wojennym internowany. Uczestnik Ruchu "Wolność i Pokój"; od 1988 r. w Komitecie Obywatelskim; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; poseł na Sejm w latach 1989-2007. W 2007 roku wycofał się z aktywnej polityki. 65. rocznica

1961 - Urodziła się Alison Moyet, angielska wokalistka i autorka tekstów. Karierę rozpoczęła w duecie Yazoo, który tworzyła razem z Vincentem Clarkiem, współzałożycielem grupy Depeche Mode. W 1983 opuściła duet i rozpoczęła karierę solową. Artystka nagrała siedem albumów studyjnych i cztery kompilacje. Największy sukces odniosła piosenka "Is This Love?" z 1986 roku. W 1991 wystąpiła z recitalem podczas festiwalu w Sopocie. 1969 - W Warszawie tragiczną śmiercią zmarł Jerzy Zawieyski, pisarz, dramaturg, publicysta i działacz katolicki związany ze środowiskiem "Tygodnika Powszechnego”. Był współzałożycielem i prezesem Klubu Inteligencji Katolickiej. Poseł na Sejm oraz wieloletni członek Rady Państwa. Zginął, wypadając z okna trzeciego piętra szpitala. Oficjalna jego śmierć uznano za samobójstwo, lecz liczne poszlaki wskazują, że mogło być to morderstwo polityczne. Urodził się 2 października 1902 roku. 55. rocznica

1980 - Zmarł Kazimierz Kuratowski, matematyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i prezes Polskiego Towarzystwa Matematycznego, jeden z czołowych przedstawicieli warszawskiej szkoły matematycznej. Autor ponad 170 prac naukowych, w tym: "Pół wieku matematyki polskiej”, "Teoria mnogości” i "Topologie”. Urodził się 2 lutego 1896 roku.

1981 - W powietrze wzbił się F-117, pierwszy bojowy samolot stealth, czyli trudno wykrywalny przez radary. Łącznie wyprodukowano 59 sztuk tej maszyny. W 1990 roku zakończono produkcję F-117, w tym samym roku samolot oficjalnie zaprezentowano publicznie. Mimo oznaczenia "F", stosowanego w lotnictwie USA do klasyfikacji myśliwców, F-117 był taktycznym bombowcem, przeznaczonym do wykonywania precyzyjnych ataków na cele naziemne. Efekt zmniejszonej wykrywalności przez radary uzyskano poprzez zastosowanie specjalnego kształtu.

1983 - Sally Ride, astronautka, doktor fizyki, została pierwszą Amerykanką w przestrzeni kosmicznej, jako członek załogi wahadłowca Challenger w ramach misji STS-7. Jednocześnie była trzecią astronautką w kosmosie, po Walentinie Tierieszkowej i Swietłanie Sawickiej. Odpowiedzialna za ramię robotyczne wahadłowca, jako pierwsza za jego pomocą pochwyciła satelitę. Sally Ride urodziła się 26 maja 1951, a zmarła 23 lipca 2012 roku.

1986 - 25 osób zginęło w zderzeniu samolotu pasażerskiego de Havilland Canada DHC-6 Twin Otter z helikopterem Bell 206 nad Parkiem Narodowym Wielkiego Kanionu w amerykańskim stanie Arizona.

1989 - Druga tura pierwszych częściowo wolnych wyborów do Sejmu w powojennej Polsce oraz całkowicie wolnych do przywróconego Senatu. Zapoczątkowały one zmiany ustrojowe w naszym kraju i definitywny upadek komunizmu. Spektakularne zwycięstwo odniosła w nich "Solidarność. Kandydaci Komitetu Obywatelskiego "Solidarność" zdobyli wszystkie 161 mandatów w Sejmie, oraz 99 mandatów na 100 w Senacie. Łącznie 260 miejsc w 560 osobowym Zgromadzeniu Narodowym. Po raz pierwszy od ponad 40 lat do udziału w wyborach parlamentarnych dopuszczono opozycję. W drugiej turze frekwencja wyniosła 25 procent. 35. rocznica

1990 - Zmarł Henryk Leliwa-Roycewicz, pułkownik Wojska Polskiego, jeździec, wicemistrz olimpijski we Wszechstronnym Konkursie Konia Wierzchowego z Berlina w 1936 roku, uczestnik kampanii wrześniowej. Żołnierz Armii Krajowej, w czasie Powstania Warszawskiego dowódca batalionu "Kiliński". Urodził się 30 lipca 1898 roku.

1992 - Rozpoczęła działalność pierwsza polska sieć telefonii komórkowej PTK Centertel.

1992 - Zmarł Janusz Kruk, muzyk, kompozytor, wokalista i lider zespołu 2 plus 1, jednej z najpopularniejszych polskich grup XX wieku. Skomponował muzykę do większości utworów zespołu, między innymi suitę "Aktor", poświęconą Zbigniewowi Cybulskiemu, a także "Chodź, pomaluj mój świat", "Wielki mały człowiek", "Iść w stronę słońca" i "Windą do nieba". Pod koniec życia Janusz Kruk zaczął pisać muzykę do przedstawień teatralnych. Urodził się 7 sierpnia 1946 roku.

1997 - Prezydent Aleksander Kwaśniewski podpisał ustawę lustracyjną uchwaloną przez Sejm w kwietniu 1997 roku. Ustawa weszła w życie 1 sierpnia 1997 roku.

1998 - Sejm przyjął uchwałę potępiającą totalitarny system komunistyczny. Dyktatura komunistyczna została w niej określona, jako "narzucona (...) Polsce przemocą wbrew woli narodu przez Związek Sowiecki i Józefa Stalina". Dalej w uchwale napisano: "System ten utrzymywany przemocą, kłamstwem oraz groźbą interwencji sowieckiej służył zabezpieczeniu obcych interesów. Odrzucamy i potępiamy ten system."

2002 - 19 osób zginęło, a 74 zostały ranne w przeprowadzonym przez palestyńskiego terrorystę samobójczym zamachu bombowym na autobus w Jerozolimie.

2003 - Zmarła Zofia Tetelowska, współzałożycielka Fundacji imienia Brata Alberta i Schroniska dla Niepełnosprawnych w Radwanowicach, koło Krakowa. Ofiarowała rodzinny dwór wraz z gospodarstwem na rzecz sierot upośledzonych umysłowo. Urodziła się 21 listopada 1921 roku.

2006 - Koronacja obrazu Matki Boskiej Ursynowskiej Wytrwale Szukającej przez prymasa Józefa Glempa w ramach uwieńczenia posługi w archidiecezji warszawskiej. Wizerunek Matki Boskiej namalowany na płótnie lnianym techniką olejną znajduje się w kościele Wniebowstąpienia Pańskiego na warszawskim Ursynowie.

2006 - Zmarła Wiesława Kwiatkowska, dziennikarka, działaczka opozycji w PRL. Po wprowadzeniu stanu wojennego została aresztowana i skazana przez Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni na pięć lat więzienia. Wyszła na wolność w marcu 1983 po złagodzeniu kary przez Najwyższą Izbę Wojskową. W 1986 wydała książkę "Grudzień 1970 w Gdyni". Rok później została prewencyjnie zatrzymana z grupą opozycjonistów w czasie wizyty Jana Pawła II w Gdyni. Po 1989 roku pisała książki o Gdyni, opublikowała też wywiad-rzekę z Andrzejem Gwiazdą "Gwiazda miałeś rację". Urodziła się 31 maja 1936 roku

2006 - Zmarł Vincent Sherman, amerykański reżyser filmowy. Karierę rozpoczynał, jako aktor na Broadwayu, a w latach 30. zagrał również w kilku filmach. W 1938 podpisał kontrakt z wytwórnią Warner Bros. i rok później debiutował, jako reżyser filmem grozy "Powrót doktora X" z udziałem Humphrey'a Bogarta. Później z Bogartem spotkał się jeszcze na planie filmów: "Poprzez noc" i "Przez Pacyfik". Gwiazdami jego filmów były także: Joan Crawford, Bette Davis, Ann Sheridan oraz Clark Gable, Ava Gardner i Glenn Ford. Po sukcesach w Hollywood w latach 60. i 70. współpracował już głównie z telewizją. Urodził się 16 lipca 1906 roku.

2010 - Zmarła Halina Gryglaszewska, aktorka teatralna i filmowa, reżyser teatralny, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Grała głównie w Starym Teatrze, Teatrze Juliusza Słowackiego i Rozmaitości. Ostatni jej występ w wieku 92 lat odbył się 20 listopada 2009 roku - zagrała Laurę w "Kordianie” Juliusza Słowackiego. Występowała też w filmach: "Ziemia obiecana”, "Cwał” i "Podwójne życie Weroniki”. Urodziła się 13 czerwca 1917 roku.

2010 - Zmarł José Saramago, portugalski pisarz. Tworzył powieści, dramaty, opowiadania, wiersze, dzienniki i przewodniki, autor "Miasta ślepców”, "Ewangelii według Jezusa Chrystusa”, "Historii oblężenia Lizbony”. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, w 1998 roku. Urodził się 16 listopada 1922 roku.

2011 - Zmarła Jelena Bonner, rosyjska lekarka, dysydentka, obrończyni praw człowieka i publicystka, wdowa po profesorze Andrieju Sacharowie, fizyku, myślicielu i dysydencie. Jej ojciec został rozstrzelany w czasie tak zwanej Wielkiej Czystki za "zdradę ojczyzny”, matka była zesłana do łagru na osiem lat. Ona sama w 1980 roku pojechała z Sacharowem na zsyłkę do Niżnego Nowogrodu, w późniejszym czasie została skazana za "oczernianie ZSRR”. Była współtwórczynią Moskiewskiej Grupy Helsińskiej oraz Stowarzyszenia Memoriał. W 2009 roku odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. Urodziła się 15 lutego 1923 roku.

2011 - Podczas V Pikniku Lotniczego w Płocku w katastrofie swego samolotu zginął pilot Marek Szufa. Jego samolot, Christen Eagle II, po wykonaniu kilku figur akrobacyjnych na niskiej wysokości, rozbił się na Wiśle, uderzając w lustro wody. Marek Szufa był kapitanem Polskich Linii Lotniczych LOT, w których pracował od 1979 roku, latając na różnego typu samolotach, w tym na Boeingach 767. Na swoim koncie miał ponad 20 tysięcy godzin spędzonych za sterami samolotów. Największe sukcesy sportowe osiągnął w szybowcowej akrobacji, był drugim wicemistrzem świata i wieloletnim członkiem kadry narodowej. Był również wielokrotnym wicemistrzem Polski w akrobacji samolotowe. Urodził się 7 lutego 1954 roku.

2014 - 21 osób zginęło, a 27 zostało rannych w mieście Damaturu w północno-zachodniej Nigerii w zamachu bombowym na lokal, w którym kibice oglądali mecz piłkarskich Mistrzostw Świata. 10. rocznica

2017 - Zmarła Zofia Pomian-Piętka, pisarka, poetka. Związana była również z Amatorskim Ruchem Teatralnym w Olsztynie, Augustowie i Siemiatyczach. Napisała między innymi: "Ballady", "Jaskółki i inne wiersze", "Rozświetlać czas", "Zamyślenia: wybór wierszy", "Z mgły jesiennej". Urodziła się w 1928 roku.

2019 - Zmarła najstarsza mieszkanka Europy - Maria-Giuseppa Robucci-Nargiso, zwana Nonna Peppa. Przeżyła 116 lat i 90 dni. W tym czasie była drugą najstarszą osobą na świecie, po Japonce Kane Tanace. Nonna Peppa pochodziła z Poggio Imperiale w prowincji Foggia we Włoszech. Tam wyszła za mąż, miała pięcioro dzieci i wraz z mężem prowadziła bar. Urodziła się 20 marca 1903 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarła Vera Lynn, brytyjska piosenkarka. Podczas II wojny światowej była jedną z najbardziej znanych artystek estradowych. Występowała dla żołnierzy, a piosenki "We’ll Meet Again" i "The White Cliffs of Dover" zdobyły szczególną popularność wśród pilotów RAF. Vera Lynn jest bohaterką utworu "Vera” z albumu "The Wall" brytyjskiego zespołu Pink Floyd. 30 sierpnia 2009 jej płyta "We'll Meet Again - The Very Best of Vera Lynn" dotarła na pierwsze miejsca brytyjskiej listy albumów UK Albums Char. Vera Lynn, licząca wówczas 92 lata, była najstarszą żyjącą artystką, jaka dotarła na szczyt tej listy. 5 kwietnia 2020 królowa Elżbieta II w telewizyjnym przemówieniu poświęconym pandemii COVID-19 zacytowała piosenkę "We'll Meet Again", która stała się w Wielkiej Brytanii nieoficjalnym hymnem walki z koronawirusem. Urodziła się 20 marca 1917 roku.

2020 - Zmarł Siergiej Chruszczow, rosyjski politolog i publicysta, syn byłego przywódcy ZSRR Nikity Chruszczowa. W 1991 wyjechał do USA na zaproszenie Uniwersytetu Browna na wykłady poświęcone historii zimnej wojny. Zdecydował się tam pozostać na stałe i w 1999 roku otrzymał obywatelstwo amerykańskie. Mimo specjalistycznego wykształcenia technicznego, Siergiej Chruszczow stał się znany głównie dzięki publikacjom z historii nauk społeczno-politycznych, związanych głównie z okresem rządów jego ojca. Był współautorem scenariusza do głośnego filmu rosyjskiego z 1993 "Szare wilki", przedstawiającego kulisy odsunięcia Nikity Chruszczowa od władzy. Aż do upadku Związku Radzieckiego znajdował się pod ścisłą kontrolą radzieckich specsłużb. Stały komentator w mediach amerykańskich bieżących wydarzeń w Rosji oraz autor ponad 350 książek i artykułów. Urodził się 2 lipca 1935 roku.

2021 - Zmarł Krzysztof Józef Zakrzewski, aktor teatralny, filmowy i dubbingowy. W 1972 ukończył studia na Wydziale Aktorskim PWSFTviT w Łodzi. Pracował w teatrach w Bielsku-Białej, Opolu i Warszawie. Zagrał między innymi w filmach: "Marszałek Piłsudski", "Tygrysy Europy" i "Tajemnica Enigmy". Urodził się 4 lutego 1949 roku.

2023 - Zmarł Krzysztof Olesiński, basista rockowy, w latach 1979-1980 i 1992-2003 członek zespołu Maanam. Wziął udział w nagraniu pierwszej płyty „MAANAM”, debiutanckiego studyjnego albumu zespołu, oraz muzyki do filmu „Wielka majówka” z 1981. Urodził się 27 maja 1953 roku. 1. rocznica

2023 - Zmarła Jolanta Wadowska-Król, lekarka pediatra, Honorowa Obywatelka Miasta Katowice, doktor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego. Na początku lat 70. ubiegłego wieku pracując w rejonowej przychodni, prowadziła badania dzieci z szopienickich familoków. U swoich małych pacjentów wykryła i opisała objawy ołowicy. Był to efekt działalności katowickiej Huty Metali Nieżelaznych. Rezultaty badań opublikowane w pracy doktorskiej wywołały ostrą reakcję rządzącej wówczas PZPR, pojawiły się groźby i naciski, by lekarka wycofała się z badań. Batalia na rzecz poprawy stanu zdrowia tysięcy dzieci zatruwanych metalami ciężkimi, rozpoczęta przez doktor Wadowską-Król, przyniosła jednak efekty. Zorganizowano leczenie dzieci w sanatoriach w Istebnej i Rabce. Urodziła się 27 czerwca 1939 roku. 1. rocznica

2023 - Doszło do katastrofy Titana, łodzi podwodnej obsługiwanej przez prywatną firmę OceanGate, produkującą załogowe batyskafy, przeznaczone do turystyki głębinowej. Titan, na pokładzie którego znajdowało się wówczas pięć osób, implodował podczas wyprawy na dno Północnego Atlantyku do wraku Titanica. Wszyscy pasażerowie Titana zginęli. 1. rocznica

Zobacz także

2024-09-30, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 30 września - Międzynarodowy Dzień Tłumacza. 30 września - Dzień Archiwisty. 30 września - Światowy Dzień Copywritera. 30 września - Dzień… » więcej 2024-09-29, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 29 września - Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego, obchodzony w ostatnią niedzielę września - święto zostało ustanowione z inicjatywy Światowej… » więcej 2024-09-28, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 28 września - Światowy Dzień Walki z Wścieklizną. 28 września - Światowy Dzień Jabłka. 28 września - Święto Państwowości Czeskiej, Dzień… » więcej 2024-09-27, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 27 września - Dzień Polskiego Państwa Podziemnego, ustanowiony uchwałą Sejmu z 11 września 1998 roku. Uchwała nawiązuje do utworzenia w nocy z 26 na 27… » więcej 2024-09-26, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 26 września - Europejski Dzień Języków, ustanowiony przez Radę Europy w 2001 roku. 26 września - Ogólnopolski Dzień Aptekarza. 26 września - Światowy… » więcej 2024-09-25, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 25 września - Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego. 25 września - Światowy Dzień Rzek. 25 września - Światowy Dzień Farmaceuty. 25… » więcej 2024-09-24, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 24 września - Święto narodowe Republiki Gwinei Bissau - Dzień Niepodległości, obchodzony w rocznicę ogłoszenia niepodległości w 1973 roku. » więcej 2024-09-23, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 23 września - Święto narodowe Arabii Saudyjskiej, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości w 1932 roku. » więcej 2024-09-22, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 22 września - Ostatni dzień Europejskiego Tygodnia Mobilności, trwającego od 16 do 22 września. 22 września - Światowy Dzień Nosorożca. 22 września… » więcej 2024-09-21, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 21 września - Międzynarodowy Dzień Pokoju, oficjalnie ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, w 2001 roku, obchodzony od 1982 roku.. 21 września - Międzynarodowy… » więcej
23456
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »