Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-01-30, 07:30 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

30 stycznia 1018 - Bolesław I Chrobry i niemiecki cesarz Henryk II podpisali w Budziszynie traktat pokojowy, na mocy którego Polska dostała na własność, a nie jako lenno, ziemie łużycką i milecką z Budziszynem. Bolesław uzyskał też posiłki zbrojne na wyprawę kijowską, mającą na celu osadzenie na tronie kijowskim swojego zięcia - Świętopełka I Przeklętego. Traktat utwierdzono małżeństwem Chrobrego z Odą, córką Ekkeharda I, siostrą Hermana I, margrabiów Miśni.
1260 - Tczew otrzymał z nadania księcia Sambora II prawa miejskie. W mieście rozwijało się rzemiosło i handel. Zamożność powiększała komora celna na Wiśle. Istniał port, do którego przypływały statki zachodnich kupców, a własna mennica biła wymienialne srebrne denary. Osadnictwo na terenie Tczewa należało do najstarszych na Pomorzu Gdańskim. Znaleziska archeologiczne wskazują, że okolice Tczewa były zasiedlone przez człowieka już około trzech tysięcy przed naszą erą. Pierwsza źródłowa wzmianka o Tczewie pochodzi natomiast z 1252 roku, kiedy to książę Sambor II rozpoczął tam budowę zamku.

1456 - Wojska zakonu krzyżackiego rozbiły uzbrojone oddziały polskich chłopów w bitwie pod Rynem. Miesiąc wcześniej ludność chłopska ze wschodnich Mazur powstała przeciwko uciskowi fiskalnemu Zakonu oraz gwałtom i rabunkom okolicznych wsi, jakich dopuszczały się załogi krzyżackie. Krzyżacy zabili około 500 chłopów, a kilkunastu wzięli do niewoli.

1607 - Gigantyczne fale na Kanale Bristolskim, między Walią a Półwyspem Kornwalijskim, spowodowały powódź i zalanie ponad 51 tysięcy hektarów angielskich terenów nadmorskich w Devon, Somerset, Gloucestershire i Południowej Walii. Zginęło co najmniej dwa tysiące osób. Według badań naukowych z 2002 roku przyczyną kataklizmu mogło być tsunami spowodowane przez trzęsienie ziemi u wybrzeży południowo-zachodniej Irlandii.

1644 - Hetman Stanisław Koniecpolski, wspierany przez Mikołaja Potockiego i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, rozbił wojska tatarskie Tuhaj-beja pod Ochmatowem. Bitwę na korzyść polskich żołnierzy rozstrzygnął atak husarii. 380 rocznica

1649 - Tragicznie zmarł król Anglii i Szkocji Karol I z dynastii Stuartów. W 1629 roku rozwiązał parlament i wprowadził rządy absolutne. Był jedynym brytyjskim władcą, który został obalony przez poddanych i publicznie ścięty. Urodził się 19 listopada 1600 roku. 375 rocznica

1667 - Polska i Rosja zawarły rozejm w Andruszowie. Na mocy traktatu Polska zrzekła się Smoleńska, ziemi czernichowskiej i siewierskiej, części województwa witebskiego oraz lewobrzeżnej Ukrainy i Kijowa, a także ostatecznie zrezygnowała z aktywnej polityki na wschodzie Europy. W dokumencie Rosja zastrzegała sobie opiekę nad prawosławnymi w Rzeczypospolitej, natomiast Rzeczpospolita nad katolikami w Rosji.

1698 - Brytyjski pirat William Kidd zdobył swój największy łup - ormiański 400-tonowy statek "Quedagh” z ładunkiem złota, srebra i drogich tkanin. Gdy wieść o napadzie dotarła do Anglii, Kompania Wschodnioindyjska oficjalnie oskarżyła Kidda o piractwo. Wszyscy dowódcy Royal Navy otrzymali polecenie "ścigania i schwytania rzeczonego Kidda i jego kamratów z powodu uprawiania piractwa".

1716 - Zmarła Maria Kazimiera de la Grange d'Arquien, żona Jana III Sobieskiego, znana w Polsce jako Marysieńka. Królowa Polski od 1674 roku, fundatorka kościoła Sakramentek na Nowym Mieście w Warszawie, wzniesionego dla upamiętnienia zwycięstwa Jana III nad Turkami. Urodziła się 28 czerwca 1641 roku.

1721 - Urodził się Bernardo Belotto, włoski malarz tworzący w Polsce, zwany Canalettem. Był nadwornym malarzem króla Augusta III, w latach 1767-80 pracował dla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Na zlecenie króla pracował przy dekorowaniu Zamku Ujazdowskiego. Po wojnie jego dzieła stanowiły pomoc przy rekonstrukcji zabytkowych dzielnic Warszawy. Zmarł 17 listopada 1780 roku.

1826 - Otwarto most wiszący Menai Suspension Bridge pomiędzy wybrzeżem walijskim a wyspą Anglesey. Był to wówczas najdłuższym mostem wiszącym na świecie. Jego budowa pozwoliła skrócić czas podróży z Londynu do Holyhead, skąd wyruszały połączenia promowe do Irlandii z 36 do 27 godzin. Całkowita długość mostu wynosi prawie 305 metrów.

1835 - W Waszyngtonie przed Kapitolem amerykański malarz Richard Lawrence strzelił z dwóch pistoletów do prezydenta Andrew Jacksona, chybiając celu. Była to pierwsza w historii próba zabicia urzędującego prezydenta USA. Podczas procesu Lawrence został uznany za niewinnego z powodu szaleństwa i spędził resztę życia w szpitalach dla obłąkanych.

1847 - Osada Yerba Buena zmieniła nazwę na San Francisco. Dziś jest to czwarte pod względem liczby ludności miasto w Kalifornii i trzynaste w Stanach Zjednoczonych. Historia San Francisco sięga roku 1776, kiedy to hiszpańscy kolonizatorzy dowodzeni przez Juana Bautistę de Anza osiedlili się na końcu półwyspu, zakładając na tym terenie fort oraz misję imienia świętego Franciszka z Asyżu.

1850 - Urodził się Aleksander Gierymski, malarz, prekursor polskiego impresjonizmu. Najświetniejszy okres jego twórczości przypadł na lata 1879-1888, które artysta spędził w Warszawie. Tworzone wówczas obrazy, jak "Pomarańczarka", "Przystań na Solcu" czy "Piaskarze", prezentują sceny z życia biedoty Powiśla i Starówki. Niedoceniony w Polsce, po 1888 roku wyjechał z kraju i malował pejzaże włoskich miast. Zmarł w rzymskim szpitalu psychiatrycznym między 6 a 8 marca 1901 roku.

1861 - Zmarł Walery Łoziński, pseudonim "Walenty ze Smolnicy”, pisarz i publicysta. Do najbardziej znanych jego utworów należą powieści: "Zaklęty dwór", "Szlachcic chodaczkowy", "Szaraczek i karmazyn" oraz "Czarny Matwij". Wszystkie powieści ukazywały się w odcinkach w gazetach lwowskich. Urodził się 15 stycznia 1837 roku.

1868 - Spadł meteoryt "Pułtusk". Zjawisko było widziane w całej ówczesnej Polsce aż po Lwów, a także we Wrocławiu i Królewcu. Okazy z tego upadku należą do najliczniejszych polskich meteorytów i są dostępne we wszystkich większych polskich muzeach geologicznych. Polska jest w posiadaniu około 700 fragmentów. Pozostała, zdecydowana większość znajduje się w muzeach i kolekcjach zagranicznych. Spadek tego meteorytu opisywany jest, jako najliczniejszy deszcz meteorytów kamiennych na świecie.

1882 - Urodził się Franklin Delano Roosevelt, wybitny polityk amerykański. Czterokrotnie wybierano go na prezydenta Stanów Zjednoczonych z ramienia Partii Demokratycznej. Był jedynym w historii USA prezydentem pełniącym urząd dłużej niż dwie kadencje. W 1951 roku weszła w życie XXII Poprawka do Konstytucji ograniczająca liczbę prezydenckich kadencji do dwóch. Zmarł 12 kwietnia 1945 roku.

1899 - Urodził się Max Theiler, południowoafrykański bakteriolog i epidemiolog. W 1937 roku opracował szczepionkę przeciwko żółtej febrze, która uchroniła przed śmiercią żołnierzy walczących w tropikach w czasie II wojny światowej. W 1951 roku został za to uhonorowany Nagrodą Nobla. Zmarł 11 sierpnia 1972 roku. 125 rocznica

1900 - Urodził się Izaak Dunajewski, rosyjski kompozytor, dyrygent pochodzenia żydowskiego. Uważany za twórcę "jazzu rosyjskiego”. Tworzył pieśni, balety, operetki, pisał również muzykę do przedstawień teatralnych i filmów. Skomponował między innymi muzykę do obrazów: "Świat się śmieje" i "Wołga-Wołga". Zmarł 25 lipca 1955 roku.

1902 - W Londynie zawarto porozumienie brytyjsko-japońskie o podziale stref wpływów we wschodniej Azji. Traktat zakładał uznanie priorytetu Wielkiej Brytanii w Chinach oraz Japonii w Korei. Oba państwa zobowiązały się zachować neutralność w razie konfliktu na tych terenach, a także udzielić sobie wzajemnej pomocy wojskowej.

1905 - Urodził się Jerzy Koszutski, pseudonim "Jurand", muzyk i sportowiec. W 1928 roku brał udział w Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie w kolarstwie torowym, gdzie dotarł do ćwierćfinału w sprincie. Rok później zrezygnował z kariery sportowej i poświęcił się muzyce. W 1932 roku zorganizował męski kwartet wokalny pod nazwą "Chór Juranda", który koncertował w Polsce i za granicą. Po wojnie "Chór Juranda" występował wraz z orkiestrą Polskiego Radia pod dyrekcją Stefana Rachonia. Zmarł 15 czerwca 1960 roku.

1906 - Urodził się Jerzy Szabłowski, historyk sztuki i muzeolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Do najważniejszych jego osiągnięć należało między innymi odzyskanie tak zwanych skarbów wawelskich przechowywanych od wojny w Kanadzie, w tym arrasów z kolekcji króla Zygmunta Augusta. Zmarł 27 września 1989 roku.

1909 - Urodził się Henryk Magnuski, inżynier, twórca jednego z pierwszych walkie-talkie, powszechnie używanego przez amerykańskie siły zbrojne. Urządzenie ważyło 17 kilogramów, a jego zasięg wynosił 15 kilometrów. Od 1939 roku przebywał w Stanach Zjednoczonych, gdzie pracował w koncernie Motorola. Zmarł 4 maja 1978 roku. 115 rocznica

1911 - 18,5 kilometra od wybrzeży Kuby niszczyciel USS "Terry” przeprowadził pierwszą udaną akcję ratunkową pilota samolotu rozbitego na morzu.

1912 - Urodziła się Jadwiga Wajsówna, po mężu Grętkiewiczowa, lekkoatletka, medalistka olimpijska w rzucie dyskiem. W Los Angeles w 1932 zdobyła brązowy medal. Na następnych igrzyskach w Berlinie w 1936 została srebrną medalistką z wynikiem 46 metrów i 22 centymetry - tym rezultatem poprawiła własny rekord Polski, który został pobity dopiero 20 lat później. Po zakończeniu wojny wróciła do uprawiania sportu. W 1946 w Oslo została brązową medalistką Mistrzostw Europy. W czasie II wojny światowej została aresztowana przez gestapo. Podczas Powstania Warszawskiego kopała rowy i budowała umocnienia. Zmarła 1 lutego 1990 roku

1915 - Zmarł Wacław Gostomski, historyk literatury, krytyk literacki. Jako badacz zajmował się historią literatury polskiego romantyzmu i pozytywizmu, historią literatury powszechnej, komparatystyką, był również krytykiem literackim i publicystą. Współpracował ze środowiskami katolickimi, w ideologii Kościoła katolickiego widział postęp filozofii i estetyki, w modernizmie odnajdywał świeży prąd życia religijnego. W publicystyce zajmował się problematyką społeczno-narodową. Urodził się 9 grudnia 1854 roku.

1918 - Urodził się Marian Żelazek, duchowny rzymskokatolicki, werbista, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych KL Dachau i Mauthausen-Gusen, misjonarz niosący pomoc biednym i trędowatym w Indiach, za co był nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla oraz sługa Boży Kościoła katolickiego. Zmarł 30 kwietnia 2006 roku.

1920 - Niemieccy bojówkarze zamordowali w Bytomiu na Górnym Śląsku działacza niepodległościowego Piotra Niedurnego. Polska ludność urządziła mu 6 lutego pogrzeb, w którym wzięło udział kilka tysięcy osób. Urodził się 17 lutego 1880 roku.

1920 - Urodził się Michael Anderson, brytyjski reżyser filmowy. Największy sukces przyniósł mu film "W 80 dni dookoła świata", za reżyserię, którego otrzymał w 1957 roku swoją jedyną w karierze nominację do Oscara. Sam film zdobył pięć statuetek, w tym dla najlepszego filmu roku. Zmarł 25 kwietnia 2018 roku.

1922 - W Hadze zainaugurował działalność Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej. Był pierwszym sądem międzynarodowym o zasięgu powszechnym. Działalność formalnie zakończył 31 grudnia 1946 roku. Jego następcą jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

1923 - Urodził się Leonid Gajdaj - radziecki reżyser filmowy, autor niezwykle popularnych komedii z lat 60. i 70. i 80. Jego film "Brylantowa ręka" został uznany za najlepszą komedię kina radzieckiego. Autor filmów: "Po zapałki", "Totolotek-82", czy "Na Deribasowskiej ładna pogoda, ale pada na Brighton Beach". Zmarł 19 listopada 1993 roku.

1925 - Urodził się Douglas Carl Engelbart, amerykański naukowiec i wynalazca o norweskich korzeniach, znany powszechnie, jako wynalazca myszy komputerowej, pionier interfejsów użytkownika, współtwórca hipertekstu, komputerów sieciowych, promotor wykorzystywania komputerów i sieci w rozwiązywaniu złożonych problemów cywilizacyjnych. Zmarł 2 lipca 2013 roku.

1924 - Urodził się Isamu Akasaki, japoński fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Otrzymał ją w 2014 roku za wynalezienie wydajnej diody emitującej światło niebieskie. (nagroda współdzielona z Hiroshi Amano i Shuji Nakamurą). Zmarł 1 kwietnia 2021 roku. 100 rocznica

1927 - Urodził się Olof Palme, szwedzki polityk, minister i premier tego kraju. Był przewodniczącym Szwedzkiej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej, premierem w latach 1969-1976 oraz 1982-1986. Olof Palme był politykiem, którego osobowość zdominowała życie polityczne Szwecji. Zginął w zamachu w Sztokholmie 28 lutego 1986 roku. Okoliczności zabójstwa przez wiele lat budziły wątpliwości i nie były dostatecznie wyjaśnione.

1927 - Rosyjski pianista Lew Oborin zwyciężył w I Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym imienia Fryderyka Chopina. W niedługim czasie dał koncerty w Polsce i Niemczech, jednak po powrocie do Moskwy, aż do 1945 występował jedynie w Związku Sowieckim. W 1949 i 1955 był zapraszany do grona jurorów Konkursów Chopinowskich, gdzie pełnił też funkcję wiceprzewodniczącego. W trakcie swej kariery nagrał wiele płyt z muzyką między innymi Fryderyka Chopina, Ludwiga van Beethovena, Arama Chaczaturiana, Josepha Haydna i Felixa Mendelssohna-Bartholdy'ego. Urodził się 11 września 1907 roku, a zmarł 5 stycznia 1974.

1930 - Zmarł Benedykt Dybowski, przyrodnik, podróżnik, odkrywca i lekarz. Profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Szkoły Głównej Warszawskiej. Za udział w powstaniu styczniowym skazany na kilkunastoletnie zesłanie na Syberię, gdzie prowadził badania fauny jeziora Bajkał oraz przyrody i narodów Kamczatki. Bajkał badał często przy 40-stopniowym mrozie, z pomocą własnoręcznie sporządzonych narzędzi. Poza opisaniem około 400 gatunków zwierząt żyjących w jeziorze, określił też dokładnie tamtejsze warunki hydrologiczne i klimatyczne. Urodził się 12 maja 1833 roku.

1930 - Urodził się Gene Hackman, amerykański aktor, reżyser i producent filmowy, znany z filmów: "Karmazynowy przypływ”, "Bonnie i Clyde", "O jeden most za daleko", "Firma", "Podejrzany”, "Wróg publiczny" i "Władza absolutna". W 1972 roku otrzymał Oscara za rolę w filmie "Francuski łącznik”, a w 1992 roku za rolę w filmie "Bez przebaczenia”. Z aktorstwa wycofał się w 2004. Pojawił się po raz ostatni na ekranie w filmie "Witamy w Mooseport", gdzie wcielił się w rolę byłego prezydenta USA, który kandyduje na urząd burmistrza małego miasteczka.

1932 - W Londynie ukazała się powieść "Nowy wspaniały świat" Aldousa Huxleya. Jest to antyutopia, w konwencji science-fiction. Kanon fantastyki posłużył Huxleyowi, jako narzędzie do konfrontacji idei wolności z porządkiem, pragmatyzmu z fantazją, indywidualizmu z kulturą społeczności masowej.

1933 - Adolf Hitler został mianowany kanclerzem Niemiec przez prezydenta Paula von Hindenburga. Po pożarze Reichstagu w lutym Hitler - przy biernej postawie prezydenta rozwiązał parlament i doprowadził do uchwalenia ustawy "O ochronie narodu i państwa", zawieszającej prawa obywatelskie i konstytucję Republiki Weimarskiej.

1937 - W Moskwie zakończył się proces 17 czołowych komunistów oskarżonych o spiskowanie z Lwem Trockim przeciwko rządowi. 13 z nich zostało skazanych na karę śmierci.

1937 - Urodziła się Vanessa Redgrave, brytyjska aktorka, laureatka Oscara dla najlepszej aktorki drugoplanowej za rolę w filmie "Julia", a także laureatka nagrody Emmy i Złotego Globu. Ambasador dobrej woli UNICEF. Grała też w obrazach "Powiększenie", "Isadora", "Powrót do Howards End" czy "Przerwana lekcja muzyki".

1939 - Kanclerz Rzeszy Adolf Hitler podczas przemówienia w Reichstagu zapowiedział unicestwienie Żydów w Europie w przypadku wybuchu nowej wojny. Podczas II wojny światowej Niemcy i ich sojusznicy zamordowali około sześciu milionów europejskich Żydów, z tego jedną - trzecią stanowiły dzieci. 85 rocznica

1945 - Na Bałtyku niedaleko Łeby został zatopiony przez radziecki okręt podwodny S-13 niemiecki statek MS "Wilhelm Gustloff". Zginęło 6600 osób. Praktycznie poza kilkudziesięcioma osobami, które zginęły w trakcie wybuchu torped większość ofiar zamarzła w wodzie. Na pokładzie "Gustloffa” poza załogą znajdowało się między innymi 918 oficerów i marynarzy z II dywizji szkolnej okrętów podwodnych, 373 kobiety z pomocniczego korpusu Kriegsmarine, 162 rannych żołnierzy Wehrmachtu oraz prawie cztery i pół tysiąca uciekinierów, wśród których byli policjanci, gestapowcy, działacze NSDAP i rodziny urzędników hitlerowskich, uciekające z zajmowanych przez wojska radzieckie terenów. Niemieckie jednostki przybyłe na ratunek wydobyły z wody 1215 żywych rozbitków.

1947 - Urodziła się Małgorzata Braunek, aktorka filmowa i teatralna. Zagrała między innymi w "Żywocie Mateusza", "Ruchomych piaskach”, "Wniebowstąpieniu", "Polowaniu na muchy”, "Krajobrazie po bitwie” i "Trzeciej części nocy”. Sławę przyniosła jej rola Oleńki w "Potopie" w reżyserii Jerzego Hoffmana z 1974 roku i postać Izabeli Łęckiej w serialu telewizyjnym "Lalka” w reżyserii Ryszarda Bera. Laureatka Polskiej Nagrody Filmowej za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą w filmie "Tulipany" z 2004. Zmarła 23 czerwca 2014 roku.

1948 - Zmarł Mahatma Gandhi, indyjski filozof, pisarz, polityczny i duchowy przywódca Hindusów przed uzyskaniem niepodległości, jeden z twórców współczesnej państwowości indyjskiej. Propagator pacyfizmu, jako środka walki politycznej. Zginął zastrzelony przez hinduskiego fanatyka w New Delhi. Urodził się 2 października 1869 roku.

1948 - Zmarł Orville Wright, amerykański konstruktor i pilot, pionier światowego lotnictwa. W 1903 roku wraz z bratem Wilbur’em dokonał pierwszych lotów samolotem własnej konstrukcji, a w 1908 roku odbyli pierwszy lot z pasażerami. Urodził się 19 sierpnia 1871 roku.

1951 - Urodził się Phil Collins, brytyjski muzyk, wokalista, perkusista, kompozytor i autor tekstów, producent nagrań i aktor. Powszechnie znany, jako wokalista i perkusista brytyjskiej grupy Genesis. Zdobywca Oscara i Nagrody Grammy. Wykonał osiem piosenek, które dotarły do pierwszego miejsca listy przebojów "Billboard Hot 100" między 1984 a 1989.

1951 - Zmarł Ferdynand Porsche, austriacki konstruktor samochodów, ciągników oraz czołgów. Skonstruował w sumie ponad 300 różnych pojazdów mechanicznych i uzyskał około tysiąca patentów w branży motoryzacyjnej. W 1934 na ideę Adolfa Hitlera propagowania dobrobytu III Rzeszy, chciał stworzyć "samochód dla ludu”. Od niemieckich słów "volks", czyli "lud" i "wagen", czyli "wóz" powstał Volkswagen, model "Garbus”. Potem Porsche projektował i produkował dla armii niemieckiej zatrudniając, oprócz etatowych pracowników, kilka tysięcy wykwalifikowanych więźniów przywiezionych z niemieckich obozów koncentracyjnych między innymi z Auschwitz. W 1945 francuskie władze okupacyjne aresztowały go, jako zbrodniarza wojennego. Urodził się 3 września 1875 roku.

1953 - W Paryżu ukazał się pierwszy tom Biblioteki "Kultury", w którym opublikowano "Trans-Atlantyk" i "Ślub" Witolda Gombrowicza. W tym samym roku ukazały się też "1984" George'a Orwella i Jamesa Burnhama "Bierny opór czy wyzwolenie?", Czesława Miłosza "Zniewolony umysł" i tom poezji "Światło dzienne" oraz Czesława Straszewicza "Turyści z bocianich gniazd".

1961 - Zmarła Dorothy Thompson, amerykańska dziennikarka prasowa i radiowa, korespondentka zagraniczna. Pisała artykuły, w których informowała o niemieckich obozach koncentracyjnych i prześladowaniach osób żydowskiego pochodzenia. Została wydalona z nazistowskich Niemiec w 1934 roku, jako pierwsza spośród amerykańskich dziennikarzy. W latach 1949-1952 Dorothy Thompson była wiceprezesem Amerykańskiego Komitetu do Zbadania Zbrodni Katyńskiej. Urodziła się 9 lipca 1893 roku.

1965 - Zmarł Władysław Starewicz, rosyjski filmowiec narodowości polskiej, twórca i pionier filmów animowanych, autor pierwszego w historii filmu lalkowego. 8-minutowy film "Piękna Lukanida” przyniósł młodemu twórcy rozgłos i pieniądze. Premiera opowieści o żukach jelonkach odbyła się w Moskwie w 1912 roku. Urodził się 8 sierpnia 1882 roku.

1968 - Przed pomnikiem Adama Mickiewicza w Warszawie odbyła się manifestacja około trzech tysięcy osób przeciw decyzji władz o zdjęciu ze sceny Teatru Narodowego "Dziadów” w reżyserii Kazimierza Dejmka. Sztuka, której premiera, 25 listopada 1967 roku, miała uświetnić obchody 50. rocznicy rewolucji październikowej, wbrew intencjom reżysera została uznana przez władze PRL za "antyrosyjską" i "antyradziecką". Doszło do starć z milicją, 35 osób zatrzymano, część została ukarana grzywną. Manifestacja była bezpośrednią przyczyną wydarzeń, które przeszły do historii pod nazwą Marzec 68. 1968 - Zmarł Mieczysław Radwan - nauczyciel akademicki, metalurg i historyk techniki, a także krajoznawca. Był pionierem badań nad starożytnym hutnictwem świętokrzyskim, rekonstruowanym w wyniku odkryć archeologicznym w tamtym regionie. Wykładał najpierw na Politechnice Śląskiej w Gliwicach, a od roku 1954 w krakowskiej Akademii Górniczo-Hutnicze. Był założycielem Muzeum AGH. Zmarł 5 kwietnia 1889 roku.

1969 - The Beatles zagrali swój ostatni koncert w pełnym składzie. Razem z klawiszowcem Billy Prestonem dali 42-minutowy występ na dachu budynku swojej firmy płytowej Apple Records przy Savile Row w Londynie. Kiedy The Beatles zaczęli grać tłumy gapiów zgromadziły się na ulicach i dachach okolicznych budynków. Koncert przerwała policja. Materiał filmowy z koncertu został wykorzystany w filmie dokumentalnym z 1970 roku "Let It Be". 55 rocznica

1972 - W czasie tak zwanej "Krwawej niedzieli" w Londonderry w Irlandii Północnej brytyjscy żołnierze zabili 13 uczestników pokojowego marszu. Protestowali oni przeciwko prawu umożliwiającemu internowanie każdego Irlandczyka podejrzanego o terroryzm oraz przeciwko zakazowi organizowania demonstracji i zgromadzeń publicznych. Czternasty uczestnik marszu zmarł w wyniku odniesionych ran. Incydent doprowadził do eskalacji przemocy i fali aktów terrorystycznych ze strony IRA w Irlandii Północnej. Zaowocowało to wprowadzeniem w miejsce lokalnego rządu w Belfaście bezpośrednich rządów z Londynu, które trwały do 1998 roku. Zespół U2 na swojej płycie War zamieścił utwór "Sunday Bloody Sunday” odnoszący się do wydarzeń z tego dnia.

1982 - Dzień Solidarności z Polską, ogłoszony przez administrację Ronalda Reagana, jako dzień wsparcia demokratycznej opozycji w Polsce. Był odzewem na wprowadzenie stanu wojennego w naszym kraju 13 grudnia 1981 roku. Tego dnia na całym świecie demonstrowano w obronie zdelegalizowanej "Solidarności”. Dzień później telewizje w wielu krajach oraz rozgłośnie radiowe, jak Głos Ameryki, Radio Wolna Europa, Radio France Internationale, wyemitowały wspólny program "Żeby Polska była Polską".

1984 - Premiera filmu "Akademia Pana Kleksa" w reżyserii Krzysztofa Gradowskiego. Jest to adaptacja książki Jana Brzechwy o tym samym tytule. 10-letni Adaś Niezgódka wstępuje do Akademii, prowadzonej przez ekscentrycznego nauczyciela Ambrożego Kleksa. Główne role zagrali: Piotr Fronczewski, Sławomir Wrona i Leon Niemczyk. 40 rocznica

1989 - Zmarł Stanisław Suchowolec, duchowny katolicki, kapelan białostockiej "Solidarności”. Okoliczności jego śmierci nie zostały wyjaśnione. Ciało wikarego odnaleziono w jego mieszkaniu na plebanii, a sekcja zwłok wykazała, że zgon nastąpił na skutek zatrucia tlenkiem węgla. Według prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej, którzy prowadzili w tej sprawie śledztwo, ksiądz został zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. W latach 80. SB próbowało kilka razy zabić księdza Suchowolca. Kapłan urodził się 13 maja 1958 roku. 35 rocznica

1990 - W Warszawie powstało Muzeum Niepodległości. Siedziba główna muzeum mieści się pałacu Przebendowskich-Radziwiłłów. Placówka ma też trzy oddziały: Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, Muzeum Więzienia Pawiak i Mauzoleum Walki i Męczeństwa. W 1992 Muzeum Niepodległości uzyskało status Narodowej Instytucji Kultury.

1990 - Rozpoczął się zjazd założycielski Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej. Partia powstała po samorozwiązaniu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na jej ostatnim zjeździe. Skupiała tak zwany centrowy nurt dawnych członków PZPR oraz szereg organizacji związkowych, emeryckich i kombatanckich. Nie weszli do niej przedstawiciele tak zwanego betonu partyjnego. SdRP przejęła majątek PZPR i została dodatkowo zasilona finansowo środkami KPZR. Przewodniczącym rady naczelnej ugrupowania został Aleksander Kwaśniewski, a sekretarzem generalnym Leszek Miller.

1991 - Zmarł John Bardeen, amerykański fizyk. Jest jedyną osobą, która dwukrotnie otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Po raz pierwszy - wspólnie z Williamem Shockleyem i Walterem Brattainem w 1956 roku, za badania półprzewodników i wynalezienie tranzystora. Po raz drugi - w 1972 - wraz z Leonem Cooperem i Robertem Schriefferem za sformułowanie teorii nadprzewodnictwa, nazwanej później teorią BCS od inicjałów ich nazwisk. Urodził się 23 maja 1908 roku.

1991 - W Teatrze Dramatycznym w Warszawie odbyła się prapremiera musicalu "Metro", pierwszej prywatnej produkcji teatralnej po upadku PRL. Musical opowiada o grupie młodych ludzi, artystów szukających szczęścia w życiu, marzeniach i miłości. Przyjeżdżają oni na casting do teatru, ale go nie przechodzą. W głównych rolach wystąpili Katarzyna Groniec, Edyta Górniak i Robert Janowski.

1994 - Zmarł Pierre Boulle, francuski pisarz i dyplomata, z zawodu inżynier. Najbardziej znany, jako autor powieści "Most na rzece Kwai", której akcja rozgrywa się w Azji podczas II wojny światowej oraz powieści fantastycznonaukowej "Planeta małp". Urodził się 20 lutego 1912 roku. 30 rocznica

2001 - Zmarł Edmund Fetting, aktor telewizyjny i teatralny. Występował w teatrach warszawskich: Dramatycznym, Ateneum i Powszechnym. Grał też w filmach, między innymi w "Zaduszkach" Tadeusza Konwickiego, "Śmierci prezydenta" Jerzego Kawalerowicza oraz w serialach telewizyjnych - "Stawka większa niż życie" i "Czarne chmury". Był wykonawcą słynnej filmowej piosenki z serialu "Czterej pancerni i pies" pod tytułem "Deszcze niespokojne" i "Nim wstanie dzień" z filmu "Prawo i pięść". Urodził się 10 listopada 1927 roku.

2006 - Zmarł kapitan Ludomir Mączka, żeglarz, podróżnik, geolog. Ponad 30 lat spędził na jachtach, pokonując około 170 tysięcy mil morskich, co równa się niemal ośmiokrotnemu opłynięciu kuli ziemskiej. Urodził się 22 maja 1926.

2007 - Zmarł Sidney Sheldon, amerykański pisarz, autor powieści, scenariuszy filmowych i sztuk teatralnych. Był mistrzem tempa, napięcia i różnorodności. Fabuła każdej z jego powieści jest zawsze oparta na autentycznych wydarzeniach. Jego najsławniejsze powieści to: "Naga twarz", "Nieznajomy w lustrze", "Mistrzyni gry", "Gdy nadejdzie jutro", "Po drugiej stronie ciemności" oraz "Niebo się wali". Urodził się 11 lutego 1917 roku.

2009 - Sześciu Polaków zginęło w katastrofie samolotu Piper PA-34 Seneca w Kenova w amerykańskim stanie Wirginia Zachodnia. Maszyna leciała z Chicago do Clearwater na Florydzie. Prawdopodobną przyczyną katastrofy była awaria systemu paliwowego. 15 rocznica

2011 - Zmarł Jan Nagrabiecki, poeta, żołnierz Armii Krajowej, pseudonim "Wandal". Debiutował w 1945 roku. W latach 1964-1966 był naczelnym redaktorem pisma "Teatr Ludowy". Urodził się 28 listopada 1920 roku.

2011 - Zmarł John Barry, brytyjski kompozytor muzyki filmowej. Znany głównie, jako kompozytor muzyki do filmów o przygodach Jamesa Bonda. Napisał również ścieżkę dźwiękową do obrazów: "Pożegnanie z Afryką”, "Enigma”, "Świadek”, "Elza z afrykańskiego buszu”, "King Kong”. Pięciokrotny laureat Oscara. Urodził się 3 listopada 1933 roku.

2014 - Zmarł generał Stefan Bałuk, jeden z legendarnych "cichociemnych", uczestnik Powstania Warszawskiego i fotoreporter wojenny. Po wojnie działał w antykomunistycznym ruchu oporu, zajmując się tworzeniem dokumentów, jako kierownik Wydziału Legalizacji "Agaton 2". W 1945 roku został aresztowany przez bezpiekę i skazany na dwa lata więzienia. W latach 1952-1972 pracował w Dziale Serwisu Centralnej Agencji Fotograficznej. Autor "Wspomnień Spadochroniarza" i albumu fotografii "Miasto nieujarzmione". Urodził się 15 stycznia 1914 roku. 10 rocznica

2014 - Zmarł Andrzej Żarnecki, aktor i reżyser teatralny. Przez wiele lat występował na scenie Teatru Polskiego w Warszawie. Grał w filmach: "Struktura kryształu”, "Ćma”, "Brat naszego Boga”, "Jan Paweł II”. Wykonywał między innymi tytułową piosenkę w słynnej komedii "Jak rozpętałem drugą wojnę światową". Urodził się 1 czerwca 1935 roku. 10 rocznica

2015 - Zmarła Geraldine McEwan, brytyjska aktorka filmowa, telewizyjna i teatralna. Największą popularność i uznanie przyniosła jej rola panny Jane Marple w serii filmów kryminalnych zrealizowanych na podstawie powieści Agathy Christie. Urodziła się 9 maja 1932 roku.

2015 - Zmarł Zbigniew Kurtycz, piosenkarz, kompozytor, żołnierz 2. Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa, wykonawca wielu przebojów, między innymi piosenki "Cicha woda". Współpracował z Polskim Radiem, występował w programie "Podwieczorek przy mikrofonie". Urodził się 16 maja 1919 roku.

2017 - Flamandzki antropomorficzny android "płci żeńskiej” Fran Pepper otrzymał obywatelstwo Belgii, jako pierwszy robot w tym państwie i prawdopodobnie pierwszy robot na świecie. Robot jest recepcjonistą na Uniwersytecie PXL w Hasselt. Jest poliglotą, posługuje się dwudziestoma językami.

2018 - Został uznany za zmarłego Tomasz Mackiewicz, himalaista. Wraz z Francuzką Élisabeth Revol zdobyli wcześniej bez wspomagania tlenem z butli szczyt Nanga Parbat. Podczas powrotu do bazy pogoda uległa załamaniu. Według relacji Élisabeth Revol - Tomasz Mackiewicz nabawił się choroby wysokościowej, ślepoty śnieżnej oraz licznych odmrożeń. Francuzka sprowadziła partnera do wysokości około 7200 metrów i 26 stycznia wyruszyła w dalszą drogę powrotną, zostawiając go w szczelinie. 27 stycznia na ratunek wspinaczom wyruszyli członkowie polskiej Narodowej Wyprawy Zimowej na K2 - Adam Bielecki, Denis Urubko, Piotr Tomala i Jarosław Botor - którzy z powodu załamania pogody musieli przerwać akcję ratunkową. Tomasz Mackiewicz urodził się 13 stycznia 1975 roku.

2018 - Zmarł Bernard Pruski, kolarz szosowy i przełajowy, trener kolarski. W 1957 roku startując, jako debiutant w drużynie narodowej w Wyścigu Pokoju zajął piąte miejsce w klasyfikacji indywidualnej i był najlepszy z Polaków. W latach 70. został trenerem reprezentacji narodowej Austrii, uczestnicząc z nią w igrzyskach olimpijskich w Monachium i w Wyścigu Pokoju. Urodził się 13 listopada 1929 roku.

2019 - Zmarła Zofia Teresa Janukowicz-Pobłocka, śpiewaczka operowa, sopran, profesor Akademii Muzycznej imienia Stanisława Moniuszki w Gdańsku. W 1955 roku została laureatką I nagrody Ogólnopolskiego Konkursu Śpiewaczego imienia Stanisława Moniuszki w Warszawie. W 1959 zdobyła I nagrodę i Złoty Medal na Międzynarodowym Konkursie Wokalnym w Holandii. Nagrania radiowe liryki wokalnej oraz archiwalne nagrania z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach i Orkiestrą Polskiego Radia w Krakowie spopularyzowały jej nazwisko i ugruntowały pozycję czołowej polskiej pieśniarki. Urodziła się 19 lutego 1928 roku. 5 rocznica

2020 - Zmarł Jörn Johan Donner, fiński reżyser, scenarzysta, producent i krytyk filmowy. Był także autorem książek i zajmował się polityką. Publikował prasie fińskiej i szwedzkiej. Pisał o sztuce filmowej w "Dagens Nyheter” i „Hufvudstadsbladet”. Należał do władz Svenska Filminstitutet. Reżyserował, pisał scenariusze i był producentem filmowym - wyprodukował między innymi film Fanny i Aleksander Ingmara Bergmana, który wyróżniono czterema Nagrodami Akademii Filmowej. Wśród zrealizowanych przez niego obrazów był film "Kochać" ze Zbigniewem Cybulskim i Harriet Andersson. Był współtwórcą Europejskiej Akademii Filmowej, pełnił funkcję wiceprezesa tej organizacji. Urodził się 5 lutego 1933 roku.

2021 - Zmarł Alfreda Markowska, polska Romni, która w czasie II wojny światowej ocaliła około 50 dzieci romskich i żydowskich. Pozyskiwała dla nich kryjówki i fałszywe dokumenty. W 2006, za bohaterstwo i niezwykłą odwagę, za szczególne zasługi w ratowaniu życia ludzkiego, prezydent Lech Kaczyński odznaczył ją Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Alfredzie Markowskiej został poświęcony film dokumentalny "Puri Daj" w reżyserii Agnieszki Arnold.

2022 - Zmarł Robert Wall, amerykański aktor, kaskader i scenarzysta. Specjalizował się w sztukach walk. Występował między innymi obok Bruce'a Lee i Chucka Norrisa w produkcjach filmowych lat 70- i 80-tych. Urodził się 22 sierpnia 1939 roku.

2023 - Zmarł Ryszard Gryglewski, lekarz, farmakolog, był członkiem zespołu, który odkrył prostacyklinę. Był kierownikiem Katedry Farmakologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1965 -2003, w tym okresie przez pewien czas był też rektorem Collegium Medicum UJ. Przyczynił się do odkrycia wielu mechanizmów komórkowych, badał też wpływ leków - między innymi udowodnił że częste napady astmy oskrzelowej mają związek z przyjmowaniem aspiryny i innych niesterydowyvh leków przeciwzapalnych, poprzez mechanizm zahamowania aktywności cyklooksygenazy. Urodził się 4 sierpnia 1932 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-05-17, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 17 maja - Światowy Dzień Społeczeństwa Informacyjnego, obchodzony w rocznicę założenia Międzynarodowego Związku Telegraficznego w 1865 roku. Organizacja… » więcej 2024-05-16, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 16 maja - Wspomnienie Świętego Andrzeja Boboli, prezbitera i męczennika, Patrona Polski, zmarłego 16 maja 1657 roku. 16 maja - Święto Straży Granicznej… » więcej 2024-05-15, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 15 maja - Międzynarodowy Dzień Rodzin, proklamowany przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1993 roku. 15 maja - Światowy Dzień Pamięci o Zmarłych… » więcej 2024-05-14, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 14 maja - Międzynarodowy Dzień Farmaceuty. » więcej 2024-05-13, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 13 maja - W Kościele katolickim - Święto Matki Bożej Fatimskiej, obchodzone na pamiątkę pierwszego objawienia trojgu pasterzom z Fatimy. 13 maja - Międzynarodowy… » więcej 2024-05-12, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 12 maja - Światowy Dzień Syndromu Chronicznego Zmęczenia i Zaburzeń Immunologicznych. 12 maja - Europejski Dzień Walki z Czerniakiem. 12 maja - Dzień… » więcej 2024-05-11, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 11 maja - Światowy Dzień Sprawiedliwego Handlu, obchodzony w drugą sobotę maja. 11 maja - Dzień bez Śmiecenia. 11 maja - Dzień Doradcy Podatkoweg… » więcej 2024-05-10, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 10 maja - Światowy Dzień Tocznia Układowego - mający na celu upowszechnienie wiedzy o tej chorobie autoimmunologicznej. Jest to choroba atakująca różne… » więcej 2024-05-09, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 8 i 9 maja - Czas Upamiętniający i Jednoczący Tych, Którzy Stracili Życie Podczas II Wojny Światowej, święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ… » więcej 2024-05-08, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 8 maja - Międzynarodowy Dzień Zwycięstwa, obchodzony w rocznicę podpisania w Berlinie przez feldmarszałka Wilhelma Keitla aktu bezwarunkowej kapitulacji III… » więcej
1617181920
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »