Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-01-22, 07:30 Autor: IAR/D.Panek/dok.

Kartka z kalendarza

22 stycznia - Dzień Jedności Ukrainy.
1506 - Papież Juliusz II utworzył w Watykanie Gwardię Szwajcarską. Ta najmniejsza i najstarsza armia świata od ponad 510 lat strzeże papieża i Watykanu. Liczy zaledwie 110 gwardzistów. Noszą paradne, granatowo-czerwono-żółte mundury w pasy. Żołnierze Gwardii stanowią osobistą ochronę papieża, towarzyszą mu w podróżach zagranicznych. Wystawiają też honorową reprezentację podczas uroczystości z udziałem biskupa Rzymu.

1561 - Urodził się Francis Bacon, angielski filozof, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli filozofii epoki odrodzenia i baroku, eseista, polityk oraz prawnik. Uchodzi za jednego z twórców nowożytnej metody naukowej opartej na eksperymencie i indukcji. Jest też uważany za jednego z twórców empiryzmu. Autor prac "Eseje”, "Novum Organon” i "Nowa Atlantyda”. Zmarł 9 kwietnia 1626 roku.

1592 - Urodził się Pierre Gassendi, francuski ksiądz, filozof, astronom, fizyk i matematyk. Zaliczał się do czołowych matematyków swoich czasów. W filozofii - krytyk koncepcji Arystotelesa oraz kartezjańskiego dualizmu. Jego uczniem był Molier. Był pierwszym obserwatorem przejścia Merkurego na tle tarczy Słońca w 1631 roku. Zmarł 24 października 1655 roku.

1788 - Urodził się George Lord Byron, angielski poeta, jeden z czołowych twórców europejskiego romantyzmu, autor liryki, powieści poetyckich - "Giaur" i "Korsarz", poematów dygresyjnych - "Don Juan" oraz dramatów - "Manfred" i "Kain”. W wieku 24 lat poeta zasiadł w Izbie Lordów, zajmując się polityką oraz problemami społecznymi i kulturalnym. Zmarł 19 kwietnia 1824 roku.

1832 - W Fiszewie - obecnie województwo warmińsko-mazurskie - pruscy żołnierze dopuścili się masakry na weteranach Powstania Listopadowego. Zginęło ośmiu polskich żołnierzy, a 12 odniosło ciężkie obrażenia. O mordzie pisał Adam Mickiewicz w "Księgach pielgrzymstwa polskiego".

1840 - Urodził się Wincenty Rapacki, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego aktorstwa realistycznego, mistrz charakteryzacji. W 1919 roku został mianowany pierwszym członkiem honorowym Związku Artystów Scen Polskich. Autor powieści, dramatów oraz prac z historii teatru, między innymi "Sto lat sceny polskiej w Warszawie”. Zmarł 12 stycznia 1924 roku.

1840 - Zmarł Johann Friedrich Blumenbach, niemiecki antropolog, fizjolog i anatom. Na podstawie badań kraniometrycznych podzielił gatunek Homo sapiens na pięć ras, którym, oprócz opisu charakterystyk fizycznych, przypisał także charakterystyki psychologiczne. Klasyfikacja Blumenbacha przetrwała z drobnymi zmianami przez prawie 200 lat. Jego dzieło "O naturalnych różnicach w charakterystyce ludzi” jest uważana za jedną z najważniejszych prac w historii rozwoju zrozumienia ras ludzkich. Urodził się 11 maja 1752 roku.

1849 - Urodził się August Strindberg, szwedzki pisarz, uznawany za ojca współczesnego teatru. Twórca dramatów, powieści, esejów i utworów poetyckich, a także malarz i fotograf. Przedstawiciel naturalizmu i prekursor ekspresjonizmu. Autor powieści: "Spowiedź szaleńca” i "Legendy”, opowiadania "Historie małżeńskie”, dramatów: "Ojciec” i "Panna Julia”. Większa część jego twórczości została przełożona na język polski dopiero po II wojnie światowej. Zmarł 14 maja 1912 roku. 175. rocznica

1850 - Zmarł Wincenty Pallotti, włoski ksiądz katolicki, założyciel Zjednoczenia Apostolstwa Katolickiego, którego integralną częścią są pallotyni i pallotynki. Podejmował liczne inicjatywy, jak założenie Domu Miłosierdzia dla sierot, utworzenie i prowadzenie szkół wieczorowych dla młodzieży Rzymu i Albano, druk i propagowanie książek, pocztówek i tekstów modlitewnych. Organizował też Misje Ludowe, troszczył się o włoskich emigrantów i założył dla nich kościół w Londynie. Został ogłoszony świętym w 1963 roku. Urodził się 21 kwietnia 1795 roku.

1863 - W Królestwie Polskim wybuchło Powstanie Styczniowe. Było największym polskim powstaniem narodowym, spotkało się z poparciem międzynarodowej opinii publicznej. Miało charakter wojny partyzanckiej, w której stoczono około 1200 bitew i potyczek. Przez oddziały powstania styczniowego przewinęło się około 200 tysięcy ludzi. Objęło całe Królestwo Polskie, znaczną część Litwy oraz Wołyń. Intensywne walki trwały ponad rok, ostatni oddział powstańczy księdza Stanisława Brzóski utrzymał się na Podlasiu do wiosny 1865 roku. Powstanie zostało stłumione przez Rosjan. W ramach represji zlikwidowano resztki autonomii Królestwa, a tysiące ludzi zesłano na Sybir.

1875 - Urodził się David Griffith, amerykański reżyser, aktor i producent filmowy z okresu kina niemego. Współzałożyciel spółki United Artists, twórca filmów "Narodziny narodu”, "Nietolerancja”. Jest uważany za twórcę "systemu gwiazd”, wykreował, bowiem wielu popularnych aktorów. W 1935 roku otrzymał Honorowego Oscara. Zmarł 23 lipca 1948 roku.

1877 - Urodził się Bolesław Leśmian, poeta, eseista i krytyk literacki,. Autor baśni pisanych prozą oraz erotyków, twórca nowego typu ballady. Wydał tomiki wierszy: "Sad rozstajny”, "Łąka”, "Napój cienisty” oraz opowieści baśniowe: "Klechdy sezamowe”, "Przygody Sindbada Żeglarza” i "Klechdy polskie”. Został uznany za najbardziej nowatorską i najbardziej skrajną indywidualność twórczą literatury polskiej XX wieku. Zmarł 5 listopada 1937 roku.

1879 - Urodził się Joseph Wittig, niemiecki filozof i teolog, dziekan Wydziału Teologii Katolickiej Uniwersytetu Wrocławskiego, poeta, kronikarz związany z ziemią kłodzką. Jako ksiądz katolicki w 1926 roku został ekskomunikowany za krytykę oficjalnej wykładni Kościoła dotyczącej grzechu i spowiedzi. W 1946 ekskomunika została zdjęta za wstawiennictwem kardynała Augusta Hlonda. Autor opowiadań "Nysa Kłodzka” i "Chrystus urodził się na drodze do Lądka”. Po przyłączeniu Dolnego Śląska do Polski, 1 kwietnia 1946 pisarz został przymusowo wysiedlony z domu w Słupcu. Wraz z rodziną, w złym stanie zdrowia, wywieziony został do Niemiec. Zmarł 22 sierpnia 1949 roku. 145. rocznica

1891 - Urodził się Zygmunt Nowakowski, pisarz, dziennikarz, reżyser, aktor Teatru imienia Juliusza Słowackiego w Krakowie, w latach 1926-1929 jego dyrektor. Podczas II wojny światowej członek Rady Narodowej RP ustanowionej przez prezydenta Władysława Raczkiewicza. Redaktor emigracyjnych "Wiadomości Polskich, Politycznych i Literackich". Po wojnie na emigracji w Wielkiej Brytanii, był wieloletnim współpracownikiem Radia Wolna Europa. Zmarł w Londynie, 4 października 1963 roku.

1900 - Zmarł David Edward Hughes, amerykański fizyk pochodzenia angielskiego, a także muzyk i pedagog. Wynalazca drukującego aparatu telegraficznego z klawiaturą oraz konstruktor stykowego mikrofonu węglowego. Urodził się 16 maja 1831 roku.

1901 - Zmarła królowa brytyjska Wiktoria, z dynastii hanowerskiej. Po śmierci matki królem Wielkiej Brytanii został Edward VII. Panowanie Wiktorii Hanowerskiej przypadło na okres świetności Zjednoczonego Królestwa, potęgi politycznej, gospodarczej, rozwoju cywilizacji przemysłowej i ekspansji kolonialnej. Za jej panowania, trwającego 63 lata, imperium brytyjskie rozciągnęło swoją suwerenność na jedną czwartą globu. Urodziła się 24 maja 1819 roku.

1904 - Urodził się Arkady Gajdar, radziecki pisarz młodzieżowy, uczestnik wojny domowej w Rosji i korespondent "Komsomolskiej Prawdy” w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej. Autor powieści: "Tajemnica wojskowa”, "Timur i jego drużyna” czy "Los dobosza”. Jego twórczość uznano za narzędzie kształtowania komunistycznych postaw młodzieży. Zginął w walce z Niemcami, 26 października 1941 roku. 120. rocznica

1904 - Urodził się George Balanchine, amerykański choreograf, gruzińskiego pochodzenia, twórca nowoczesnego baletu amerykańskiego. Jako tancerz, choreograf i baletmistrz, od 1924 roku występował w zespole Sergiusza Diagilewa. W latach 30. XX wieku był współtwórcą New York City Ballet. Współpracował też z Igorem Strawińskim. Od 1946 działał głównie w Nowym Jorku. Zmarł 30 kwietnia 1983 roku. 120. rocznica

1905 - "Krwawa niedziela" w Petersburgu. Wojska carskie otworzyły ogień do uczestników pokojowej manifestacji. 200-tysięczna demonstracja robotnicza prowadzona przez prawosławnego duchownego, ruszyła do Pałacu Zimowego, aby przekazać carowi petycję w sprawie reform społecznych i politycznych. Wydarzenia te stały się bezpośrednią przyczyną wybuchu w 1905 roku tak zwanej „małej rewolucji”. W czasie "krwawej niedzieli", według oficjalnych danych, zginęło około 100 osób, według nieoficjalnych informacji zabitych mogło być nawet do tysiąca ludzi.

1908 - Urodził się Lew Landau, rosyjski fizyk, laureat Nagrody Nobla w 1962 roku, w dziedzinie fizyki, za pionierskie teorie materii skondensowanej, w szczególności ciekłego helu. Brał czynny udział w stworzeniu przez ZSRR broni atomowej. Był wszechstronnym teoretykiem, zajmującym się fenomenami nadciekłości i nadprzewodnictwa, elektrodynamiką kwantową, fizyką jądrową i fizyką cząstek elementarnych. Zmarł 1 kwietnia 1968 roku.

1909 - Urodził się Sithu U Thant, birmański polityk, sekretarz generalny ONZ w latach 1961-1971. Przyczynił się między innymi do rozładowania kryzysu kubańskiego w 1962 roku i przerwania działań zbrojnych w wojnie izraelsko-arabskiej w 1967. W 1969 roku ogłosił przygotowany na polecenie Zgromadzenia Ogólnego ONZ raport "Człowiek i jego środowisko”, w którym przedstawiono skalę zagrożeń związanych z niszczeniem środowiska naturalnego. Był inicjatorem przyjęcia Chin w szeregi ONZ. Zmarł 25 listopada 1974 roku. 115. rocznica

1909 - Urodził się Adolf Rudnicki, prozaik, eseista, felietonista, pochodzenia żydowskiego. Brał udział w Powstaniu Warszawskim. Napisał cykl "Epoka pieców" o martyrologii Żydów podczas II wojny światowej. Zmarł 14 listopada 1990 roku. 115. rocznica

1916 - Urodził się Ludwik Krempa, pilot, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 roku. Był lotnikiem w 304 Dywizjonie Bombowym "Ziemi Śląskiej". Po wojnie pozostał w Wielkiej Brytanii, pod koniec lat 80. XX wieku wrócił do Polski. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, a w 2015 - Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 3 stycznia 2017 roku.

1917 - Prezydent USA Thomas Woodrow Wilson wygłosił orędzie do Senatu, w którym przedstawił swoje propozycje pokojowe. Stwierdził między innymi, że "powinna powstać zjednoczona, niezawisła i autonomiczna Polska".

1920 - 13-letni obrońca Lwowa Antoni Petrykiewicz został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, zostając jego najmłodszym kawalerem w historii. Jeden z Orląt Lwowskich, był uczniem drugiej klasy V Gimnazjum Państwowego we Lwowie. Antoni Petrykiewicz został pochowany w katakumbach na Cmentarzu Obrońców Lwowa. Urodził się 26 grudnia 1905 roku.

1921 - Urodził się Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, żołnierz batalionów Armii Krajowej "Zośka" i "Parasol". Współpracował z konspiracyjnym periodykiem "Droga", publikował wiersze w podziemnych antologiach i własnych tomikach. Zachowały się wszystkie jego dzieła: ponad 500 wierszy, kilkanaście poematów i około 20 opowiadań. Najbardziej znane to: "Ten czas”, "Pokolenie”, "Deszcze”, "Na moście w Avignon”. Jest uznawany za najwybitniejszego twórcę pokolenia wojennego. Zginął w Powstaniu Warszawskim śmiertelnie raniony przez strzelca wyborowego 4 sierpnia 1944 roku.

1922 - Zmarł Benedykt XV (właściwe nazwisko Giacomo della Chiesa), papież od 3 września 1914 roku. Jego pontyfikat przypadł na I wojnę światową. Papież podjął wiele inicjatyw pokojowych oraz starał się łagodzić skutki wojny, między innymi organizował pomoc dla ofiar konfliktu. W 1917 roku ogłosił "Kodeks prawa kanonicznego". Z kolei w 1920 wydał encyklikę "Pacem Dei munus", w której nawoływał o pojednanie między narodami. Urodził się 21 listopada 1854 roku.

1922 - Zmarł Marie Ennemond Camille Jordan, francuski matematyk, który zajmował się algebrą i był jednym ze współtwórców francuskiej szkoły teorii funkcji. Od jego nazwiska pochodzą określenia "miara Jordana" i "krzywa Jordana". Był wrogiem wszelkiej rozwlekłości - jego prace charakteryzują się dużą precyzją i zwięzłością. Urodził się 5 stycznia 1838 roku.

1923 - Urodził się Krzysztof Dunin-Wąsowicz, historyk, varsavianista, profesor w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, członek Rady Naukowej Polskiego Słownika Biograficznego. Żołnierz Armii Krajowej i współpracownik Rady Pomocy Żydom "Żegota”. Aresztowany w kwietnia 1944, po pobycie na Pawiaku, został wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof, z którego uciekł podczas ewakuacji w lutym 1945 roku. Autor 22 książek i 420 prac naukowych z historii nowożytnej i najnowszej. Zmarł 9 maja 2013 roku.

1927 - Przeprowadzono pierwszą w historii transmisję radiową meczu piłkarskiego. Na antenie radia BBC skomentowano spotkanie Arsenalu z Sheffield United, zakończone remisem 1:1. Pierwszym w historii komentatorem piłkarskim został były rugbysta Henry Blythe Thornhill Wakelam. Transmisja radiowa okazała się wielkim sukcesem, rozpoczynając erę globalizacji futbolu.

1929 - Zmarła Wiktoria Kawecka, śpiewaczka operetkowa, uznana za gwiazdę polskiej operetki. W latach 1893-1909 występowała w warszawskiej operetce, a w latach 1909-1918 w Petersburgu. Śpiewała też między innymi w Bukareszcie, Wilnie, Nicei i Rydze. Występy wokalne uzupełniała gwizdem artystycznym, jodłowaniem lub mruczandem. Grała również na fortepianie. Wystąpiła w dwuczęściowym filmie "To, co drożej milionów", gdzie zagrała rolę główną. Wiktoria Kawecka dorobiła się wielkiego majątku. W chwili śmierci jej majątek wyceniono na pięć milionów ówczesnych złotych. Urodziła się 3 marca 1875 roku. 95. rocznica

1931 - Urodził się Stanisław Milewski, pisarz. Specjalizował się w reportażach sądowych, publikował o historii wymiaru sprawiedliwości i o dziejach przestępczości. Był sekretarzem redakcji a później zastępcą redaktora naczelnego "Gazety Sądowej i Penitencjarnej", której nazwy zmieniano na "Gazetę Sądową”, a potem "Gazetę Prawniczą”. Autor licznych książek i artykułów, w tym "Intymne życie niegdysiejszej Warszawy " i "Codzienność niegdysiejszej Warszawy", za którą trzymał w 2010 roku Warszawską Nagrodę Literacką. Zmarł 1 października 2013.

1936 - Urodził się Andrzej Jabłoński, supermaratończyk. Był mistrzem oraz wicemistrzem świata i Europy w biegach amatorskich, 27-krotnym mistrzem Polski w biegach i duathlonie. Startował w 135 maratonach. W 1994 roku pobiegł z Kalisza do zaprzyjaźnionego holenderskiego miasta Heerhugowaard - trasa liczyła 1200 kilometrów. Natomiast w 1997 przebiegł 1577 kilometrów z Kalisza do Watykanu. W 1998 odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za promowanie Polski.

1938 - W Warszawie zmarł Gabriel Czechowicz, prawnik, minister skarbu. W 1929 roku został postawiony przed Trybunałem Stanu za przekazanie z budżetu państwa do dyspozycji premiera Józefa Piłsudskiego ośmiu milionów złotych na akcję wyborczą BBWR. Sprawa ministra Czechowicza była w II RP jedynym postępowaniem przed Trybunałem Stanu. Zakończyła się bez rozstrzygnięcia o winie. Urodził się 2 października 1876 roku.

1938 - Na Kasprowym Wierchu otwarto Obserwatorium Wysokogórskie Państwowego Instytutu Meteorologicznego. Obecnie nosi nazwę: Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne IMGW-PIB. Mieści się w najwyżej położonym budynku w Polsce, na wysokości 1987 metrów nad poziomem morza. Wykonuje pomiary synoptyczne oraz klimatologiczne, a także obserwacje zlodzenia, opadów, natężenia promieniowania słonecznego, zjawisk optycznych i radioaktywności. Przekazuje też informacje i komunikaty dla Polskich Kolei Linowych i Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

1939 - W rozegranym w Paryżu pierwszym w historii meczu piłkarskim między reprezentacjami Francji i Polski gospodarze wygrali 4:0. Na stadionie Parc de Princes zasiadł komplet 35 tysięcy widzów. 85. rocznica

1940 - Urodził się John Hurt, angielski aktor filmowy i teatralny, grał w obrazach: "Oto jest głowa zdrajcy”, "Obcy - ósmy pasażer Nostromo", "Kosmiczne jaja” czy "Rob Roy”. Zdobywca czterech statuetek nagród BAFTA za role w filmach: "Nagi urzędnik", "Midnight Express" i "Człowiek słoń" oraz za Wybitny Brytyjski Udział w Kinie w 2012 roku. Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego. Młodszej widowni znany jest z filmów o Harrym Potterze. Zmarł 25 stycznia 2017 roku.

1943 - Powołano Kedyw - Kierownictwo Dywersji, rozkazem Komendanta Armii Krajowej generała Stefana Roweckiego "Grota". Pierwszym komendantem został pułkownik August Emil Fieldorf "Nil". Kedyw planował i koordynował akcje dywersyjne wobec sił okupacyjnych, szkolił dowódców i instruktorów poszczególnych oddziałów, ale także opiniował materiały, sprzęt i pomysły na akcje sabotażowe. Miał także zaopatrywać oddziały bojowe w uzbrojenie.

1943 - Urodził się Michał Urbaniak, muzyk jazzowy i kompozytor, współtwórca tak zwanej polskiej szkoły jazzu i kreator muzyki fusion. Gra głównie na skrzypcach i saksofonie, prowadzi własne studio nagrań w Nowym Jorku. Autor muzyki do 25 filmów, między innymi: "Długu” i "Wielkich rzeczy” Krzysztofa Krauzego. W 2012 roku zadebiutował, jako aktor, w obrazie "Mój rower". Za rolę Włodzimierza otrzymał Polską Nagrodę Filmową - Orła w kategorii odkrycie roku.

1945 - Armia Czerwona zajęła Olsztyn. Żołnierze radzieccy przeszli 60 kilometrów lasami w zimową zadymkę by całkowicie zaskoczyć oddziały niemieckie, które poddały się bez większych walk. Po kilku dniach stacjonowania sowieci podpalili miasto. Zniszczeniu uległo około 40 procent zabudowy.

1946 - Wydano dekret Krajowej Rady Narodowej "o utworzeniu Najwyższego Trybunału Narodowego dla sądzenia hitlerowskich zbrodniarzy wojennych i osób odpowiedzialnych za klęskę 1939 roku". Trybunał w latach 1946-1948 przeprowadził siedem procesów, w których oskarżonych było prawie 50 osób. 30 osób skazano na kary śmierci, a wyroki wykonano. Tylko jedna osoba została uniewinniona.

1946 - Urodził się Malcolm McLaren, brytyjski muzyk, publicysta, promotor punk rocka i menadżer zespołu Sex Pistols. Angażował się też w produkcje filmowe i telewizyjne, a w 1993 roku nagrał płytę "Paris", na której znalazł się utwór "Paris, Paris" - zaśpiewany w duecie z francuską gwiazdą kina Catherine Deneuve. Zmarł 8 kwietnia 2010 roku.

1947 - Zmarł Max Berg, niemiecki architekt i urbanista, przez kilkanaście lat miejski radca budowlany we Wrocławiu. Był autorem koncepcji urbanistycznej miasta i projektantem między innymi Hali Stulecia, elektrowni i Miejskiego Szpitala Dziecięcego. Pod koniec wojny wystosował apel do jednego z przywódców III Rzeszy Martina Bormanna o ocalenie zabytków Rzymu. Urodził się 17 kwietnia 1870 roku.

1953 - Urodził się Jim Jarmusch, amerykański reżyser, scenarzysta, aktor i muzyk. Porzucił karierę pisarska dla sztuki filmowej, Za pierwszy swój dramat psychologiczny "Nieustające wakacje" otrzymał nagrodę festiwalu w Manheim. Jest twórcą także takich filmów jak "Poza prawem”, "Kawa i papierosy” czy "Noc na ziemi”. W jego filmach często występują znani muzycy, na przykład: Joe Strummer, Tom Waits czy Iggy Pop.

1957 - W Warszawie został uprowadzony, a następnie zamordowany, 15-letni Bohdan Piasecki, syn Bolesława Piaseckiego - przewodniczącego PAX, w latach 30. XX wieku jednego z przywódców Obozu Narodowo-Radykalnego, twórcy ONR-Falanga. Ciało chłopca odnaleziono 8 grudnia 1958 roku. Motywem zbrodni miałaby być wewnątrzpartyjna walka w PZPR lub chęć zemsty za przedwojenną antysemicką działalność Bolesława Piaseckiego.

1957 - Zmarł Krzysztof Wyskiel, pilot samolotowy i szybowcowy, instruktor lotnictwa, czterokrotny mistrz Polski w zawodach rajdowo-nawigacyjnych, drużynowy mistrz świata w akrobacji szybowcowej. Zginął tragicznie 20 sierpnia 1989 podczas Mistrzostw Świata w niemieckiej miejscowości Hockenheim wykonując skomplikowany manewr akrobatyczny na wysokości około 300 metrów. Przyczyną tragedii było oderwanie się skrzydeł w jego szybowcu.

1959 - Urodziła się Linda Blair, amerykańska aktorka filmowa i telewizyjna. Występowała w roli Regan MacNeil, dziewczyny opętanej przez demona w kultowym horrorze "Egzorcysta" i jego sequelu "Egzorcyście II: Heretyku". W 1974 za swoją rolę otrzymała Złoty Glob dla najlepszej aktorki drugoplanowej oraz nominację do Oscara w tej samej kategorii. Zagrała także w filmach: "Port Lotniczy 1975", "Piekielna noc" i "Krzyk". 65. rocznica

1960 - Urodził się Michael Hutchence, australijski wokalista i autor tekstów grupy "INXS”, którą wprowadził na najwyższe miejsca światowych list przebojów. Był porównywany do Jima Morrisona i Micka Jaggera. Współtworzył muzykę do filmów "Batman Forever" i "Barbwire". Zmarł 22 listopada 1997 roku. Dwa lata później Bono z zespołu U2 wspomógł wydanie solowej płyty Michaela Hutchence'a, którą przygotowywał od kilku lat. Solowy album nazwany został po prostu "Michael Hutchence" i był swego rodzaju hołdem, jaki najbliżsi przyjaciele złożyli zmarłemu artyście.

1962 - Urodził się Piotr Polk, aktor filmowy i teatralny, piosenkarz. Zanim rozpoczął karierę aktorską skończył szkołę muzyczną, grał na fortepianie, akordeonie i innych instrumentach, założył nawet swój zespół, z którym koncertował. Zagrał też w kilkudziesięciu filmach i serialach, jest znany między innymi z roli podinspektora Możejki w serialu "Ojciec Mateusz".

1968 - Zmarł Duke Kahanamoku, hawajski pływak, wielokrotny medalista igrzysk olimpijskich, uważany za wynalazcę nowoczesnego surfingu. Między swoimi zawodami podróżował po świecie, szczególnie do Australii i Stanów Zjednoczonych, dając pokazy pływackie. Tym samym popularyzował nowy sport - pływanie na desce, który wcześniej był znany tylko na Hawajach. Mieszkając w Kalifornii w czerwcu 1925 roku Kahanamoku, uratował ośmiu ludzi z kutra rybackiego, który przewrócił się na wysokiej fali podczas próby wejścia do przystani morskiej. Urodził się 24 sierpnia 1890 roku.

1969 - W Moskwie 22-letni dezerter Wiktor Iljin ostrzelał z dwóch pistoletów limuzynę z kosmonautami wspólnej misji Sojuz 4 i Sojuz 5. Do ataku doszło tuż przed uroczystością ich odznaczenia na Kremlu. Ciężkie obrażenia odniósł kierowca samochodu, który zmarł następnego dnia. Celem zamachu miał być Leonid Breżniew, którego limuzyna pojechała jednak zmienioną trasą. 55. rocznica

1972 - Dania, Irlandia i Wielka Brytania podpisały w Brukseli dokument o przystąpieniu do Wspólnoty Europejskiej od 1 stycznia 1973 roku. Norwegia po przeprowadzonym referendum wycofała się z układu ze względu na to, że musiałaby od początku więcej wpłacać do kasy wspólnotowej niż otrzymywałaby, ponadto musiałaby zgodzić się na kontrolę zasobów naturalnych kraju: ryb, ropy naftowej i gazu ziemnego. Z kolei Brytyjczycy w referendum w 2016 opowiedzieli się za rezygnacją swojego państwa z członkostwa w UE. Trwa procedura tak zwanego "Brexitu".

1973 - W Paryżu zmarł Stanisław Staszewski, poeta, bard; twórca piosenek między innymi "Celina", "Inżynierowie z Petrobudowy" i "Baranek". Jego syn, muzyk rockowy Kazimierz Staszewski, lider zespołu Kult, także wykonywał utwory ojca, wydając dwie płyty "Tata Kazika". Podczas II wojny światowej Stanisław Staszewski był żołnierzem Armii Krajowej. W 1942 był więźniem Pawiaka. Walczył w Powstaniu Warszawskim. Został aresztowany i odesłany do niemieckiego obozu w Ebensee. W 1967 roku wyemigrował do Paryża. Urodził się 18 grudnia 1925 roku.

1978 - Zainaugurowało działalność Towarzystwo Kursów Naukowych, powołane przez grupę naukowców i ludzi sztuki związanych z opozycją antykomunistyczną. Było to stowarzyszenie, którego działalność stanowiła alternatywę dla nauczania na uczelniach państwowych. TKN finansowano między innymi z funduszy KOR. Działalność organizacji była utrudniana przez władze PRL, które starały się zakłócać przebieg wykładów, dochodziło nawet do pobić uczestników i prowadzących zajęcia przez działaczy Socjalistycznego Związku Studentów Polskich. Inicjatorem powstania TKN był profesor Edward Lipiński. Przewodniczącym Rady Programowej został profesor Jan Kielanowski. Towarzystwo zakończyło działalność po wybuchu stanu wojennego.

1978 - 15 osób zginęło, a 14 odniosło obrażenia w wyniku zderzenia autobusu rejsowego PKS z radziecką ciężarówką wojskową w Osiecznicy koło Krosna Odrzańskiego. Katastrofa doprowadziła do podpisania porozumienia między władzami Polski a ZSRR, aby wszelkie pojazdy wojskowe Armii Radzieckiej poruszały się wyłącznie w konwojach poprzedzanych samochodami-pilotami. W czerwca 2010 w miejscu katastrofy został odsłonięty obelisk upamiętniający ofiary wypadku.

1979 - W zamachu bombowym w Bejrucie zginął Ali Hassan Salameh, palestyński terrorysta, dowódca organizacji "Czarny Wrzesień" odpowiedzialnej między innymi za zamordowanie 11 izraelskich sportowców w czasie Letnich Igrzysk Olimpijskich w Monachium w 1972. Najprawdopodobniej został zabity przez izraelskie służby specjalne w ramach operacji "Gniew Boży". Urodził się w 1940 roku. 45. rocznica

1983 - Szwedzki tenisista Björn Borg zakończył karierę sportową. Jest uważany za jednego z najlepszych tenisistów w historii tej dyscypliny. Wygrał sześć razy French Open i pięć razy z rzędu Wimbledon. Łącznie zwyciężył w 64 turniejach rangi ATP World Tour i 24 razy awansował do finału. Wiele pojedynków Borga z wybitnymi rywalami, szczególnie Amerykanami Johnem McEnroe i Jimmym Connorsem, przeszło do historii tenisa.

1988 - Zmarła Zofia Małynicz, aktorka teatralna i filmowa, pedagog. Występowała w krakowskim Starym Teatrze, w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, w Teatrze Polskim w Warszawie. Wieloletni pedagog i dziekan Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Grała w filmach "Niekochana”, "Barwy walki” i "Dziś w nocy umrze miasto”. Urodziła się 8 lipca 1905 roku.

1992 - Zmarł Gustaw Andrzej Mokrzycki, organizator polskiego przemysłu lotniczego, profesor Politechniki Warszawskiej, następnie Politechniki w Montrealu. Po wojnie pracował na kierowniczych stanowiskach w przemyśle lotniczym Stanów Zjednoczonych. Prowadził badania, głównie z zakresu nawigacji i automatyki. Do historii lotnictwa przeszedł, jako aerodynamik i twórca samolotu PZL.22. Napisał około 100 prac naukowych. Urodził się 1 października 1894 roku.

1994 - Zmarł Telly Savalas, amerykański aktor i producent filmowy, pochodzenia greckiego. Sławę przyniosła mu rola detektywa Theodore Kojaka w serialu telewizyjnym "Kojak". Zagrał też w filmach: "Przylądek strachu", "Złoto dla zuchwałych", "Parszywa dwunastka". Odniósł też międzynarodowy sukces, jako piosenkarz - w 1975 roku z własną wersją utworu "If” z repertuaru amerykańskiej grupy Bread zdobył pierwsze miejsce na listach przebojów w Wielkiej Brytanii. Światowe powodzenie zapewnił mu cover "Some Broken Hearts Never Mend”, z repertuaru Dona Williamsa, wylansowany w 1980 roku. Urodził się 21 stycznia 1922 roku. 30. rocznica

1998 - W wypadku samochodowym w Nadarzynie zginęła Regina Pisarek, piosenkarka popularna w latach 60. i 70. Wylansowała przeboje "Jest Warszawa”, "Tak długo was chłopcy nie było”, "Dzień już nie ten sam”. Uczestniczka wielu Festiwali Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu i Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie. W 1963 roku zdobyła I nagrodę, Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Urodziła się 25 marca 1939 roku.

2005 - Zmarła Consuelo Velasquez, meksykańska kompozytorka, autorka romantycznego przeboju wszech czasów "Besame Mucho" - "Całuj mnie mocno". Napisała, głównie w latach 40. wiele innych znanych piosenek. W 2003 roku w stolicy Meksyku został odsłonięty pomnik kompozytorki wykonany przez rzeźbiarza Sergio Perazę. Urodziła się 21 sierpnia 1916 roku.

2006 - Kobe Bryant ustanowił drugi w historii NBA wynik pod względem liczby punktów zdobytych w jednym meczu. Grając przeciwko Toronto Raptors koszykarz zdobył 81 punktów. Rekord należy do Wilta Chamberlaina, który zdobył aż 100 punktów w rozegranym 2 marca 1962 meczu swojej drużyny Philadelphia Warriors z New York Knicks.

2008 - Zmarł Heath Andrew Ledger, australijski aktor, fotograf i reżyser teledysków. Zagrał między innymi w filmach: "Tajemnica Brokeback Mountain", "I’m Not There. Gdzie indziej jestem", "Mroczny rycerz". Zmarł, mając 28 lat, w wyniku przypadkowego przedawkowania leków. Urodził się 4 kwietnia 1979 roku.

2009 - Zmarła Anna Radziwiłł, historyk i pedagog. W 1980 wstąpiła do "Solidarności”, była przewodniczącą grupy ekspertów związku w negocjacjach z Ministerstwem Oświaty i Wychowania dotyczących zmian w programie nauczania historii. W stanie wojennym współpracowała z Prymasowskim Komitetem Pomocy Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Była senatorem I kadencji, wiceministrem edukacji narodowej. Była też autorką i współautorką między innymi z Wojciechem Roszkowskim, podręczników do nauki historii. Urodziła się 20 kwietnia 1939 roku. 15. rocznica

2009 - W Warszawie zmarł Stanisław Karolkiewicz, pseudonim "Szczęsny". Od września 1939 roku działał w antysowieckiej partyzantce, w latach 1940-1941 był więziony przez NKWD. Żołnierz Armii Krajowej, działacz organizacji Wolność i Niezawisłość. Podczas wojny dowodził brawurową akcją odwetową w Prusach Wschodnich, brał też udział w operacji "Ostra Brama". W latach 1946-1955 osadzony przez UB w więzieniu mokotowskim i poddany brutalnemu śledztwu. Był współzałożycielem i prezesem Światowego Związku Żołnierzy AK. Urodził się 21 sierpnia 1918 roku. 15. rocznica

2012 - Zmarła Małgorzata Baranowska, poetka, krytyk i historyk literatury, varsavianistka. Pracownik naukowy Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Była autorką słuchowisk dla dzieci i audycji literackich w Polskim Radiu. Urodziła się 15 marca 1945 roku.

2013 - Zmarła Lucyna Winnicka, aktorka i dziennikarka. Zagrała w filmach takich jak: "Matka Joanna od Aniołów”, "Krzyżacy”, "Godzina pąsowej róży”. Pod koniec lat 70. zakończyła karierę aktorską, zajęła się medycyną niekonwencjonalną, filozofią i publicystyką. Była jedną z założycielek Transparency International Polska, organizacji do walki z korupcją. Urodziła się 14 lipca 1928 roku.

2014 - Protesty na Ukrainie: pięć osób zginęło w wyniku zamieszek na Euromajdanie i ulicy Hruszewskiego w Kijowie. W szpitalu zmarł 22-latek, który podczas starć z milicją spadł lub został zrzucony z dużej wysokości, natomiast cztery pozostałe osoby zginęły od kul. Protesty rozpoczęły się w listopadzie 2013 demonstracją przeciwko odłożeniu przez prezydenta Janukowycza podpisania umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską. Opozycja zażądała usunięcia prezydenta oraz zmiany sytuacji w państwie. Sam ruch przekształcił się w ogólnonarodową rewolucję. 10. rocznica

2016 - Zmarła profesor Romana Cielątkowska, architekt, konserwatorka zabytków, wykładowczyni Politechniki Gdańskiej Jej pasją była sakralna architektura drewniana - ocaliła wiele kościołów i cerkwi na kresach i we wschodniej Polsce. Należała do Rady Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP. Napisała sześć książek monograficznych i kilkadziesiąt artykułów naukowych. Urodziła się 29 sierpnia 1959 roku.

2017 - Zmarł Jerzy Świderski, pseudonim "Lubicz", lekarz, kardiolog, uczestnik Powstania Warszawskiego, autor prac poświęconych walce powstańczej i działalności harcerskiej. Podczas obrony Warszawy w 1939 roku był gońcem obrony przeciwlotniczej. W czasie okupacji niemieckiej służył w tajnym harcerstwie. Uczestniczył w akcjach "małego sabotażu”. Po wojnie prześladowany przez UB, spędził trzy lata w więzieniu mokotowskim. Po amnestii w 1948 roku został zwolniony, zdał maturę i rozpoczął studia medyczne. W październiku 1983 uczestniczył w odsłonięciu pomnika Małego Powstańca. Urodził się 21 grudnia 1929 roku.

2018 - Zmarła Ursula K. Le Guin, amerykańska pisarka, autorka książek science fiction i fantasy, z których wiele weszło do klasyki gatunku. Stworzyła cykle "Ziemiomorze" i "Ekumena. Wielokrotnie wyróżniana nagrodami Hugo i Nebula. Inne jej słynne powieści to: "Wydziedziczeni’, "Lewa ręka ciemności”, "Planeta wygnania”, ”Wracać wciąż do domu”, "Miasto złudzeń”. Pradziadkiem Ursuli Le Guin był Ludwik Stanisław Kraków, który wyemigrował do Stanów Zjednoczonych po powstaniu styczniowym. Urodziła się 21 października 1929 roku.

2019 - Zmarł Roman Kołakowski, kompozytor, poeta, piosenkarz, gitarzysta i tłumacz. Reżyser teatralny i estradowy, autor wielkich widowisk plenerowych. Podczas studiów działał w opozycji demokratycznej - związany był ze Studenckim Komitetem Solidarności. Działalność artystyczną rozpoczął w latach 70., śpiewając własne kompozycje do wierszy uznanych poetów, między innymi Czesława Miłosza i Stanisława Barańczaka. W latach 1996-2005 był dyrektorem artystycznym Przeglądu Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu, od 2004 współpracował z Teatrem "Syrena”, w latach 2005-2019 prowadził Teatr Piosenki. Tłumacz tekstów Toma Waitsa, Bertolta Brechta, Nicka Cave’a, Włodzimierza Wysockiego, Bułata Okudżawy i Stinga. Jest autorem tekstów piosenek wykonywanych przez Voo Voo, Kazika, Michała Bajora, Justynę Steczkowską i Piotra Rubika. Urodził się 8 czerwca 1957 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarł Kazimierz Wajda, historyk, nauczyciel akademicki, związany z Toruniem. Wykładał w Instytucie Socjologii na Wydziale Humanistycznym, później został dyrektorem Instytutu Historii i Archiwistyki, kierował także Zakładem Historii XIX wieku. Należał do Towarzystwa Naukowego w Toruniu i Polskiego Towarzystwa Socjologicznego. Urodził się 26 maja 1930 roku.

2021 - Zmarł Henryk Jerzy Chmielewski, nazywany "Papcio Chmiel" - grafik, rysownik i publicysta, uczestnik Powstania Warszawskiego, żołnierz Armii Krajowej, autor serii komiksowej "Tytus, Romek i A'Tomek". Na jego komiksach wychowało się kilka pokoleń Polaków. Jest także autorem książek "W odwiedziny do rodziny" oraz "Witek Sprytek i inne opowieści", tomiku zawierającego takie opowieści, jak: "Sadełko i Szczudełko", "Kapitan Mewka", "Cyrk Bum Tarara". Papcio Chmiel napisał też trzytomową autobiografię, składającą się z części: "Urodziłem się w Barbakanie", "Tytus zlustrowany'' i "Tarabanie w Barbakanie". Urodził się 7 czerwca 1923 roku.

2022 - Zmarła Janina Traczykówna, aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna. Zagrała między innymi w filmach: "Miś", "Dzień świra", "Brunet wieczorową porą" oraz "Noce i dnie". Była związana z teatrami Szczecina i Warszawy. Za rolę matki w "Dniu świra" nominowana była do nagrody filmowej Polskie Orły. Urodziła się 16 maja 1930 roku.

2022 - Zmarł Thich Nhat Hanh, wpływowy wietnamski mnich buddyjski, mistrz zen, poeta i aktywista polityczny. Podróżował po całym świecie, by nauczać. Jako aktywista ruchów pokojowych, promował on rozwiązywanie konfliktów bez używania przemocy. Opublikował ponad 100 książek. Urodził się 11 października 1926 roku.

Zobacz także

2024-02-27, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 27 lutego - Światowy Dzień Organizacji Pozarządowych. 27 lutego - Międzynarodowy Dzień Niedźwiedzia Polarnego. 27 lutego - Dzień Wiedzy o Anosmii. 27… » więcej 2024-02-26, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 26 lutego 1634 roku - Po trzymiesięcznym oblężeniu przez polską armię, pod dowództwem króla Władysława IV, skapitulowały rosyjskie wojska pod Smoleńskiem… » więcej 2024-02-25, godz. 07:45 Kartka z kalendarza 25 lutego - W Gruzji - Dzień Okupacji Sowieckiej. 25 lutego - Światowy Dzień Powolności. 25 lutego - Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem… » więcej 2024-02-24, godz. 23:44 Kartka z kalendarza 24 lutego - Święto narodowe Estonii - Dzień Niepodległości, upamiętniający podpisanie deklaracji o niepodległości w 1918 roku po zakończeniu Rewolucji… » więcej 2024-02-23, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 23 lutego - Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją. 23 lutego - Międzynarodowy Dzień Pomocy Potrzebującym. 23 lutego - Święto Geografii Wojskowej. 23… » więcej 2024-02-22, godz. 07:30 Kartka zkalendarza 22 lutego - Dzień Myśli Braterskiej - symboliczne święto przyjaźni między skautami a harcerzami, obchodzone w rocznicę urodzin Roberta Baden-Powella, twórcy… » więcej 2024-02-21, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 21 lutego - Międzynarodowy Dzień Przewodnika Turystycznego, ustanowiony w 1989 roku podczas III Konwencji Światowej Federacji Stowarzyszeń Przewodników Turystycznych… » więcej 2024-02-20, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 20 lutego - Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej, ogłoszony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. 20 lutego - Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem… » więcej 2024-02-19, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 19 lutego - Dzień Nauki Polskiej. 19 lutego - Światowy Dzień Ochrony Ssaków Morskich. 19 lutego - Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem… » więcej 2024-02-18, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 18 lutego - Dzień Plutona. 18 lutego - Dzień Baterii. » więcej
56789
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »