477 - Zmarł Genzeryk, król Wandalów i Alanów. Na podbitych terenach północnej Afryki stworzył nowe państwo germańskie i rozbudowywał flotę. Wandalowie żyli z łupów i piractwa, które zagrażało całemu basenowi Morza Śródziemnego. W 455 roku zdobyli i splądrowali Rzym. Nazwa plemienia zachowała się w wielu językach i oznacza barbarzyńskie niszczenie - wandalizm. Urodził się około 390 roku.
1504 - We Florencji Michał Anioł zakończył pracę nad rzeźbą Dawida. Uchodzi ona za jedno z najważniejszych dzieł renesansu. Obok Piety jest najbardziej znaną rzeźbą tego artysty. Posąg Dawida ma ponad pięć metrów wysokości. Rzeźba wykonana została z dbałością o detale - artysta uwzględnił nawet naczynia krwionośne. 520. rocznica
1586 - Zmarł Lucas Cranach Młodszy, niemiecki malarz i grafik, twórca portretów i obrazów o tematyce alegorycznej i mitologiczno-religijnej, między innymi "Kazania Jana Chrzciciela”. Był następcą ojca i przejął jego pracownię. Style malarskie ojca i syna miały wiele wspólnych cech, czasem eksperci mieli problemy z klasyfikacją autorstwa ich dzieł. Urodził się 4 października 1515 roku.
1627 - Urodził się Robert Boyle, angielski fizyk, chemik i filozof, pochodzenia irlandzkiego. Podał między innymi definicję pierwiastka chemicznego. Badał zależność między ciśnieniem a objętością gazu. Jako pierwszy zastosował wskaźnik do odróżnienia kwasów od zasad. Zmarł 30 grudnia 1691 roku.
1688 - Urodził się Juraj Jánošík, karpacki zbójnik, słowacki bohater narodowy (podawana jest też data 25 lutego). Był uznawany za tatrzańskiego bohatera zarówno w komunistycznej Czechosłowacji, jak i do niedawna w Polsce. W latach 70. powstał film i serial telewizyjny Jerzego Passendorfera "Janosik". Akcja filmu dzieje się w początkach XIX wieku na Podhalu wśród polskiej społeczności i bardzo luźno odnosi się do rzeczywistej historii. Filmy zdobyły dużą popularność w Polsce i bardzo przyczyniły się do rozpowszechnienia postaci Janosika. Prawdziwy Juraj Jánošík został skazany na śmierć i stracony 17 lub 18 marca 1713 roku.
1731 - Urodził się August Fryderyk Moszyński, architekt amator, kolekcjoner, teoretyk sztuki ogrodniczej i opiekun teatru polskiego. Zasiadał w Radzie Skarbu i Komisji Menniczej. Był wicedyrektorem Mennicy Warszawskiej. Twórca koncepcji ogrodniczo-urbanistycznej Zamku Ujazdowskiego. Autor "Rozprawy o ogrodnictwie angielskim”. Organizator Wielkiej Loży Masońskiej i autor pracy o masonerii. Zmarł 11 czerwca 1786 roku.
1759 - Urodził się Robert Burns, szkocki poeta epoki romantyzmu. Sławił proste życie wiejskie. Spopularyzował charakterystyczny dla siebie, sześciostrofowy wiersz z dwukrotną zmianą rymu - nazwany "strofą Burnsa". Wcześniej podobnego rodzaju rymy stosowali trubadurzy prowansalscy. Jest autorem słów do szkockiego utworu "Auld Lang Syne”, tradycyjnie śpiewanego w wigilię Nowego Roku. Należy do najpopularniejszych i najczęściej wykonywanych pieśni na świecie. Pamięć poety Szkoci czczą wypijając whisky przed jego pomnikiem, w dniu jego urodzin organizują także Wieczory Burnsowskie. Stanisław Grochowiak uczynił Burnsa bohaterem jednego ze swych najpiękniejszych wierszy "Nie było lata". Zmarł 21 lipca 1796 roku. 265. rocznica
1804 - Urodził się Antoni Odyniec, poeta, pamiętnikarz i tłumacz literatury angielskiej i rosyjskiej, członek Związku Filaretów. Był redaktorem "Encyklopedii Powszechnej” Gluksberga i "Kuriera Wileńskiego”, współpracował z warszawską "Kroniką Rodzinną”. Zmarł 15 stycznia 1885 roku. 220. rocznica
1817 - W Teatro della Valle w Rzymie odbyła się premiera opery komicznej "Kopciuszek albo triumf dobroci" Gioacchina Rossiniego do libretta Jacopo Ferrettiego. Opera na podstawie bajki Perraulta powstała w bardzo krótkim czasie - libretto w ciągu 22 dni, a partytura - 24 dni. Opera została pozbawiona elementów fantastycznych, a bajkowy pantofelek zastąpiono bransoletką, by uniknąć podnoszenia sukni przez Kopciuszka podczas sceny przymiarki buta.
1821 - Zmarł Maciej Kamieński, kompozytor, kapelmistrz i nauczyciel muzyki, z pochodzenia Słowak. Twórca pierwszej zachowanej polskiej opery "Nędza uszczęśliwiona". Komponował również muzykę do tekstów Wojciecha Bogusławskiego, Franciszka Zabłockiego i Franciszka Bohomolca. Autor melodii pieśni "Żal", znanej, jako "Hej sokoły". Urodził się 13 października 1734 roku.
1831 - Powstanie listopadowe - Sejm uchwalił detronizację cara Mikołaja I, jako króla Polski. Decyzja została podjęta pod wpływem manifestacji ulicznych, do których doszło w trzeciej dekadzie stycznia 1831 roku, a także w związku z niepowodzeniem misji mediacyjnej księcia Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego w Petersburgu.
1852 - Zmarł Faddiej Bellingshausen, oficer marynarki, rosyjski podróżnik, badacz Oceanu Spokojnego, odkrywca brzegów Antarktydy. Był dowódcą drugiej rosyjskiej wyprawy morskiej dookoła świata. Urodził się 20 września 1778 roku.
1858 - W Londynie najstarsza córka królowej Wiktorii - Wiktoria Koburg poślubiła przyszłego cesarza Niemiec Fryderyka III Hohenzollerna. Podczas uroczystości pierwszy raz został zagrany wybrany przez pannę młodą "Marsz Weselny" Feliksa Mendelssohna-Bartholdy'ego, dzięki czemu zyskał światową popularność, jako muzyka towarzysząca ślubom.
1870 - Urodził się Zygmunt Rozwadowski, malarz, żołnierz Legionów Polskich. Malował głównie sceny batalistyczne okresu napoleońskiego i powstania listopadowego, sceny rodzajowe z motywami koni, portrety i pejzaże. Współtwórca "Panoramy Racławickiej” z Janem Styką i Wojciechem Kossakiem. Zmarł 23 lipca 1950 roku.
1874 - Urodził się William Somerset Maugham, angielski pisarz, autor społeczno-psychologicznych powieści i nowel oraz komedii satyryczno-obyczajowych. Do najważniejszych należą: "Księżyc i miedziak", "Ostrze brzytwy" oraz "W niewoli uczuć". W 1947 pisarz ustanowił "Somerset Maugham Award", przyznawaną do dzisiaj pisarzom brytyjskim poniżej 35. roku życia. Obecnie laureat otrzymuje 35 tysięcy funtów. Podczas I wojny światowej służył w brytyjskim wywiadzie. Był między innymi wysłany z misją do Rosji. Zmarł 16 grudnia 1965 roku. 150. rocznica
1881 - Zmarł Teodor Tripplin, pisarz, jeden z prekursorów polskiej literatury fantastycznonaukowej, podróżnik, doktor medycyny. Walczył w powstaniu listopadowym - brał udział w bitwach o Olszynkę Grochowską, pod Iganiami i Ostrołęką. Działacz emigracyjny, uczestnik walk niepodległościowych we Włoszech i Serbii. Elementy fantastyki naukowej znaleźć można w utworach "Maskarada w obłokach czyli podróż napowietrzna na Morze Północne" z 1856 roku i "Podróż po Księżycu odbyta przez Serafina Bolińskiego" z 1858. Pierwsza z nich wyprzedziła o siedem lat głośną powieść Juliusza Verne’a "Pięć tygodni w balonie", zaś druga książkę Verne’a "Z Ziemi na Księżyc". Urodził się 13 stycznia 1812 roku.
1882 - Urodziła się Virginia Woolf, angielska pisarka i krytyk literacki, uważana za jedną z czołowych postaci literatury modernistycznej XX wieku. Jest autorką nowatorskich powieści psychologicznych, a także wielu esejów. Jej nazwisko naziści niemieccy umieścili na liście wrogów III Rzeszy w tak zwanej Czarnej Księdze. Zmarła 28 marca 1941 roku.
1886 - Urodził się Emil Przedrzymirski-Krukowicz, generał Wojska Polskiego, w czasie kampanii polskiej 1939 roku dowódca Armii "Modlin", a następnie tak zwanej armii generała Przedrzymirskiego, którą dowodził w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Pod koniec września 1939 trafił do oflagu, a po pięciu latach niewoli doczekał się wyzwolenia przez Amerykanów. Po zakończeniu wojny wyjechał do Kanady. Działał tam między innymi w Związku Narodowym Polskim, Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów i Kongresie Polonii Kanadyjskiej. Zmarł 29 maja 1957 roku w Toronto.
1890 - Amerykańska dziennikarka Nellie Bly zakończyła podróż dookoła świata, w rekordowym czasie 72 dni, sześciu godzin, 11 minut i 14 sekund. Była pierwszą kobietą, która podróżowała dookoła świata bez towarzystwa mężczyzny. Stała się wzorem dla wielu kobiet z jej pokolenia. Kilka miesięcy później George Francis Train poprawił jej rekord okrążając glob w 62 dni.
1894 - Urodził się Aleksander Kierski, major piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. W 1940 roku został zamordowany przez NKWD w Charkowie i pochowany w Piatichatkach na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie. Pochowany symbolicznie na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie. 140. rocznica
1895 - Urodził się Wiktor Paweł Nechay de Felsei, geolog i geograf, pedagog, porucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. W czasie kampanii wrześniowej 1939 pełnił służbę w Dowództwie Grupy Obrony Lwowa. W październiku został aresztowany przez NKWD i osadzony we lwowskim więzieniu, pod zarzutem działalności w tajnej organizacji wojskowej, która miała za zadanie walkę z sowieckim okupantem. W 1940 został zamordowany w więzieniu NKWD w Kijowie. Jego nazwisko znalazło się na tak zwanej Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 roku.
1899 - Urodził się Paul Henri Spaak, belgijski polityk, pierwszy przewodniczący Zgromadzenia Ogólnego ONZ, jeden z założycieli Wspólnoty Europejskiej. W 1956 został wybrany na następcę Lorda Ismaya na stanowisku sekretarza generalnego Sojuszu Północnoatlantyckiego. W 1969 wydał swoje wspomnienia zatytułowane "Niedokończona walka. Zmarł 31 lipca 1972 roku. 125. rocznica
1910 - Urodził się Stefan Themerson, pisarz, poeta, filozof, twórca filmów eksperymentalnych, żołnierz Wojska Polskiego we Francji i Wielkiej Brytanii. Pisał w języku polskim, francuskim i angielskim. Autor powieści, tomików poezji, a także utworów dla dzieci i młodzieży. Od 1942 roku przebywał w Anglii. Zmarł 6 września 1988 roku.
1911 - Zmarł Mieczysław Brzeziński, działacz społeczno-oświatowy, publicysta, wydawca, przyrodnik, jeden z założycieli Polskiej Macierzy Szkolnej, redaktor naczelny i wydawca czasopisma "Zorza”. Autor publikacji przyrodniczych, między innymi książki "Podarunek dla młodzieży”, która miała 16 wznowień. Urodził się 6 października 1858 roku.
1912 - Urodził się Marian Brandys, prozaik, publicysta. Nazwany "mistrzem reportażu historycznego", był autorem reportaży literackich i dokumentalnych oraz opowieści historycznych. Walczył w kompanii wrześniowej, był więźniem oflagów w latach 1939-1945. W latach 70. XX wieku pisał "Dzienniki", w których zawarł obraz kształtowania się demokratycznej opozycji, w działalność, której była zaangażowana jego żona - aktorka Halina Mikołajska. W 1976 roku, po podpisaniu "Memoriału 101" - protestu przeciwko planowanym zmianom w konstytucji PRL, twórczość pisarza została objęta zakazem druku. Zmarł 20 listopada 1998 roku.
1912 - Urodził się Stanisław Hebanowski, reżyser teatralny i tłumacz literatury francuskiej. W Teatrze Wybrzeże zrealizował 23 przedstawienia, w tym "Czekając na Godota" Samuela Becketta i "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego. Zmarł 18 stycznia 1983 roku.
1913 - Urodził się Witold Lutosławski, kompozytor i dyrygent. Obok Fryderyka Chopina i Karola Szymanowskiego, jest uznawany za najwybitniejszego polskiego kompozytora wszech czasów. Jego najbardziej znane utwory to: "Koncert wiolonczelowy", "III Symfonia", "Wariacje symfoniczne", "Gry weneckie" czy "Tryptyk śląski". Jako jeden z niewielu kompozytorów XX wieku dyrygował wykonaniami niemal wyłącznie swoich kompozycji. Prowadził takie zespoły, jak Berliner Philharmoniker, Wiener Symphoniker, BBC Symphony oraz Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach. Przez kilkadziesiąt lat Witold Lutosławski współpracował z Polskim Radiem. Zmarł 7 lutego 1994 roku.
1914 - Urodził się Adam Świerzyński, pianista, kompozytor, krytyk i recenzent muzyczny, propagator muzyki. W latach 50. XX wieku współpracował z Biurem Studiów Polskiego Radia, pisząc recenzje z muzycznych audycji radiowych. Od lat 60. jego twórczość koncentrowała się wokół tematyki morza i folkloru kaszubskiego. Redagował wydawnictwo "Polska Muzyka Marynistyczna". Zmarł 6 lipca 1997 roku. 110. rocznica
1915 - I wojna światowa: w bitwie pod Lutowiskami Austriacy, przy 30-stopniowym mrozie, rozbili rosyjską kawalerię. W czasie walk wieś została spalona, a wielu jej mieszkańców zginęło lub zostało przez Rosjan wywiezionych na Syberię za sprzyjanie Austriakom.
1922 - Kardynał Achille Ratti, nuncjusz apostolski w Polsce i późniejszy papież Pius XI, został odznaczony Orderem Orła Białego przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Ratti został nuncjuszem apostolskim w naszym kraju. Podczas Bitwy Warszawskiej pozostał w stolicy, jako jeden z dwóch dyplomatów, obok przedstawiciela Turcji.
1923 - Urodził się Arvid Carlsson, szwedzki neurobiolog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 2000 roku. Jego badania przyczyniły się do poszerzenia wiedzy na temat choroby Parkinsona. Wykazał, że osoby cierpiące na tę chorobę mają w mózgu zbyt mało dopaminy - neuroprzekaźnika przenoszącego impulsy elektryczne między komórkami. Zajmował się także innym neuroprzekaźnikiem - serotoniną. Na podstawie prac Avida Carlssona opracowano wiele środków antydepresyjnych, między innymi prozac. Zmarł 29 czerwca 2018 roku.
1924 - W Chamonix we Francji rozpoczęły się I Zimowe Igrzyska Olimpijskie. W programie igrzysk było 16 konkurencji sportowych, w których startowało łącznie 314 zawodników, w tym 13 kobiet, z 19 krajów - wśród nich była Polska. Polacy nie zdobyli żadnego medalu. Zawody trwały od 25 stycznia do 5 lutego 1924 roku. 100. rocznica
1928 - Urodził się Eduard Szewardnadze, gruziński polityk, minister spraw zagranicznych Związku Radzieckiego w latach 1985-1990. Był także prezydentem Gruzji od 1995 roku. W 2003 w Gruzji przeprowadzono wybory parlamentarne, które władze sfałszowały, a oburzeni mieszkańcy masowo protestowali. Początkowo Eduard Szewardnadze tłumił protesty i odmawiał ustąpienia, ale ostatecznie, pod wpływem również opinii międzynarodowej, zrezygnował z urzędu. Bunt społeczny przeciwko władzom nazwano "rewolucją róż". Zmarł 7 lipca 2014 roku.
1928 - Urodził się Robert Stiller, tłumacz, pisarz, poliglota, znawca ponad 30 języków, a także filolog, religioznawca, językoznawca, publicysta i krytyk. Jest znany także, jako autor książek i esejów oraz sztuk teatralnych, a również, jako współzałożyciel żydowskiej gminy reformowanej i propagator odrodzenia judaizmu reformowanego w Polsce. Tłumacz powieści: Lewisa Carrolla, Iana Fleminga i Bertolta Brechta. Zmarł 10 grudnia 2016 roku.
1930 - Urodził się Jan Weber, dziennikarz, muzykolog, popularyzator muzyki klasycznej, autor wielu programów muzycznych Polskiego Radia. W radiowej Trójce prowadził takie audycje jak "Koncerty zatrzymane w czasie” czy "Niezapomniane koncerty fortepianowe”. Szczególnie popularny był jego cykl "Reminiscencje muzyczne”. Stworzył niedościgniony wzorzec muzycznego krytyka i popularyzatora muzyki. Zmarł 20 października 1992 roku.
1930 - Policja zatrzymała Stanisława Cichockiego, pseudonim "Szpicbródka”, udaremniając przygotowywania do włamania do placówki Banku Polskiego w Częstochowie. Stanisław Cichocki, włamywacz - kasiarz, działający głównie na terenie Rosji i II Rzeczypospolitej swój pseudonim zawdzięczał starannie wypielęgnowanej blond bródce. Elegancki, znał kilka języków obcych. Za włamania do banków i zakładów jubilerskich został skazany na sześć lat więzienia. Na kanwie jego biografii powstał musical "Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy" z Piotrem Fronczewskim w roli tytułowej. Niektóre motywy z jego życia wykorzystano w filmie "Vabank".
1932 - Urodził się Mieczysław Wilczek, przedsiębiorca, polityk, minister przemysłu w rządzie Mieczysława Rakowskiego i autor słynnej, liberalnej, jak na tamte czasy, ustawy o działalności gospodarczej z 1988 roku, zwanej powszechnie ustawą Wilczka. Umożliwiła ona każdemu obywatelowi podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej na równych prawach. Zmarł 30 kwietnia 2014 roku.
1938 - Urodził się Władimir Wysocki, poeta, aktor i pieśniarz rosyjski. Sławę aktorską zyskał kreacjami w Teatrze na Tagance, między innymi w sztuce "Hamlet”, "Życie Galileusza” oraz kilkoma rolami filmowymi: "Zły dobry człowiek”, "Gospodarz tajgi”. Głównie znany, jako wykonawca ekspresyjnych ballad. Ponadto autor zbiorów wierszy: "Koni priwieriedliwyje”, "Piesni i stichi”. Zmarł 25 lipca 1980 roku.
1938 - Urodził się Krzysztof Dzikowski, autor tekstów piosenek, satyryk. Wraz z Wojciechem Młynarskim napisał scenariusz do programu kabaretowego "Ludzie to kupią", którego tytuł stał się obiegowym powiedzonkiem. Pisał teksty piosenek dla różnych wykonawców, między innymi takich jak: Stan Borys, Irena Jarocka, Niebiesko-Czarni, Maryla Rodowicz i Kasia Sobczyk.
1942 - Urodził się Eusébio, portugalski piłkarz pochodzenia mozambickiego. Właściwie nazywał się Eusébio da Silva Ferreira. Był środkowym napastnikiem. Brązowy medalista i król strzelców - zdobył dziewięć goli - Mistrzostw Świata w 1966 roku. Laureat Złotej Piłki w plebiscycie "France Football” w 1965. W reprezentacji Portugalii w latach 1961-1973 rozegrał 64 spotkania i strzelił 41 goli. Zmarł 5 stycznia 2014 roku.
1943 - W niemieckim obozie zagłady Auschwitz przed Ścianą Straceń Niemcy rozstrzelali 53 polskich więźniów podejrzanych o prowadzenie działalności konspiracyjnej. Wśród zamordowanych był pułkownik Jan Karcz, dowódca Mazowieckiej Brygady Kawalerii w kampanii polskiej 1939 roku, jeden z przywódców tajnej organizacji obozowej.
1943 - Powstanie zamojskie: polscy partyzanci stoczyli w nocy z 25 na 26 stycznia bitwę z osiedleńcami niemieckimi we wsi Cieszyn, zabijając 160 z nich.
1943 - Urodził się Tobe Hooper, amerykański reżyser filmowy, twórca kultowego horroru "Teksańska masakra piłą mechaniczną". Film z 1974 roku otworzył mu drogę do kariery. Przez następne lata swojej aktywności, reżyser stworzył kilkadziesiąt filmów kinowych, telewizyjnych i wideo, głównie horrorów i dreszczowców science-fiction. Zmarł 26 sierpnia 2017 roku.
1945 - Urodził się Sławomir Idziak, operator, reżyser i scenarzysta filmowy, autor zdjęć do kilkudziesięciu obrazów, w tym: "Trzy kolory: Niebieski", "Podwójnego życia Weroniki", "Rok spokojnego słońca". Wyreżyserował przedstawienia teatralne: "Rzeźnia" Sławomira Mrożka, "Hiob" Karola Wojtyły i "Juliusz Cezar" Williama Szekspira. W 2002 roku był nominowany do Oscara za zdjęcia do filmu "Helikopter w ogniu". Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
1947 - Urodziła się Jolanta Brzeska, działaczka społeczna zaangażowana w obronę eksmitowanych w Warszawie lokatorów. Uczestniczyła w protestach związanych z realizacją eksmisji, prowadziła rejestr takich spraw. Uczestniczyła w obradach warszawskiej Rady Miasta, domagając się przyjęcia i realizacji postulatów związanych z obroną lokatorów. 1 marca 2011 roku wyszła z domu i została uznana za zaginioną. W Lesie Kabackim znaleziono jej zwęglone zwłoki. Jak dotąd jej śmierć nie została wyjaśniona.
1947 - Zmarł Alphonse Capone, znany jako Al Capone, legendarny amerykański gangster włoskiego pochodzenia. Był jednym z najniebezpieczniejszych przestępców w dziejach USA. W 1931 roku został skazany na 11 lat więzienia za oszustwa podatkowe. Na inne przestępstwa śledczym nie udało się znaleźć dowodów. Urodził się 17 stycznia 1899 roku.
1948 - Zmarł Mieczysław Limanowski, geolog, profesor uniwersytetów w Wilnie i Toruniu. Jako naukowiec pracował nad zagadnieniami ogólnymi dotyczącymi tektonicznej budowy Polski. Był także reżyserem, kierownikiem literackim i współtwórcą teatru Reduta w Warszawie. Urodził się 6 stycznia 1876 roku.
1949 - W Moskwie opublikowano komunikat o powołaniu Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej - RWPG, organizacji współpracy gospodarczej państw podporządkowanych politycznie i ekonomicznie Związkowi Radzieckiemu. RWPG przestała istnieć z chwilą ostatecznego rozpadu tak zwanego bloku wschodniego. Oficjalnie została rozwiązana 28 czerwca 1991 roku. W okresie PRL tematyka związana z Radą Wzajemnej Pomocy Gospodarczej była przedmiotem cenzury, która usuwała wszystkie krytyczne opinie wobec organizacji. 75. rocznica
1949 - W Los Angeles po raz pierwszy wręczono Nagrody Emmy. Wyróżnienia przyznano w sześciu kategoriach. Pierwszą statuetkę otrzymała brzuchomówczyni Shirley Dinsdale w kategorii wybitnej osobowości telewizyjnej. Emmy to jedna z najważniejszych nagród kulturalnych w USA, nazywana telewizyjnymi Oscarami. Najbardziej znane kategorie to najlepszy serial, film telewizyjny, reżyseria, scenariusz, najlepsza aktorka i aktor dramatyczny, komediowy, czy drugoplanowy. 75. rocznica
1950 - Fabryka Samochodów Osobowych w Warszawie i Gorkowskij Awtomobilnyj Zawod zawarły porozumienie, na mocy, którego w Polsce miała rozpocząć się produkcja samochodu GAZ-M20 Pobieda. Auto zostało wprowadzone na rynek rok później pod nazwą "Warszawa". Był to pierwszy samochód osobowy produkowany seryjnie w Polsce po II wojnie światowej. Produkcja trwała do 1973 roku.
1951 - Urodził się Steve Prefontaine, amerykański biegacz olimpijski, który w latach 70. spowodował wielką popularność joggingu. Biegał głównie na długich dystansach. Pobił i utrzymał wszystkie rekordy w biegach od mili do 10 tysięcy metrów. Na wyścigach zawsze dawał z siebie wszystko. Prefontaine w wieku 24 lat zginął tragicznie w wypadku samochodowym, 30 maja 1975 roku. Nakręcono o nim dwa filmy biograficzne "Przed metą" i "Prefontaine". Od 1975 organizowany jest w Eugene mityng lekkoatletyczny Prefontaine Classic upamiętniający zmarłego biegacza.
1954 - Premiera filmu Leona Buczkowskiego "Przygoda na Mariensztacie". Był to pierwszy powojenny polski film nakręcony w kolorze. Wszedł na ekrany, jako komedia muzyczna przedwojennego mistrza gatunku Ludwika Starskiego, który próbował dostosować twórczość do wymogów oficjalnego socrealizmu. W filmie śpiewa i występuje zespół "Mazowsze", a główną piosenkę wykonuje nastoletnia wówczas Irena Santor. Obraz cieszył się wielką popularnością. 70. rocznica
1956 - Rozpoczęło działalność Przedsiębiorstwo Państwowe Totalizator Sportowy, zajmujące się grami liczbowymi, loteriami pieniężnymi i zakładami wzajemnymi. Zgodnie z ustawą o grach i zakładach wzajemnych jest monopolistą w dziedzinie gier liczbowych i loterii pieniężnych w Polsce.
1956 - Premiera filmu historycznego "Podhale w ogniu" w reżyserii Jana Batorego i Henryka Hechtkopfa, opowiadającego o XVII-wiecznym powstaniu ludowym pod wodzą Aleksandra Kostki-Napierskiego. Główne role zagrali: Janusz Bylczyński, Stanisław Milski i Teresa Szmigielówna.
1963 - Urodził się Kostek Joriadis, muzyk, wokalista, trębacz, klawiszowiec, kompozytor, producent pochodzenia greckiego. W latach 80. udzielał się, jako klawiszowiec i trębacz w kilku czołowych zespołach polskiej sceny: Izrael, Papa Dance, Maanam, Bajm i Lady Pank. Jako muzyk sesyjny współpracował też z grupami: Tilt, Kult, De Mono, Chłopcy z Placu Broni i Wilki.
1967 - Leonid Teliga, żeglarz, dziennikarz i pisarz, jako pierwszy Polak na jachcie Opty rozpoczął samotny rejs dookoła świata, zakończony sukcesem 29 kwietnia 1969 roku. Okrążenie kuli ziemskiej zabrało mu dwa lata i dwa miesiące. Leonid Teliga zmarł rok później, 21 maja 1970 roku.
1971 - Kilkugodzinne spotkanie ze stoczniowcami z Gdańska I sekretarz KC PZPR Edward Gierek zakończył słynnym pytaniem: "Pomożecie?". Edward Gierek, jeżdżąc do fabryk i rozmawiając z robotnikami, chciał zerwać ze schematami poprzednich ekip, zakazał także wieszania przedstawiających go portretów w urzędach i szkołach. Deklaracje poprawy sytuacji robotników okazały się jednak niesatysfakcjonujące. 22 stycznia 1971 wybuchł kolejny strajk w Stoczni Szczecińskiej.
1978 - Urodził się Wołodymyr Zełenski, ukraiński polityk, satyryk, aktor, scenarzysta, prezenter telewizyjny, producent filmowy i przedsiębiorca, z wykształcenia prawnik. Od 2019 roku prezydent Ukrainy. W lutym 2022 doszło do inwazji Rosji na Ukrainę, a postawa prezydenta Wołodymyra Zełenskiego w czasie tej inwazji przyniosła mu międzynarodowe uznanie. Przez wielu zagranicznych komentatorów został wówczas określony, jako mąż stanu i bohater narodowy. Człowiek Roku tygodnika "Time” w 2022 roku.
1978 - Urodziła się Agata Zubel, kompozytorka, śpiewaczka i pedagożka. Laureatka licznych nagród zarówno, jako wokalistka, jak i kompozytorka. Dokonuje wielu prawykonań i nagrań dzieł współczesnych kompozytorów.
1979 - Rozpoczęła się pierwsza podróż apostolska Jana Pawła II do Dominikany, Meksyku i na Bahamy. Po wyjściu z samolotu w Santo Domingo Papież - Polak ukląkł i pocałował ziemię. Stało się to zwyczajem w czasie wszystkich jego pielgrzymek. 45. rocznica
1981 - W Chinach wydano wyroki w procesie tak zwanej bandy czworga. Była to czwórka radykalnych działaczy Komunistycznej Partii Chin, głównych "animatorów" rewolucji kulturalnej. Tworzyli ją: Jiang Qing, żona Mao Zedonga, oraz trzech działaczy KPCh z Szanghaju: Zhang Chunqiao, Wang Hongwen, Yao Wenyuan. Jiang Qing i Zhang Chunqiao zostali skazani na karę śmierci, zamienioną później na dożywocie, a Wang Hongwen i Yao Wenyuan - na 20 lat więzienia.
1981 - Urodziła się Alicia Keys, amerykańska piosenkarka, autorka tekstów, kompozytorka. Wydała siedem albumów. Do jej największych hitów należą: "Fallin", "Girl on Fire", "A Woman's Worath", "Karma". Wystąpiła w filmach: "As w rękawie, "Niania w Nowym Jorku" i "Sekretne życie pszczół".
1981 - Urodziła się Brygida Frosztęga-Kmiecik, reżyserka filmowa, scenarzystka i dziennikarka. Autorka reportażu "Iskierka" i dokumentu "Wygrać emeryturę". W 2013 roku nakręciła długometrażowy film dokumentalny "Inny film", o osobach niepełnosprawnych, według własnego scenariusza. Zginęła wraz z mężem - dziennikarzem Dariuszem Kmiecikiem i dwuletnim synem, 23 października 2014 roku, pod gruzami kamienicy w Katowicach, w której doszło do wybuchu gazu.
1982 - Sejm PRL zatwierdził dekrety Rady Państwa dotyczące wprowadzenia stanu wojennego w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku. Komunistyczne władze chciały w ten sposób zdławić protesty społeczne, a także wstrzymać procesy demokratyczne, zainicjowane w sierpniu 1980 roku. Według różnych źródeł, w czasie stanu wojennego straciło życie od kilkudziesięciu do ponad stu osób. Internowanych zostało ponad 10 tysięcy, w tym niektóre osoby więcej, niż raz. Tysiące ludzi było represjonowanych i wyrzuconych z pracy. Kwestią odpowiedzialności za wprowadzenie stanu wojennego zajął się po latach Instytut Pamięci Narodowej, jednak nikt nie trafił do więzienia. Stan wojenny trwał 586 dni, do 22 lipca 1983 roku.
1983 - Papież Jan Paweł II zatwierdził konstytucją apostolską "Sacrae disciplinae leges" - nowy kodeks prawa kanonicznego. Zastąpił on benedyktyński kodeks prawa kanonicznego i liczne ustawy kościelne wydane po 1917 roku. Zlikwidował podział na zakony i zgromadzenia zakonne i wprowadził dwie grupy: Instytuty życia konsekrowanego i stowarzyszenia życia apostolskiego. Kodeks definiuje życie zakonne we wspólnocie, zasady składania ślubów i zasady klauzury.
1990 - Zmarła Ava Gardner, amerykańska aktorka. Wystąpiła w około 60 filmach, między innymi: "Bosonoga contessa", "Ostatni brzeg", "Noc iguany" czy "Trzęsienie ziemi". W 1954 roku została nominowana do Oscara za pierwszoplanową rolę w filmie "Mogambo". Największe sukcesy odnosiła w okresie "Złotej Ery Hollywood” i w latach 60. American Film Institute umieścił ją na 25. miejscu w rankingu "największych aktorów wszech czasów”. Urodziła się 24 grudnia 1922 roku.
1990 - Kolumbijski Boeing 707 rozbił się podczas podchodzenia do lądowania w Nowym Jorku. Zginęły 73 osoby, a 85 zostało rannych. Przyczyną wypadku było wyczerpanie paliwa w zbiornikach. W momencie lądowania zapas paliwa w samolocie był zbyt mały, w wyniku, czego zgasły dwa silniki. Piloci nie przypuszczali, że będą musieli krążyć w okolicach lotniska przez ponad 77 minut. Nie poinformowali jednak jednoznacznie o kończącym się paliwie obsługi lotniska.
1991 - Wojna nad Zatoką Perską: Irakijczycy odkręcili zawory kuwejckich ropociągów z ropą naftową, powodując katastrofę ekologiczną w zatoce. Dwa dni później w wyniku zbombardowania końcówek rurociągów udało się częściowo zmniejszyć wyciek ropy.
1995 - Wystrzelona z północnej Norwegii rakieta z amerykańską sondą badawczą wywołała alarm rosyjskiej obrony antybalistycznej i nieomal doprowadziła do wybuchu III wojny światowej.
1995 - Podczas meczu Premiership Crystal Palace - Manchester United francuski piłkarz gości Éric Cantona schodząc z boiska po otrzymaniu czerwonej kartki, zaatakował ciosem kung fu jednego z kibiców. Zawodnik kopnął obrażającego go fana drużyny Crystal, za co został zawieszony do września 1995. Otrzymał także karę 120 godzin robót publicznych, choć początkowo domagano się kary dwóch tygodni więzienia.
1998 - Amerykańscy małżonkowie Tom i Eileen Lonerganowie zostali omyłkowo pozostawieni na pełnym morzu przez statek w czasie, gdy nurkowali na Wielkiej Rafie Koralowej. Ich ciał nigdy nie odnaleziono. Na podstawie tej historii nakręcono w 2003 roku film "Ocean strachu".
2001 - Zmarł Tadeusz Kozłowski, aktor i reżyser teatralny. W latach 50. XX wieku pracował w Teatrze Dramatycznym imienia Aleksandra Węgierki w Białymstoku. Wrócił do tej placówki w 1979 roku i był z nią związany do emerytury w 1989. W sezonie 1986/1987 był jej dyrektorem. Zagrał w serialach: "Czterej pancerni i pies", "Gruby" i "Ród Gąsieniców". Urodził się 16 sierpnia 1922 roku.
2004 - Amerykański łazik Opportunity wylądował na Marsie. W sierpniu 2014 roku łazik ustanowił rekord odległości przebyty przez pojazd kołowy poza Ziemią. Łącznie pokonał dystans ponad 40 kilometrów. Celem Opportunity było poszukiwanie, badanie i charakteryzowanie skał Marsa. Istotna była różnorodność zebranych próbek, co udało się osiągnąć. Pojazd pozwolił także na zebranie danych dotyczących atmosfery Marsa. 20. rocznica
2005 - Zmarł Robert Sadowski, gitarzysta znany z działalności w wielu polskich zespołach rockowych od połowy lat 80. zeszłego wieku. Grał między innymi w grupach: Madame, Deuter, Houk i Kobong. Urodził się 24 listopada 1963 roku.
2006 - Papież Benedykt XVI ogłosił swoją pierwszą encyklikę "Deus caritas est". Dotyczyła miłości chrześcijańskiej, charytatywnej działalności Kościoła i relacji między wiarą a polityką. Papież podkreślał w niej rolę miłości Boga i miłości bliźniego, jako najbardziej aktualnego przykazania. "Chcę pobudzić świat do nowej, czynnej gorliwości w dawaniu ludzkiej odpowiedzi na Bożą miłość" - pisał papież Benedykt.
2010 - Iracki wojskowy Ali Hasan al-Madżid "Chemiczny Ali” został stracony za zbrodnie przeciwko ludzkości i ludobójstwo. Zarzucono mu wydanie rozkazu ataku gazowego na Kurdów w Halabdży w 1988 roku oraz przeprowadzenie antykurdyjskiej operacji, podczas której również użyto broni chemicznej. Jej ofiarą padło, według różnych źródeł, od 50 do 200 tysięcy osób. W 1991 na rozkaz Saddama Husajna przeprowadził brutalną pacyfikację powstania szyitów, podczas której wielokrotnie dopuścił się masowych zbrodni na cywilach.
2011 - Początek rewolucji w Egipcie. Na masową skalę rozpoczęły się antyrządowe protesty o charakterze społeczno-politycznym przeciwko złej sytuacji materialnej, bezrobociu, korupcji, ograniczaniu swobód obywatelskich i długoletnim rządom prezydenta Hosniego Mubaraka. W wyniku wystąpień ze stanowiska zrezygnował Hosni Mubarak, nastąpiło rozwiązanie parlamentu i przejęcie władzy w państwie przez armię.
2011 - Zmarł Andrzej Szypulski, pisarz i scenarzysta. Był współautorem scenariuszy do spektakli Teatru Telewizji i seriali: "Stawka większa niż życie", "Dyrektorzy", "Ślad na ziemi". Urodził się 5 września 1936 roku.
2014 - Zmarł Bogdan Poręba, reżyser filmowy i telewizyjny, przed 1989 rokiem działacz PZPR i Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, polityk narodowy, współzałożyciel i ideolog Zjednoczenia Patriotycznego "Grunwald”. Jako jeden z nielicznych głosował na ostatnim Zjeździe PZPR przeciwko rozwiązaniu tej partii. Twórca filmów: "Grunwald”, "Hubal”, "Polonia Restituta” czy "Katastrofa w Gibraltarze”. Urodził się 5 kwietnia 1934 roku. 10. rocznica
2015 - Zmarł Demis Roussos, grecki piosenkarz muzyki pop. Szczyt jego kariery przypadł na lata 70. XX wieku, kiedy nagrał kilka płyt, które znalazły się na najwyższych pozycjach list przebojów. Jego najbardziej znane piosenki to: "Forever and Ever”, "My Friend the Wind”, "Goodbye My Love Goodbye”. Kilkakrotnie występował w Polsce. Urodził się 15 czerwca 1946 roku.
2016 - Zmarł Andrzej Bączyński, fizyk, profesor zwyczajny, związany z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu. Badał między innymi, lasery barwnikowe - jego zespół skonstruował jeden z pierwszych takich laserów w Polsce. Urodził się 16 lipca 1933 roku.
2017 - Zmarła Irena Kotowicz-Borowy, socjolog wsi, etnograf, publicystka. Miała na koncie wiele publikacji kulturoznawczych. W 1980 roku była też inicjatorką przeglądów przebierańców zapustnych. Była działaczką Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i Mazowieckiego Towarzystwa Kultury i PTTK. Odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi. Urodziła się 6 października 1952 roku.
2017 - Zmarł John Hurt, angielski aktor filmowy i teatralny, grał w obrazach: "Oto jest głowa zdrajcy”, "Obcy - ósmy pasażer Nostromo", "Kosmiczne jaja” czy "Rob Roy”. Zdobywca czterech statuetek nagród BAFTA za role w filmach "Nagi urzędnik", "Midnight Express" i "Człowiek słoń" oraz za Wybitny Brytyjski Udział w Kinie w 2012 roku. Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego. Młodszej widowni znany jest z filmów o Harrym Potterze. Urodził się 22 stycznia 1940 roku.
2019 - W katastrofie tamy w Brumadinho koło Belo Horizonte w Brazylii zginęło ponad 250 osób. Tama należy do spółki górniczej Vale SA. Do katastrofy doszło podczas przerwy obiadowej, gdy lawina błotna zalała teren administracyjny kopalni rudy żelaza, w którym setki pracowników jadło posiłek. 5. rocznica
2020 - Zmarł Ryszard Żółtaniecki, dyplomata, socjolog, autor kilku tomów poetyckich. W latach 2000-2018 wykładał w Collegium Civitas, między innymi kierował Akademią Służby Zagranicznej i Dyplomacji. Urodził się 6 listopada 1951 roku.
2021 - Zmarł Maryan Synakowski, francuski piłkarz pochodzenia polskiego, zawodnik francuskiej kadry narodowej. Szczyt jego popularności przypadł na lata 60. Zdobył między innymi dwukrotnie Puchar Francji w sezonach 1955/1956 i 1960/1961. Urodził się 14 marca 1936 roku.
2022 - Zmarł Przemysław Górny, działacz antykomunistyczny i antyustrojowy w okresie PRL, więzień polityczny. Już w liceum został uznany za "element antysocjalistyczny”, musiał wielokrotnie zmieniać szkoły. Jako nastolatek trenował boks. W 1951 zdobył tytuł młodzieżowego wicemistrza Polski. Podczas studiów na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego prezentował postawę otwartego sprzeciwu wobec systemu komunistycznego, cieszył się wielką popularnością wśród studentów. Działał w duszpasterstwie akademickim. Odmawiał wstąpienia do Związku Młodzieży Polskiej, za co groziło mu skreślenie z listy studentów. Był jednym z organizatorów manifestacji z okazji powitania prymasa Stefana Wyszyńskiego w listopadzie 1956. W maju 1955 był jednym z założycieli Związku Młodych Demokratów, a w grudniu 1957 współtworzył Ligę Narodowo-Demokratyczną. Był wielokrotnie zatrzymywany przez milicję i Służbę Bezpieczeństwa. Kilka razy był skazywany na karę więzienia. W 2006, za wybitne zasługi na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 23 kwietnia 1932 roku.
2023 - Zmarł Jan Witold Suliga, etnograf, antropolog kultury, pisarz. W latach 1990-2006 był dyrektorem Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Autor kilkudziesięciu artykułów dotyczących etnografii, antropologii kulturowej i religioznawstwa. Urodził się 20 grudnia 1951 roku. 1. rocznica
