1326 - Król Władysław I Łokietek wraz z posiłkami litewskimi najechał Brandenburgię. Wyprawa zakończyła się sukcesem, szczególnie dla oddziałów litewskich, które splądrowały, co bogatsze kościoły i opactwa. Odzyskana została kasztelania międzyrzecka. Wyprawa nie przysporzyła Władysławowi Łokietkowi popularności w Europie, uznano, bowiem, że król polski razem z tak zwanymi poganami wszczął wojnę ze światem chrześcijańskim. Papiestwo zachowało milczenie i nie poparło króla polskiego, ale też go nie potępiło. Wojna z Brandenburgią zaniepokoiła także książąt śląskich.
1454 - Król Kazimierz Jagiellończyk poślubił córkę króla niemieckiego i węgierskiego Albrechta II Habsburga, Elżbietę, zwaną "Rakuszanką”. Para doczekała się trzynaściorga dzieci. Elżbieta wywierała znaczny wpływ na politykę króla Kazimierza. Jej pozycja wzrosła w 1457 roku, po śmierci brata Władysława Pogrobowca, gdy stała się spadkobierczynią tronu Czech i Węgier. Jako dziedziczka tych królestw podjęła starania o osadzenie tam swojego najstarszego syna Władysława. Nazywana jest matką królów, gdyż czterech jej synów zostało królami, a córki Elżbiety poprzez swoje małżeństwa zostały skoligacone z większością panujących wówczas dynastii europejskich. 570 rocznica 1598 - Przy narodzinach dziecka zmarła Anna, arcyksiężniczka austriacka z rodu Habsburgów, królowa polska, żona Zygmunta III Wazy. Anna Habsburżanka była matką pięciorga dzieci. Wieku dorosłego dożył tylko trzeci w kolejności narodzin Władysław IV Waza, późniejszy król Polski. W Polsce nie odegrała poważniejszej roli politycznej. Urodziła się 16 sierpnia 1573 roku.
1648 - Położona na prawym brzegu Wisły wieś Praga uzyskała prawa miejskie od króla Władysława IV Wazy. Centrum miasta znajdowało się wówczas w rejonie dzisiejszego Parku Praskiego i Ogrodu Zoologicznego. Po ówczesnym praskim ratuszu pozostała do dziś jedynie nazwa ulicy Ratuszowej. Jedynym zachowanym zabytkiem jest Kaplica Najświętszej Matki Bożej Loretańskiej.
1686 - Urodził się Hans Nielsen Egede, norweski misjonarz luterański, nazywany Apostołem Grenlandii. Pochodził z jednej z wysp położonego na północy Norwegii archipelagu Lofotów. Kiedy usłyszał opowieści o zielonym lądzie, na którym osiedlali się wikingowie, z którymi kontakt został utracony wiele lat wcześniej, poprosił króla duńskiego Fryderyka IV o pozwolenie na założenie kolonii i misji. Hans Egede na Grenlandii, zamiast wikingów spotkał jednak Inuitów, wśród których rozpoczął działalność misyjną. Studiował język mieszkańców Grenlandii, na który przełożył chrześcijańskie teksty. Zmarł 5 listopada 1758 roku.
1755 - Zmarł Charles Louis Montesquieu, Monteskiusz, francuski filozof, historyk i prawnik epoki oświecenia. Sformułował zasadę podziału władzy w ustroju parlamentarnym. Największym dziełem Monteskiusza była składająca się z 31 ksiąg praca "O duchu praw" z 1748 roku, w której analizował znane wówczas formy ustrojowe. Urodził się 18 stycznia 1689 roku.
1768 - Zmarł Gabriel Piotr Baudouin, opiekun porzuconych dzieci, ksiądz misjonarz, profesor i teolog. Urodzony we Francji, od 1717 roku przebywał w Warszawie, gdzie zbudował pierwszy zakład wychowawczy, a w 1736 roku założył Dom Podrzutków. Za pomoc udzielaną warszawskiej biedocie zyskał miano "wielkiego jałmużnika". Urodził się 5 kwietnia 1689 roku.
1818 - Urodził się Karol Beyer, pierwszy zawodowy fotograf warszawski, twórca polskiej fotografii profesjonalnej, numizmatyk. Robił zdjęcia mieszkańców Warszawy i osób przybyłych z całego kraju, przedstawicieli różnych środowisk, głównie inteligencji i burżuazji, rzadziej ziemiaństwa i chłopstwa. Zajmował się też uwiecznianiem widoków miast, między innymi: Warszawy, Krakowa, Częstochowy, Gdańska, Malborka czy Łodzi. Fotografie te stanowią dziś cenny dokument ich ówczesnego wyglądu. Zmarł 8 listopada 1887 roku.
1822 - Działające w Berlinie polskie tajne stowarzyszenie niepodległościowe "Polonia” zostało rozbite przez policję, a jego członkowie aresztowani. Organizacja powstała w maju 1819 roku i działała wśród polskich studentów uczelni berlińskich. Celem było kultywowanie miłości do ojczyzny, nauki, cnót, wytężonej pracy i męstwa w walce, a także zgody narodowej.
1837 - Zginął w pojedynku Aleksander Puszkin, rosyjski poeta, jeden z najwybitniejszy romantyków światowych, dramaturg i prozaik. Autor poematów: "Eugeniusz Oniegin", "Rusłan i Ludmiła”, i "Jeniec kaukaski”. Stworzył także cykl tak zwanych małych tragedii: "Skąpy rycerz", "Mozart i Salieri", "Gość kamienny". Pisał również dla dzieci: "Bajka o złotej rybce", "Konik Garbusek", czy "Bajka o carze Sałtanie". Urodził się 6 czerwca 1799 roku.
1856 - Urodził się Walenty Barczewski, ksiądz, działacz narodowy i społeczny na Warmii, obrońca praw do używania języka polskiego w kościele i szkolnictwie. Badacz folkloru polskiego. Autor "Zbioru pieśni i modlitw dla diecezji warmińskiej” i "Geografii polskiej Warmii”. Odznaczony był między innymi Krzyżem Kawalerskim Polonia Restituta. W 1946 roku dla uczczenia pamięci Walentego Barczewskiego miasto Wartembork nazwano Barczewem. Zmarł 28 maja 1928 roku.
1863 - Amerykanin Alanson Crane opatentował gaśnicę. Na pomysł pierwszej gaśnicy wpadł jednak już w 1734 niemiecki medyk, który proponował wrzucanie w ogień szklanych pojemników ze słoną wodą. Kolejna propozycja gaśnicy należała do brytyjskiego żołnierza George’a Manby’ego, który w 1816 skonstruował gaśnicę zawierającą wodny roztwór węglanu potasu oraz sprężone powietrze.
1864 - Powstanie Styczniowe: Konstanty Kalinowski, dowodzący siłami powstańczymi na Litwie, został schwytany przez Rosjan po zdradzie jednego ze swych żołnierzy. Uwięziony w Wilnie, napisał "Zapiski spod szubienicy". Swojej roli w powstaniu nie umniejszał i nie ukrywał, ale zarazem odmawiał wskazywania współpracowników. Stracono go 22 marca 1864 roku. 160 rocznica
1878 - Zmarł Claude Bernard, francuski fizjolog i patolog, profesor Sorbony, odkrywca soku trzustkowego i glikogenu - związku chemicznego wytwarzanego przez wątrobę. Badania Bernarda zapoczątkowały rozwój endokrynologii. Uznawany za jednego z największych francuskich naukowców. Urodził się 12 lipca 1813 roku.
1878 - W Lebiodce koło Lidy urodził się Jerzy Iwanowski, inżynier, działacz polityczny, członek PPS, minister rządów Jędrzeja Moraczewskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, oraz minister spraw zagranicznych Litwy Środkowej, senator II RP. Zmarł 28 marca 1965 w Penley w Wielkiej Brytanii.
1880 - Papież Leon XIII wydał encyklikę "Arcanum divinae sapientiae”, przedstawiającą chrześcijańską wizję małżeństwa. Tekst encykliki wskazuje na szczególną rolę Kościoła w życiu małżeńskim, jeśli chodzi o prawo udzielania tego sakramentu i osądzania czynów małżonków pod kątem moralnym.
1886 - Urodził się Jerzy Szaniawski, pisarz, nowelista i dramaturg. W latach międzywojennych współpracownik Teatru Reduta Juliusza Osterwy. Autor między innymi słuchowisk dla Polskiego Radia. Odmówił tworzenia w stylu realizmu socjalistycznego, skutkiem, czego, od 1949 do 1955, nie mógł wystawiać ani wydawać swojej twórczości. Wyjątkiem był "Przekrój", któremu pozwolono na drukowanie cyklu o profesorze Tutce. Na początku odwilży 1 marca 1955 roku Związek Literatów Polskich zorganizował mu huczny jubileusz, po którym zaczął znowu wydawać i wystawiać. Zmarł 16 marca 1970 roku.
1890 - Urodził się Zygmunt Wiehler, kompozytor i dyrygent, twórca muzyki symfonicznej, baletowej i operetkowej oraz około tysiąca piosenek, między innymi: "Tomasz, skąd ty to masz”, "Maleńki znak”, "Ada! To nie wypada!” czy "Chcecie to wierzcie”. Zmarł 26 grudnia 1977 roku.
1890 - Urodził się Borys Pasternak, rosyjski pisarz i poeta. Autor poematów, szkiców autobiograficznych, przekładów z literatury angielskiej, niemieckiej i polskiej. Jego najsłynniejsza powieść to "Doktor Żywago", za którego otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Władze komunistyczne uznały utwór za antyradziecki i zmusiły autora do odmowy jej przyjęcia. Borys Pasternak zmarł na emigracji 30 maja 1960 roku.
1891 - Zmarła Sofja Kowalewska, rosyjska matematyczka, polskiego pochodzenia. Jej prace dotyczą głównie równań różniczkowych oraz mechaniki i optyki, była także utalentowaną pisarką. Opublikowała kilka powieści i dramatów. W 1874 roku została pierwszą Europejką z doktoratem w dziedzinie matematyki. Dziesięć lat później, jako jedna z pierwszych kobiet na świecie uzyskała stopień profesora na Uniwersytecie w Sztokholmie. Urodziła się 15 stycznia 1850 roku.
1894 - Urodził się Jakow Frenkel, rosyjski fizyk, który wniósł istotny wkład do teorii płynów, metali, swobodnego spadku, ekscytonów i innych dziedzin fizyki, w tym; astronomii, geofizyki, materiałoznawstwa. Jest autorem pierwszego rosyjskojęzycznego podręcznika fizyki teoretycznej. Zmarł 23 stycznia1952 roku. 130 rocznica
1898 - Urodził się Bertolt Brecht, niemiecki dramatopisarz, teoretyk teatru, reżyser. Autor "Opery za trzy grosze" i "Kariery Artura Ui", dramatu "Matka Courage i jej dzieci", powieści "Interesy pana Juliusza Cezara". Jego twórczość ma charakter buntowniczy, rewolucyjny, jest społecznie zaangażowana. Bertolt Brecht najczęściej stawał w obronie robotników i pokrzywdzonych, a także przeciwko wojnom. Zmarł 14 sierpnia 1956 roku.
1902 - Urodził się Walter Hauser Brattain, amerykański fizyk, który wspólnie z Johnem Bardeenem i Williamem Shockley'em opracował w 1947 roku tranzystor. Laureat Nagrody Nobla w 1956 roku, w dziedzinie fizyki. Zmarł 13 października 1987 roku.
1904 - Urodził się John Farrow, amerykański reżyser i scenarzysta filmowy pochodzenia australijskiego. W 1957 roku laureat Oscara za scenariusz do filmu "W 80 dni dookoła świata". Wyróżniony Orderem Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie przez papieża Piusa XI. Ojciec aktorki Mii Farrow. Zmarł 28 stycznia 1963 roku. 120 rocznica
1906 - W stoczni w Portsmouth został zwodowany nowoczesny brytyjski pancernik HMS "Dreadnought”. Jego wejście do służby było jedną z głównych przesłanek, które dały początek nowemu wyścigowi zbrojeń morskich pomiędzy ówczesnymi potęgami militarnymi - Wielką Brytanią i Niemcami - co w konsekwencji było jedną z przyczyn wybuchu I wojny światowej. "Dreadnought" był pierwszym pancernikiem, który miał artylerię dalekiego zasięgu, do walki na dużym dystansie, ujednoliconego kalibru.
1907 - Urodził się Stefan Swieżawski, historyk filozofii, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności. Jako jedyny świecki obserwator z krajów Europy Wschodniej brał udział w obradach II Soboru Watykańskiego. Autor licznych prac naukowych, w tym "Dziejów filozofii europejskiej XV wieku”, najobszerniejszego dzieła w literaturze światowej poświęconego filozofii tego okresu. Zmarł 18 maja 2004 roku.
1910 - Urodził się Dominique Georges Pire, belgijski teolog dominikański, działacz społeczny i charytatywny. Był też zaangażowany w antyhitlerowski ruch oporu, po wojnie pomagał przesiedlonym. W 1958 roku, za działalność na rzecz uchodźców otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Zmarł 30 stycznia 1969 roku.
1912 - Zmarł Joseph Lister, angielski chirurg, inicjator antyseptyki, jako pierwszy lekarz nakazał używać podczas operacji gumowych rękawiczek, białych fartuchów i sterylnie umytych narzędzi chirurgicznych. W 1897 roku został uhonorowany tytułem barona. Urodził się 5 kwietnia 1827 roku.
1914 - Urodził się Larry Adler, amerykański wirtuoz harmonijki ustnej o światowej sławie. Wystąpił też w kilku filmach, wykonywał między innymi "Błękitną rapsodię” w duecie z Georgem Gershwinem. Zmarł 6 sierpnia 2001 roku. 110 rocznica
1918 - Urodził się Kazimierz Mikulski, malarz, poeta, twórca scenografii teatralnych, reżyser i aktor Teatru Cricot 2. Od 1948 roku scenograf w Teatrze Lalki, Maski i Aktora Groteska w Krakowie, autor grafiki książkowej. Na podstawie rysunków Kazimierza Mikulskiego do książki Ludwika Jerzego Kerna powstał animowany serial "Ferdynand Wspaniały". Zmarł 27 lipca 1998 roku.
1918 - W Warszawie zmarł Józef Wolff, wydawca, dziennikarz, redaktor naczelny "Tygodnika Ilustrowanego". Był nie tylko wydawcą i współwłaścicielem wydawnictwa. Był też wielkim propagatorem sztuki polskiej w różnych dziedzinach. Organizował u siebie w domu koncerty słynnych śpiewaków i muzyków. Urodził się 14 marca 1862 w Warszawie.
1919 - Otwarcie pierwszej sesji Sejmu Ustawodawczego przez Józefa Piłsudskiego. Tymczasowy Naczelnik Państwa, w orędziu mówił do posłów "Półtora wieku marzeń o wolnej Polsce czekało swego ziszczenia w obecnej chwili. Dzisiaj mamy wielkie święto narodu, święto radości po długiej ciężkiej nocy cierpień. W tej godzinie wielkiego serc polskich bicia czuję się szczęśliwym, że przypadł mi zaszczyt otwierać Sejm polski, który znowu będzie domu swego ojczystego jedynym panem i gospodarzem". Sejm Ustawodawczy tworzył podstawy administracyjno-prawne państwa i zainicjował proces ujednolicania prawa obowiązującego dotychczas w poszczególnych zaborach. Izba miała siedzibę w gmachu dawnego rosyjskiego Instytutu Maryjskiego przy ulicy Wiejskiej. 105 rocznica
1920 - W Pucku generał broni Józef Haller, dowódca Frontu Pomorskiego, wrzucił do morza jeden z dwóch platynowych pierścieni, podarowanych przez polskich gdańszczan. Był to symboliczny akt powrotu naszego kraju nad Bałtyk. II Rzeczpospolita odzyskała dostęp do Bałtyku na mocy traktatu wersalskiego z 28 czerwca 1919 roku. Wcześniej straciliśmy go w wyniku rozbiorów. Był to pas wybrzeża o długości ponad 140 kilometrów. Po ratyfikacji i wejściu w życie traktatu zaczęto przejmowanie tych terenów od Niemców. Zadanie powierzono Frontowi Pomorskiemu dowodzonemu przez Józefa Hallera, który rozpoczął je od przejęcia Torunia w styczniu 1920 roku.
1922 - Urodził się Árpád Göncz, pierwszy postkomunistyczny prezydent Węgier, w latach 1990-2000. Z wykształcenia prawnik, był także pisarzem i tłumaczem. Uczestnik powstania węgierskiego w 1956 roku. Za działalność w opozycji demokratycznej, został skazany na dożywocie. Ułaskawiony na mocy amnestii w 1963. Zmarł 6 października 2015 roku.
1923 - Urodził się Olgierd Budrewicz, reportażysta, publicysta, varsavianista, uczestnik Powstania Warszawskiego. Autor książek: "Baedeker warszawski", "Sagi warszawskie", "Karnawał na wulkanie", "Wśród polskich kangurów" i "Byłem wszędzie". Odznaczony Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis". Zmarł 20 listopada 2011 roku.
1923 - Zmarł Wilhelm Roentgen, niemiecki fizyk, laureat nagrody Nobla w 1901 roku, za odkrycie i badania promieni X. Obecnie promieniowanie rentgenowskie jest wykorzystywane do uzyskania zdjęć, które pozwalają między innymi na diagnostykę złamań kości i chorób płuc. Naświetlanie zabija komórki nowotworowe, co wykorzystuje się w radioterapii. Wilhelm Roentgen urodził się 27 marca 1845 roku.
1924 - Urodziła się Wanda Mider poetka ipisarka związana z Ustroniem. Autorka tomów: Pod Czantóriom", "Równica" i innych, oraz wspomnień "Gwarą cieszyńską pisane". Zmarła 23 stycznia 2020 roku. 100 rocznica
1925 - Urodził się Mieczysław Paszkiewicz, pisarz, poeta, pedagog, profesor i wieloletni dziekan Wydziału Humanistycznego Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie. Autor artykułów, opracowań historycznych, esejów i utworów poetyckich, w tym zbiorów "Przebudzenie jesienią” i "Byt niemy”. Był więźniem obozu Mauthausen-Gusen. Po jego wyzwoleniu, w 1946 roku osiedlił się w Anglii. Zmarł 23 sierpnia 2004 roku.
1925 - Urodził się Symcha Rotem, pseudonim "Kazik”, żołnierz Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestnik powstania w warszawskim getcie w 1943 roku i Powstania Warszawskiego w 1944 roku. Od 2008 Honorowy Obywatel Warszawy. W amerykańskim filmie "Uprising" z 2001 roku, w reżyserii Jona Avneta, w postać Kazika Ratajzera-Rotema wcielił się Stephen Moyer. Symcha Rotem zmarł 22 grudnia 2018 roku.
1925 - Podpisano konkordat między Polską i Stolicą Apostolską. Umowa zakładała uznanie przez Watykan granic Polski i wyznaczanie diecezji dokładnie w tych granicach. Gwarantowała niezależność administracyjną i majątkową duchowieństwa od władz państwowych oraz swobodę wypowiedzi. Wprowadzono też obowiązek nauczania religii w szkołach powszechnych i średnich. Konkordat został zerwany 12 września 1945 roku, uchwałą Rady Ministrów Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. W 1993 roku został podpisany nowy konkordat regulujący relacje między Rzeczpospolitą Polską i Watykanem, obowiązujący obecnie.
1926 - Rozporządzeniem Rady Ministrów Gdynia otrzymała prawa miejskie. Impulsem do rozwoju miasta była budowa portu, który powstał dla zapewnienia Polsce dostępu do morskich szlaków i bazy marynarki wojennej wobec niepewnej sytuacji w Wolnym Mieście Gdańsku. Szybki napływ ludności i dynamiczny rozwój portu sprawiły, że w ciągu kilkunastu lat po nadaniu praw miejskich Gdynia ze wsi rybackiej przekształciła się w miasto zamieszkane przez blisko 130 tysięcy osób.
1927 - Urodził się Maciej Gintowt, architekt, przedstawiciel modernizmu, profesor Politechniki Warszawskiej, członek Polskiej Akademii Umiejętności, członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Współautor Hali Olivia w Gdańsku i "Spodka” w Katowicach. Zmarł 30 września 2003 roku.
1928 - Powstała Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej - LOPP. Miała na celu promowanie lotnictwa sportowego, komunikacyjnego i wojskowego. Działała do wybuchu II wojny światowej w 1939.
1929 - Urodził się Jerry Goldsmith, amerykański kompozytor muzyki filmowej, między innymi do serii filmów "Star Trek”, "Rambo”, "Pamięć absolutna”. 17 razy nominowany do Oscara, statuetkę odebrał tylko raz - w 1976 roku, za muzykę do kultowego horroru "Omen”. Zdobył pięć nagród Emmy. Zmarł 21 lipca 2004 roku. 95 rocznica 1930 - Urodził się Janusz Rzeszewski, reżyser, między innymi filmów: "Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy”, "Miłość Ci wszystko wybaczy”, "Lata dwudzieste... lata trzydzieste”, "Misja specjalna. Zmarł 2 października 2007 roku.
1932 - Zmarł Edgar Wallace, angielski pisarz, autor powieści sensacyjnych i kryminalnych: "Brama zdrajców", "Ludzie znad rzeki" czy "Czerwony krąg". Łącznie napisał blisko 170 powieści, a także 17 sztuk teatralnych i scenariuszy filmowych. Wszystkie jego utwory objęte były w 1951 roku zapisem cenzury w Polsce. Urodził się 1 kwietnia 1875 roku.
1935 - Urodził się Andrzej Gawroński, aktor. Grał między innymi w filmach: ”Pieczone gołąbki”, "Wszystko na sprzedaż”, "Milion za Laurę", "Nie lubię poniedziałku”, "Dziecinne pytania”, "Krótki film o zabijaniu”. Zajmował się także podkładaniem głosów do zagranicznych filmów. Zmarł 4 września 2020 roku.
1935 - Urodził się Tadeusz Strugała, dyrygent, kierownik artystyczny festiwali: Wratislavia Cantans, Polskiej Muzyki Współczesnej we Wrocławiu oraz Chopinowskiego w Dusznikach Zdroju, dyrektor naczelny i artystyczny Filharmonii Krakowskiej. W 2011 roku w otrzymał Diamentową Batutę Polskiego Radia za "wybitne zasługi dla polskiej i światowej kultury muzycznej, w uznaniu działalności dyrygenckiej o szczególnym znaczeniu dla polskiego życia muzycznego, a także dla uhonorowania związków z Polskim Radiem".
1936 - Zmarła Zula Pogorzelska, aktorka, tancerka, piosenkarka, występowała w kabaretach Qui Pro Quo i Morskie Oko. Była ulubienicą warszawskiej publiczności, a prasa nazywała ją "polską Mistinguett”. W jej repertuarze dominowały piosenki komiczne i sentymentalne, które wykonywała w charakterystyczny sposób, między innymi: "Mały Żigolo”, "Czy pani mieszka sama”, "Ja się boję sama spać”. Wystąpiła w filmach: "Niebezpieczny romans”, "Ułani, ułani, chłopcy malowani”, "Dwanaście krzeseł”. Urodziła się w 1896 lub 1898 roku.
1939 - W basenie przy gdyńskim Skwerze Kościuszki odbyło się uroczyste powitanie zbudowanego w Holandii okrętu podwodnego ORP "Orzeł". Do miasta przybył trzy dni wcześniej. "Orzeł” mógł płynąć z prędkością 19 węzłów, a w zanurzeniu rozwijał prędkość 10 węzłów. Miał 14 wyrzutni torped oraz działo przystosowane do walki w wynurzeniu. "Orzeł" nie odegrał znaczącej roli w obronie wybrzeża po ataku hitlerowskich Niemiec na Polskę, ale zasłynął spektakularną ucieczką z portu w Tallinie, gdzie został internowany w połowie września 1939 roku. Dopłynął do Wielkiej Brytanii i tam po niezbędnych naprawach wszedł do służby konwojowej i patrolowej na Morzu Północnym. W ostatni rejs wypłynął 23 maja 1940 roku. Na początku czerwca baza brytyjska straciła kontakt z załogą i 11 czerwca uznano ORP "Orzeł” za stracony. Los okrętu pozostaje nieznany, jego wraku nie odnaleziono. 85 rocznica
1939 - W Rzymie zmarł papież Pius XI, w latach 1919-1921 nuncjusz apostolski w Polsce, kardynał, arcybiskup Mediolanu; papież od 1922 roku. W 1918 przewodniczył posiedzeniu Konferencji Episkopatu Królestwa Polskiego, która powołała do życia Uniwersytet Katolicki w Lublinie. Podczas Bitwy Warszawskiej pozostał w Warszawie, jako jeden z dwóch przedstawicieli dyplomatycznych obcych państw. W 1925, już, jako papież, podpisał konkordat z Polską. Głównym problemem dla Piusa były państwa totalitarne, w których nasilały się prześladowania chrześcijan. W 1937 roku potępił komunizm i hitleryzm. Urodził się 31 maja 1857 roku. 85 rocznica
1941 - Urodził się Michael Apted, brytyjski reżyser, scenarzysta i producent. Twórca filmów: "Córka górnika”, "Park Gorkiego”, "Goryle we mgle czy "Enigma”. Od 2003 roku był prezydentem Stowarzyszenia Reżyserów Amerykańskich. Laureat wielu nagród na festiwalach filmowych. Dwukrotnie nominowany do Oscara: w 1980 za "Córkę górnika", w 1988 za "Goryle we mgle". Zmarł 7 stycznia 2021 roku.
1943 - Zlikwidowano getto żydowskie w Mostach Wielkich, obecnie na Ukrainie. Około dwóch tysięcy jego mieszkańców zostało rozstrzelanych przez niemieckich i ukraińskich policjantów w podmiejskim lesie.
1944 - W odwecie za wykonanie wyroku śmierci na Franzu Kutscherze Niemcy przeprowadzili egzekucje na ulicach Barskiej oraz Wolskiej w Warszawie. W niemieckim obwieszczeniu znalazła się informacja, iż tego dnia straconych zostało 140 zakładników. Konspiracyjne meldunki z Pawiaka wskazywały jednak, że 10 i 11 lutego 1944 roku rozstrzelanych zostało około 470 osób, większość z nich zamordowano w ruinach getta. Po śmierci Kutschery niemiecki terror w Warszawie odczuwalnie zelżał. Nowy dowódca SS i Policji na dystrykt warszawski Paul Otto Geibel zrezygnował z rozstrzeliwania zakładników na ulicach miasta. 80 rocznica
1945 - Na Bałtyku sowiecki okręt podwodny zatopił niemiecki transportowiec "Steuben", na którego pokładzie znajdowało się blisko cztery tysiące osób. Oprócz rannych żołnierzy i personelu medycznego, na statku było około tysiąca uchodźców. Uratowało się około 300 ludzi. Zatopienie SS "Steuben" było jedną z największych katastrof morskich w historii.
1945 - Przełamanie Wału Pomorskiego przez I Armię Wojska Polskiego. Wał Pomorski, był to ciąg niemieckich fortyfikacji, usytuowanych wzdłuż przedwojennej granicy Polski z Trzecią Rzeszą. Ciągnął się od Darłowa do Gorzowa Wielkopolskiego. Walki o przełamanie wału trwały od 31 stycznia 1945 roku.
1947 - W Paryżu przywódcy aliantów podpisali traktaty pokojowe z byłymi sojusznikami hitlerowskich Niemiec: Bułgarią, Finlandią, Rumunią, Węgrami i Włochami. Ich zawarcie poprzedziła konferencja pokojowa trwająca od lipca do października 1946 roku.
1949 - Zmarł Feliks Koneczny, historyk, bibliotekarz i dziennikarz, twórca oryginalnej koncepcji cywilizacji, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, publicysta "Czasu”, "Przeglądu Polskiego”, "Przeglądu Powszechnego”, "Głosu Narodu”. W pracach naukowych zajmował się historią Europy Środkowej i Wschodniej. Autor prac naukowych, popularnonaukowych i podręczników: "Dzieje narodu polskiego dla młodzieży” czy "Dzieje Śląska”. Urodził się 1 listopada 1862 roku. 75 rocznica
1956 - Zmarł Aleksander Osiński, generał major armii Cesarstwa Rosyjskiego i generał dywizji odrodzonego Wojska Polskiego, odznaczony Orderem Virtuti Militari, senator II RP, prezes Polskiego Czerwonego Krzyża. Urodził się 27 lutego 1870 roku.
1958 - Urodził się Maciej Płażyński, polityk, działacz podziemny, członek Ruchu Młodej Polski i Niezależnego Zrzeszenia Studentów, w latach 1990-1996 wojewoda gdański, marszałek Sejmu w latach 1997-2001, poseł i senator RP. Zginął 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie pod Smoleńskiem.
1962 - Zmarł Władysław Broniewski, poeta, tłumacz, przedstawiciel liryki rewolucyjnej, autor licznych wierszy prokomunistycznych, a także utworów o tematyce warszawskiej. Do najbardziej znanych należą: "Dymy nad miastem", "Krzyk ostateczny", "Bagnet na broń", "Nadzieja". Był żołnierzem Legionów, uczestnikiem wojny polsko-radzieckiej w 1920 roku, więźniem NKWD, żołnierzem armii Andersa. Urodził się 17 grudnia 1897 roku.
1966 - List Episkopatu Polski do premiera Józefa Cyrankiewicza, krytykujący władze PRL za odmowę wydania kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu paszportu na uroczystości milenijne w Rzymie.
1968 - Zadebiutował kabaret "Pod Egidą". Jego pomysłodawcą i inicjatorem był Jan Pietrzak. Przy tworzeniu repertuaru współpracował z Jonaszem Koftą, Agnieszką Osiecką i Jerzym Wasowskim. W zespole "Pod Egidą" byli także tacy artyści jak: Barbara Krafftówna, Adam Kreczmar, Wojciech Siemion czy Jan Tadeusz Stanisławski. Kabaret przedstawiał satyryczny obraz rzeczywistości PRL, jednocześnie skutecznie wymykał się zakazom cenzury.
1970 - Urodził się Andrzej Smolik, muzyk, instrumentalista, kompozytor, producent nagrań. Początkowo występował w zespole Wilki, później współpracował z grupami rockowymi Hey i Myslovitz. Współpracował także z Noviką, Kayah, Miką Urbaniak, Krzysztofem Krawczykiem i Marią Peszek. Dwukrotny laureat nagrody muzycznej Fryderyk w kategorii Kompozytor roku w 2003 i 2004 roku.
1971 - Rozpoczął się strajk łódzkich włókniarek, jeden z największych protestów w powojennej Polsce. Bunt łódzkich robotników doprowadził do wycofania się komunistycznych władz z zapowiedzianych w grudniu 1970 roku podwyżek cen żywności. W szczytowym momencie strajków protestowało 55 tysięcy osób z 32 łódzkich fabryk. 80 procent biorących udział w protestach stanowiły kobiety. Jako pierwsi pracę przerwali pracownicy drugiej, co do wielkości fabryki w Łodzi - Zakładów Przemysłu Bawełnianego imienia Juliana Marchlewskiego, w których pracowało około dziewięciu tysięcy osób.
1976 - Sejm uchwalił poprawki do konstytucji wprowadzające zapisy o przewodniej roli PZPR w budownictwie socjalizmu oraz o sojuszu ze Związkiem Radzieckim. Podczas głosowania tylko jeden z posłów wstrzymał się od głosu - Stanisław Stomma z Koła Poselskiego Znak.
1982 - 16-letni Emil Barchański wraz z kolegami oblał farbą i podpalił pomnik Feliksa Dzierżyńskiego w Warszawie. Został zatrzymany przez SB 3 marca 1982 roku, podczas druku wydawnictw podziemnych. Był bity i zmuszany do składania fałszywych zeznań. Po odzyskaniu wolności brał udział w majowych manifestacjach patriotycznych. Zaginął 3 czerwca 1982 roku. W przededniu 17 urodzin, 5 czerwca odnaleziono jego ciało. Uznany za najmłodszą ofiarę represji stanu wojennego.
1986 - W Palermo, w specjalnie przygotowanym bunkrze w więzieniu Ucciardone, rozpoczął się tak zwany maksiproces przeciwko mafii sycylijskiej. Sala sądowa mieściła trzydzieści stalowych klatek, w których siedzieli oskarżeni. Akt oskarżenia - przygotowany przez pięciu sędziów śledczych ze specjalnego sztabu antymafijnego - obejmował ponad 8,5 tysiąca stron. Na ławie oskarżonych zasiadło 464 mafiosów, których oskarżono o liczne zabójstwa, międzynarodowy handel narkotykami, porwania i wymuszenia. Broniło ich 200 adwokatów. Maksiproces zakończył się 16 grudnia 1987 roku. Skazano łącznie 362 gangsterów.
1987 - W katowickiej hali Spodek zagrała pierwszy raz w Polsce Metallica. To jeden z najpopularniejszych i najwybitniejszych zespołów heavymetalowych w historii. W naszym kraju zespół od 1992 roku sprzedał około 800 tysięcy egzemplarzy płyt.
1990 - Przywódca ZSRR Michaił Gorbaczow, podczas spotkania w Moskwie z kanclerzem RFN Helmutem Kohlem, wyraził zgodę na zjednoczenie Niemiec. Przyłączenie NRD do RFN stało się faktem 3 października 1990 roku. Układ w tej sprawie, oprócz dwóch państw niemieckich, podpisały cztery dawne mocarstwa okupacyjne: USA, Wielka Brytania, Francja i Związek Radziecki.
1992 - Zmarł Alex Haley, amerykański pisarz, autor powieści "Autobiografia Malcolma X” i "Korzenie”, na podstawie, której nakręcono popularny serial telewizyjny. Za "Korzenie", będące swoistym drzewem genealogicznym autora, został nagrodzony Pulitzerem w 1977 roku. Urodził się 11 sierpnia 1921 roku.
1996 - Szachowy mistrz świata Garri Kasparow rozpoczął pojedynek z komputerem IBM Deep Blue. Pierwszą partię wygrała maszyna, ale cały mecz zakończył się wygraną Kasparowa 4:2. W kolejnych miesiącach Deep Blue został mocno ulepszony i nieoficjalnie nazwany "Deeper Blue". Zagrał ponownie z Kasparowem w maju 1997 roku. Mecz skończył się wynikiem 3,5 : 2,5 dla komputera. W ten sposób Deep Blue stał się pierwszym systemem komputerowym, który wygrał z aktualnym mistrzem świata w meczu ze standardową kontrolą czasu.
1999 - Zmarł Stanisław Szymański, wybitny tancerz, solista Teatru Wielkiego - Opery Narodowej. W 1959 roku otrzymał w Paryżu Nagrodę imienia Wacława Niżyńskiego, przyznawaną najwybitniejszym tancerzom świata. Urodził się 17 czerwca 1930 roku. 25 rocznica
2000 - Zmarł Andrzej Zakrzewski, minister kultury i dziedzictwa narodowego, historyk. Przez wiele lat pracował w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk. W latach 1991-1995 był urzędnikiem w Kancelarii Prezydenta i jednym z najbliższych współpracowników Lecha Wałęsy. Odpowiadał za obsługę polityczną prezydenta, zajmował się między innymi pisaniem przemówień. Urodził się 22 sierpnia 1941 roku.
2002 - Skoczek narciarski Adam Małysz zdobył brązowy medal olimpijski na zimowych igrzyskach w Salt Lake City. Był to pierwszy od 30 lat medal dla Polski na zimowej olimpiadzie. Wcześniej jedyny, do tamtej pory, złoty krążek na zimowych igrzyskach wywalczył dla naszego kraju Wojciech Fortuna w 1972 roku w Sapporo.
2003 - W Poznaniu zmarł Antoni Czubiński, historyk, profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, dyrektor Instytutu Zachodniego. Zajmował się historią najnowszą Polski i Niemiec, historią powszechną, międzynarodowymi stosunkami politycznymi oraz historią Poznania i Wielkopolski. Opublikował około 40 książek, kilkaset artykułów, studiów, rozpraw, recenzji naukowych. Jego pionierskie publikacje wywarły istotny wpływ na rozwój badań historycznych w kraju. Urodził się 22 listopada 1928 roku w Koninie.
2006 - Zmarł Norman Shumway, amerykański kardiochirurg, pionier transplantacji. Sławę zyskał dzięki przeprowadzeniu pierwszej w Stanach Zjednoczonych otwartej transplantacji serca w 1968 roku. W latach 70. przyczynił się do rozwoju operacji przeszczepów, wprowadzając cyklosporynę zmniejszającą ryzyko odrzucenia organu przez organizm. Urodził się 9 lutego 1923 roku.
2007 - Zmarł Leszek Drewniak, żołnierz, dyplomowany trener karate i judo, podpułkownik Wojska Polskiego. W 1990 roku pomagał w tworzeniu Wojskowej Formacji Specjalnej GROM, w której następnie pełnił funkcję zastępcy dowódcy do spraw szkolenia. W 1979 roku brał udział w rozbijaniu spotkań opozycji demokratycznej w mieszkaniu Jacka Kuronia, z których jedno skończyło się brutalnym pobiciem Henryka Wujca, Macieja Kuronia, Grażyny Kuroń i innych działaczy. Urodził się w 1951 roku.
2008 - Zmarł Roy Scheider, amerykański aktor filmowy i telewizyjny. Przełomowy w jego karierze był 1971 rok, kiedy to zagrał w filmach: "Klute" i "Francuski łącznik". Drugoplanowa rola w tym drugim filmie przyniosła mu nominację do Oscara. Kolejną, tym razem za najlepszą rolę pierwszoplanową, otrzymał w 1979 za kreację w musicalu "Cały ten zgiełk" w reżyserii Boba Fosse’a. Wielką popularność zdobył dzięki roli szeryfa Martina Brody'ego w legendarnych "Szczękach" Stevena Spielberga. Urodził się 10 listopada 1932 roku.
2009 - Zmarł Jan Błoński, historyk literatury, krytyk literacki, eseista, tłumacz. Czołowy przedstawiciel tak zwanej krakowskiej szkoły krytyki literackiej. Uważany za jednego z najbardziej wpływowych krytyków powojennych, doprowadził między innymi do wydania w Polsce wszystkich dzieł Witolda Gombrowicza. Autor eseju "Biedni Polacy patrzą na getto". W styczniu 2007 roku otrzymał Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Urodził się 15 stycznia 1931 roku. 15 rocznica
2010 - Na przystanku w Warszawie został zamordowany młodszy aspirant Andrzej Struj. Służył w policji 15 lat. Pracował w wydziale wywiadowczo-patrolowym Komendy Stołecznej. Feralnego dnia będący na urlopie funkcjonariusz interweniował na przystanku wobec pijanego mężczyzny, który rzucił koszem na śmieci w tramwaj. Chuliganowi przyszedł na pomoc inny mężczyzna. Jeden ze sprawców przytrzymywał policjanta, a drugi zadał mu kilka ciosów nożem. Adam Struj zmarł dwie godziny później w szpitalu. Pośmiertnie został awansowany do stopnia podkomisarza.
2011 - Zmarł Józef Życiński, biskup rzymskokatolicki, filozof, teolog, publicysta, arcybiskup metropolita lubelski w latach 1997-2011, profesor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Działał na rzecz ekumenizmu, popierał dialog z judaizmem i islamem. Był członkiem Rady Fundacji Auschwitz-Birkenau. Urodził się 1 września 1948 roku.
2013 - Zmarł Krzysztof Michalski, filozof i tłumacz, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, założyciel, obok między innymi Hansa-Georga Gadamera i Józefa Tischnera, Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu, którego był rektorem. Urodził się 8 czerwca 1948 roku.
2014 - Zmarła Shirley Temple, amerykańska aktorka, największa dziecięca gwiazda w dziejach kina. American Film Institute umieścił ją na osiemnastym miejscu na liście największych aktorek wszech czasów. W latach 30. XX wieku zagrała w ponad 40 filmach, między innymi "Heidi” i "Mała księżniczka”. Pożegnała się z kinem w latach 50. i rozpoczęła karierę dyplomatyczną. Pełniła funkcję ambasadora w Ghanie i Czechosłowacji. Urodziła się 23 kwietnia 1928 roku. 10 rocznica
2016 - Zmarł Jacek Głuski, dziennikarz, pisarz, reżyser filmów dokumentalnych. Pracował w "Expressie Wieczornym” i miesięczniku "Kontynenty”. Zrealizował kilkadziesiąt reportaży i filmów dokumentalnych z państw Unii Europejskiej, a także z Rosji, Ukrainy, Turcji, Serbii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny i Kosowa. Urodził się 12 kwietnia 1936 roku.
2017 - Zmarła Maria Dmochowska, lekarka, polityk, w latach 2006-2012 wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej. Podczas II wojny światowej walczyła w Armii Krajowej, była uczestniczką Powstania Warszawskiego. Po wojnie pracowała naukowo w Akademii Medycznej w Warszawie. Gdy wystąpiła w obronie prześladowanych współpracowników pochodzenia żydowskiego - usunięto ją z uczelni. Działała w Solidarności, a po wprowadzeniu stanu wojennego była internowana. Urodziła się 18 lipca 1930 roku.
2019 - Zmarł Eugeniusz Jacek Dryniak, duchowny katolicki, działający w opozycji wobec władz PRL. Podczas duszpasterskiej pracy w Rzeszowie i Przemyślu, współpracował z rzeszowską NSZZ "Solidarność oraz współorganizował działalność wydawniczą i rozprowadzanie podziemnej prasy lokalnej i ogólnopolskiej. Po przemianach ustrojowych zajął się organizowaniem parafii świętego Józefa Rzemieślnika w Nowym Zgórzu. Urodził się 17 listopada 1955 roku. 5 rocznica
2020 - Z kosmodromu Cape Canaveral w USA wystrzelono sondę Solar Orbiter. Pojazd został zaprojektowany do wykonywania obserwacji Słońca z bardzo bliskiej odległości. Solar Orbiter umożliwi badania gwiazdy i jej korony, pomiary wiatru słonecznego w prawie niezakłóconym stanie, magnetosferę oraz słabo widoczne z Ziemi bieguny Słońca. Budowa sondy trwała około 10 lat i kosztowała 500 milionów euro. Rutynowe badania naukowe rozpoczną się w listopadzie 2021 roku.
2021 - Zmarł prof. Andrzej Piskozub, historyk, geograf, specjalista w dziedzinie historii i geografii cywilizacji. Był wykładowcą w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego, założycielem i kierownikiem w latach 1992-2002 Katedry Nauki o Cywilizacji na Uniwersytecie Gdańskim. Autor podręczników "Polska w cywilizacji zachodniej" oraz "Cywilizacje w czasie i przestrzeni". Urodził się 5 lutego 1933 roku.
2022 - Zmarł Stanisław Maria Jankowski, publicysta, dziennikarz i pisarz, współzałożyciel Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej. Autor powieści historycznych związanych tematycznie z okresem II wojny światowej i publikacji na temat zbrodni katyńskiej. W 2017 został laureatem nagrody honorowej "Świadek Historii” przyznanej przez Instytut Pamięci Narodowej[. Urodził się 9 grudnia 1945 roku.
2023 - Zmarł Andrzej Skrzypek, historyk, nauczyciel akademicki. Specjalizował się w dziedzinach historii najnowszej, problemów wschodniej polityki Polski i historii dyplomacji. Był autorem publikacji: "Historia społeczna Europy XIX i XX w.", "Dzieje dyplomacji polskiej 1956-1989", "Zamachy stanu w Polsce w XX wieku" i innych. Urodził się 18 kwietnia 1944 roku. 1 rocznica
2023 - Zmarł Carlos Saura Atarés, hiszpański reżyser filmowy, scenarzysta i producent, a także pisarz. W początkowym okresie tworzył filmy neorealistyczne, poźniej związane z muzyką i tańcem. Wyreżyserował kikadziesiąt obrazów, w tym: "Goya", "Tango", "El Dorado" i "Carmen". Był autorem scenariuszy do ponad 30 filmów. Urodził się 4 stycznia 1932 roku. 1 rocznica
