Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-04-09, 07:30 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

9 kwietnia - Światowy Dzień Gołębia.
1241 - Wojska polskich księstw poniosły klęskę w bitwie pod Legnicą z oddziałami mongolskimi. W bitwie zginął dowodzący wojskami chrześcijańskimi książę śląski, krakowski i wielkopolski Henryk II Pobożny. Klęska pod Legnicą wstrzymała na długie lata proces jednoczenia państwa polskiego. W kolejnych latach po najeździe mongolskim utrwaliły się czynniki decentralizujące, prowadzące do jeszcze większego rozdrobnienia dzielnicowego. Sytuacja taka osłabiła możliwości obronne ziem polskich, a także pozycję polityczną Polski w tej części Europy.

1332 - Zakon krzyżacki ponownie najechał na Kujawy. 19 kwietnia Krzyżacy zdobyli Brześć Kujawski a 26 kwietnia Inowrocław. Jako ostatnia poddała się Krzyżakom Pakość, która skapitulowała 12 lipca 1332 roku. Reakcja ze strony sędziwego króla Władysława Łokietka już nie nastąpiła - zmarł 2 marca 1333 roku w wieku 73 lat.

1551 - Urodził się Peter Monau, niemiecki humanista pochodzący z Wrocławia, lekarz, autor pierwszej pracy doktorskiej z zakresu stomatologii, medyk przyboczny cesarza Rudolfa II Habsburga. Praca doktorska Petera Monaua "O chorobach zębów", była pierwszą w Europie taką pracą o tematyce stomatologicznej. W swojej dysertacji, wydrukowanej następnie w 1578 roku w Bazylei przedstawił 54 tezy, zajmując się zębami i związanymi z nimi zaburzeniami i chorobami. Na przykład w 35 tezie omówił leczenie zębów i stosowane do tego środki. Zmarł 12 maja 1588 roku.

1553 - Zmarł Franciszek Rabelais, francuski pisarz satyryczny, duchowny i lekarz, autor arcydzieła francuskiego renesansu - "Gargantua i Pantagruel". Urodził się około 1494 roku.

1626 - Zmarł Francis Bacon, angielski filozof, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli filozofii doby odrodzenia i baroku, eseista, polityk oraz prawnik. Uchodzi za jednego z twórców nowożytnej metody naukowej opartej na eksperymencie i indukcji. Jest też uważany za jednego z twórców empiryzmu. Urodził się 22 stycznia 1561 roku.

1757 - Urodził się Wojciech Bogusławski, aktor, śpiewak operowy, reżyser, pisarz, dramatopisarz, tłumacz; propagator ideologii oświecenia. Dyrektor Teatru Narodowego w Warszawie i założyciel teatru w Kaliszu. Nazywany "ojcem teatru polskiego"; teoretyk i historyk teatru. Zmarł 23 lipca 1829 roku.

1770 - Konfederaci barscy ogłosili w Warnie detronizację króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Uznali jego elekcję pod rosyjskimi bagnetami za bezprawną, a jego politykę reform za wrogą szlacheckiej ojczyźnie. Konfederaci opracowali plan porwania króla. Zamachowcami miał dowodzić Kazimierz Pułaski. Nieudany atak przeprowadzono 3 listopada 1771 roku. Trybunał wydał wyrok na zamachowców 28 sierpnia 1773 roku. Kazimierz Pułaski, Stanisław Strawiński i Walenty Łukawski zostali skazani na ścięcie, pośmiertne ćwiartowanie, spalenie zwłok i powieszenie rąk zbrodniarzy przy drogach. Wyrok wykonano tylko na Walentym Łukawskim. Pozostali uciekli za granicę. Kazimierz Pułaski przez Francję udał się do Stanów Zjednoczonych gdzie został bohaterem narodowym.

1770 - Urodził się Thomas Johann Seebeck, niemiecki fizyk. W 1810 roku opisał efekt działania widma światła na wilgotny tlenek srebra, stając się w ten sposób pionierem fotografii kolorowej. Zmarł 10 grudnia 1831 roku.

1806 - Urodził się Isambard Kingdom Brunel, brytyjski inżynier, konstruktor statków parowych i mostów, główny inżynier kolei Great Western Railway. W 1829 roku odznaczony Orderem Legii Honorowej. W 2002 roku w plebiscycie BBC na stu najważniejszych Brytyjczyków wszech czasów zajął drugie miejsce za Winstonem Churchillem. Zmarł 15 września 1859 roku.

1807 - Napoleon Bonaparte wydał dekret o utworzeniu pułku polskich Szwoleżerów Gwardii. Wchodził w skład Gwardii Cesarskiej I Cesarstwa Francuskiego. Wziął udział między innymi w szarży na przełęczy Somosierra, w bitwach pod Wagram, nad Berezyną i pod Hanau. Oddziałem dowodził Wincenty Krasiński. W kwietniu 1808 pułk został partiami wysłany do Hiszpanii. Asystował w koronacji króla Józefa w Madrycie. W boju po raz pierwszy znalazł się 14 lipca 1808 roku pod Medina del Rio Seco. 30 listopada 1808 roku doszło do najsłynniejszej w historii szwoleżerów szarży, na przełęczy Somosierra. Atak przeszedł do historii, jako najefektowniejsze zwycięstwo polskiej kawalerii w czasie wojen napoleońskich. Stał się legendą i inspiracją dla twórczości literackiej i malarstwa. Pułk został rozwiązany w lutym 1815 roku.

1815 - Urodził się Alphonse Beau de Rochas, francuski inżynier, projektant silnika czterosuwowego. Na jego pomysłach bazował niemiecki wynalazca Nikolaus Otto, który 1876 roku w skonstruował pierwszy czterosuwowy silnik gazowy o zapłonie iskrowym. Alphonse Beau de Rochas zmarł 27 marca 1893 roku.

1829 - Wielka fala powodziowa na Wiśle zatopiła Gdańsk i Żuławy. Orkan wiejący od Bałtyku z prędkością 200 kilometrów na godzinę zahamował spływ wody u ujścia Wisły. Spiętrzone przez zator lodowy wody Wisły naparły na wały i przerwały je na odcinku od Torunia po Tczew w około 80 miejscach. Katastrofalna powódź objęła błyskawicznie cały rejon Żuław Wiślanych, a wieczorem jej pierwsza fala dotarła do Gdańska. Domy położone nad brzegami Motławy i kanału Raduni zostały zalane po dachy. Wezbrane wody ustąpiły dopiero 28 kwietnia. Komisja powołana specjalnie przez pruski parlament oszacowała ogólne straty materialne na dwa milionów talarów. 11 tysięcy ludzi na Żuławach oraz 12 tysięcy mieszkańców Gdańska spośród liczącej 66 tysięcy ludności miasta zostało pozbawionych dachu nad głową. Zginęło też 30 mieszkańców Żuław. 195 rocznica

1831 - Powstanie Listopadowe: oddziały polskie dowodzone przez generałów Ludwika Kickiego i Józefa Dwernickiego pokonały Rosjan w bitwach pod Domanicami i Boremlem.

1835 - Urodził się Leopold II, król Belgów w latach 1865-1909. Był właścicielem Konga, w którym doprowadził do śmierci co najmniej kilku milionów osób wskutek niewolniczej pracy i mordów. Zmarł 17 grudnia 1909 roku.

1847 - Zmarł Filip Neriusz Walter, chemik, twórca polskiego nazewnictwa chemicznego. W swoich badaniach zajmował się produktami destylacji żywic roślinnych, ropy naftowej i wosku oraz olejków roślinnych. Jako pierwszy wydestylował naftę z ropy naftowej i zbadał jej właściwości. Zaproponował polskie nazwy pierwiastków i niektórych związków chemicznych używanych obecnie, takich jak: azot, bar, bor, brom, cez, chlor, fluor, itr czy jod. Urodził się 31 maja 1810 roku.

1850 - Zmarł William Prout, angielski chemik i lekarz. Sformułował hipotezę, iż masy atomowe są wielokrotnością masy atomowej wodoru i że atomy wszystkich pierwiastków zbudowane są z atomów wodoru. Odkrył też, że kwasy żołądkowe zawierają kwas solny. Autor podręczników z dziedziny urologii. Urodził się 15 stycznia 1785 roku.

1855 - Urodził się Pawlos Kunduriotis, grecki wojskowy i polityk, pierwszy prezydent Grecji po ogłoszeniu republiki w 1924 roku. Zmarł 22 sierpnia 1935 roku.

1860 - Na wynalezionym przez Francuza Édouarda-Léona Scotta de Martinville fonautografie zarejestrowano najstarsze nagranie ludzkiego głosu. Jest nim 20-sekundowe nagranie francuskiej piosenki ludowej "Au clair de la lune” w wykonaniu prawdopodobnie samego Scotta. Fonautograf został opatentowany w 1857 roku. Urządzenie było podobne do późniejszego fonografu Thomasa Edisona. Zostało wyposażone w tubę i membranę. Ta pobudzana falami dźwiękowymi drgała, poruszając rylcem, który zostawiał ślad na papierowym cylindrze. Odnalezione w 2008 roku w paryskich archiwach tak zapisane przez Scotta dźwięki i odtworzono komputerowo.

1861 - Zmarł Michał Land, uczeń polski narodowości żydowskiej, uczestnik manifestacji patriotycznej 8 kwietnia 1861 na placu Zamkowym w Warszawie. Demonstracja, w której brał udział została zaatakowana przez rosyjskie wojsko. Michał Land znajdował się w czołówce procesji i został trafiony kulą w chwili, kiedy niósł krzyż podjęty przez niego z rąk zranionego zakonnika, także uczestnika protestu. Zmarł następnego dnia, a zwłoki władze zabrały do Cytadeli. Ojciec uzyskał zgodę na wydanie ciała syna i jego pogrzeb na cmentarzu żydowskim. Uroczystość odbyła się w nocy z 10 na 11 kwietnia. Urodził się 25 stycznia 1844 roku.

1865 - Zakończenie wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych, rozpoczętej 12 kwietnia 1861 roku. Generał Robert E. Lee podpisał w Appomattox w Wirginii kapitulację wojsk konfederackich. W wyniku wojny między stanami wchodzącymi w skład Stanów Zjednoczonych i Skonfederowanymi Stanami Ameryki, które wystąpiły z Unii śmierć poniosło 620 tysięcy ludzi, zniszczono mienie o wartości pięciu miliardów dolarów, wolność uzyskało cztery miliony niewolników.

1865 - Zmarł Adolf Kudasiewicz, językoznawca, pedagog. W latach 1861-1863 wydał podręcznik do gramatyki języka polskiego w trzech częściach. Urodził się 18 czerwca 1820 roku.

1867 - Senat Stanów Zjednoczonych ratyfikował zakup Alaski za 7,2 miliona dolarów amerykańskich, równowartość dzisiejszych ponad 122 miliardów. Ostatecznie transakcję zatwierdziła Izba Reprezentantów 14 lipca 1868 roku.

1886 - Urodził się Józef Lesiecki, taternik, narciarz wysokogórski, ratownik tatrzański, artysta rzeźbiarz. Należał do aktywnych taterników przed I wojnę światową. Był jednym z najlepszych narciarzy wysokogórskich, jako pierwszy wszedł na nartach na liczne tatrzańskie szczyty. Działał na rzecz rozwoju narciarstwa górskiego i turystyki. Od początku istnienia Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego był jego członkiem, brał udział w akcjach ratunkowych. Pracował także przy budowie i renowacji szlaków turystycznych i narciarskich. Zajmował się rzeźbiarstwem, zbierał zabytki sztuki ludowej. Swoje zbiory przekazał Muzeum Tatrzańskiemu w Zakopanem. Walczył podczas I wojny światowej w Legionach Polskich, zginął 25 grudnia 1914 roku na froncie w Bitwie pod Łowczówkiem.

1887 - W Warszawie urodził się Konrad Tom, właściwie Konrad Runowiecki, aktor, piosenkarz, autor tekstów kabaretowych i piosenek, scenarzysta filmów "Antek policmajster", "Czy Lucyna to dziewczyna?", "Manewry miłosne", "Ada to nie wypada". Był autorem librett operetkowych i wodewilowych. Występował także w radiowych słuchowiskach. Zmarł 9 sierpnia 1957 roku w Los Angeles.

1895 - Urodził się Michel Simon, francuski aktor teatralny i filmowy. Zagrał między innymi w filmach: "Ludzie za mgłą”, "U schyłku dnia”, "Paryski listonosz”, "Urok szatana”, "Kochankowie na moście”. Zmarł 30 maja 1975 roku.

1901 - Urodził się Stanisław Wigura, inżynier mechanik, konstruktor lotniczy, pilot sportowy. W 1929 roku wraz z mechanikiem Franciszkiem Żwirką odbył lot dookoła Europy samolotem RWD-2. Zwyciężyli też w międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge 1932, wygrywając z uważanymi za faworytów załogami niemieckimi oraz reprezentacjami pozostałych krajów i przynosząc wielki sukces polskiemu lotnictwu. Na pamiątkę tego wydarzenia Święto Lotnictwa Polskiego jest obchodzone 28 sierpnia. Żwirka i Wigura zginęli 11 września 1932 roku w katastrofie lotniczej nad Cierlickiem Górnym koło Cieszyna.

1903 - Urodził się Ward Bond, amerykański aktor. Zagrał między innymi w filmach: "Sokół maltański", "Rio Bravo", "Dakota". Zmarł w 1960 roku.

1905 - Urodził się J. William Fulbright, właściwie James William Fulbright, amerykański polityk, wieloletni przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Senatu, pomysłodawca międzynarodowego programu wymiany naukowej. Przyznawane przez Fundację Fulbrighta stypendia zapewniają naukowcom, a także studentom z innych krajów pobyt na amerykańskich uczelniach. Zmarł 9 lutego 1995 roku.

1910 - Urodził się Leopold Haar, właściwie Chaskiel Springer, grafik, dekorator, muzyk, autor tekstów piosenek pochodzenia żydowskiego. Był autorem popularnego lwowskiego szlagieru "Tango Łyczakowskie". Wraz z bratem Zygmuntem założył przed wojną między innymi orkiestrę jazzową "Silver Jazz". Służył w armii generała Władysława Andersa. Zmarł 24 listopada 1954 roku.

1915 - Urodziła się Hanna Rewska, właściwie Anna Sarzyńska-Rewska, z domu Sęp-Sarzyńska, w czasie II wojny światowej harcerka, żołnierz Batalionu Armii Krajowej Parasol. W lutym 1944 roku uczestniczyła w udanym zamachu na generała SS Frantza Kutscherę, dowódcę policji na dystrykt warszawski. Brała udział w Powstaniu Warszawskim. W lipcu 1958 roku została skazana przez Sąd Wojewódzki w Warszawie na karę trzech lat pozbawienia wolności za rozpowszechnianie wśród znajomych miesięcznika "Kultura" Jerzego Giedroycia. Zmarła 1 października 1970 roku.

1918 - Urodził się Jorn Utzon, duński architekt modernistyczny, światowej sławy, który zasłynął dzięki projektowi gmachu opery w Sydney budynek jest wzorowany na kształcie żagli. Zmarł 29 listopada 2008 roku.ęłęó

1920 - Urodził się Bronisław Fułat, prawnik, sędzia i adwokat, działacz ludowy. Zyskał sławę, jako obrońca klientów pokrzywdzonych przez organa ścigania i przedstawicieli władzy PRL. Zmarł 20 października 1992 roku.

1921 - Urodził się Anatol Potemkowski, satyryk, współpracownik kabaretów: "Szpak", "Dudek" i "Radiokroniki Decybel", więzień niemieckich obozów koncentracyjnych Auschwitz i Mauthausen. Napisał powieść "Wszystkie pieniądze świata", na podstawie której powstał serial telewizyjny. Był też współautorem scenariusza komedii filmowej "Irena do domu!". Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 15 października 2008 roku.

1923 - Urodził się Bolesław Bork (Bolesłôw Bork) - nauczyciel, pisarz, poeta, dokumentalista, historyk, działacz społeczny związany z regionem Kaszub. Autor kilkunastu książek i artykułów, w tym: "Nad Sleżą: Zarys walk Kaszubów lesockich", "Ścieżki, bezdroża i drogi" o historia, kulturze i zwyczajach kaszubskiej wsi, a także "Piesnodzej lesocczëch strón", poświęcona księdzu Leonowi Heyke, czy książka "Twierdzą był im każdy próg: opowieść historyczna". Zmarł 18 listopada 2017 roku.

1924 - Międzynarodowa Komisja Reparacyjna, realizując postanowienia traktatu wersalskiego, przedstawiła dokument w sprawie rozłożenia odszkodowań wojennych nałożonych na Niemcy na wiele lat oraz udzielenia krajowi pożyczek w wysokości dwustu milionów dolarów na ich spłatę, nazwany planem Dawesa, od nazwiska przewodniczącego komisji - amerykańskiego bankiera Charlesa Dawesa. 100 rocznica

1925 - Urodziła się Grácia Kerényi, węgierska poetka, tłumaczka, popularyzatorka i badaczka literatury polskiej. Po aresztowaniu przez gestapo za antyniemiecką propagandę od kwietnia 1944 roku przebywała w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz. Tam od współwięźniów nauczyła się języka polskiego. Tłumaczyła twórczość między innymi Brunona Schulza, Igora Newerlego, Jerzego Szaniawskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza i Sławomira Mrożka. Zmarła 7 kwietnia 1985 roku.

1925 - Urodził się Heinz Nixdorf, niemiecki pionier przemysłu komputerowego, przedsiębiorca. W 1964 roku wyprodukował System 820 - swój pierwszy komputer przenośny. W latach 70. XX wieku jego firma "Nixdorf Computer AG" była liderem rynku w RFN oraz czwartym pod względem wielkości producentem komputerów na świecie. Zmarł 17 marca 1986 roku.

1926 - Urodził się Hugh Marston "Hef” Hefner, amerykański dziennikarz i wydawca, założyciel i redaktor naczelny magazynu "Playboy”. Zmarł 27 września 2017 roku.

1927 - Urodził się Jacek Karpiński, inżynier elektronik, informatyk, żołnierz Szarych Szeregów w batalionie "Zośka”, uczestnik Powstania Warszawskiego. W latach 1970-1973 zaprojektował pierwszy w kraju minikomputer - K-202, na układach scalonych małej i średniej skali integracji. Był jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Informatycznego. Zmarł 21 lutego 2010 roku.

1930 - Urodził się Stefan Borzęcki, rzeźbiarz, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Jego ulubionym tworzywem było polichromowane drewno. Zmarł 6 grudnia 2015 roku.

1930 - Urodziła się Krystyna Marszałek-Młyńczyk, dziennikarka, tłumaczka i redaktorka, działaczka społeczna. Posłanka na Sejm PRL w latach 1965-1985, członek Rady Państwa w latach 1980-1983. Była założycielką oraz redaktorem naczelnym białostockiego miesięcznika "Kontrasty”. Zmarła 22 grudnia 2007 roku.

1933 - Urodził się Jean-Paul Belmondo, francuski aktor, wystąpił w filmach: „Do utraty tchu”, „Matka i córka”, „Człowiek z Rio”, „Obcy w domu”, „Nędznicy”, „Moja krew”, „Błazen”, „Niepoprawny”, autor autobiografii „30 lat, 25 filmów”. Zmarł 6 września 2021.

1935 - Urodził się Marek Nowicki, operator i reżyser filmowy, pedagog, związany z łódzką szkołą filmową. Autor zdjęć do filmów: "Rejs”, "Różaniec z granatów”, "Chłopi”, "Granica”, "Kiedy miłość była zbrodnią”, "Południk zero”. Reżyser i scenarzysta obrazów: "Miłość z listy przebojów", "Widziadło", "Rajski ptak", "Sceny nocne" i "Break Point".

1936 - Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wydał dekret o utworzeniu Funduszu Obrony Narodowej FON. Łącznie na FON zgromadzono około miliarda złotych, z czego wartość wpłat i darowizn od ludności wyniosła do maja 1939 roku prawie 38 milionów złotych. Gotówkę wykorzystano na dozbrajanie armii, dary rzeczowe w złocie i srebrze wywieziono w 1939 za granicę.

1936 - Urodził się Jerzy Maksymiuk, dyrygent, kompozytor i pianista. W 1961 został zwycięzcą pierwszej edycji Ogólnopolskiego Konkursu Pianistycznego imienia Ignacego Jana Paderewskiego. W latach 1970-1972 był dyrygentem Teatru Wielkiego w Warszawie. W 1972 stanął na czele zespołu złożonego z członków Warszawskiej Opery Kameralnej, który - od 1973 znany, jako Polska Orkiestra Kameralna - zyskał międzynarodową sławę. W 1973 Jerzy Maksymiuk rozpoczął pracę z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia. W 1975 dyrygował orkiestrą podczas finałowych przesłuchań na Międzynarodowym Konkursie imienia Fryderyka Chopina w Warszawie. Jerzy Maksymiuk jest promotorem muzyki współczesnej. Współtworzył "Warszawską Jesień”. Skomponował muzykę do ponad 100 filmów, między innymi do filmu "Sanatorium pod Klepsydrą" w reżyserii Wojciecha Hasa.

1937 - W Warszawie zmarł Franciszek Fiszer, filozof, erudyta, facecjonista, autor setek bon motów i anegdot, jedna z najbarwniejszych postaci międzywojennej Warszawy. Przyjaźnił się z wieloma znanymi literatami, artystami i filozofami. Został zapamiętany dzięki licznym anegdotom, powiedzeniom i żartom stworzonym przez niego i o nim. Chociaż Fiszer sam nie wydał żadnej książki, jego osoba pojawia się w niemal każdym ze wspomnień polskich artystów okresu międzywojennego. Uważa się, że Franciszek Fiszer był pierwowzorem postaci Pana Kleksa. Urodził się 25 marca 1860 roku.

1937 - W Krakowie urodził się Marek Walczewski, aktor, znany między innymi z ról w filmach: "Wesele", "Ziemia obiecana", "Śmierć prezydenta", "Golem", a także serialu "Polskie drogi". Przez prawie 30 lat występował w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Zmarł 26 maja 2009 roku.

1940 - W Katyniu Sowieci zamordowali kolejną grupę polskich oficerów. Byli wśród nich: generał dywizji Henryk Minkiewicz-Odrowąż, kapitan rezerwy, uczestnik I wojny światowej, powstaniec wielkopolski i uczestnik wojny polsko-bolszewickiej Paweł Szyfter oraz generał brygady, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej Mieczysław Smorawiński. Od 3 kwietnia do maja 1940 roku Sowieci zabili co najmniej 21 768 obywateli Polski, w tym ponad 10 tysięcy oficerów Wojska Polskiego i Policji Państwowej, przetrzymywanych w specjalnych obozach. Ofiary zbrodni katyńskiej pogrzebano w masowych grobach między innymi w Katyniu pod Smoleńskiem, Miednoje koło Tweru, Piatichatkach na przedmieściu Charkowa, Bykowni koło Kijowa.

1940 - Wojska niemieckie zaatakowały Danię i Norwegię. Dania poddała się już po kilku godzinach. Walki lądowe o Norwegię trwały do czerwca 1940 roku.

1941 - Niemcy utworzyli getto częstochowskie, w którym 22 września 1942 roku znajdowało się 48 tysięcy osób. W czasie likwidacji getta do 8 października 1942 roku wywieziono do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Treblinka II około 40 tysięcy Żydów, około dwóch tysięcy rozstrzelano na miejscu, a pozostałych zgromadzono w utworzonym tak zwanym "małym getcie”, którego mieszkańcy byli wykorzystywani do przymusowej pracy w zakładach zbrojeniowych Hasag.

1941 - Duński ambasador w Waszyngtonie, który odmówił uznania niemieckiej okupacji Danii, podpisał umowę z USA, która zezwalała amerykańskim siłom zbrojnym na zakładanie baz wojskowych na Grenlandii.

1943 - Niemieckie i ukraińskie siły policyjne rozstrzelały dwa tysiące trzystu mieszkańców getta w Zborowie koło Tarnopola. Ostatecznie getto w Zborowie Niemcy zlikwidowali dwa miesiące później zabijając pozostałych jeszcze przy życiu 700 Żydów.

1944 - Zmarł Bolesław Wallek-Walewski, kompozytor, dyrygent Opery Warszawskiej i Teatru Wielkiego w Poznaniu, wykładowca Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. Zasłynął jako dyrygent chórów akademickich. Jego najważniejsze kompozycje chóralne to: „Rapsod burzowy”, „Deszcz w słońcu”, „Giewontowa baśń”, „Pieśni góralskie”. Urodził się 23 stycznia 1885 roku. 80 rocznica

1944 - Ukraińscy nacjonaliści zamordowali 43 polskich mieszkańców wsi Tomaszowce w dawnym województwie stanisławowskim. Napastnicy z sotni UPA "Hajdamaki" oraz lokalnej bojówki spalili też 300 gospodarstw. 80 rocznica

1945 - Początek natarcia żołnierzy 2. Korpusu Polskiego na Bolonię, zakończonego 21 kwietnia zajęciem miasta. Oddziały 2. Korpusu Polskiego wkroczyły do miasta witane owacyjnie przez ludność. 9. batalion strzelców karpackich uzyskał miano "bolońskiego", a 17 dowódców otrzymało honorowe obywatelstwo miasta. Straty polskie poniesione w bitwie bolońskiej wyniosły 300 poległych oraz 600 rannych żołnierzy.

1945 - Zostały założone Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, wówczas, jako Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych. Utworzyło je ówczesne Ministerstwo Oświaty. W 1974 roku Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych oraz Państwowe Wydawnictwa Szkolnictwa Zawodowego zostały połączone w jedno wydawnictwo pod nazwą Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Do 1998 roku działały, jako przedsiębiorstwo państwowe.

1945 - Strażnicy SS, żołnierze Wehrmachtu oraz mieszkańcy Celle w Dolnej Saksonii zamordowali około 300 więźniów, w tym co najmniej 14 Polaków, transportowanych do niemieckiego obozu koncentracyjnego Bergen-Belsen. Do mordu na polskich, sowieckich, holenderskich i francuskich więźniach doszło po nalocie aliantów na pociąg, którym byli transportowani z obozu Drütte. Spośród około czterech tysięcy więźniów przebywających w Celle 8 kwietnia, tylko 487 dotarło 10 kwietnia do Bergen-Belsen - na pięć dni przed wyzwoleniem obozu przez wojska brytyjskie i kanadyjskie. Za udział w masakrze więźniów w Celle skazanych zostało w grudniu 1947 roku siedmiu Niemców, których zwolniono z więzienia w październiku 1952 za dobre sprawowanie.

1945 - Wojska radzieckie zdobyły po wielotygodniowym oblężeniu Królewiec. W wyniku konferencji poczdamskiej w 1945 roku miasto znalazło się w granicach ZSRR i 4 czerwca 1946 roku jego nazwę zmieniono na Kaliningrad.

1945 - Zmarł Marian Wieleżyński, inżynier chemik. W 1920 roku razem z Władysławem Szaynokiem i Gabrielem Sokolnickim stworzyli we Lwowie spółkę akcyjną Gazolina, przedsiębiorstwo zajmujące się wydobyciem, przetwarzaniem oraz sprzedażą gazu ziemnego i nafty. Statut spółki oparty był na zasadach akcjonariatu pracowniczego. Pracownicy stali byli współwłaścicielami spółki. Pracownicy stawali się stałymi dobrowolnie, a decydowali się na to zachęcani akcjami otrzymywanymi po preferencyjnych cenach. Urodził się 17 lutego 1879 roku.

1951 - W Szczecinie wybuchły rozruchy z powodu zabicia Polaka przez pijanego żołnierza sowieckiego. Spontaniczne protesty pacyfikowali żołnierze KBW, milicja i UB. Były ofiary śmiertelne i ranni.

1952 - Urodził się Jerzy Szmajdziński, polityk, poseł na Sejm PRL IX kadencji w latach 1985-1989, poseł na Sejm I, II, III, IV, V i VI kadencji od 1991 do 2010 roku, wicemarszałek Sejmu VI kadencji, w latach 2001-2005 minister obrony narodowej. Zginął w katastrofie smoleńskiej, 10 kwietnia 2010 roku.

1954 - Urodził się Dennis Quaid, amerykański aktor, reżyser, scenarzysta i producent filmowy, kompozytor. Wystąpił w filmach: „W doborowym towarzystwie”, „Jaskiniowiec”, „Daleko od nieba”, „Pojutrze”, „Lot Feniksa”. 70 rocznica

1955 - Urodził się Marian Rojek, duchowny rzymskokatolicki. Od 2012 roku jest biskupem diecezjalnym zamojsko-lubaczowskim.

1959 - Zmarł Frank Lloyd Wright, amerykański pisarz i architekt, jeden z twórców modernistycznej architektury 20. wieku, projektant domów mieszkalnych wkomponowanych w krajobraz oraz obiektów o uproszczonej bryle architektonicznej - Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku i Domu nad Wodospadem w południowo-zachodniej Pensylwanii. Jest uważany za jednego z najważniejszych projektantów 20. wieku. 8 czerwca - w rocznicę urodzin architekta - jest obchodzony Dzień Franka Lloyda Wrighta. Urodził się 8 czerwca 1867 roku. 65 rocznica

1959 - Urodził się Andrzej Nowak, gitarzysta i kompozytor, założyciel pierwszego polskiego zespołu heavymetalowego TSA. W 2008 roku wystąpił w filmie dokumentalnym "Historia polskiego rocka" w reżyserii Leszka Gnoińskiego i Wojciecha Słoty. 65 rocznica

1960 - Urodziła się Isabel Coixet, hiszpańska reżyserka i scenarzystka filmowa. Jest między innymi twórczynią filmów: "Zakochany Paryż", "Życie ukryte w słowach", "Mapa dźwięków Tokio", "Księgarnia z marzeniami".

1961 - Zmarł Jan Siwiec, działacz rolniczy i samorządowy, zwany "ambasadorem wsi polskiej”. Żołnierz I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej, uczestnik III powstania śląskiego, poseł na Sejm II kadencji II RP, członek ruchu oporu podczas II wojny światowej. Urodził się 3 listopada 1891 roku.

1965 - Urodził się Vladimír Morávek, czeski reżyser, i scenarzysta filmowy. W 2003 roku otrzymał Czeskie Lwy za najlepszą reżyserię i scenariusz oraz Nagrodę Specjalną za film "Sex w Brnie".

1966 - Urodziła się Cynthia Nixon, amerykańska aktorka, laureatka Nagrody Tony i Nagrody Emmy; zdobyła wielką popularność rolą Mirandy Hobbes w serialu "Seks w wielkim mieście". Grała także w serialach: "Ostry dyżur", "Warm Springs" i "Dr House". W 2018 r. wystartowała w wyborach gubernatora stanu Nowy Jork.

1968 - Zmarła Zofia Kossak-Szczucka, pisarka, autorka powieści historycznych, między innymi "Złotej wolności" i "Krzyżowców", legend, żywotów świętych oraz wspomnień oświęcimskich pod tytułem "Z otchłani". Działaczka niepodległościowa, inicjatorka utworzenia Rady Pomocy Żydom „Żegota” w 1942 roku. Urodziła się 8 sierpnia 1890 roku.

1971 - Urodził się Rafał Szukała, pływak, srebrny medalista Igrzysk Olimpijskich w Barcelonie, pięciokrotny medalista mistrzostw Europy, mistrz świata na dystansie 100 metrów stylem motylkowym.

1972 - W Londynie odbyło się zaprzysiężenie Stanisława Ostrowskiego na Prezydenta RP na Uchodźstwie. Zgodnie ze swoją wcześniejszą zapowiedzią, 8 kwietnia 1979, po upływie siedmioletniej kadencji, przekazał urząd Prezydenta RP następcy, Edwardowi Raczyńskiemu. Stanisław Ostrowski urodził się 29 października 1892 we Lwowie, a zmarł 22 listopada 1982 w Londynie.

1973 - Zmarł Bonawentura Lenart, grafik, liternik, konserwator, zajmował się też introligatorstwem, konserwacją książek i rękopisów, profesor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Po II wojnie zorganizował w Warszawie Pracownię Konserwacji Zabytków Grafiki. Urodzil się 8 sierpnia 1881 roku.

1975 - Urodził się Fabrizio Moro, właściwie Fabrizio Mobrici, włoski piosenkarz, autor tekstów i muzyk. W lutym 2018 roku z piosenką "Non mi avete fatto niente”, nagraną w duecie z Ermalem Metą, wygrał 68. Festiwal Piosenki Włoskiej w San Remo.

1980 - Został wystrzelony radziecki statek kosmiczny Sojuz 35. Leonid Popow i Walerij Riumin byli czwartą podstawową załogą stacji Salut 6. Wrócili na Ziemię na pokładzie statku Sojuz 37 11 października 1980 roku.

1981 - Amerykański atomowy okręt podwodny USS "George Washington” staranował japoński frachtowiec na Morzu Wschodniochińskim, w wyniku czego zginęło 2 z 15 marynarzy na jego pokładzie.

1984 - Premiera horroru "Widziadło" w reżyserii Marka Nowickiego. Film został osnuty na na motywach powieści "Pałuba" Karola Irzykowskiego, opublikowanej po raz pierwszy we Lwowie w 1903 roku. 40 rocznica

1985 - Zmarł Augustyn Halotta, górnik, pisarz, niezawodowy aktor filmowy. Jest autorem książek: "Synowie podziemnych labiryntów", "Saga ludzi nieugiętych", "Śląskie bery, bojki i opowiastki z dawnych lat". Wystąpił też w filmach: "Paciorki jednego różańca" Kazimierza Kutza oraz "Złe dobrego początki..." Feriduna Erola. Urodził się 24 maja 1916 roku.

1986 - Zmarł Andrzej Nowicki, poeta, satyryk, autor słuchowisk radiowych, tłumacz literatury anglojęzycznej. Debiutował, jako satyryk na łamach tygodnika "Cyrulik Warszawski” w 1930 roku. Był jednym z założycieli tygodnika "Szpilki”. Brał udział w kampanii wrześniowej, następnie przebywał w oflagach. Był jednym z założycieli tajnej grupy literackiej "Zaułek Literacki" w oflagu II C Woldenberg. W latach 1945-1948 był korespondentem Polskiej Agencji Prasowej w Londynie. W latach 1948-1956 przebywał na emigracji. Do kraju wrócił w 1956 roku. Urodził się 29 grudnia 1909 roku.

1990 - Urodziła się Kristen Jaymes Stewart, amerykańska aktorka. Najbardziej znana z roli Belli Swan w serii "Zmierzch". Wystąpiła też w filmach: "Azyl", "Ucieczka w milczenie", "Zathura", "W świecie kobiet" oraz "Królewna Śnieżka i Łowca". W 2010 została nagrodzona statuetką Brytyjskiej Akademii Sztuk Filmowych i Telewizyjnych BAFTA dla wschodzącej gwiazdy.

1991 - Gruzja ogłosiła niepodległość od ZSRR. Wcześniej, 31 marca 1991 roku w referendum, niemal 99 procent Gruzinów opowiedziało się za niepodległością.

1992 - W Katowicach zmarł Alfred Szklarski, pisarz, autor między innymi cyklu powieści przygodowych dla młodzieży o Tomku Wilmowskim oraz trylogii "Złoto Gór Czarnych". Urodził się 21 stycznia 1912 roku w Chicago.

1995 - Zmarł Kazimierz Kucharski, lekkoatleta, dziesięciokrotny rekordzista Polski, olimpijczyk z Berlina w 1936 roku. Jeden z najwybitniejszych średniodystansowców Europy lat trzydziestych XX wieku. Urodził się 13 lutego 1909 roku.

2000 - Urodziła się Jacqueline Marie Evancho, znana bardziej, jako Jackie Evancho, amerykańska wokalistka. Karierę rozpoczęła mając dziewięć lat, a znana szerszej publiczności stała się w 2010 roku za sprawą udziału w amerykańskiej edycji programu "Mam talent!", w którym zajęła drugie miejsce. Została odnotowana w księdze rekordów Guinnessa, jako najmłodsza osoba, której trzy albumy osiągnęły szczyt amerykańskiej listy sprzedaży. Jest ambasadorką jednej z akcji fundacji Humane Society of the United States, której celem jest zachęcanie dzieci do dbania o zwierzęta.

2003 - Zmarł Jan Szyrocki, inżynier i nauczyciel akademicji na Politechnice Szczecińskiej a jednocześnie muzyk, dyrygent, specjalista w dziedzinie utworów chóralnych. Był między innymi dyrektorem artystycznym corocznej edycji Międzynarodowego Festiwalu Pieśni Chóralnej w Międzyzdrojach, który jest organizowany od 1965 roku. W latach 1995-98 byl dyrektorem Chóru Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie. Urodził się 29 grudnia 1931 roku.

2005 - Książę Walii Karol poślubił swoją długoletnią towarzyszkę Camillę Parker Bowles. Po śmierci teściowej, królowej Elżbiety II i objęciu tronu przez Karola III, Kamila otrzymała tytuł królowej małżonki Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Karola III i jego małżonki Kamili odbyła się 6 maja 2023 roku w Opactwie Westminsterskim w Londynie.

2005 - Zmarł Jerzy Grzegorzewski, reżyser teatralny i scenograf, wieloletni dyrektor warszawskich teatrów - Studio oraz Narodowego. Dwukrotnie był laureatem nagrody imienia Konrada Swinarskiego przyznawanej przez redakcję miesięcznika "Teatr”. Otrzymał ją w 1991 roku za inscenizację "Śmierci Iwana Iljicza” według Lwa Tołstoja oraz w 2003 roku za reżyserię spektaklu "Morze i zwierciadło” Wystana Hugha Audena. Urodził się 22 lub 29 czerwca 1939 roku.

2007 - W Warszawie zmarł Piotr Kuncewicz, pisarz, poeta, publicysta, krytyk literacki, autor między innymi książek "Samotni wobec historii", "Agonia i nadzieja", "Goj patrzy na Żyda. Dzieje braterstwa i nienawiści od Abrahama po współczesność". Został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne osiągnięcia w twórczości literackiej i zasługi w działalności społecznej, laureat Nagrody Kisiela oraz nagrody literackiej imienia Władysława Reymonta. Urodził się 19 marca 1936 roku w Warszawie.

2010 - Zmarła Monika Warneńska, pisarka, reportażystka, autorka utworów dla młodzieży, redaktorka prasowa, korespondentka wojenna w Wietnamie. Autorka między innymi powieści: "Czerwona kokarda”, "Iskry wielkiego ognia”, 'Ucieczka w pożogę”, "Oczy smoka”, "Nad wodą wielką i czystą”. Urodziła się 4 marca 1922 roku.

2011 - Zmarł Sidney Lumet, amerykański reżyser, scenarzysta, aktor i producent filmowy. Wyreżyserował ponad 40 filmów. Pierwszą nominację do Oscara otrzymał za swój debiut reżyserski - ekranizację sztuki Reginalda Rose'a "Dwunastu gniewnych ludzi" z 1957 roku. Kolejne nominacje otrzymał za reżyserię filmów: "Pieskie popołudnie" w 1975, "Sieci" w 1976 oraz "Werdykt" w 1982, a także za scenariusz do filmu "Książę Wielkiego Miasta" w 1981. 27 lutego 2005 odebrał nagrodę honorowego Oscara za całokształt twórczości. Urodził się 25 czerwca 1924 roku.

2013 - Zmarł Romuald Żyliński, kompozytor, kierownik muzyczny Teatru Ludowego w Łodzi. Jest autorem między innymi piosenek: "Złota przystań”, "Czy pamiętasz ten dom”, "Wracali chłopcy”, "Nasza podróż”, "Serduszko puka w rytmie cza-cza” i "Alabama”. Urodził się 5 września 1923 roku.

2014 - Z kosmodromu Palmachim w Izraelu została wystrzelona rakieta Shavit-2, która wyniosła na orbitę satelitę szpiegowskiego Ofeq 10. Izraelski satelita jest zdolny do wykonywania obserwacji obiektów mniejszych od 10 centymetrów. 10 rocznica

2015 - Zmarł Stanisław Alexandrowicz, historyk, pilot szybowcowy. Specjalizował się w historii Europy Wschodniej XIV-XIX wieku oraz w historii kartografii. Urodził się 5 kwietnia 1931 roku.

2017 - W czasie uroczystości Niedzieli Palmowej tak zwane Państwo Islamskie przeprowadziło zamachy terrorystyczne na koptyjskie kościoły w Egipcie. W zamachu w Tancie, w delcie Nilu, zginęło 28 osób, a 70 osób odniosło obrażenia. W drugim zamachu, w nadmorskiej Aleksandrii zginęło 17 osób, a 66 zostało rannych.

2018 - Zmarł na emigracji w Wielkiej Brytanii Stefan Mustafa Abramowicz, ps. Munia, polski ułan pochodzenia tatarskiego z 1. szwadronu tatarskiego 13. pułku Ułanów Wileńskich, żołnierz 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa, uczestnik bitwy o Monte Cassino, a także uczestnik bitw o Ankonę oraz wyzwalania Loreto i Bolonii, porucznik Wojska Polskiego w stanie spoczynku. Urodził się 20 stycznia 1915 roku.

2019 - Zmarł Charles Van Doren, amerykański pisarz, wydawca i wykładowca. Był "bohaterem” skandalu, związanego z "ustawianymi” przez producentów zwycięstwami w amerykańskich teleturniejach w latach pięćdziesiątych XX wieku. Wygrywał teleturnieje, do których znał z góry odpowiedzi. Ujawnienie sprawy spowodowało upadek Van Dorena, który utracił posadę profesorską w Columbia University. Jest autorem książki "Historia wiedzy". Skandal związany z Van Dorenem jest tematem filmu Roberta Redforda "Quiz Show". Urodził się 12 lutego 1926 roku. 5 rocznica

2020 - Zmarł Andrzej Strumiłło, malarz, grafik, rzeźbiarz, fotograf, poeta, pisarz, scenograf, a także były kierownik pracowni graficznej Sekretariatu Generalnego ONZ. Członek Związku Polskich Artystów Fotografików i Rady Naukowej Wigierskiego Parku Narodowego, członek kapituły nagrody "Włócznia Jaćwingów” oraz kapituły "Złotego Berła Kultury Polskiej”. Urodził się 23 października 1927 roku.

2021 - Zmarł brytyjski książę Filip, małżonek królowej Elżbiety II. Miał 99 lat. Był najdłużej żyjącym małżonkiem władcy w historii imperium brytyjskiego, a także najstarszym współmałżonkiem kiedykolwiek panującego monarchy brytyjskiego. Pochodził z duńskiego rodu królewskiego Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg. Urodził się 10 czerwca 1921 roku.

2022 - Zmarł Jack Higgins (Harry Patterson), pisarz brytyjski, posługujący się także artystycznymi pseudonimami: Martin Fallon, James Graham, Hugh Marlowe. Był autorem kilkudziesięciu powieści sensacyjno-przygodowych historycznie osadzonych w okresie II wojny światowej i zimnej wojny. Napisał między innymi "Akcja o północy", "Modlitwa za konających", "Cena odwagi". Liczne powieści wydawał też we współpracy autorskiej z innymi pisarzami. Urodził się 27 lipca 1929 roku.

2023 - Zmarł Maciej Prus, reżyser teatralny i operowy, aktor. Na początku kariery występował w Teatrze Laboratorium 13 rzędów, prowadzonym przez Jerzego Grotowskiego. Pracował także w zespole krakowskiego Teatru Rozmaitości i Teatru Starego. W pożniejszych latach współpracował jako aktor i reżyser z wieloma scenami teatralnymi w Polsce. Wyreżyserował także wiele inscenizacji operowych,między Innymi w Tearze Narodwym w Warszawie i Teatrze Muzycznym w Krakowie. Urodził się 9 listopada 1937 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-07-22, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 22 lipca - Europejski Dzień Wsparcia dla Ofiar Przestępstw z Nienawiści. 22 lipca - Dzień Aproksymacji Pi. 22 lipca - Światowy Dzień Mózgu. 22… » więcej 2024-07-21, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 21 lipca - Święto narodowe Belgii. Upamiętnia ono ustanowienie ustroju Monarchii Konstytucyjnej. W tym właśnie dniu w 1831 roku Król Leopold I Koburg złożył… » więcej 2024-07-20, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 20 lipca - Międzynarodowy Dzień Szachów. 20 lipca - Dzień Księżyca. Upamiętnia pierwsze lądowanie człowieka na Księżycu 20 lipca 1969 roku. 20… » więcej 2024-07-19, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 19 lipca 64 roku - W nocy z 18 na 19 lipca wybuchł wielki pożar Rzymu, który strawił dużą część miasta. Pożar trwał pięć i pół dnia. Tylko cztery… » więcej 2024-07-18, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 18 lipca - Międzynarodowy Dzień Nelsona Mandeli. » więcej 2024-07-17, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 17 lipca 1399 roku - Zmarła Jadwiga Andegaweńska, królowa Polski od 1384 roku, żona Władysława Jagiełły, fundatorka kościołów, opiekunka szpitali, patronka… » więcej 2024-07-16, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 16 lipca 622 roku - Początek biegu kalendarza muzułmańskiego. Kalendarz, zreformowany przez Mahometa, zawiera 12 miesięcy po 29 lub 30 dni i używany jest… » więcej 2024-07-15, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 15 lipca - Dzień bez Telefonu Komórkowego, nieformalne święto ogłoszone przez internautów. 15 lipca - Światowy Dzień Umiejętności Młodzieży. » więcej 2024-07-14, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 14 lipca - Święto narodowe Francji, obchodzone w rocznicę zdobycia Bastylii w 1789 roku. 14 lipca - Światowy Dzień Szympansa. 14 lipca - Dzień Re… » więcej 2024-07-13, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 13 lipca - Międzynarodowy Dzień Rock and Rolla. » więcej
910111213
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »