Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-01-19, 07:30 Autor: AR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

19 stycznia - Wierni Kościoła wschodniego obchodzą Święto Jordanu, nazywane też Chrztem Pańskim. Jest ono jednym z dwunastu wielkich świąt prawosławnych.

19 stycznia - Święto Wojskowych Jednostek Organizacyjnych Prokuratury Wojskowej.
1354 - Rzeszów otrzymał nowy przywilej lokacyjny i prawa miejskie od króla Kazimierza Wielkiego. Tę datę uznaje się za początek pisanej historii Rzeszowa. 670 rocznica

1608 - Zmarł Bernard Maciejowski, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski. Mecenas artystów, poetów i uczonych. Był jednym z twórców unii brzeskiej z 1596 roku, dotyczącej uznania zwierzchnictwa papieża przez część biskupów Cerkwi prawosławnej. Urodził się w 1548 roku.

1788 - W szybie "Kunst” w kopalni "Fryderyk" pod Tarnowskimi Górami rozpoczęła pracę pierwsza na ziemiach polskich maszyna ogniowa - jak pierwotnie nazywano maszynę parową - do odwadniania chodników w kopalni. Ważące 31 ton urządzenie zamontowano w specjalnie w tym celu wzniesionym budynku. Było jednym z pierwszych w Europie poza Anglią, skąd zostało sprowadzone.

1798 - Urodził się Auguste Comte, francuski filozof, pozytywista, twórca socjologii. Stworzył system, który wywarł duży wpływ na wielu pierwszych socjologów, nazwał go "fizyką społeczną”, a od 1839 roku jest określany terminem socjologia. Jego główna praca to sześciotomowy "Kurs filozofii pozytywnej”. Stworzył jedną z pierwszych teorii nauki. Zmarł 5 września 1857 roku.

1809 - Urodził się Edgar Allan Poe, amerykański poeta, pisarz i krytyk. W jego twórczości dominowały wątki fantastyki i horroru. Zapoczątkował gatunek noweli kryminalnej. Stworzył także pierwszą w literaturze postać detektywa - C. Auguste’a Dupina. Autor między innymi opowiadań: "Czarny Kot”, "Studnia i wahadło”, "Zagłada domu Usherów”, "Beczka Amontillado”, "Złoty żuk”, "Diabeł w dzwonnicy”, "Człowiek tłumu” czy "Portret owalny”. Twórczością Edgara Allana Poego inspirowali się filmowcy, tworząc wiele ekranizacji jego opowiadań. Zmarł 7 października 1849 roku. 215 rocznica

1813 - Urodził się Henry Bessemer, angielski inżynier, wynalazca i przedsiębiorca, twórca pierwszej przemysłowej metody otrzymywania stali w 1856 roku, za pomocą tak zwanego procesu konwertorowego. Metoda ta zrewolucjonizowała otrzymywanie ciekłej surówki żelaza i spowodowała przewrót w światowym hutnictwie. Zmarł 15 marca 1898 roku.

1839 - Urodził się Paul Cézanne, francuski malarz, którego twórczość łączyła impresjonizm i kubizm, autor obrazów: "Wielkie kąpiące się”, "Góra Sainte-Victoire”, "Kuszenie Świętego Antoniego”. Moderniści z początku XX wieku uważali Cézanne’a za prekursora współczesnego malarstwa. Henri Matisse nazwał go "ojcem wszystkich malarzy”, a wielu artystów widziało w nim twórcę przełomu w sztuce XX wieku. Zmarł 22 października 1906 roku. 185 rocznica

1848 - Urodził się Matthew Webb, angielski kapitan marynarki. W 1875 roku, jako pierwszy przepłynął wpław kanał La Manche. Zginął przy próbie przepłynięcia wodospadu Niagara, 24 lipca 1883 roku.

1880 - Urodził się Henryk Minkiewicz, działacz PPS, Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego, oficer Legionów Polskich, generał Wojska Polskiego, organizator i pierwszy dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1924-1929. Po sowieckiej agresji na Polskę w 1939 roku osadzony w obozie w Kozielsku i zamordowany przez NKWD w Katyniu.

1863 - Trzy dni przed wybuchem Powstania Styczniowego Centralny Komitet Narodowy uchwalił oddanie dyktatury i naczelnego dowództwa generałowi Ludwikowi Mierosławskiemu. Ten stanowisko przyjął, jednak dopiero w połowie lutego 1863 roku przybył do Królestwa Polskiego. Po dwóch przegranych starciach - pod Krzywosądzem i Nową Wsią - wyjechał do Paryża.

1874 - Zmarł August Heinrich Hoffmann von Fallersleben, niemiecki poeta. W 1841 w proteście przeciwko rozbiciu Niemiec napisał późniejszy niemiecki hymn narodowy "Pieśń Niemców". Poeta przebywał wówczas na wyspie Helgoland, należącej wówczas do Anglii. W tym samym roku po raz pierwszy hymn został zaśpiewany publicznie w Hamburgu. Był przeciwnikiem monarchii absolutnej. Za wydane w 1842 roku "Pieśni niepolityczne”, uznane w Prusach za niecenzuralne, został zwolniony z pracy na Uniwersytecie Wrocławskim i pozbawiony profesury. Urodził się 2 kwietnia 1798 roku 150 rocznica

1887 - Urodził się Karol Stryjeński, architekt, rzeźbiarz, działacz społeczny, dyrektor Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem i pedagog Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zaprojektował między innymi schronisko tatrzańskie nad Morskim Okiem, mauzoleum Kasprowicza na Harendzie i skocznię narciarską Wielka Krokiew w Zakopanem. Zmarł 21 grudnia 1932 roku.

1893 - Urodził się Zygmunt Bohusz-Szyszko, generał dywizji, dowódca Samodzielnej Brygady Strzelców Podkarpackich podczas kampanii norweskiej w 1940 roku, później dowódca 2. Korpusu Polskiego, który wsławił się zdobyciem Monte Cassino. Był bliskim współpracownikiem generała Władysława Sikorskiego. W latach 1976-1980 był Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych na uchodźstwie. Od 1945 roku przebywał na emigracji w Anglii. Zmarł 20 czerwca 1982 roku w Londynie.

1903 - Urodził się Stanisław Radkiewicz, działacz komunistyczny, członek Komunistycznej Partii Polski, podczas II wojny światowej w ZSRR, w latach 1941-1943 żołnierz Armii Czerwonej. Do 1954 pełnił funkcję ministra bezpieczeństwa publicznego. Bezpieka pod jego kierownictwem rozwijała się bardzo szybko, stanowiąc główne narzędzie terroru, zastraszania społeczeństwa i prowadzenia wywiadu. Odpowiedzialny za zbrodnie komunistycznego reżimu. Zmarł 13 grudnia 1987 roku.

1912 - Urodził się Leonid Kantorowicz, rosyjski matematyk i ekonomista, profesor uniwersytetu w Leningradzie. Jest uważany za twórcę programowania liniowego, którego zasady przedstawił w pracy "Matematyczne metody organizacji planowania w przedsiębiorstwie”. W 1975 roku, wspólnie z Tjallingiem Charlesem Koopmansem, otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii. Zmarł 7 kwietnia 1986 roku.

1912 - Urodziła się Cornelia Wilhelmina Maria Baltussen, holenderska siostra Czerwonego Krzyża, która opiekowała się polskimi spadochroniarzami 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Jej wieloletnie starania pozwoliły na upamiętnienie i uhonorowanie wyczynu polskich spadochroniarzy, a także samego generała Stanisława Sosabowskiego. Zmarła 18 listopada 2005 roku.

1918 - Urodził się Tadeusz Góra, generał brygady, pilot Wojska Polskiego, szybownik. Jako pierwszy pilot na świecie został nagrodzony w 1938 roku Medalem Lilienthala, przyznawanym za wybitne osiągnięcia w szybownictwie. Jako pierwszy Polak zdobył natomiast Złotą Odznakę Szybowcową z Trzema Diamentami. W czasie II wojny światowej był pilotem polskich dywizjonów w Anglii. Po wojnie pilot oblatywacz i instruktor szybowcowy. Zmarł 4 stycznia 2010 roku.

1918 - I wojna światowa - polscy i białoruscy mieszkańcy Mińska rozbroili część uciekających przed wojskami niemieckimi bolszewików i przejęli władzę w mieście. Dwa dni później polsko-białoruska administracja przekazała władzę wkraczającym wojskom niemieckim.

1920 - Urodził się Javier Peréz de Cuéllar, peruwiański polityk i dyplomata. W latach 1982-1991 pełnił funkcję sekretarza generalnego ONZ. W latach 60. był ambasadorem Peru w Polsce. W 1984 Uniwersytet Jagielloński przyznał mu tytuł doktora honoris causa. Zmarł 4 marca 2020 roku.

1921 - W Krakowie otwarto warsztat sztuki kościelnej "Wit Stwosz”.

1921 - Urodziła się Patricia Highsmith, amerykańska pisarka, autorka thrillerów psychologicznych, powieści i opowiadań kryminalnych. Wiele jej książek zekranizowano. Autorka powieści, z których około 30 wydano w Polsce, między innymi "Utalentowany pan Ripley", "W pełnym słońcu" i "Znajomi z pociągu". Zmarła 4 lutego 1995 roku.

1922 - Urodził się Jerzy Kawalerowicz, wybitny reżyser i scenarzysta, współtwórca polskiej szkoły filmowej. Autor obrazów: "Faraon", "Quo vadis", "Matka Joanna od Aniołów", "Śmierć prezydenta". Za reżyserię "Faraona" otrzymał nominację do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego, a inna jego adaptacja - "Austeria" na podstawie powieści Juliana Stryjkowskiego zapewniła mu Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych. Współzałożyciel i pierwszy prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Zmarł 27 grudnia 2007 roku.

1923 - Urodził się Markus Wolf, wschodnioniemiecki agent wywiadu, szef Stasi. Nazywano go "Człowiekiem bez twarzy", bo zachodnie wywiady nie były w stanie zdobyć jego zdjęcia. Po zjednoczeniu Niemiec wielokrotnie stawał przed sądem. W 1993 roku uznano go za winnego działalności szpiegowskiej i skazano na sześć lat więzienia. Jednak Trybunał Konstytucyjny wyrok uchylił. Cztery lata później ponownie zasiadł na ławie oskarżonych. Tym razem za trzy porwania usłyszał wyrok dwóch lat więzienia w zawieszeniu. Zmarł 9 listopada 2006 roku.

1924 - W Kopenhadze została założona Międzynarodowa Federacja Kajakowa, skupiająca organizacje zawodników posługujących się jedno lub dwuosobowymi łodziami „ka-i-ak” czyli „męskie czółno eskimoskie”. Prekursorem sportu był Szkot John MacGregor, który w 1865 roku zbudował Rob Roya - kajak drewniany z poszyciem klepkowym. Pływał nim po rzekach w Wielkiej Brytanii i w Europie kontynentalnej. To on założył pierwszy na świecie klub kajakarski. Był autorem książki "A Thousand Miles in the Rob Roy Canoe". W Polsce sport kajakowy rozwinął się dzięki pasji etnografa Zygmunta Glogera, który w 1872 spływał kajakiem po Wiśle, Bugu, Niemnie i Biebrzy. W 1928, powstała Komisja Kajakowa (z siedzibą w Krakowie), która działała przy Polskim Związku Narciarskim. W 1930 roku Komisja utworzyła samodyielnyP olski Związek Kajakowy. 100 rocznica

1928 - Opublikowano odezwę programową Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem Marszałka Piłsudskiego, ugrupowania politycznego założonego przez Walerego Sławka. W jego skład wchodzili ludzie o różnych interesach i poglądach, których łączył przede wszystkim stosunek do Józefa Piłsudskiego. BBWR dążył do umocnienia jego władzy.

1929 - Urodziła się Hanna Szczepanowska, żołnierz Armii Krajowej, uczestniczka Powstania Warszawskiego, wiceprezes Zarządu Głównego Związku Piłsudczyków. Podczas II wojny światowej w wieku 12 lat wstąpiła do Szarych Szeregów. Podczas Powstania Warszawskiego była łączniczką. Zmarła 9 października 2017 roku.

1931 - Urodził się ksiądz Jerzy Adam Marszałkowicz, założyciel Towarzystwa Pomocy imienia Świętego Brata Alberta, które pomaga bezdomnym, samotnym matkom, ofiarom przemocy, dzieciom z rodzin ubogich, osobom starszym oraz więźniom. Duchowny jest autorem licznych homilii, przemówień i tekstów o bezdomności. W 2006 roku został wydany "Mój Pamiętnik - wspomnienia brata Jerzego z początku istnienia Towarzystwa Pomocy imienia świętego Brata Alberta". Zmarł 13 maja 2019 roku.

1932 - Urodził się Stanisław Jaros, elektryk, który w 1959 i 1961 roku w Zagórzu przeprowadził dwa nieudane zamachy bombowe na Władysława Gomułkę. W pierwszym ataku eksplozja nie spowodowała u nikogo obrażeń, w drugim, odpalony zbyt późno ładunek, zabił przypadkowego mężczyznę i ciężko zranił dziecko. Stanisław Jaros został skazany na karę śmierci i powieszony 5 stycznia 1963 roku. Jak ustalono, Stanisław Jaros dokonał w latach 1949-1953 kilku mniej spektakularnych sabotaży: wysadził koparkę, skrzynię połączeń semaforowych, słup wysokiego napięcia, transformator w jednej z kopalni, a także stację paliw CPN.

1932 - Urodziła się Rena Rolska, piosenkarka, popularna w latach 60. i 70., znana z przebojów: "Nie oczekuję dziś nikogo”, "Piosenka prawdę ci powie”, "Złoty pierścionek”, "Jesienna rozłąka”, "Jeszcze poczekajmy”. Dwukrotnie otrzymała Złoty Mikrofon, nagrodę Polsko-Amerykańskiej Agencji Artystycznej. Na początku lat 80. zrezygnowała z występów estradowych.

1932 - Urodził się Richard Lester, brytyjski reżyser i producent filmowy pochodzenia amerykańskiego, znany ze współpracy z zespołem The Beatles. Wyprodukował krótkometrażowy film wspólnie ze Spikiem Milliganem i Peterem Sellersem "The Running, Jumping and Standing Still Film", opowiadający o słynnym zespole i Johnie Lennonie. Z kolei film fabularny "Noc po ciężkim dniu" pokazywał przerysowaną i uproszczoną wersję postaci Beatlesów, co okazało się bardzo efektywnym chwytem marketingowym. Wiele użytych w tym filmie innowacji przyjęło się później w teledyskach, zwłaszcza filmowanie z wielu kamer tej samej sceny oraz spontaniczne sceny "na żywo”. Lester reżyserował też drugi film Beatlesów "Help!" w 1965 roku.

1940 - Zmarł Ignacy Chrzanowski, historyk literatury polskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, współzałożyciel Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Przez wiele lat popularnością cieszył się napisany przez niego podręcznik "Historia literatury niepodległej Polski”. Wydał 50 tomów serii "Prace historyczno-literackie". Aresztowany podczas "Sonderaction Krakau", zmarł w niemieckim obozie zagłady w Sachsenhausen. Urodził się 5 lutego 1866 roku.

1943 - Urodziła się Janis Joplin, amerykańska piosenkarka rockowa, soulowa i bluesowa, kompozytorka i autorka tekstów, najczęściej wiązana z szeroko pojętym stylem psychodelicznego rocka. Choć jej kariera artystyczna trwała zaledwie kilka lat, przeszła do legendy gatunku i ciągle uznawana jest za jedną z najbardziej wpływowych postaci współczesnej kultury masowej. Zmarła 4 października 1970 roku.

1943 - Zmarł Kazimierz Białaszewicz, filozof, biochemik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności. W pracy naukowej zajmował się fizjologią kręgowców, biochemią porównawczą i fizjologią pracy. Autor 40. prac naukowych, w tym: „Przemiany chemiczne w organizmie żywym”.

1945 - Wydano rozkaz o rozwiązaniu Armii Krajowej, sił zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego. AK była największą, konspiracyjną armią II wojny światowej. Jej żołnierze walczyli z niemieckim okupantem o odzyskanie niepodległości Polski. Rozkaz rozwiązania wydał ostatni dowódca Sił Zbrojnych w Kraju, generał Leopold Okulicki "Niedźwiadek", w obliczu ofensywy wojsk sowieckich, która w połowie stycznia ruszyła znad Wisły w kierunku Berlina. Uznał, że w krótkim czasie może dojść do zajęcia całego kraju przez Armię Czerwoną. Podkreślił, że nie będzie to jednak zwycięstwo sprawy, o którą Polacy walczyli od 1939 roku. Przypomniał, że mimo stwarzanych pozorów wolności, oznacza to zmianę jednej okupacji na drugą, bardziej niebezpieczną, bo przeprowadzoną przez Tymczasowy Rząd Lubelski, narzędzie w rękach sowietów.

1945 - Oddziały radzieckie zdobyły Kraków. Dzień wcześniej zajęły Łobzów, dworzec towarowy, Olszę i Rakowice, a dopiero 19 stycznia - Stare Miasto. Podczas walk sowiecka artyleria i lotnictwo zniszczyły ponad 450 budynków, w tym doszczętnie kamienice wokół Dworca Głównego. Na dziedziniec Stefana Batorego na Wawelu zrzucona została bomba lotnicza, która uszkodziła część zamku oraz katedrę. Po wojnie ukrywano także informacje o grabieżach i gwałtach żołnierzy Armii Czerwonej na cywilnej ludności miasta oraz represjach, jakimi poddawani byli żołnierze Armii Krajowej.

1945 - Powstało Centralne Biuro Kontroli Prasy przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego - protoplasta cenzury w Polsce. Był to organ cenzury, badający wszelkie formy oficjalnego przekazu informacji z punktu widzenia ich zgodności z aktualną polityką państwa i zakazujący rozpowszechniania informacji i treści niepożądanych przez rządzącą partię komunistyczną. Formalnie za początek istnienia cenzury uznaje się 5 lipca 1946 roku, kiedy to Rada Ministrów zatwierdziła instytucję Głównego Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, powołanego przez Rząd Jedności Narodowej w październiku 1945.

1946 - Na mocy porozumienia aliantów w Tokio utworzono Międzynarodowy Trybunał Wojskowy dla Dalekiego Wschodu, do osądzenia zbrodni, za którymi stali przywódcy i pozostali obywatele Japonii podczas II wojny światowej. Oskarżono 25 politycznych i wojskowych przywódców, z czego siedmiu skazano na karę śmierci, a 16 na karę dożywotniego więzienia.

1946 - Urodziła się Dolly Parton, amerykańska piosenkarka country, autorka tekstów piosenek, aktorka i producentka filmowa. Popularność zdobyła dzięki występom u boku Portera Wayne'a Wagonera. W latach 70. rozpoczęła solową karierę. Piosenka jej autorstwa "I Will Always Love You”, opowiadająca o zawodowym rozstaniu z Wagonerem, została w 1974 roku numerem jeden na listach przebojów country. W latach 90. własną wersję tego utworu nagrała Whitney Houston na potrzeby ścieżki dźwiękowej do filmu "Bodyguard". Parton jest też aktorką. Zagrała między innymi w obrazie "Stalowe magnolie” i w komedii "Od dziewiątej do piątej”. Za piosenkę skomponowaną do filmu, została nominowana do Oscara. Odznaczona Narodowym Medalem Sztuki.

1947 - Zgodnie z postanowieniami konferencji jałtańskiej, w Polsce przeprowadzono wybory do Sejmu Ustawodawczego. Ich wyniki zostały sfałszowane przez władze PRL. Oficjalnie wygrał Blok Demokratyczny, stworzony przez Polską Partię Robotniczą oraz inne zdominowane przez nią ugrupowania: Polską Partia Socjalistyczną, Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Demokratyczne, pokonując Polskie Stronnictwo Ludowe, główną partię opozycyjną. W ten sposób władza komunistyczna w kraju została uprawomocniona. Według oficjalnych danych, komuniści uzyskali 80 procent głosów. Z danych NKWD przesłanych do Stalina wynika z kolei, że w skali kraju blok frakcji rządzących uzyskał około 50 procent głosów.

1947 - Urodził się Leszek Balcerowicz, ekonomista i polityk, wicepremier i minister finansów w rządach Tadeusza Mazowieckiego, Jana Krzysztofa Bieleckiego oraz Jerzego Buzka, prezes Narodowego Banku Polskiego w latach 2001-2007. Jego działalność, jako ministra finansów dwukrotnie była przedmiotem sejmowego postępowania w sprawie odpowiedzialności konstytucyjnej. W obu przypadkach Sejm umorzył postępowanie.

1949 - Urodził się Zbigniew Bagiński, kompozytor i pedagog, profesor Akademii Muzycznej w Warszawie, autor utworów: wokalno-instrumentalnych, orkiestrowych, kameralnych, fortepianowych, twórca hejnału Zamku Królewskiego w Warszawie. W latach 1989-1999 pełnił funkcję sekretarza generalnego Związku Kompozytorów Polskich. Odznaczony Srebrnym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

1949 - Urodził się Robert Palmer, brytyjski piosenkarz, znany przede wszystkim z przeboju "Addicted to Love”. Muzyczną karierę rozpoczął śpiewając mieszankę rytm and bluesa i reggae. Do połowy lat 80. był jednak słabo znanym muzykiem. Popularność przyniosły mu dopiero piosenki popowe. Zmarł 26 września 2003 roku. 75 rocznica

1952 - Zmarł Jerzy Borejsza, właściwe nazwisko Beniamin Goldberg, publicysta, działacz komunistyczny, polityczny i kulturalny, wydawca. Po 1945 roku organizator prasy i wydawnictw, założyciel i prezes Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej "Czytelnik". Był organizatorem Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu w 1948 roku. Na jego zaproszenie do Polski przyjechali intelektualiści z całego świata, między innymi Pablo Picasso, Paul Éluard, Max Frisch, Ilja Erenburg, a swój list do uczestników kongresu skierował Albert Einstein. Urodził się 14 lipca 1905 roku. 70. rocznica

1955 - Debiut teatralny Witolda Pyrkosza, popularnego aktora, znanego z wielu znanych ról - Lucjana Mostowiaka w serialu "M jak miłość", Balcerka w "Alternatywy 4" i Jędrusia Pyzdry w "Janosiku". Zadebiutował na scenie Teatru imienia Stefana Żeromskiego w Kielcach w "Lekkomyślnej siostrze" Włodzimierza Perzyńskiego. Zmarł 22 kwietnia 2017 roku.

1967 - W Łodzi zainaugurował działalność Teatr Wielki. Symboliczną wstęgę przecinał wiceminister kultury i sztuki Kazimierz Rusinek, który podczas przemówienia powiedział, że "akt ten jest wyrazem hołdu dla tradycji robotniczo-rewolucyjnych Łodzi, dla obywateli miasta i dokonuje się go na chwałę polskiej kultury”. W premierowym spektaklu "Halki" Stanisława Moniuszki wystąpili między innymi: Lidia Skowron w roli tytułowej, Tadeusz Kopacki, jako Jontek, a także Jerzy Jadczak, Antoni Majak i Ewelina Kwaśniewska. Reżyserował Jerzy Zegalski.

1969 - Zmarł Jan Palach, student wydziału filozofii Uniwersytetu imienia Jana Karola w Pradze. Trzy dni wcześniej, 16 stycznia, dokonał samospalenia w centrum Pragi. Był to protest przeciwko wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji, a także przeciw powszechnej apatii społeczeństwa. 25 stycznia 1969 wielotysięczna procesja pogrzebowa na cmentarz Olszański przerodziła się w wielki protest przeciwko okupacji. Po proteście Palacha do końca kwietnia jeszcze 26 osób próbowało aktów samospalenia, siedem z nich zmarło. Opisanym wydarzeniom oddał hołd Jacek Kaczmarski w utworze zatytułowanym "Pochodnie". Jan Palach urodził się 11 sierpnia 1948 roku. 55 rocznica

1975 - Zmarł Kazimierz Wyka, historyk, krytyk literacki, badacz epoki romantyzmu i modernizmu, uważany za mistrza eseju. Był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, członkiem Polskiej Akademii Nauk oraz współzałożycielem i dyrektorem Instytut Badań Literackich PAN. W 1980 roku prezydent Krakowa ustanowił literacką Nagrodę imienia Kazimierza Wyki. Kazimierz Wyka urodził się 19 marca 1910 roku.

1977 - Zmarł Włodzimierz Gołębiowski, dziennikarz sportowy i działacz kolarski, współorganizator Wyścigu Pokoju, prezes Polskiego Związku Kolarskiego w okresie największych sukcesów polskich cyklistów. W lipcu 1949 zaczął pracować, jako sprawozdawca sportowy w Trybunie Ludu, gdzie objął stanowisko kierownika działu sportowego, które piastował do przejścia na emeryturę w 1976 roku. Był współautorem kilku książek, między innymi: "Królowie ringu i bieżni” oraz "Olimpijskie fanfary”. Urodził się 5 września 1915 roku.

1977 - 79 osób zginęło, a wiele zostało rannych na placu at-Tahrir w Kairze w masakrze dokonanej przez siły bezpieczeństwa na demonstrantach protestujących przeciwko polityce gospodarczej egipskiego prezydenta Anwara Sadata.

1978 - W niemieckim Emden zakończono produkcję Volkswagena Garbusa w Europie i przeniesiono ją do Meksyku. Światowa produkcja zakończyła się pięć lat później. Garbus był najdłużej i najliczniej wytwarzanym modelem samochodu w historii motoryzacji. Łącznie fabryki opuściło ponad 21 milionów tego typu aut. Ostatni Garbus, wyprodukowany 30 lipca 2003 roku, otrzymał przydomek "El Rey" i trafił do muzeum Volkswagena w Wolfsburgu.

1979 - Na Wyspie Króla Jerzego zmarł Włodzimierz Puchalski, artysta fotografik, podróżnik, reżyser i operator, pionier filmów przyrodniczych i krajoznawczych. W 1936 roku był autorem pierwszej w Polsce wystawy o tematyce przyrodniczej i myśliwskiej. Jest autorem określenia "bezkrwawe łowy”, odnoszącego się do fotografowania przyrody. Zmarł podczas wykonywania zdjęć w Polskiej Stacji Badawczej imienia Arctowskiego na Wyspie Króla Jerzego i tam też został pochowany. Bogate zbiory zdjęć Włodzimierza Puchalskiego można oglądać na zamku w Niepołomicach. Urodził się 6 marca 1909 roku. 45 rocznica

1983 - W Boliwii został aresztowany niemiecki zbrodniarz wojenny Klaus Barbie. W związku ze swoimi zbrodniami w okupowanej przez III Rzeszę Francji zyskał sobie przydomki "Rzeźnika z Lyonu” i "Kata Lyonu”. Według udokumentowanych obliczeń był współodpowiedzialny za deportację do obozów zagłady 7,5 tysiąca Żydów, zamordowanie ponad czterech tysięcy osób oraz aresztowanie i torturowanie ponad 14 tysięcy członków ruchu oporu. W 1987 roku francuski sąd skaza ł go na dożywocie. Klaus Barbie zmarł w więzieniu w 1991 roku.

1983 - W Limanowej urodziła się Justyna Kowalczyk, biegaczka narciarska. Jest pięciokrotną medalistką igrzysk olimpijskich - mistrzynią z Vancouver w 2010 roku i Soczi w 2014, dwukrotną mistrzynią świata, czterokrotną zdobywczynią Pucharu Świata. Dzięki wywalczeniu pięciu medali olimpijskich, jest najwybitniejszym pod tym względem polskim sportowcem w historii zimowych igrzysk i trzecim - po Robercie Korzeniowskim i Irenie Szewińskiej - letnich i zimowych olimpiad. Po zakończeniu kariery zawodniczej została asystentką trenera Narodowej Kadry Kobiet w biegach narciarskich.

1984 - Zmarł Wolfgang Staudte, niemiecki reżyser filmowy. Zasłynął po wojnie, jako twórca oskarżycielskich filmów antynazistowskich, w których rozliczał swój naród z hitlerowskiej przeszłości. Pracował z powodzeniem zarówno w NRD, jak i - od 1953 - w RFN. Był autorem pierwszego powojennego filmu niemieckiego "Mordercy są wśród nas" z Hildegard Knef w roli głównej, uważanego za jedno z najwybitniejszych dzieł antynazistowskich. Urodził się 9 października 1906 roku. 35 rocznica

1986 - Zmarł Adam Włodek, poeta, redaktor i tłumacz. Autor 10 zbiorów wierszy, wśród nich "Wiązanka jaskrów" z 1944 roku, "Arkusz poetycki" z 1944 roku, "Uważnie mijam" z 1963 roku i "Mruczek w butach" z 1948 roku, z ilustracjami Wisławy Szymborskiej, która była jego żoną w latach 1948-1954. Adam Włodek w czasie II wojny światowej walczył, jako ochotnik w kampanii wrześniowej, działał także w konspiracyjnym życiu kulturalnym. Po wojnie był redaktorem w prasie krakowskiej. Urodził się 8 sierpnia 1922 roku.

1990 - 132 osoby zginęły, a ponad 600 zostało rannych podczas radzieckiej interwencji wojskowej w Baku. Jej celem było stłumienie azerskiego ruchu niepodległościowego kierowanego przez Ludowy Front Azerbejdżanu. Wszyscy zabici byli osobami cywilnymi. Interwencja trwała dwa dni.

1992 - Zmarł Wiktor Ostrowski, taternik, alpinista i podróżnik, żołnierz Armii Andersa, uczestnik bitwy pod Monte Cassino. Upamiętnia go jeden z lodowców w masywie szczytu Mercedario w Andach Środkowych w Argentynie, noszący od 1968 roku nazwę Glaciar Ostrowski. Taternik jest autorem powieści podróżniczych, takich jak: "W skale i lodzie", "Wyżej niż kondory" i "Życie wielkiej rzeki". Urodził się 16 czerwca 1905 roku.

1993 - Polska ratyfikowała Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tego samego dnia umowa weszła w naszym kraju w życie. Obecnie stronami konwencji są wszystkie - 47 - państwa członkowskie Rady Europy.

1994 - Spłonął wrocławski Teatr Polski. Ogień całkowicie zniszczył widownię. Teatr został odbudowany według projektu Wiktora Jackiewicza. Wznowił działalność 20 maja 1996 premierą "Improwizacji wrocławskich" w reżyserii Andrzeja Wajdy. 30 rocznica

1994 - Zmarł Wiktor Bross, chirurg, profesor Akademii Medycznej we Wrocławiu. Pionier torakochirurgii i współtwórca kardiochirurgii polskiej. Był wieloletnim kierownikiem II Katedry i Kliniki Chirurgii Akademii Medycznej we Wrocławiu. W 1958 roku wykonał pierwszą w Polsce operację na otwartym sercu, a w 1966 roku pierwszy w kraju przeszczep nerki pobranej od żywego dawcy. Urodził się 9 sierpnia 1903 roku. 30 rocznica

1995 - I wojna czeczeńska: armia rosyjska zdobyła pałac prezydencki w Groznym. Wojska rosyjskie wkroczyły na teren republiki walczącej o niepodległość w grudniu 1994 roku. Działania wojenne zakończył w 1996 roku rozejm, na mocy, którego Republika Czeczenii pozostawała formalnie częścią Federacji Rosyjskiej, w praktyce zaś funkcjonowała, jako niezależne terytorium. Podczas wojny, według strony czeczeńskiej, zginęło kilkadziesiąt tysięcy cywilów. Pół miliona Czeczenów zaś musiało opuścić swój kraj.

1997 - Zmarła Helena Merenholc, psycholog dziecięca, współpracownica Janusza Korczaka, uczestniczka okupacyjnego podziemia żydowskiego, przez wiele lat kierownik literacki Redakcji Audycji Dziecięcych Polskiego Radia. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodziła się 15 marca 1907 roku.

1998 - Zmarł Carl Perkins, amerykański piosenkarz i gitarzysta, jeden z pionierów rock and rolla, nazywany królem rockabilly - wcześniejszej formy rock and rolla, wywodzącej się głównie z muzyki country i bluesa. Technika gitarowa muzyka znalazła setki naśladowców. Jego słynne krótkie riffy gitarowe, tak zwane licks, były kopiowane przez takich instrumentalistów, jak George Harrison czy John Fogerty. Perkins jest autorem przeboju Elvisa Presleya "Blue Suede Shoes" z 1956 roku. Urodził się 9 kwietnia 1932 roku.

1999 - Powołano Instytut Pamięci Narodowej. Do zadań IPN należy: gromadzenie i zarządzanie dokumentami organów bezpieczeństwa państwa, sporządzonymi od 22 lipca 1944 do 31 grudnia 1989, ściganie zbrodni nazistowskich i komunistycznych oraz prowadzenie działalności edukacyjnej. 25 rocznica

2000 - Zmarł Bettino Craxi, przywódca Włoskiej Partii Socjalistycznej, premier Włoch w latach 1983-1987. Na początku lat 90. uciekł z kraju do Tunezji w związku z aferą korupcyjną. Włoski sąd skazał go zaocznie na 20 lat więzienia, za udział w nielegalnym finansowaniu partii politycznych. Craxi nigdy nie wrócił do Włoch. Do końca życia twierdził, że jest niewinny. Urodził się 24 lutego 1934 roku.

2004 - Zmarł Zygmunt Hobot, aktor teatralny i filmowy. W teatrze zadebiutował w 1953 roku. Otrzymał dwie nagrody, pierwszą w 1961, za rolę Ricarda w sztuce "Montserrat", a drugą w 1962, za rolę Tiatina w "Jegorze Bułyczowie". Zagrał między innymi w obrazach: "Pokolenie", "Krzyż walecznych", "Pogoń za Adamem", "W pustyni i puszczy", "Zielone lata”, a także w serialach telewizyjnych: "Zmiennicy", "Klan" oraz "Na dobre i na złe". Urodził się 17 lipca 1930 roku. 20 rocznica

2007 - Otwarto most nad Olzą na drogowym polsko-czeskim przejściu granicznym Chałupki-Bogumin.

2009 - W Moskwie, po konferencji prasowej, zostali zastrzeleni prawnik i obrońca praw człowieka Stanisław Markiełow i towarzysząca mu dziennikarka Anastasija Baburowa. Stanisław Markiełow był obrońcą Czeczenów, których bliscy zostali zabici przez rosyjskich żołnierzy. Oskarżał pułkownika Jurija Budanowa o gwałt i morderstwo młodej Czeczenki. Brał udział w głośnych sprawach politycznych. Współpracował z Amnesty International. Śmierć Markiełowa przypomina zabójstwo znanej dziennikarki Anny Politkowskiej, której był adwokatem. Według rosyjskiego analityka Pawła Felgenhauera, szczegóły zabójstwa wskazują, że zleciła je rosyjska służba bezpieczeństwa FSB. 15 rocznica

2013 - Zmarł Juryj Humianiuk, białoruski dziennikarz i pisarz. Wypadł z ósmego piętra internatu w Grodnie. Pracował pod pseudonimem dla białoruskiej sekcji Polskiego Radia, współpracował też z Białoruskim Radiem Racja, niepubliczną stacją z Białegostoku, nadającą programy w języku białoruskim. W 2011 roku, podczas akcji milczących protestów w Grodnie - kiedy to demonstranci zbierali się na centralnych placach miast, klaszcząc lub tupiąc, ale nie wznosząc żadnych haseł antyrządowych - Humianiuk został aresztowany na 12 dni. Urodził się 24 września 1969 roku.

2015 - Amerykanka Lindsey Vonn dzięki zwycięstwu w supergigancie we włoskiej Cortina d’Ampezzo stała się najbardziej utytułowaną alpejką pod względem triumfów w zawodach pucharu świata. To była wówczas jej 63 wygrana. Do dziś odniosła 82 zwycięstwa. Lindsey Vonn to trzykrotna medalistka olimpijska, dwukrotna mistrzyni i trzykrotna wicemistrzyni świata. Czterokrotna zdobywczyni Pucharu Świata.

2017 - Zmarł Rafał Wójcikowski, ekonomista, polityk, poseł na Sejm VIII kadencji, nauczyciel akademicki. Miał tytuł doktora nauk ekonomicznych. W Sejmie zasiadł w Komisji Finansów Publicznych oraz w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Współtworzył Klub Republikański w Sejmie. Zginął w wypadku samochodowym. Został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 2 grudnia 1973 roku.

2017 - Zmarła brutalnie pobita Loalwa Braz, brazylijska piosenkarka, kompozytorka i autorka tekstów, która ze swoim zespołem Kaoma wylansowała słynny przebój "Lambada". Profesjonalną karierę wokalną rozpoczęła w 1966 roku, w wieku 13 lat. Urodziła się 3 czerwca 1953 roku.

2018 - Zmarła Dorothy Malone, amerykańska aktorka filmowa i telewizyjna, laureatka Oscara za rolę drugoplanową w filmie "Pisane na wietrze". W 1976 roku zagrała znaczącą rolę w serialu "Pogoda dla bogaczy". Jej ostatnim filmem był "Nagi instynkt" z 1992, gdzie wystąpiła z Michaelem Douglasem i Sharon Stone. Urodziła się 30 stycznia 1925 roku.

2020 - Zmarł Jarosław Furgała, rzeźbiarz ludowy. Wykonywał prace o tematyce sakralnej w drewnie i kamieniu, traktował swoją sztukę, jako formę modlitwy. Wykonywał także pomniki - postać Mikołaja Kopernika, ludowego poety Jana Pocka, rzeźbę księcia Henryka II Pobożnego, popiersie Marii Konopnickiej. Jego prace znajdują się w muzeach i zbiorach prywatnych w Polsce i za granicą. O artyście powstał film dokumentalny "Jarosława Furgały modlitwa w drewnie". Urodził się 1 lipca 1919 roku.

2022 - Zmarła Antonina Girycz-Dzienisiewicz, aktorka teatralna i filmowa. Udzielała swojego głosu także w dubbingu. Od 1976 roku była związana z Teatrem Współczesnym w Warszawie. Zagrała także kilkadziesiąt ról filmowych i serialowych, zwykle były to role drugoplanowe. Wystąpiła między innymi w filmie Rozmowy kontrolowane Sylwestra Chęcińskiego, jako żona Jarząbka. Urodziła się 20 lutego 1939 roku.
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »