Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-02-27, 07:30 Autor: IAR/D.Panek/dok.

Kartka z kalendarza

27 lutego - Światowy Dzień Organizacji Pozarządowych.

27 lutego - Międzynarodowy Dzień Niedźwiedzia Polarnego.

27 lutego - Dzień Wiedzy o Anosmii.

27 lutego - Święto narodowe Dominikany, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości w 1844 roku.
272 - Urodził się Konstantyn I Wielki, cesarz rzymski od 306 roku, święty Kościoła prawosławnego. Czasy jego panowania to krótkotrwały okres świetności - zwyciężył plemiona barbarzyńskie zagrażające cesarstwu, przekształcił miasto Byzantion w nową siedzibę cesarza - Konstantynopol. W 313 roku wydał edykt mediolański, dający swobodę wyznania chrześcijanom. Był pierwszym cesarzem, który przeszedł na chrześcijaństwo. Zmarł 22 maja 337 roku.

1253 - Książę krakowski i sandomierski Bolesław V Wstydliwy nadał prawa miejskie Bochni. W dokumencie lokacyjnym wymieniono także niemiecką nazwę miasta - Saltzberg, czyli Solna Góra. Znaczną część mieszkańców ówczesnej Bochni stanowili, bowiem niemieckojęzyczni osadnicy ze Śląska. Obecnie Bochnia jest miastem powiatowym w województwie małopolskim i liczy około 30 tysięcy mieszkańców.

1335 - Król Kazimierz III Wielki wydał przywilej lokacyjny dla Kazimierza. Miasto było obszarowo niewiele mniejsze od Krakowa, ponieważ obejmowało 50 hektarów, 15 mniej od Krakowa. W 1800 roku Kazimierz ostatecznie utracił samodzielne prawa miejskie i został przyłączony do Krakowa.

1613 - W Gdańsku odbyła się pierwsza na dzisiejszych ziemiach polskich i pierwsza w północnej Europie publiczna sekcja zwłok. Przeprowadził ją Joachim Oelhafius na zwłokach noworodka dziecka z Pruszcza Gdańskiego. Joachim Oelhafius był wykładowcą w katedrze nauk przyrodniczych i medycyny w założonym w 1558 roku Gdańskim Gimnazjum Akademickim.

1670 - Na Jasnej Górze odbył się ślub króla Polski Michała Korybuta Wiśniowieckiego z arcyksiężniczką austriacką Eleonorą Habsburżanką. Ślubu udzielił im nuncjusz papieski Galeazzo Marescotti po tym jak odmówił udzielenia sakramentu prymas Mikołaj Prażmowski. Michał Korybut Wiśniowiecki był kandydatem rzesz szlacheckich, dla których niebogaty i niedoświadczony książę nie mógł stanowić zagrożenia dla złotej wolności. Zaraz po jego wyborze w czerwcu 1669 roku profrancuskie stronnictwo magnackie z prymasem Mikołajem Prażmowskim i hetmanem wielkim koronnym Janem Sobieskim przeszło do opozycji, planując unieważnienie elekcji, a później nawet detronizację Michała Wiśniowieckiego.

1734 - W Nieświeżu urodził się Karol Stanisław Radziwiłł, książę, starosta lwowski, wojewoda wileński, marszałek generalny konfederacji radomskiej z 1767 roku. Był najzamożniejszym magnatem w Rzeczypospolitej w II połowie XVIII wieku i jednym z najbogatszych przedstawicieli arystokracji w Europie. Jego majątek obejmował między innymi 16 miast, 683 wsie i 25 wójtostw. Zmarł 21 listopada 1790 roku. 290. rocznica

1786 - Na Śląsku miało miejsce silne trzęsienie ziemi z epicentrum w okolicach Cieszyna. Siła wstrząsów, które odczuto na obszarze od Wiednia po Piotrków Trybunalski i od Wrocławia po Sandomierz, wynosiła osiem stopni w skali Mercallego, sześć stopni w skali Richtera. Po wstrząsach, które uszkodziły w Cieszynie murowane budynki, wybuchła panika. W Bytomiu trzęsienie było tak silne, że dzwony kościelne zaczęły same dzwonić.

1822 - Urodził się Teofil Lenartowicz, etnograf, rzeźbiarz, poeta romantyczny, piewca mazowieckiego folkloru, uczestnik konspiracji i powstania 1848 roku, autor wierszy patriotycznych i religijnych, poematów historycznych, liryków: "Kalina”, "Baśń”, "Zaproszenie”, "Tęsknota” i "Złoty kubek”. Zmarł 3 lutego 1893 roku.

1839 - W Wilnie rozstrzelany został przez Rosjan Szymon Konarski, działacz niepodległościowy, powstaniec listopadowy, działacz organizacji Młoda Polska i Stowarzyszenia Ludu Polskiego. Swoje poglądy polityczne zawarł w artykule "Stan przejścia i ostateczne urządzenie społeczności". Uznawał równość społeczną i majątkową ludzi, dążył do wolności politycznej i narodowej. Żądał wolności dla chłopów i przedstawicieli innych narodowości. Pojmany i skazany na śmierć przez Rosjan, został zamordowany w Wilnie. Urodził się 5 marca 2808 roku. 185. rocznica

1844 - Po zwycięskim powstaniu przeciwko Haiti Dominikana ogłosiła niepodległość. Tego dnia na Dominikanie jest obchodzone święto narodowe. 180. rocznica

1845 - Urodził się Aleksander Wiktor Krywult, kolekcjoner, mecenas sztuki. W 1880 roku założył w Warszawie salon sztuki gdzie, w przeciwieństwie do konserwatywnego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, wystawiał dzieła artystów - zwolenników modernistycznych kierunków, między innymi Władysława Podkowińskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Pankiewicza i Olgi Boznańskiej, a także artystów zagranicznych Edvarda Muncha, Maxa Klingera, Arnolda Böcklina i Jamesa Whistlera. Na jego wystawach warszawska publiczność mogła po raz pierwszy zobaczyć dzieła impresjonistów francuskich. Aleksander Wiktor Krywult zmarł 14 listopada 1903 roku.

1845 - Zmarł Dominik Magnuszewski, dramatopisarz, poeta, prozaik. Autor między innymi komedii "Stary kawaler" oraz opowiadań "Zemsta panny Urszuli", "Krwawy chrzest". Urodził się 21 czerwca 1809 roku.

1846 - Zginął Edward Dembowski, filozof, krytyk literacki, przywódca rewolucji krakowskiej 1846 roku. Został zamordowany przez austriackich żołnierzy razem 28 innymi uczestnikami procesji, która wyruszyła do Podgórza bez broni, za to z krzyżem i sztandarami procesyjnymi. Edward Dembowski stworzył program literatury walczącej o społeczne prawa ludu. Uważał, że wolność Polsce może przynieść tylko rewolucyjne wystąpienie mas ludowych, z racji tych poglądów nazywano go "czerwonym kasztelanicem”. Urodził się 25 kwietnia 1822 roku.

1861 - W czasie manifestacji patriotycznych w Warszawie wojsko carskie zabiło pięciu ich uczestników. Rosjanie zaatakowali pochód manifestantów, którzy po mszy w kościele karmelitów na Lesznie szli na Stare Miasto. Nabożeństwo odbyło się w 30 rocznicę bitwy pod Olszynką Grochowską, w czasie której oddziały powstańców listopadowych zmusiły liczniejszą armię rosyjską do odwrotu.

1868 - Zmarł Walerian Łukasiński, działacz patriotyczny i niepodległościowy, oficer, współzałożyciel Wolnomularstwa Narodowego i Towarzystwa Patriotycznego. W 1822 roku został aresztowany. Od 1830 roku był przetrzymywany w twierdzy szlisselburskiej, gdzie pozostał do końca życia, więziony - mimo upływu wyroku - celi o zaostrzonym rygorze, wilgotnej, ciemnej i bez podłogi. Przez Rosjan był uważany za głównego prowodyra powstania listopadowego i dlatego pozbawiono go należnego mu prawa do amnestii w 1856. W więzieniach spędził w sumie 46 lat. Urodził się 15 kwietnia 1786 roku.

1873 - (Podawana jest też data 25 lutego.) Urodził się Enrico Caruso, włoski śpiewak, nazywany królem tenorów. Zasłynął, jako wykonawca arii i pieśni lirycznych oraz werystycznych. Był pierwszym tenorem, który zaczął nagrywać swe kreacje na płytach gramofonowych. Występował w operze mediolańskiej i nowojorskiej Metropolitan Opera. W 1901 roku wystąpił w Warszawie. Zmarł 2 sierpnia 1921 roku.

1879 - W Klonówku urodził się Józef Mirecki, pseudonim "Montwiłł", działacz Polskiej Partii Socjalistycznej, członek Organizacji Bojowej, aresztowany przez władze rosyjskie, stracony 9 października 1908 roku na stokach warszawskiej Cytadeli. 145. rocznica

1886 - Niemiec Julius Dinder, jako pierwszy od czasów średniowiecza obcokrajowiec został arcybiskupem metropolitą poznańsko-gnieźnieńskim i prymasem Polski. Nominację tę zawdzięczał kanclerzowi Ottonowi von Bismarckowi, który sprzeciwiał się obsadzeniu tych archidiecezji Polakami, oraz uległości papieża Leona XIII. W tej roli prymas jednak nie ulegał tendencjom do germanizacji, na funkcje kościelne powoływał zarówno duchownych niemieckich, jak i polskich. Po jego śmierci ukazało się wspomnienie w Kurierze Poznańskim, w którym napisano o duchownym: "Wszystko, co zrobił, tchnęło w pierwszej linii poczuciem sprawiedliwości i pewnej życzliwości, która jednała mu serca i umysły”.

1887 - Zmarł Aleksander Borodin, z zawodu chemik, w wolnych chwilach kompozytor i muzyk. Napisał operę "Kniaź Igor", trzy symfonie, kwartety smyczkowe oraz pomniejsze utwory. Należał do grupy pięciu kompozytorów rosyjskich, która przeszła do historii muzyki pod nazwą Potężna Gromadka. Urodził się 12 listopada 1833 roku.

1887 - Urodził się Piotr Nikołajewicz Niestierow, rosyjski lotnik z okresu początków lotnictwa, pionier akrobacji lotniczej. Zginął, dokonując pierwszego taranowania samolotu w powietrzu, 8 września 1914 roku. Był to pierwszy taran lotniczy i zarazem pierwsza walka lotnicza na świecie. W czasie I wojny światowej samoloty na ogół nie były nawet zbrojone, a jedyną bronią, jaką dysponowali piloci były zwykłe pistolety lub karabiny, brane na wypadek spotkania samolotu wroga. Niestierow wykonał w tych warunkach ponad 20 lotów bojowych. Feralnego dnia Niestierow prawdopodobnie próbował staranować austriacki samolot podwoziem od góry. Niestety uszkodził śmigło i oba samoloty się rozbiły, a ich piloci zginęli.

1899 - Urodził się Charles Herbert Best, kanadyjski fizjolog, współodkrywca insuliny wraz z Frederickiem Grant Bantingiem, którego był asystentem. W 1923 roku Bantinga wyróżniono za to odkrycie Nagrodą Nobla, ale współlaureatem nie został jego asystent Best, tylko szef instytutu badawczego John Macleod. W akcie solidarności Banting podzielił się premią finansową z Bestem. Zmarł 31 marca 1978 roku. 125. rocznica

1900 - Założono brytyjską Partię Pracy w wyniku zjednoczenia Niezależnej Partii Pracy, Towarzystwa Fabiańskiego i Federacji Socjaldemokratycznej. Początkowo działała pod nazwą Komitet Przedstawicielstwa Robotniczego, a po wyborach w 1906 roku i zdobyciu 29 miejsc w brytyjskim parlamencie Komitet oficjalnie zmienił nazwę na "Partia Pracy”.

1900 - Założono niemiecki klub piłkarski Bayern Monachium. Jest to najbardziej znany i najbardziej utytułowany niemiecki klub, a także jeden z najbardziej utytułowanych klubów na świecie. 31 razy zdobył tytuł Mistrza Niemiec, 20 razy wygrał Puchar Niemiec. Trzykrotnie triumfował w Lidze Mistrzów i trzykrotnie przed jej utworzeniem w Pucharze Europy Mistrzów Klubowych oraz po jednym razie wygrał Puchar Zdobywców Pucharów, Puchar UEFA oraz Superpuchar Europy. Jest jednym z nielicznych klubów, który triumfował we wszystkich możliwych turniejach rozgrywanych w Europie. Jednym z piłkarzy Bayernu był w latach 2014-2022 Robert Lewandowski.

1902 - Urodził się John Steinbeck, amerykański pisarz, autor powieści: "Grona gniewu”, "Na wschód od Edenu”, "Myszy i ludzie”, w czasie II wojny światowej i wojny w Wietnamie korespondent wojenny, co opisał między innymi w zbiorze reportaży "Była raz wojna”. W 1940 roku John Steinbeck za powieść "Grona gniewu" otrzymał Nagrodę Pulitzera, a w 1962 Literacką Nagrodę Nobla za "realistyczny i poetycki dar, połączony z subtelnym humorem i ostrym widzeniem spraw społecznych”. Zmarł 20 grudnia 1968 roku.

1902 - Urodziła się Maria Wiercińska, aktorka, reżyser teatralny, telewizyjny i radiowy. W latach 1946-1947 przygotowała pięć słuchowisk w Polskim Radiu, między innymi "Prometeusza w okowach" według Ajschylosa i "Wandę" według dramatu Cypriana Kamila Norwida. Zmarła 12 listopada 1976 roku.

1904 - Urodził się Jalu Kurek, poeta i tłumacz, przedstawiciel tak zwanej Awangardy Krakowskiej. Największą sławę przyniosła mu książka "Grypa szaleje w Naprawie" z 1934 roku. Jest autorem wielu liryków, poematów, opowiadań i powieści. Przez długie lata pracował, jako dziennikarz i redaktor, czego pozostałością są jego reportaże, felietony, eseje i artykuły. Jest też autorem licznych przekładów poezji włoskiej, między innymi "Sonetów do Laury" Franciszka Petrarki. Jako tłumacz z języka włoskiego przyczynił się do popularyzacji w Polsce dorobku włoskich futurystów. Zmarł 10 listopada 1983 roku. 120. rocznica

1905 - Urodził się Stanislas Pascal Franchot Tone, amerykański aktor. Grał między innymi w filmach: "Bunt na Bounty", "Dziewczyna z Missouri" i "Dziesięć lat życia". Zmarł 18 września 1968 roku.

1910 - Urodziła się Zofia Hertz, związana z paryską "Kulturą", najbliższa współpracownica Jerzego Giedroycia, po jego śmierci dyrektorka Instytutu Literackiego w Paryżu. Kierowała "Zeszytami Historycznymi”, zajmowała się adiustowaniem artykułów i książek, prowadziła księgowość, tłumaczyła z włoskiego i francuskiego. Zmarła 20 czerwca 2003 roku.

1910 - Urodził się Kelly Johnson, właściwie Clarence Leonard Johnson, amerykański inżynier lotnictwa i innowator. Jest współprojektantem między innymi samolotów: "Lockheed L-10 Electra", "Lockheed P-38 Lightning", "Lockheed SR-71 Blackbird" oraz "Lockheed C-130 Hercules". Zmarł 21 grudnia 1990 roku.

1913 - Urodził się Irwin Shaw, amerykański pisarz, autor powieści "Młode lwy", "Lucy Crown", "Pogoda dla bogaczy", "Wieczór w Bizancjum", "Chleb na wody płynące" i "Dwa tygodnie w innym mieście". Zmarł 16 maja 1984 roku.

1915 - Urodził się Czesław Byszewski, aktor między innymi teatrów - Powszechnego i Narodowego w Warszawie. Od 1948 roku był lektorem audycji Polskiego Radia "Muzyka i Aktualności”. Wystąpił też w filmach: "Zamach stanu", "Sekret Enigmy", "Romans Teresy Hennert" i "Śmierć prezydenta". Zmarł 29 grudnia 1997 roku.

1919 - W Kaliszu urodził się Jerzy Jarnuszkiewicz, rzeźbiarz, twórca między innymi pomnika Małego Powstańca w Warszawie. Był autorem przestrzennych konstrukcji metalowych. Tworzył kompozycje monumentalne, był współautorem Międzynarodowego Pomnika Męczeństwa w Oświęcimiu-Brzezince. Jego rzeźby i formy przestrzenne zdobią kilka europejskich miast - między innymi Elbląg, Ostrawę i duński Aalborg. Zajmował się też medalierstwem i grafiką, stosował takie techniki jak drzeworyt czy suchoryt. Zmarł 14 lipca 2005 roku. 105. rocznica

1919 - W Warszawie urodziła się Helena Wolińska, stalinowska prokurator wojskowa, odpowiedzialna za bezprawne aresztowanie w latach 50. ponad 20 osób, w tym generała Augusta Emila Fieldorfa "Nila", ofiary późniejszego mordu sądowego. Instytut Pamięci Narodowej bezskutecznie starał się o ekstradycję Heleny Wolińskiej. IPN, podobnie jak wcześniej prokuratura wojskowa, zakwalifikował zarzucane jej czyny jako zbrodnię komunistyczną niepodlegającą przedawnieniu. Zmarła 28 listopada 2008 roku w Wielkiej Brytanii, gdzie przez wiele lat mieszkała. 105. rocznica

1926 - Zmarł Bronisław Grąbczewski, podróżnik i odkrywca, badacz Azji Środkowej, kierował ekspedycjami naukowymi w Hindukuszu, Kaszgarii, Tybecie i Afganistanie. Jako pierwszy zbadał i opisał Pamir. Po powrocie do Polski w 1920 roku wydał trzytomowe wspomnienia. Urodził się 15 stycznia 1855 roku.

1929 - W Warszawie urodził się Stefan Kudelski, elektronik, wynalazca, twórca magnetofonów Nagra, które zrewolucjonizowały technikę rejestracji dźwięku. Z Polski wyjechał wraz z rodziną we wrześniu 1939 roku. W 1998 został uznany za jednego ze stu największych geniuszy Szwajcarii, gdzie ostatecznie zamieszkał. Przemysł rozrywkowy docenił jego dokonania, przyznając mu dwie statuetki Oscara i dwie nagrody Emmy. Twórca profesjonalnych magnetofonów Nagra, sprzętu używanego przez wiele lat przez reporterów radiowych - wśród nich Polskiego Radia, telewizyjnych oraz studia filmowe na całym świecie. Zmarł 25 stycznia 2013 roku. 95. rocznica

1930 - Urodziła się Joanne Woodward, amerykańska aktorka, laureatka Oscara w 1958 roku dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej za film "Trzy oblicza Ewy". Wystąpiła też w filmach i serialach: "Długie, gorące lato", "Rachelo, Rachelo", "Pan i Pani Bridge", " Empire Falls" oraz "Alfred Hitchcock Prezentuje".

1932 - Urodziła się Elizabeth Taylor, amerykańska aktorka, producentka filmowa, businesswoman i działaczka humanitarna. Jedna z największych gwiazd Hollywood. Wyróżniona wieloma nagrodami, w tym dwoma Oscarami: w 1961 za rolę Glorii Wondrous w "Butterfield 8" i w 1967 za rolę Marthy w filmie "Kto się boi Virginii Woolf?". American Film Institute umieścił ją na siódmym miejscu na liście największych aktorek wszech czasów. Zmarła 23 marca 2011 roku.

1932 - James Chadwick ogłosił na łamach tygodnika "Nature” odkrycie neutronu - obojętnej elektrycznie cząstki subatomowej występującej w jądrze atomów. W 1935 roku trzymał za to odkrycie Nagrodę Nobla. W czasie II wojny światowej wziął udział w projekcie "Manhattan" przy budowie pierwszych bomb atomowych. James Chadwick urodził się 20 października 1891 roku w Cheshire w Anglii, a zmarł 24 lipca 1974 w Cambridge.

1933 - W nocy na 28 lutego hitlerowcy podpalili gmach Reichstagu w Berlinie. Władze oskarżyły o podpalenie komunistów. Prowokacja dała Adolfowi Hitlerowi pretekst do otwartej rozprawy z opozycją i zawieszenia swobód obywatelskich, między innymi wolności prasy.

1934 - Niemieckie gestapo aresztowało w jego mieszkaniu w Berlinie agenta polskiego wywiadu Jerzego Sosnowskiego. Niemiecki sąd skazał Polaka na karę dożywotniego więzienia, a jego dwie agentki - niemieckie arystokratki na karę śmierci. 90. rocznica

1935 - Prezydent Francji Albert Lebrun odsłonił pomnik "Widma" poświęcony francuskim ofiarom II bitwy nad Marną, autorstwa rzeźbiarza polskiego pochodzenia Paula Landowskiego. Pomnik znajduje się na wzgórzu Chalmont w pobliżu Oulchy-le-Château. Paul Landowski, który walczył w I wojnie światowej, stworzył pomnik składający się z dwóch rzeźb: grupy siedmiu żołnierzy-widm oraz figury zwycięskiej Francji.

1935 - Urodził się Roman Duda, matematyk, profesor nauk matematycznych, w latach 1995-1999 rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, senator I kadencji. Jest autorem i współautorem około 50 publikacji z zakresu topologii i historii matematyki. W 1980 wstąpił do "Solidarności”, współpracował z Ośrodkiem Badań Społecznych przy zarządzie Regionu Dolny Śląsk, brał udział w I Krajowym Zjeździe Delegatów w Gdańsku, jako ekspert. Po wprowadzeniu stanu wojennego był internowany. Po wyjściu na wolność pełnił funkcję przewodniczącego Arcybiskupiego Komitetu Charytatywnego, zajmującego się udzielaniem pomocy materialnej, prawnej i lekarskiej, internowanym, aresztowanym oraz ich rodzinom, a także dokumentowaniem przejawów represji, w tym przebiegu procesów sądowych.

1938 - Zmarł Stanisław Streich, ksiądz katolicki. Został zamordowany przez komunistycznego zamachowca podczas mszy św. z udziałem dzieci, odprawianej w kościele św. Jana Bosko w Luboniu. Sługa Boży Kościoła katolickiego, 28 października 2017 rozpoczął się jego proces beatyfikacyjny. Urodził się 27 sierpnia 1902 roku.

1940 - W lesie niedaleko wsi Dąbrowice Niemcy zabili 35 Polaków przywiezionych z więzienia sądowego w Koninie. Zamordowanych pochowano we wspólnej mogile. 1940 - Zdelegalizowano Związek Polaków w Niemczech, a jego majątek został skonfiskowany. Część działaczy rozstrzelano, a ponad tysiąc uwięziono w niemieckich obozach koncentracyjnych, głównie w Sachsenchasen, Dachau i Buchenwaldzie. Po wojnie, w 1945 roku związek wznowił działalność w zachodniej strefie okupacyjnej Niemiec. W 1950 roku został zarejestrowany w RFN, początkowo z siedzibą we Frankfurcie nad Menem, a od 1956 siedzibą Związku Polaków w Niemczech jest Bochum.

1945 - Żołnierze Ludowego Wojska Polskiego postawili słupy graniczne nad Odrą. Pierwszy słup stanął w Czelinie, koło Gryfina przez żołnierzy 6 Batalionu Mostowo-Pontonowego.

1945 - Powołano Instytut Zachodni w Poznaniu. Statut zatwierdzono 6 sierpnia 1945. Pierwszym dyrektorem Instytutu Zachodniego został jego inicjator profesor Zygmunt Wojciechowski. Ówczesnymi zadaniami naukowymi placówki było opisywanie okupacji niemieckiej, analiza procesu włączania Ziem Zachodnich, badanie dziejów relacji polsko-niemieckich. Instytut do 1991 roku funkcjonował, jako placówka naukowo-badawcza, z którą współpracowało i pełniło funkcję nadzorującą Towarzystwo Instytut Zachodni. Obecnie Instytut Zachodni jest państwową jednostką organizacyjną podległą Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

1945 - Urodził się Jacek Janczarski, poeta, satyryk, dramaturg, scenarzysta filmowy. Współtwórca Ilustrowanego Tygodnika Rozrywkowego, nadawanego w pierwszej połowie lat 70. XX wieku w Programie 3 Polskiego Radia. Był autorem scenariuszy między innymi do filmów i seriali: "Milioner", "Stan wewnętrzny", "Zmiennicy", "O rany, nic się nie stało!!!", "Żegnaj, Rockefeller". Napisał cykl słuchowisk radiowych "Kocham pana, panie Sułku" oraz z Maciejem Zembatym "Rodzinę Poszepszyńskich". Za twórczość radiową w 1975 roku otrzymał "Złoty Mikrofon". Zmarł 2 lutego 2000 roku.

1945 - Urodził się Daniel Olbrychski, aktor. Największe uznanie i rozgłos przyniosły mu kreacje w "Weselu" oraz w "Ziemi Obiecanej" Andrzeja Wajdy. Stworzył też niezapomniane role w ekranizacji sienkiewiczowskiej "Trylogii" w reżyserii Jerzego Hoffmana. Daniel Olbrychski zagrał też w filmie "Salt" u boku Angeliny Jolie, w obrazie historycznym Jerzego Hoffmana "Bitwa Warszawska 1920" i w historyczno-kostiumowej produkcji "Bitwa pod Wiedniem". Występował na deskach Teatrów Powszechnego i Narodowego w Warszawie. Grał też w obrazach zagranicznych reżyserowanych przez Leloucha, Jancso i Schloendorffa.

1950 - Po raz pierwszy na świecie podano szczepionkę przeciwko wirusowi polio, wywołującemu chorobę Heinego-Medina. Szczepionkę wynalazł polski lekarz Hilary Koprowski. Pierwsze masowe szczepienie odbyło się w 1958 roku, w Kongo. Dzięki wygodnej, doustnej formie podawania, w ciągu sześciu tygodni zaszczepiono ponad 250 tysięcy dzieci i niemowląt. Jesienią 1959 roku rozpoczęto masowe szczepienia w Polsce. Twórca szczepionki, Hilary Koprowski urodził się 5 grudnia 1916 w Warszawie, zmarł 11 kwietnia 2013 w Filadelfii.

1950 - W trudnych warunkach pogodowych na górze Vysoká hole w paśmie Wysokiego Jesionika rozbił się lecący z Ostrawy do Pragi samolot Douglas DC-3 należący do czeskich linii lotniczych ČSA, z 31 osobami na pokładzie: czterema członkami załogi i 27 pasażerami. Na miejscu zginęło pięć osób. Pozostałych 26 osób uratowano dzięki akcji podjętej przez ratowników górskich i wojsko.

1951 - Weszła w życie 22. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, ograniczająca liczbę kadencji prezydenta do dwóch. Wcześniej zakaz ubiegania się o trzecią kadencję był tylko prawem zwyczajowym zapoczątkowanym przez Jerzego Waszyngtona. Tylko jeden prezydent rządził więcej niż dwie kadencje. Był nim Franklin Delano Roosevelt, który cztery razy z rzędu wygrał wybory w latach 1933-1945.

1952 - Generał Helmuth Weidling, ostatni dowódca obrony okręgu berlińskiego w czasie bitwy o Berlin, został skazany przez trybunał wojskowy w Moskwie na 25 lat pozbawienia wolności za opóźnianie kapitulacji miasta. Zmarł 17 listopada 1955 roku w areszcie KGB we Włodzimierzu. Według zapisów KGB przyczyną śmierci Weidlinga była "miażdżyca sercowa i naczyniowa wraz z zatrzymaniem krążenia”.

1954 - Premiera filmu "Piątka z ulicy Barskiej" w reżyserii Aleksandra Forda. 70. rocznica

1955 - Urodził się Andrzej Hudziak, aktor Starego Teatru w Krakowie. Grał też w filmach i serialach: "Spirala", "Parę osób, mały czas", "Śmierć jak kromka chleba", "Wiedźmin", " Z biegiem lat, z biegiem dni..." i "Kryminalni". Zmarł 15 czerwca 2014 roku.

1957 - Ukazał się pierwszy numer społeczno-politycznego tygodnika "Polityka”. Pierwszym redaktorem naczelnym tygodnika był Stefan Żółkiewski. Wraz z dziennikiem "Trybuna Ludu” tygodnik był organem prasowym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Miał być tubą propagandową przemian zachodzących na szczytach władzy po okresie tak zwanej odwilży, zastępując cieszący się słabnącym poparciem tygodnik "Po prostu”. Posiadał nagłówek "Proletariusze wszystkich krajów łączcie się!".

1960 - Urodził się Norm Breyfogle, właściwie Norman Keith Breyfogle, amerykański rysownik komiksowy, ilustrujący między innymi przygody "Batmana i "Aquamana". Zmarł 24 września 2018 roku.

1971 - W Nowym Jorku ukazało się pierwsze wydanie polonijnego "Nowego Dziennika”. Wśród założycieli był między innymi Bolesław Wierzbiański, pierwszy redaktor naczelny gazety. Od 2016 roku "Nowy Dziennik" ukazuje się, jako tygodnik.

1972 - Urodziła się Maja Lidia Kossakowska, pisarka SF i dziennikarka, z wykształcenia archeolog. Jest nazywana pierwszą damą polskiej fantastyki. Zdobyła liczne nagrody, między innymi dwie Nagrody imienia Janusza A. Zajdla za opowiadanie "Smok tańczy dla Chung Fonga" w 2007 i za powieść "Grillbar Galaktyka" w 2012 roku. Zmarła 23 maja 2022 roku.

1977 - 16-letni Diego Maradona zadebiutował w drużynie narodowej Argentyny w wygranym 5:1 towarzyskim meczu z Węgrami. Dwa lata później sięgnął po Mistrzostwo Świata Juniorów w Japonii, po pokonaniu w finale reprezentacji ZSRR 3:1. Został wicekrólem strzelców turnieju, zdobywając sześć goli. Z reprezentacją zdobył mistrzostwo świata w 1986 i wicemistrzostwo na mundialu w 1990. Łącznie w kadrze zagrał 115 razy, zdobywając 47 goli. Uważany za jednego z najlepszych graczy w historii piłki nożnej, Diego Maradona urodził się 30 października 1960 roku, a zmarł 25 listopada 2020.

1982 - Zmarła Maria Kownacka, autorka utworów dla dzieci. Publikowała w "Płomyku". Do jej najbardziej znanych książek należą: "Plastusiowy pamiętnik", "Kajtkowe przygody”, "Rogaś z Doliny Roztoki”, "O Kasi, co gąski zgubiła”, "Entliczek pentliczek”, "Razem ze słonkiem”. Wyróżniona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodziła się 11 września 1894 roku.

1982 - Film "Człowiek z żelaza" w reżyserii Andrzeja Wajdy został wycofany przez producenta z rywalizacji o Oscara. Była to kontynuacja "Człowieka z marmuru", której akcja toczy się w 1980 roku podczas wydarzeń sierpniowych. Dziennikarz Winkel dostaje zadanie zrobienia reportażu kompromitującego robotnika i aktywistę komitetu strajkowego, Macieja Tomczyka - syna Mateusza Birkuta - bohatera "Człowieka z marmuru". Film realizowany był w pośpiechu, aby uchwycić, świeże jeszcze, nastroje Sierpnia i genezę "Solidarności”. Entuzjastyczne przyjęcie filmu przez krytyków na 34. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes skutkowało przyznaniem mu pierwszej w historii polskiej kinematografii Złotej Palmy. Film został uznany przez amerykańskiego reżysera Martina Scorsese za jedno z arcydzieł polskiej kinematografii.

1987 - W Carlsbergu w Niemczech zmarł ksiądz Franciszek Blachnicki, więzień niemieckiego obozu KL Auschwitz, profesor KUL, działacz społeczny, twórca Ruchu Światło-Życie. Wyniki śledztwa prowadzonego przez IPN w latach 2001-2005 wykazały, że kapłan był inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa za pośrednictwem jego najbliższych współpracowników, którzy okazali się tajnymi współpracownikami SB, jak również wskazywały, że mógł umrzeć na skutek otrucia. Urodził się 24 marca 1921 roku.

1990 - Polska i Izrael wznowiły po 23 latach stosunki dyplomatyczne. Protokół o wznowieniu stosunków dyplomatycznych w obecności premiera Tadeusza Mazowieckiego podpisali w Warszawie ministrowie spraw zagranicznych Moshe Arens i Krzysztof Skubiszewski. Polska zerwała stosunki dyplomatyczne z Izraelem na rozkaz Związku Radzieckiego po wybuchu w 1967 roku w Palestynie wojny sześciodniowej. Zbiegło się to z kampanią antysemicką w Polsce poprzedzającą i współtworzącą wydarzenia marcowe 1968 roku. W jej wyniku część polskich Żydów, według szacunków między 13 a 30 tysięcy osób, wyjechała z Polski.

1990 - Zmarł Henryk Wereszycki, historyk, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, znawca dziejów Polski porozbiorowej, historii dyplomacji europejskiej w XIX wieku i monarchii habsburskiej. Jeden z niewielu historyków polskich, czynnych w PRL, który kwestionował publicznie podstawy marksistowskiej wykładni dziejów. Urodził się13 grudnia 1898 roku.

1993 - Zmarła Lillian Gish, amerykańska aktorka, gwiazda kina niemego. Do historii przeszła jej rola w "Męczennicy miłości" z 1920, gdzie podczas kręcenia zdjęć do filmu aktorka bez żadnych zabezpieczeń, w samej sukience, biegała po płynącej w kierunku wodospadu krze lodowej. Zagrała też w filmach "Narodziny narodu", "Pojedynek w słońcu" czy "Szkarłatna litera". Po raz ostatni wystąpiła na srebrnym ekranie w filmie Lindsaya Andersona "Sierpniowe wieloryby" z 1987 roku, po 75 latach od debiutu filmowego. Urodziła się 14 października 1893 roku.

2002 - W indyjskim stanie Gudźarat rozpoczęły się zamieszki między muzułmanami i hinduistami, w wyniku których zginęły 1044 osoby, a rannych zostało 2,5 tysiąca. Starcia wybuchły po pożarze pociągu Sabarmati Express w miejscowości Godhra. W pożarze zginęło 58 osób. Dużą część pasażerów pociągu stanowili działacze hinduistyczni, zwani Kar Sevaks, powracający ze spornego miejsca kultu religijnego w Ayodhya, w prowincji Uttar Pradesh.

2003 - Biljana Plavšić, była prezydent Republiki Serbskiej w Bośni i Hercegowinie, została skazana za zbrodnie wojenne na 11 lat pozbawienia wolności przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii w Hadze. Karę odbywała w Szwecji. Po sześciu latach została przedterminowo zwolniona za dobre sprawowanie.

2004 - W Waszyngtonie zmarł Tadeusz Walendowski, dziennikarz i filmowiec, socjolog, reżyser, asystent Krzysztofa Kieślowskiego przy realizacji dokumentu "Robotnicy '71: nic o nas bez nas". Działacz opozycji w PRL. W 1979 roku razem z żoną, Anną Erdman, wnuczką Melchiora Wańkowicza, osiedlił się w Stanach Zjednoczonych. Pracował w sekcji polskiej rozgłośni "Głos Ameryki", następnie w Smithsonian Institution. Przedstawiciel KOR w Stanach Zjednoczonych, współzałożyciel i prezes Biblioteki Polskiej w Waszyngtonie. Urodził się 21 kwietnia 1944 we Lwowie. 20. rocznica

2004 - Shoko Asahara, niewidomy przywódca japońskiej sekty Aum Shinrikyo - Najwyższa Prawda, został skazany na karę śmierci za zorganizowanie ataku gazowego na tokijskie metro w 1995 roku. Zginęło wówczas 12 osób, a ponad pięć tysięcy zostało poszkodowanych. Terrorysta został stracony w 2018. 20. rocznica

2008 - Zmarł Ivan Rebroff, niemiecki śpiewak operowy, o korzeniach rosyjskich, posiadacz rekordowej skali głosu - cztery oktawy od rejestrów basowych po dźwięki tradycyjnie wykonywane przez soprany. Zyskał sławę wykonywaniem rosyjskich pieśni ludowych. Śpiewał także w operze, wykonywał utwory z musicali oraz muzykę popularną z różnych krajów. W swojej karierze koncertował ponad 6 tysięcy razy i zachowywał świetną formę do końca życia. Urodził się 31 lipca 1931 roku.

2009 - W Krakowie zmarł Grzegorz Borek, pseudonim "Bolec", muzyk, aktor, jeden z pierwszych wykonawców hip-hopu w Polsce, znany między innymi z filmów "Poniedziałek", "Wtorek", "Chaos". Urodził się 20 lipca 1971 roku. 15. rocznica

2010 - Podczas XXI Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Vancouver Justyna Kowalczyk zdobyła złoty medal w biegu narciarskim na 30 kilometrów techniką klasyczną, a sztafeta - Katarzyna Bachleda-Curuś, Katarzyna Woźniak i Luiza Złotkowska medal brązowy w łyżwiarstwie szybkim. Polacy wywalczyli w Vancouver łącznie sześć medali: złoty, trzy srebrne i dwa brązowe. Był to najlepszy występ Polaków w historii startów na zimowych igrzyskach olimpijskich.

2012 - W Warszawie zmarł Piotr Pawłowski, aktor teatralny i filmowy, znany z filmów: "Faraon", "Zbrodniarz i panna", "Twarzą w twarz", "Potop", oraz dubbingowej kreacji w serialu "17 mgnień wiosny". W latach 1962-1994 wystąpił w blisko 50 spektaklach Teatru Telewizji. Zajmował się także reżyserią teatralną. Urodził się 19 sierpnia 1925 roku.

2015 - Zmarł Bohdan Wacław Krzysztof Tomaszewski, dziennikarz, komentator sportowy, tenisista, autor książek i scenariuszy filmowych. W 1955 roku został sprawozdawcą radiowym, a później telewizyjnym. W latach 1956-1980 komentował między innymi 12 igrzysk olimpijskich letnich i zimowych. W czasie stanu wojennego Bohdan Tomaszewski odmówił współpracy z Polskim Radiem. Powrócił na antenę w 1989 roku. Co poniedziałek był gościem Kroniki sportowej w Pierwszym Programie Polskiego Radia. Urodził się 10 sierpnia 1921 roku.

2015 - W centrum Moskwy został zastrzelony opozycyjny polityk Boris Niemcow. W latach 2011-2012 współorganizował w Moskwie protesty po wyborze na prezydenta Władimira Putina i kontrolowaną przez niego w wyborach parlamentarnych partię Jedna Rosja. Był zwolennikiem liberalnych reform gospodarczych oraz przeciwnikiem aneksji Krymu przez Rosję. Urodził się 9 października 1959 roku.

2015 - Zmarł Leonard Simon Nimoy, amerykański aktor, reżyser, poeta i muzyk. Do historii filmu przeszedł przede wszystkim, jako odtwórca roli Spocka w serialu science fiction "Star Trek" oraz w ośmiu filmach serii "Star Trek", z których dwa reżyserował. Grał też w filmach i serialach: "Aresztuję cię, przyjacielu", "Inwazja łowców ciał", "Gunsmoke" oraz "Fringe: Na granicy światów". Urodził się 26 marca 1931 roku.

2018 - Zmarł Marian Ryba, generał brygady Wojska Polskiego, prawnik, w okresie PRL - działacz partyjny i Naczelny Prokurator Wojskowy - zastępca Prokuratora Generalnego PRL w latach 1956-1968 oraz dyrektor generalny Urzędu Rady Ministrów od 1981 do 1985 roku. Pełnił także inne wysokie funkcje urzędnicze we władzach PRL. IPN oskarżył gen. Rybę o zbrodnie komunistyczne: udział w procesach żołnierzy wyklętych, w których był oskarżycielem. Na jego wniosek podsądni otrzymywali ciężkie wyroki, w tym kary śmierci. Urodził się 12 września 1919 roku.

2019 - Zmarł Janusz Skowron, muzyk jazzowy, kompozytor, pianista i aranżer. Grał między innymi w zespołach "String Connection" Krzesimira Dębskiego, "Freelectronic" Tomasza Stańki, kwartecie Zbigniewa Namysłowskiego oraz "Walk Away" Krzysztofa Zawadzkiego. Urodził się 23 maja 1957 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarł Paweł Królikowski aktor filmowy, telewizyjny i teatralny prezenter. Przez miliony widzów doceniany za rolę Kusego w telewizyjnym serialu "Ranczo". Zadebiutował w 1984 roku, w filmie "Dzień Kolibra". Wystąpił w kilkudziesięciu produkcjach, między innymi: "Czwarta władza", "Na dobre i na złe", "PitBull", "Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy" oraz "Ojciec Mateusz". W latach 2018-2020 pełnił funkcję prezesa Związku Artystów Scen Polskich. Urodził się 1 kwietnia 1961 roku.

2022 - Zmarł Janusz Szwaja, profesor nauk prawnych, adwokat. Zajmował się prawem spółek, prawem patentowym i znaków towarowych, a także zwalczania nieuczciwej konkurencji. Był pracownikiem naukowym i wykładowcą Instytutu Prawa Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Autor między innymi komentarza do Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Urodził się 1 lipca 1934 roku.

2023 - Zmarł Gleb Pawłowski, rosyjski politolog, autor kampanii Borysa Jelcyna w 1996 roku i Władimira Putina w 2000. Był uważany za głównego socjotechnika Kremla w pierwszym okresie rządów Putina, w późniejszych latach należał do zwolenników opozycji. Urodził się 5 marca 1951 roku. 1. rocznica

Zobacz także

2024-03-28, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 28 marca - 845 r. Paryż został złupiony przez wikingów. Wikingowie wielokrotnie w IX wieku najeżdżali to miasto, pustosząc je i paląc. Przełom nastąpił… » więcej 2024-03-27, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 27 marca - Międzynarodowy Dzień Teatru, ustanowiony w 1961 roku, podczas kongresu Międzynarodowego Instytutu Teatralnego w Helsinkach » więcej 2024-03-26, godz. 01:25 Kartka z kalendarza 26 marca - Dzień Modlitw za Więźniów, ustanowiony na Konferencji Episkopatu Polski w 2009 roku, w dniu wspomnienia świętego Dobrego Łotra, patrona więźniów… » więcej 2024-03-25, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 25 marca - Dzień Świętości Życia, święto obchodzone przez Kościół katolicki w Polsce, w celu przypomnienia o nadrzędnej wartości życia ludzkiego. 25… » więcej 2024-03-24, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 24 marca - Międzynarodowy Dzień Prawa do Prawdy dotyczącej Poważnych Naruszeń Praw Człowieka i Godności Ofiar, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. … » więcej 2024-03-23, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 23 marca - W Polsce i na Węgrzech - Dzień Przyjaźni Polsko-Węgierskiej. 23 marca - Światowy Dzień Meteorologii, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne… » więcej 2024-03-22, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 22 marca - Światowy Dzień Wody, obchodzony od 1993 roku, a ustanowiony podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku. 22 marca - Dzień Ochrony Bałtyku… » więcej 2024-03-21, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 21 marca - Światowy Dzień Walki z Dyskryminacją Rasową - rozpoczyna Tydzień Solidarności z Ludami Zmagającymi się z Rasizmem i Dyskryminacją Rasową… » więcej 2024-03-20, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 20 marca - Światowy Dzień Ziemi. 20 marca - Międzynarodowy Dzień Astrologii. 20 marca - Międzynarodowy Dzień Frankofonii. 20 marca - Dzień Języka… » więcej 2024-03-19, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 19 marca - Dzień Jedności Kaszubów. 19 marca - Światowy Dzień Pracy Socjalnej. » więcej
23456
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »