Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-03-25, 07:30 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

25 marca - Dzień Świętości Życia, święto obchodzone przez Kościół katolicki w Polsce, w celu przypomnienia o nadrzędnej wartości życia ludzkiego.

25 marca - Międzynarodowy Dzień Solidarności z Uwięzionymi i Zaginionymi Pracownikami ONZ, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ

25 marca - Międzynarodowy Dzień Pamięci Zniesienia Transatlantyckiego Handlu Niewolnikami, ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ

25 marca - Tydzień Solidarności z Ludami Zmagającymi się z Rasizmem i Dyskryminacją Rasową, trwający od 21 do 27 marca.
421 - Według legendy została założona Wenecja. Miasto na wyspie założyć mieli uciekinierzy przed barbarzyńskim plemieniem Hunów. Choć później znalazło się w strefie wpływów Bizancjum, zdołało uzyskać niezależność. Wenecja była państwem-miastem na wzór greckich polis, jej ustrojem była republika. Głową państwa był doża Wenecji, wybierany w wyborach przez miejską arystokrację, sprawujący funkcję dożywotnio, jednak w praktyce często zmuszany do ustąpienia.

1171 - Papież Aleksander III ekskomunikował czterech zabójców arcybiskupa Canterbury Tomasza Becketa. Duchowny sprzeciwiał się wydanej w 1164 roku przez króla Henryka II tak zwanej konstytucji clarendońskiej, zabraniającej stawiania osób świeckich przed sądami kościelnymi, nakazującej odpowiedzialność karną duchownych przed sądami świeckimi i umacniającą wpływ króla na elekcje biskupów. Arcybiskup Canterbury został skazany na wygnanie, wrócił jednak w 1170 roku, dalej krytykując króla. Gdy podczas jednej z uczt Henryk miał wykrzyknąć: "Któż uwolni mnie od tego mącicielskiego klechy?" czterech rycerzy, licząc na nagrodę, 29 grudnia 1170 roku zamordowało arcybiskupa przed ołtarzem katedry w Canterbury. Henryk II został obłożony ekskomuniką, natomiast Becketa papież Aleksander III kanonizował w 1173 roku. Święty Tomasz Becket jest obok świętego Jerzego drugim patronem Anglii; jest także patronem duchownych.

1199 - W czasie oblężenia francuskiego zamku Châlus-Chabrol król Anglii Ryszard I Lwie Serce został trafiony strzałą przez jednego z obrońców, co spowodowało zakażenie i jego śmierć niespełna dwa tygodnie później. Śmierć Ryszarda oznaczała początek końca imperium andegaweńskiego. Był to władca niezwykle kontrowersyjny, który swe królestwo traktował, jako źródło dochodów na pokrycie kosztów prowadzonych przez siebie wojen. Legendę króla wspierał niezwykły przydomek, dzięki któremu historia jego panowania aż do XIX wieku przesłonięta była opowieściami z pogranicza baśni. 825 rocznica

1306 - Robert I Bruce został królem Szkocji. W 1296 podpisał tak zwany Szmatławy rejestr, uznając rządy króla angielskiego. Po podboju Szkocji przez Anglię, początkowo nie włączył się w powstanie narodowe, któremu przewodził William Wallace. Według niektórych przekazów walczył nawet po stronie angielskiej. Dopiero 27 marca 1306 jawnie wystąpił przeciw Anglikom, koronując się. Walki o niepodległość Szkocji trwały ponad 20 lat. Dopiero w 1328 roku przeprowadzono w Edynburgu ostateczne rokowania pokojowe z Anglią, które przyniosły formalne uznanie niepodległości Szkocji. Robert I Bruce zmarł 7 czerwca 1329 roku.

1347 - Urodziła się Katarzyna ze Sieny, włoska mistyczka, tercjanka dominikańska, katolicka święta, doktor Kościoła i patronka Europy. Katarzyna ze Sieny jest autorką "Dialogu o Bożej Opatrzności", zwanego "Księgą Boskiej Nauki" lub "Księgą Bożej Doktryny", którą - nie potrafiąc pisać - podyktowała, a także licznych listów, które również dyktowała i wysyłała do papieża, biskupów, monarchów i innych wpływowych ludzi i instytucji. Zmarła 29 kwietnia 1380 roku.

1767 - Urodził się Joachim Murat, marszałek Francji i król Neapolu. Wsławił się, jako dowódca kawalerii w bitwie pod Marengo w 1800 roku. Był jednym z najbardziej brawurowych dowódców napoleońskich. Zginął rozstrzelany na rozkaz króla Neapolu - Ferdynanda I, 13 października 1815 roku.

1769 - Urodził się Salvatore Vigano, włoski choreograf, tancerz, pedagog, twórca baletu pantomimicznego, zwanego choreodramatem. Zmarł 10 sierpnia 1821 roku w Mediolanie, gdzie pracował nad napisaniem kolejnego baletu. 255 rocznica

1786 - Urodził się Giovanni Battista Amici, włoski optyk, fizyk, astronom i botanik. W botanice mikroskopowej odnosił szczególne sukcesy - pierwszy opisał ruchy cytoplazmy w komórkach, odkrył i opisał proces zapylania kwiatów. Udoskonalił zwierciadło, teleskopy zwierciadlane, a także zbudował pryzmaty do spektroskopów refrakcyjnych. Dokonał ulepszeń w konstrukcji mikroskopu. Jeden z kraterów na Księżycu nosi jego imię. Zmarł 10 kwietnia 1863 roku.

1811 - Francuski astronom Honoré Flaugergues odkrył kometę C/1811 F1. Wielką Kometę z 1811 roku opisał w "Panu Tadeuszu" Adam Mickiewicz: "był to kometa pierwszej wielkości i mocy".

1821 - Wybuch powstania w Grecji przeciwko trwającej 400 lat okupacji tureckiej. Arcybiskup Patras, Germanos, wezwał wszystkich Greków do walki o wyzwolenie narodowe. Powstanie po krwawych walkach, z pomocą Anglii, Francji i Rosji, doprowadziło w 1830 do odzyskania niepodległości i powstania królestwa na terytorium Peloponezu i środkowej Grecji. W wyniku wojny z imperium osmańskim w 1897 oraz wojen bałkańskich przyłączone zostały Kreta, Epir, oraz Macedonia z Salonikami.

1857 - Francuz Édouard-Léon Scott de Martinville opatentował fonautograf, pierwsze urządzenie służące do zapisu dźwięku. Zapisywało ono wizualnie dźwięk, ale nie mogło go odtwarzać. Nagrane przez fonautograf dźwięki zostały odtworzone w 2008 roku technikami komputerowymi.

1860 - Urodził się Franciszek Fiszer, filozof, erudyta, facecjonista, autor setek bon motów i anegdot. Został zapamiętany dzięki licznym powiedzeniom i żartom stworzonym przez niego i o nim. Uważa się, że Franciszek Fiszer był pierwowzorem postaci Pana Kleksa w opowieści napisanej przez Jana Brzechwę. Zmarł 9 kwietnia 1937 roku.

1862 - Urodził się Gabriel Korbut, historyk literatury polskiej, bibliograf, po odzyskaniu niepodległości - profesor w Wolnej Wszechnicy Polskiej oraz członek Polskiej Akademii Umiejętności. Autor czterotomowego podręcznika "Literatura polska”, nad którym pracował ponad 30 lat. W 1915 roku cały swój księgozbiór przekazał Towarzystwu Naukowemu Warszawskiemu. Zmarł 9 stycznia 1936 roku.

1867 - Urodził się Arturo Toscanini, jeden z największych dyrygentów XX wieku, obdarzony fenomenalną pamięcią muzyczną. Włoch kierował mediolańską La Scalą i nowojorską Metropolitan Opera. Zmarł 16 stycznia 1957 roku.

1881 - Urodził się Bela Bartok, kompozytor węgierski, pianista, etnograf, jeden z czołowych twórców muzyki XX wieku. Twórca opery "Zamek Sinobrodego”, baletów: "Drewniany książę”, "Cudowny Mandaryn”, utworów fortepianowych i koncertów na skrzypce. Badacz muzyki ludowej i autor analiz z tego zakresu, jeden z prekursorów etnografii muzycznej. Bartók był człowiekiem o liberalnych przekonaniach. Z obawą śledził wprowadzenie narodowego socjalizmu w Niemczech i Austrii. Już w 1937 zabronił wykonywania swoich utworów w rozgłośniach radiowych niemieckich i włoskich. Ostatecznie w 1940 wyjechał z żoną do Nowego Jorku, gdzie zmarł 26 września 1945 roku.

1882 - Urodziła się Maria Mokrzycka, śpiewaczka operowa, solistka Opery Warszawskiej, występowała na scenach Barcelony, Madrytu, Wiednia, San Francisco. Do jej najlepszych kreacji należą partie Tatiany w "Eugeniuszu Onieginie”, Mimi w "Cyganerii” i tytułowa rola w "Madame Butterfly”. Kreowała też główną rolę w pierwszym polskim przedstawieniu opery Ludomira Różyckiego "Eros i Psyche”. Zmarła 15 maja 1971 roku.

1883 - Urodził się Adam Kleczkowski, językoznawca, germanista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykazał, że wpływy języka niemieckiego na polski odbywały się głównie za pośrednictwem czeskiego. Był inicjatorem badań nad polską terminologią żeglarską. Redagował i przygotował do wydania "Słownik morski polsko-angielsko-francusko-niemiecko-rosyjski" w sześciu tomach. Zmarł 17 listopada 1949 roku.

1888 - Chemik Zygmunt Wróblewski został ciężko poparzony w pożarze swojego laboratorium w Krakowie. Zmarł w szpitalu 16 kwietnia na skutek rozległych oparzeń. Zygmunt Wróblewski razem z innym chemikiem - Karolem Olszewskim - w 1883 roku dokonał pierwszego na świecie skroplenia tlenu i azotu.

1891 - Urodził się Józef Niećko, działacz ruchu ludowego, członek władz SL, PSL i ZSL, w latach 1928-39 przewodniczący Związku Młodzieży Wiejskiej II RP "Wici", w latach 1948-1953 członek Rady Państwa. Podczas II wojny światowej uczestniczył w konspiracyjnym Stronnictwie Ludowym "Roch”. W latach 1940-1945 był członkiem Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego i politycznym zwierzchnikiem Batalionów Chłopskich. Zmarł 20 listopada 1953 roku.

1899 - Urodził się Zygmunt Helwig, ogrodnik architekt. Zaprojektował tereny zielone w wielu miejscach w Polsce. Najbardziej znane to: stołeczne parki: imienia generała Józefa Sowińskiego i generała Gustawa Orlicz-Dreszera w Warszawie, Park Zdrowia w Ciechocinku i Ogród Botaniczny w Łodzi, autor podręcznika "Byliny w parku i w ogrodzie”. Zmarł 24 września 1958 roku. 125 rocznica

1901 - Urodził się Janusz Makarczyk, oficer artylerii Wojska Polskiego, filozof, dyplomata, prozaik, reportażysta, autor książek dla młodzieży i szkiców. Jego opowiadania i powieści cieszyły się ogromnym zainteresowaniem. Wiele z nich miało kilka wydań, między innymi: "Dżafar z Bagdadu", "Róże z piasku. Gawędy podróżnicze", "Trzynaście kobiet", "Po prostu kobieta". Przełożył na język polski "Czarownice z Salem" Artura Millera. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, w czasie II wojny światowej dowodził zgrupowaniem artylerii przeciwlotniczej w rejonie Sandomierza i Tomaszowa Lubelskiego w składzie Grupy "Sandomierz”. Jego oddział zestrzelił aż 28 samolotów - najwięcej ze wszystkich baterii artylerii przeciwlotniczej działających we wrześniu 1939. Zmarł 16 maja 1960 roku.

1905 - Urodził się Karol Olgierd Borchardt, kapitan żeglugi wielkiej, wykładowca Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, znany i ceniony pisarz - marynista, autor powieści: "Znaczy kapitan”, "Krążownik spod Samosierry”, "Szaman morski”, "Pod czerwoną różą”. Zmarł 20 maja 1986 roku.

1908 - Urodził się David Lean, brytyjski reżyser i producent filmowy. Jego dzieła to między innymi: "Most na rzece Kwai”, "Oliver Twist”, "Lawrence z Arabii”, "Doktor Żywago”, "Urlop w Wenecji”. Dwukrotnie, w latach 1958 i 1963, został nagrodzony statuetką Oscara dla najlepszego reżysera. Zmarł 16 kwietnia 1991 roku.

1911 - W pożarze szwalni Triangle Shirtwaist Factory w Nowym Jorku zginęło 146 osób, a 71 zostało rannych.

1914 - Zmarł Frédéric Mistral, francuski poeta, filolog i leksykograf tworzący w dialekcie prowansalskim języka oksytańskiego. Dążył do odnowy kulturowego dziedzictwa Prowansji. Jego przesiąknięta tradycją romantyczną poezja ukazuje przede wszystkim sielską atmosferę rodzinnego regionu. Za najsłynniejsze dzieło Mistrala uchodzi poemat epicki w 12 pieśniach "Mirejo". W 1904 poetę uhonorowano Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury za - jak podano w uzasadnieniu - "świeżość i oryginalność pełnych natchnienia utworów poetyckich, prawdziwie oddających realia życia oraz ducha narodu”. Urodził się 8 września 1830 roku. 110 rocznica

1914 - Urodził się Norman Borlaug, amerykański biolog, pochodzenia norweskiego, laureat Pokojowej Nagrody Nobla. Był agronomem i hodowcą, zajmującym się doskonaleniem roślin hodowlanych. Zapoczątkował tak zwaną zieloną rewolucję w wielu krajach Trzeciego Świata. Za to właśnie osiągnięcie w 1970 otrzymał Pokojowego Nobla. Szacuje się, że dzięki zielonej rewolucji, prace Borlauga bezpośrednio przyczyniły się do ocalenia ponad miliarda ludzi przed śmiercią głodową. Od 1988 roku był członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk. Zmarł 12 września 2009 roku. 110 rocznica

1915 - Pierwszy w historii wypadek okrętu podwodnego. W odległości około dwóch kilometrów od portu Honolulu na Hawajach zatonął w niewyjaśnionych dotąd okolicznościach amerykański okręt F-4. Na jego pokładzie była 21-osobowa załoga. Przyczyną wypadku mogła być eksplozja akumulatorów.

1918 - Zmarł Claude Achille Debussy, francuski kompozytor, jeden z głównych przedstawicieli impresjonizmu. Autor między innymi utworu orkiestrowego "Popołudnie fauna", opery "Peleas i Melizanda", utworów fortepianowych, pieśni i kwartetów smyczkowych. Urodził się 22 sierpnia 1862 roku.

1920 - Urodził się Marian Bogusz, malarz, grafik, animator kultury, scenograf, przygotował między innymi scenografię do "Żołnierza królowej Madagaskaru”. Miał znaczący wpływ na rozwój awangardowej sztuki polskiej w latach powojennych. Współzałożyciel Stowarzyszenia artystycznego "Grupa 55" oraz galerii "Krzywe Koło". Zmarł 2 lutego 1980 roku.

1921 - Urodziła się Simone Signoret, francuska aktorka teatralna i filmowa. Urodzona w Niemczech, dzieciństwo i lata młodzieńcze spędziła w Paryżu. Początkowo pracowała, jako maszynistka, a później nauczycielka języka angielskiego. Od 1941 zaczęła statystować w filmach, prawdziwą karierę rozpoczęła w 1945 roku. Za rolę w filmie "Miejsce na górze” została w 1959 roku uhonorowana Oscarem. Zagrała też między innymi w filmach: "Czarownice z Salem", "Statek szaleńców" i "Widmo”. Zmarła 30 września 1985 roku.

1922 - Urodził się Wiesław Tyczyński, ps. Olgierd, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego w stopniu podporucznika dowódca 2. drużyny w III plutonie „Felek” 2. kompanii „Rudy” i zastępca dowódcy plutonu „Alek” batalionu „Zośka” Zgrupowania „Radosław” Armii Krajowej. Walczył wraz ze swoim oddziałem na Woli, Starym Mieście i Czerniakowie. Poległ w 44 dniu powstania na Czerniakowie. Został odznaczony Krzyżem Walecznych. Zmarł 13 września 1944 roku.

1924 - Urodził się Roberts Scott Blossom, amerykański aktor, reżyser teatralny i poeta. Zagrał między innymi w filmach: "Bliskie spotkania trzeciego stopnia", "Ostatnie kuszenie Chrystusa", "Christine" i "Ucieczka z Alcatraz". Młodsza widownia zna go przede wszystkim z filmu "Kevin sam w domu" z 1990 roku, w którym zagrał pozornie groźnego sąsiada tytułowego Kevina. Zmarł 8 lipca 2011 roku. 100 rocznica

1925 - Urodził się Bogusław Lambach, operator filmowy, autor zdjęć do filmów "Sprawa pilota Maresza", "O dwóch takich, co ukradli księżyc", "Hrabina Cosel" i "W pustyni i w puszczy". Zmarł 13 grudnia 1988 roku.

1926 - Urodziła się Wiesława Mazurkiewicz, aktorka, wystąpiła między innymi w filmach "Godzina pąsowej róży", "Faraon", "Stawka większa niż życie" i "Potop". W 1952 roku ukończyła studia na PWST w Łodzi. W teatrze debiutowała 7 kwietnia 1951 roku, współpracowała przeważnie z Zygmuntem Hübnerem w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Będąc na emeryturze gra w trzech warszawskich teatrach. W 2016 roku została odznaczona Srebrnym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zagrała między innymi w filmach: "Rozmowy kontrolowane", "Ballada o Januszku", "Faraon" i "Hydrozagadka". Zmarła 20 kwietnia 2021 roku.

1932 - Urodził się Wiesław Myśliwski, prozaik, dramaturg, scenarzysta filmowy. Dwukrotny laureat Nagrody Literackiej Nike. W polskiej literaturze uważany jest za reprezentanta nurtu chłopskiego, choć jego utwory wykraczają poza to pojęcie. Jest autorem między innymi powieści: "Nagi sad”, "Pałac”, "Kamień na kamieniu” oraz dramatów: "Drzewo”, "Złodziej" i "Requiem dla gospodyni".

1933 - Sejm przyjął ustawę o Orderze Virtuti Militari. To najwyższe polskie odznaczenie wojenne, nadawane za wybitne zasługi bojowe. Jest jednym z najstarszych orderów wojennych na świecie. Obecnie może być nadawany podczas wojny lub do pięciu lat po jej zakończeniu przez prezydenta na wniosek Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari. Do tej pory odznaczono nim ponad 26 tysięcy osób.

1935 - Urodziła się Izabella Cywińska, reżyser teatralna i filmowa, minister kultury i sztuki w gabinecie Tadeusza Mazowieckiego, w latach 2008-2011 dyrektor artystyczna Teatru Ateneum w Warszawie. Wyreżyserowała między innymi filmy telewizyjne "Boża podszewka” i "Cud purymowy”.

1936 - W Krakowie odbył się pogrzeb 10 robotników zastrzelonych przez policję w czasie rozpędzania demonstracji 23 marca. W mieście ogłoszono strajk powszechny. Zmarła 23 grudnia 2023 r.

1941 - Niemiecki krążownik pomocniczy HSK "Thor” zatopił u zachodniego wybrzeża Afryki płynący do Bombaju statek pasażerski "Britannia”. Zginęło 122 członków załogi i 127 pasażerów.

1942 - Urodziła się Aretha Franklin, afroamerykańska piosenkarka, autorka tekstów i kompozytorka. Została obdarzona tytułem "Queen of Soul" - "Królowa soulu". Swym głębokim, ciepłym głosem i zdolnością interpretacji zwiększyła popularność tego gatunku muzyki. Artystka śpiewa też w innych stylach - począwszy od tanecznego popu, przez gospel, do jazzu. Wystąpiła w kilku filmach, między innymi w popularnym w latach 80. XX wieku obrazie "The Blues Brothers". Jej piosenka „Respect” znalazła się na piątym miejscu listy 500 utworów wszech czasów magazynu "The Rolling Stone”, a ona sama zajęła pierwsze miejsce w zestawieniu stu najlepszych wokalistów. Zmarła 16 sierpnia 2018 roku.

1944 - Z niemieckiego obozu dla lotników Stalag Luft III w Żaganiu w nocy z 24 na 25 marca uciekło 76 jeńców, między innymi 41 Brytyjczyków i sześciu Polaków. Tylko trzej jeńcy odzyskali wolność - dwóch Norwegów i Holender. Pozostałych 73 schwytano. 50 z nich, w tym wszyscy Polacy, na specjalny rozkaz Adolfa Hitlera zostało rozstrzelanych. 80 rocznica

1945 - Drużyny Polonii i RKS Okęcia Warszawa rozegrały pierwszy mecz piłkarski w wyzwolonej stolicy. Zespoły zmierzyły się na boisku AZS w Parku Skaryszewskim. Spotkanie zakończyło się wynikiem 3:3.

1947 - Urodził się Elton John, brytyjski piosenkarz, pianista i kompozytor, gwiazda współczesnej muzyki pop. W 1997 roku otrzymał tytuł szlachecki "sir". W swojej karierze sprzedał ponad 300 milionów płyt. W 2008 roku został uznany trzecim najbardziej utytułowanym artystą wszech czasów według "The Billboard". Jest zaangażowany w działalność charytatywną. W 1992 roku powołał do życia Elton John AIDS Foundation.

1948 - Został stracony Paul Nitsche - niemiecki zbrodniarz wojenny, lekarz psychiatra, jeden z organizatorów programu Aktion T4, którego celem było eliminowanie osób mających nieuleczalne choroby lub zaburzenia psychiczne. Paul Nitsche odpowiadał także za uśmiercanie pacjentów dużymi dawkami luminalu. Za zbrodnie przeciwko ludzkości został skazany 7 lipca 1947 roku na karę śmierci. Urodził się 26 listopada 1876 roku.

1949 - Władze sowieckie rozpoczęły kolejną akcję deportacji kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców Litwy, Łotwy i Estonii na Syberię. Z samej Litwy wywieziono do syberyjskich łagrów około 30 tysięcy osób. Dziewięć lat wcześniej Związek Sowiecki anektował republiki bałtyckie. 75 rocznica

1949 - Urodziła się Kaja Danczowska, skrzypaczka i pedagog, profesor Akademii Muzycznej w Krakowie, laureatka krajowych i międzynarodowych konkursów skrzypcowych. Jest artystką wszechstronną, gra niemal wszystkie utwory, jakie kiedykolwiek zostały napisane na skrzypce. W dorobku artystycznym posiada nagrania płytowe wydawane przez renomowane wytwórnie. Współpracowała między innymi z Krystianem Zimermannem, Janem Krenzem, Jerzym Maksymiukiem, Krzysztofem Pendereckim i Antonim Witem. Ma na koncie także ponad 300 archiwalnych nagrań radiowych, zrealizowanych przede wszystkim dla Polskiego Radia i rozgłośni RIAS. 75 rocznica

1954 - Zmarł Leon Schiller, reżyser i inscenizator teatralny, historyk teatru, autor scenariuszy teatralnych i radiowych, kompozytor i pieśniarz. Był również krytykiem, pedagogiem i tłumaczem. Kierował scenami teatralnymi - Warszawy, Lwowa, Wilna i Łodzi. Zasłynął interpretacjami dramatów, między innymi "Dziadów” Adama Mickiewicza w Teatrze Polskim w Warszawie w 1934 roku, wystawionych później we Lwowie, Wilnie i Sofii. Współzałożyciel Związku Polskich Artystów Teatralnych i Filmowych. W 1952 roku był twórcą pisma "Pamiętnik Teatralny”. Urodził się 14 marca 1887 roku. 70 rocznica

1957 - Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg postanowiły utworzyć Europejską Wspólnotę Energii Atomowej oraz Europejską Wspólnotę Gospodarczą, która miała pomóc w dążeniu do stworzenia wspólnego, europejskiego rynku towarów i usług oraz miała być początkiem drogi ku ujednoliceniu polityki społecznej państw członkowskich. Układ wszedł w życie 1 stycznia 1958 roku. W 1993 roku, na mocy Traktatu z Maastricht, Europejska Wspólnota Gospodarcza zmieniła nazwę na Wspólnotę Europejską. Organizacja przestała istnieć 30 listopada 2009 roku.

1960 - W Teatrze Dramatycznym w Warszawie odbyła się prapremiera "Kartoteki" Tadeusza Różewicza. Dramat został napisany na przełomie lat 1958/59. Główną osobą dramatu jest Bohater - były partyzant. Na utwór składają się wyrywkowe, niepowiązane ze sobą sceny z jego życia. Sztuka była tłumaczona na wiele języków i grana przez teatry na całym świecie.

1962 - Urodził się Krzysztof Miller, fotoreporter. Fotografował w 1989 roku obrady Okrągłego Stołu. Autor fotoreportaży z czechosłowackiej aksamitnej rewolucji, rewolucji w Rumunii, wojen w Bośni i Gruzji oraz cyklu zatytułowanego "Zair". Opublikował książkę "13 wojen i jedna. Prawdziwa historia reportera wojennego". Przez kilka lat zmagał się z zespołem stresu pourazowego. Zmarł 9 września 2016 roku śmiercią samobójczą.

1963 - Zmarł Zygmunt Klemensiewicz, chemik i fizyk, profesor Politechniki Lwowskiej i Politechniki Śląskiej w Gliwicach, więzień sowieckich obozów i łagrów, taternik, autor "Zasad taternictwa", pierwszego polskiego podręcznika taternictwa. Urodził się 24 kwietnia 1886 roku.

1968 - Zmarł Ignacy Świrski, biskup diecezji siedleckiej od 1946 roku, wcześniej nauczyciel akademicki, Sługa Boży kościoła katolickiego. Wg dokumentów IPN biskup był wielokrotnie inwigilowany, podsłuchiwany i przesłuchiwany. Mimo to inicjował odbudowę kościołów parafialnych zniszczonych w czasie działań wojennych i odbudował katedrę siedlecką. Prowadził działalność dobroczynną: wspierał akcje Caritasu, przyczynił się do zorganizowania w Siedlcach kuchni dla ubogich. Pomagał w sytuacjach losowych, jak pożar czy powódź. Mówił, że "wolałby się pomylić i dać jałmużnę temu, komu nie powinien, niż odesłać z niczym pozostającego w rzeczywistej potrzebie". Zajmował się przeciwdziałaniem alkoholizmowi. Urodził się 2 października 1885 roku.

1974 - Urodziła się Magdalena Stużyńska, aktorka filmowa. Popularność przyniosła jej rola Marcysi w serialu "Złotopolscy". Od 1999 roku występuje w warszawskim Teatrze Kwadrat. Od 2012 do 2017 występowała w Kabarecie Moralnego Niepokoju. 50 rocznica

1975 - Urodziła się Maria Seweryn, aktorka, reżyserka, dyrektor Och-Teatru w Warszawie. Wystąpiła między innymi w filmach "Kolejność uczuć", "Matka swojej matki", a także w serialu "Wiedźmy". Córka aktorów Krystyny Jandy i Andrzeja Seweryna.

1977 - Powstał Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, druga, obok Komitetu Obrony Robotników, jawnie działająca organizacja opozycyjna w PRL. Głównym postulatem ruchu było obalenie komunizmu i uniezależnienie Polski od ZSRR. Liczebność ROPCiO w chwili jego powstania szacuje się na 80-120 osób. Były to głównie osoby należące do tajnego Nurtu Niepodległościowego. Ruch działał do 1981 roku.

1988 - W Orlando na Florydzie Artur Wojdat, jako drugi polski pływak w historii, ustanowił rekord świata na 400 metrów stylem dowolnym. Przepłynął ten dystans w czasie: trzy minuty, 47 sekund i 38 setnych sekundy. Artur Wojdat to pierwszy polski medalista olimpijski w pływaniu wśród mężczyzn, pierwszy polski medalista mistrzostw świata i dwukrotny mistrz Europy.

1991 - 63. ceremonia wręczenia Oscarów. Najlepszym filmem okazał się "Tańczący z wilkami" Kevina Costnera, który także został wybrany najlepszym reżyserem. Debiut reżyserski Costnera zdobył też Oscary za zdjęcia, montaż, muzykę, dźwięk i najlepszy scenariusz adaptowany. Statuetkę za główną rolę męską zdobył Jeremy Irons występujący w filmie ""Druga prawda", a za główną rolę żeńską Kathy Bates za "Misery".

1992 - Na mocy bulli papieża Jana Pawła II "Totus Tuus Poloniae Populus" polskim biskupom został przekazany dekret reorganizujący Kościół katolicki w Polsce. Prace nad nową siecią administracyjną Kościoła trwały od października 1990 roku. Po reformie Kościół w Polsce składa się z 41 jednostek administracyjnych: 13 archidiecezji-metropolii, archidiecezji łódzkiej, 26 diecezji i ordynariatu polowego z siedzibą w Warszawie.

1993 - Zmarł Kazimierz Jancarz, ksiądz katolicki, kapelan "Solidarności", legenda krakowskiej opozycji. Po ogłoszeniu stanu wojennego został duszpasterzem robotników. Założył też Duszpasterstwo Ludzi Pracy. Jego zadaniem było organizowanie pomocy represjonowanym i poszkodowanym. Z czasem wspólne modlitwy i spotkania przerodziły się w czwartkowe Msze święte za Ojczyznę. Gromadziły tysiące ludzi z Nowej Huty, Krakowa, a nawet z całej Polski. Urodził się 9 grudnia 1947 roku.

1994 - Zmarła Danuta Kowalewska - aktorka i piosenkarka. W latach młodzieńczych występowała na scenie Studenckiego Teatru Satyryków, między innymi w programach "Czarna przegrywa czerwona wygrywa", "Agitka", "Idź na spacer Alegorio" i innych. W latach 1966-1968 była zastępczynią dyrektora Teatru Komedia w Warszawie, a w latach 1972-1994, widecyrektorem Warszawskiej Opery Kameralnej. Urodziła się 20 wrzęśnia 1933 roku. 30 rocznica

1995 - Jan Paweł II ogłosił encyklikę "Evangelium Vitae", w której opowiedział się przeciwko aborcji, eutanazji oraz eksperymentom biologicznym i genetycznym na człowieku. Papież wskazał, że jedynie do Boga może należeć decyzja o momencie śmierci człowieka.

1996 - 68. ceremonia wręczenia Oscarów. Najwięcej nagród zdobyła historyczna opowieść o walce Szkotów o niepodległość - "Braveheart" Mela Gibsona - za najlepszy film, zdjęcia, reżyserię, charakteryzację i montaż dźwięku. Najlepszym aktorem pierwszoplanowym uznano Nicolasa Cage za rolę w filmie "Zostawić Las Vegas", a za najlepszą pierwszoplanową aktorkę Susan Sarandon, występującą w obrazie "Przed egzekucją",

1996 - Rozpoczęła się oficjalna wizyta brytyjskiej pary królewskiej w Polsce. Królowa i książę Filip zostali przywitani przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego i jego żonę Jolantę, a następnie udali się na krótki spacer po centrum Warszawy. Tego samego dnia królowa uczestniczyła w obradach Sejmu, które pierwszy raz w historii były transmitowane w Internecie, a także złożyła wieniec przy pomniku ofiar Holokaustu. Następnego dnia brytyjska para królewska odwiedziła Kraków i odleciała do Pragi.

1998 - Zmarł Zdzisław Kozień, aktor filmowy i teatralny, znany między innymi z seriali: "Królowa Bona", w którym zagrał króla Zygmunta I Starego oraz "07 zgłoś się" z rolą porucznika Zubka. Współpracował z Jerzym Grzegorzewskim, grał w: "Emigrantach" Sławomira Mrożka, "Zemście" Aleksandra Fredry, "Wojnie i pokoju" Lwa Tołstoja. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 4 grudnia 1924 roku.

1999 - Zmarł Henryk Batowski, historyk dziennikarz, więzień niemieckiego obozu w Sachsenhausen, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, jako 13-letni ochotnik. W listopadzie 1939 roku został aresztowany wraz z innymi profesorami Uniwersytetu Jagiellońskiego przez Niemców w ramach tak zwanej Sonderaktion Krakau i uwięziony w Sachsenhausen a następnie w Dachau. Dzięki staraniom ambasadora Jugosławii w Berlinie, znanego pisarza i późniejszego laureata literackiej Nagrody Nobla Ivo Andricia, został uwolniony. Po wojnie pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Urodził się 12 maja 1907 roku. 25 rocznica

2001 - 73. ceremonia wręczenia Oscarów. Najlepszym filmem okazał się "Gladiator", który zdobył także statuetki za najlepszą rolę główną w wykonaniu Russela Crowe, najlepsze kostiumy, najlepszy dźwięk i najlepsze efekty specjalne. Oscara dla najlepszej aktorki dostała Julia Roberts, za rolę w filmie "Erin Brockovich", najlepszym reżyserem został Steven Soderbergh za "Traffic".

2001 - Dania, Finlandia, Szwecja oraz Islandia i Norwegia przystąpiły do Układu z Schengen. Jego stronami jest obecnie 26 państw. Porozumienie zawarte 14 czerwca 1985 roku w miejscowości Schengen w Luksemburgu znosi kontrole na granicach wewnętrznych państw sygnatariuszy. 2007 - Adam Małysz zdobył czwartą i ostatnią w karierze Kryształową Kulę w Pucharze Świata. Przed polskim zawodnikiem taki sukces osiągnął tylko jeden skoczek - Fin Matti Nykänen.

2007 - Zmarł Jacek Lech, piosenkarz, solista zespołu "Czerwono-Czarni", wykonawca wielu przebojów, między innymi: "Dwadzieścia lat, a może mniej", "Bądź dziewczyną moich marzeń". Urodził się 15 kwietnia 1947 roku.

2008 - Zmarł Abby Mann, amerykański scenarzysta, dramaturg i producent filmowy. Twórca postaci Kojaka, producent wielu odcinków serialu kryminalnego z tym bohaterem, a także zdobywca Oscara za najlepszy scenariusz adaptowany do filmu "Wyrok w Norymberdze" z 1961 roku. Urodził się 1 grudnia 1927 roku.

2009 - Zmarł Andrzej Trepka, pisarz science fiction, dziennikarz i popularyzator nauki, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Astronautycznego. Obok Stanisława Lema i Krzysztofa Borunia, jeden z pionierów powojennej fantastyki naukowej w Polsce. Autor powieści "Totem leśnych ludzi” i - wraz z Krzysztofem Boruniem - trylogii: "Zagubiona przyszłość”, "Proxima", "Kosmiczni bracia”. Urodził się 16 marca 1923 roku. 15 rocznica

2016 - 41 osób zginęło, a 105 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym na stadionie piłkarskim w mieście Al-Iskandarijja pod Bagdadem.

2017 - Zmarł Paweł Zarzeczny, specjalizujący się w tematyce piłkarskiej dziennikarz sportowy, pisarz, publicysta, felietonista. Współpracował ze wszystkimi czołowymi tytułami prasowymi oraz większością sportowych redakcji telewizyjnych. Był osobowością telewizyjną, dziennikarzem charakterystycznym, ale też kontrowersyjnym. Postanowieniem prezydenta Andrzeja Dudy, w uznaniu wybitnych zasług dla dziennikarstwa sportowego oraz za działalność publicystyczną, został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 26 stycznia 1961 roku.

2018 - Zmarła Anna Kopeć, która podczas II wojny światowej wraz z mężem pomagała ukrywać się dziewięcioosobowej żydowskiej rodzinie swoich sąsiadów. Od 1942 roku Abraham wraz z synem Henrym przebywali na strychu ich domu, pozostali członkowie rodziny często zmieniali miejsca kryjówki. Pomimo wysiłku małżeństwa Kopciów, Abraham Krueger, jego żona i ich syn zostali przez Niemców zamordowani w 1945 roku. Uhonorowana medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, a także Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodziła się 15 czerwca 1920 roku.

2019 - Zmarł Stanisław Dybowski, muzykolog, dziennikarz, nauczyciel akademicki, publicysta, krytyk muzyczny i wydawca. W swoich publikacjach upowszechniał wiedzę o polskich kompozytorach i pianistach, zainicjował też polskie wydanie płytowe wszystkich utworów organowych Jana Sebastiana Bacha. Opublikował około 2 tysięcy publikacji o muzyce - felietonów i recenzji a także artykułów naukowych i popularnonaukowych i kilka książek, wsród nich "Słownik pianistów polskich wydany już 2003 roku. Był też autorem lub współautorem około 1 000 audycji muzycznych radiowych i telewizyjnych. Urodził się 8 maja 1946 roku. 5 rocznica

2020 - Zmarła Jolanta Owidzka, artystka plastyczka, projektantka tkanin dekoracyjnych, reprezentantka polskiej szkoły tkaniny. Pierwsza wystawa indywidualna artystki odbyła się w 1960 roku w Zachęcie i jest uznawana, obok wystawy Magdaleny Abakanowicz w tym samym roku, za moment przełomowy dla miejsca tkaniny artystycznej w polskiej sztuce współczesnej. Owidzka uczestniczyła w wielu ważnych międzynarodowych imprezach i wystawach, między innymi w prestiżowej wystawie "Wall Hangings" w Museum of Modern Art w Nowym Jorku. Urodziła się 1 lutego 1927 roku.

2020 - Na COVID19 zmarł Paul Goma, rumuński pisarz, działacz społeczny. Ze względu na swoją działalność opozycyjną w latach 70. jest nazywany "rumuńskim Sołżenicynem”. Historię protestów i pobyt w więzieniu opisał w powieści "Ostinato". Książka po raz pierwszy ukazała się w 1971 roku w Niemczech. W 1977 roku Paul Goma wysłał list do czeskiego opozycjonisty Pavla Kohouta, w którym poparł ruch obywatelski "Karta 77”. Miesiąc później wezwał Nicolae Ceaucescu do przyjęcia celów 'Karty 77”. Manifest Gomy rozpropagowało Radio Wolna Europa. Po odmowie wszelkich ustępstw przez Gomę - Ceaucescu kazał wyłączyć pisarzowi telefon, a Securitate ustawiło przed mieszkaniem opozycjonisty zawodowego boksera, który prezentował swoje umiejętności wobec wszystkich, którzy chcieli odwiedzić pisarza. Gomie grożono śmiercią, zwolniono go z pracy oraz wykluczono ze Związku Pisarzy, a prasa rozpoczęła kampanię pomówień o charakterze antysemickim. Urodził się 2 października 1935 roku.

2021 - Zmarł Jan Waszkiewicz - matematyk i samorządowiec, nauczyciel akademicki, marszałek województwa dolnośląskiego w latach 1999-2001. W okresie PRL należał do opozycji demokratycznej. W latach 70-tych był współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników i następnie KSS KOR. Redagował też Biuletyn Dolnośląski. W roku 1980 wstąpił do „Solidarności”, w okresie stanu wojennego został aresztowany. Po przemianach ustrojowych zaczął działać w samorządzie, był też wykładowcą akademickim w Międzynarodowej Wyższej Szkoły Logistyki i Transportu we Wrocławiu i Politechnice Wrocławskiej. Urodził się 24 czerwca 1944 roku.

2022 - Zmarł Oliver Taylor Hawkins, amerykański muzyk, perkusista zespołu Foo Fighters. W 2013 roku wystąpił w roli siebie samego w filmie dokumentalnym Sound City. Urodził się 17 lutego 1972 roku.

2023 - Zmarł Emil Boček, czeski pilot wojskowy, generał armii i ostatni żyjący czeski pilot Royal Air Force. W czasie II wojny światowej latał w RAF w czechosłowackim Dywizjonie 310, który brał udział w Bitwie o Anglię. Wcześniej jako mechanik slużył w dywizjonie 312. Urodził się 25 lutego 1923 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-11-19, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 19 listopada - Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Przemocy wobec Dzieci. 19 listopada - Światowy Dzień Pamięci o Ofiarach Wypadków Drogowych. 19 listopada… » więcej 2024-11-18, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 18 listopada - Święto narodowe Łotwy, obchodzony w rocznicę proklamowania niepodległości w 1918 roku. 18 listopada - Polska - Dzień Kolejarza. 18… » więcej 2024-11-17, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 17 listopada - Międzynarodowy Dzień Studenta, obchodzony od 1941 roku dla uczczenia pamięci czeskich studentów prześladowanych w 1939 roku przez hitlerowców. 17… » więcej 2024-11-16, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 16 listopada - Międzynarodowy Dzień Tolerancji, święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z 12 grudnia 1995 roku z inicjatywy UNESCO. 16… » więcej 2024-11-15, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 15 listopada - Dzień Uwięzionego Pisarza, ustanowiony w 1984 roku przez PEN Club. 15 listopada - Światowy Dzień Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc… » więcej 2024-11-14, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 14 listopada - Międzynarodowy Dzień Zwalczania Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury. 14 listopada - Światowy Dzień Walki z Cukrzycą, ustanowiony przez… » więcej 2024-11-13, godz. 14:25 Kartka z kalendarza 13 listopada - Międzynarodowy Dzień Niewidomych, obchodzony w dzień urodzin francuskiego pedagoga Valentina Haüya w 1745 roku, założyciela pierwszej szkoły… » więcej 2024-11-12, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 12 listopada - Światowy Dzień Zapalenia Płuc, nazywany też Światowym Dniem Pneumonii lub Światowym Dniem Walki z Pneumonią. Ustanowiony przez Światową… » więcej 2024-11-11, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości, polskie święto narodowe, obchodzone, co roku 11 listopada na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości… » więcej 2024-11-10, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 10 listopada - Światowy Dzień Nauki dla Pokoju i Rozwoju, ustanowiony przez ONZ, w 2001 roku. 10 listopada - Dzień Jeża. » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »