Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-01-07, 07:30 Autor: IAR/D.Panek/dok.

Kartka z kalendarza

7 stycznia - Włochy obchodzą Dzień Flagi Narodowej.
1520 - W Toruniu król Zygmunt I Stary wydał przywilej dla szlachty, na mocy, którego uzyskiwała ona prawo wolnej żeglugi po Wiśle. Przywilej wprowadzał także na terenie królestwa jeden obowiązkowy dzień pańszczyzny w tygodniu. Do czasu wydania statutu toruńskiego wymiar pańszczyzny obciążający chłopa polskiego wynosił od dwóch do czterech dni w roku. Brak ograniczeń dla szlachty i duchowieństwa we władzy nad chłopami prowadził z czasem do wielokrotnego wzrostu pańszczyzny.

1536 - Zmarła Katarzyna Aragońska, królowa Anglii, żona Henryka VIII, z którą - wbrew papieżowi - w 1533 roku król unieważnił małżeństwo by poślubić Annę Boleyn. Matka Marii I Tudor. Urodziła się 16 grudnia 1485 roku.

1558 - Francja odebrała Anglii Calais, jej ostatnią posiadłość na kontynencie. Calais zostało założone w X wieku. W 1347 roku, w czasie wojny stuletniej, zostało zdobyte przez Anglików, po jedenastomiesięcznym oblężeniu. Zajęcie Calais przez Anglików zostało potwierdzone na mocy pokoju z Brétigny w 1360 roku. Od tego czasu stało się ważnym ośrodkiem handlu wełną angielską. Od 1558 ponownie znajduje się we władaniu Francji.

1598 - Na tron Rosji wstąpił car Borys Godunow. Władca dbał o rozwój gospodarczy i kulturalny kraju. Dążył do centralizacji władzy, utwierdził poddaństwo chłopów, umocnił niezależność rosyjskiego Kościoła prawosławnego przez utworzenie Patriarchatu Moskiewskiego. Borys Godunow zmarł nagle 23 kwietnia 1605 roku na Kremlu, niewykluczone, że został otruty. Koronę po nim przejął jego syn, Fiodor, jednak już 10 czerwca został zamordowany, co zakończyło krótkie panowanie dynastii Godunowów.

1706 - Urodził się Johann Heinrich Zedler, niemiecki wydawca i księgarz, znany z wielotomowych wydań. Najsławniejszym z nich jest "Grosser vollständiges Lexicon aller Wissnschaften und Künste” - największa ówczesna encyklopedia. Zmarł 21 marca 1751 roku.

1774 - Zmarł Józef Andrzej Załuski, duchowny katolicki, biskup kijowski, mecenas nauki i literatury, bibliograf, edytor, erudyta. Wraz z bratem biskupem płockim Andrzejem Załuskim założył w Warszawie pierwszą bibliotekę publiczną. Jego twórczość, zniszczona w większości w 1944 roku, obejmowała prace historyczne, bibliograficzne, edytorskie i literackie. Urodził się 12 sierpnia 1702 roku. 250. rocznica

1785 - Pierwszy przelot balonem nad Kanałem La Manche. Pilotami balonu byli Jean Pierre Blanchard i John Jeffries.

1792 - Urodził się Henryk Marconi, architekt i urbanista, pochodzenia włoskiego. Był wykładowcą rysunku na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim i profesorem warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Zbudował około 140 obiektów na terenie całego kraju, w tym: pałac w Jabłonnie, ratusz w Augustowie, w Warszawie - Hotel Europejski, kościół Świętego Karola Boromeusza, pałac Paca. Zmarł 21 lutego 1863 roku.

1794 - Pod naciskiem carycy Katarzyny II Rada Nieustająca unieważniła Order Virtuti Militari i zakazała jego noszenia. 230. rocznica

1795 - Król Polski Stanisław August Poniatowski pod eskortą rosyjską został wywieziony z Warszawy do Grodna.

1800 - Urodził się Millard Fillmore, amerykański polityk, reprezentant Partii Wigów, 13. prezydent Stanów Zjednoczonych w latach 1850-1853. Zmarł 8 marca 1874 roku.

1805 - Urodził się Ludwik Geyer, przemysłowiec związany z Łodzią, działacz gospodarczy i społeczny. Właściciel pierwszej fabryki włókienniczej o napędzie parowym w Królestwie Polskim. Wprowadzając ulepszenia techniczne, nowe maszyny, szczególnie parowe, przyczynił się do rozwoju przemysłu w Polsce. Wspierał finansowo budowę pierwszego w mieście szpitala, był założycielem Łódzkiego Męskiego Towarzystwa Śpiewaczego, szkoły dla dzieci robotników swojej fabryki i kasę zakładową, z której opłacano lekarza fabrycznego, a w razie choroby pracownika wypłacano zasiłki. Zmarł 21 października 1869 roku.

1827 - Urodził się Sandford Fleming, szkocko-kanadyjski inżynier i wynalazca. Zasłynął z wprowadzenia czasu uniwersalnego i stref czasowych. Był twórcą pierwszego kanadyjskiego znaczka pocztowego. Zainicjował szeroko zakrojone projekty miernicze i kartograficzne w Kanadzie. Był także głównym inżynierem budowy Kolei Interkolonialnej. Zmarł 22 lipca 1915 roku.

1834 - Urodził się Johann Philipp Reis, niemiecki wynalazca. Jako pierwszy zaprezentował telefon elektryczny, który przenosił dźwięk mowy w jedną stronę. Było to 15 lat przed patentem Grahama Bella. Zmarł 14 stycznia 1874 roku. 190. rocznica

1839 - Louis Jacques Daguerre ogłosił, że używając srebra i miedzianej płytki wynalazł proces zwany dagerotypem. Data ta jest przyjęta za dzień narodzin fotografii. Dagerotypia dominowała do lat 50. XIX wieku, kiedy wyparły ją inne techniki. 165. rocznica

1849 - Zmarł Łukasz Gołębiowski, bibliotekarz, żołnierz insurekcji kościuszkowskiej, jeden z pierwszych polskich etnografów. Był badaczem tak zwanych starożytności słowiańskich oraz zwyczajów i obyczajów ludu polskiego. Autor między innymi prac: "Lud polski, jego zwyczaje i zabobony", "Ubiory w Polsce od najdawniejszych czasów aż do chwil obecnych (...)" i "O marynarce polskiej". Urodził się 13 października 1773 roku. 175. rocznica

1858 - Urodził się Eliezer ben Jehuda, żydowski językoznawca, pisarz, działacz syjonistyczny, twórca współczesnego języka hebrajskiego. W 1908 rozpoczął publikację "Kompletnego słownika antycznego i współczesnego języka hebrajskiego", który stał się podstawą dla postępującej szybko popularyzacji języka. Wydawanie go ukończono już po jego śmierci, w 1953 roku, a liczył łącznie 17 tomów. W 1948, po utworzeniu państwa Izrael, odrodzony język hebrajski stał się językiem urzędowym tego kraju. Eliezer ben Jehuda zmarł 16 grudnia 1922 roku.

1873 - Urodził się Adolph Zukor, amerykański producent filmowy, współzałożyciel wytwórni filmowej Paramount Pictures, która wyprodukowała między innymi obrazy "Królowa Elżbieta” i "Hrabia Monte Christo”. Jego zasługą jest zrewolucjonizowanie przemysłu filmowego przez zorganizowanie produkcji i dystrybucji w jednym przedsiębiorstwie. W 1948 roku otrzymał Oscara za wkład w rozwój światowego kina. Zmarł 10 czerwca 1976 roku.

1879 - Zmarła Henrietta Ankwiczówna, hrabianka, jedna z młodzieńczych miłości Adama Mickiewicza, jego korespondentka i pierwowzór postaci z jego utworów. Poeta poświęcił kobiecie wiersze "Do mego cziczerone" i "Do H***". Uważa się, że Henrietta Ankwiczówna była pierwowzorem Ewy Horeszkówny z "Pana Tadeusza" oraz Ewy z III części "Dziadów". Urodziła się 29 listopada 1810 roku. 145. rocznica

1882 - Zmarł Ignacy Łukasiewicz, aptekarz, pionier przemysłu naftowego w Polsce i w Europie. Wydestylował z ropy naftowej naftę, skonstruował lampę naftową, a w 1854 roku założył pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej. Zasłużył się również, jako społecznik - propagował zakładanie sądów, budowę dróg i mostów, szkół, szpitali, finansując wiele inicjatyw z własnej kieszeni, walczył z biedą i alkoholizmem w regionie, tworzył kasy zapomogowe i fundusze emerytalne. Urodził się 8 lub 23 marca 1822 roku.

1890 - Urodził się Stefan Dąb-Biernacki, oficer Legionów Polskich, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnik I wojny światowej i walk o niepodległość Polski w wojnie polsko-bolszewickiej oraz II wojny światowej, generał dywizji Wojska Polskiego, zdegradowany w październiku 1940 roku i zwolniony z wojska. Generał Dąb-Biernacki oskarżany był przy tym o porzucenie walczących oddziałów, a nawet o ucieczkę z pola walki w ubraniu cywilnym. Wyjechał do Irlandii, gdzie zajmował się pszczelarstwem. Po wojnie prowadził farmę w Walii. Zmarł 9 lutego 1959 roku w Londynie.

1891 - Zmarł Wilhelm Taubert, niemiecki kompozytor, pianista i dyrygent. Jego kompozycje obejmują sześć oper, cztery symfonie, koncerty na fortepian i wiolonczelę, cztery kwartety smyczkowe, inne utwory orkiestrowe, chóralne i fortepianowe oraz ponad 300 piosenek. Urodził się 23 marca 1811 roku.

1891 - Urodziła się Zora Neale Hurston, amerykańska powieściopisarka, autorka krótkich opowiadań. Spośród jej czterech powieści i ponad 50 wydanych opowiadań, sztuk i esejów, najbardziej znana jest powieść "Ich oczy oglądały Boga" z 1937 roku. Zmarła 28 stycznia 1960.

1899 - Urodził się Francis Poulenc, francuski kompozytor, przedstawiciel neoklasycyzmu. Jego wszechstronne zainteresowania kompozytorskie zaowocowały wieloma sonatami na różne instrumenty, w tym "Sonate pour violoncelle et piano", cyklami pieśni, operami - "Dialogi karmelitanek", kantatami - "Bal maskowy", "Postać ludzka". Tworzył także muzykę filmową i utwory sceniczne. Zmarł 30 stycznia 1963 roku. 125. rocznica

1903 - Urodził się Adam Bargielski, ksiądz, wikariusz parafii Myszyniec. 9 kwietnia 1940 zgłosił się do gestapo z prośbą, by mógł zastąpić w więzieniu aresztowanego 83-letniego proboszcza Klemensa Sawickiego. Księdza Bargielskiego skierowano do niemieckiego obozu koncentracyjnego Soldau w Działdowie, a później do Mauthausen-Gusen i Dachau. Niósł zawsze pomoc współwięźniom. Zamordowany został 9 września 1942 roku przez strażnika Dachau. Został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 1999.

1903 - W Sosnowcu urodził się Jędrzej Giertych, publicysta, prawnik, bliski współpracownik Romana Dmowskiego, działacz ZHP, sekretarz Komitetu Wykonawczego Obozu Wielkiej Polski, członek władz Stronnictwa Narodowego, autor prac historycznych. Zmarł 9 października 1992 w Londynie.

1904 - Ustanowiono morski sygnał alarmowy CQD. 120. rocznica

1907 - Urodził się Nicanor Zabaleta, hiszpański harfista, pochodzenia baskijskiego. Zadebiutował w Paryżu, w 1925 roku. Zasłużył się, jako popularyzator solowej muzyki harfowej. Wielu kompozytorów muzyki współczesnej dedykowało mu swoje utwory. Zmarł 31 marca 1993 roku.

1909 - Urodziła się Helena Słomczyńska, lekarz, pediatra, uczestniczka Powstania Warszawskiego. Przez wiele lat przed i po wojnie pracowała w Domu Dziecka imienia księdza Boduena, zajmującym się bezdomnymi dziećmi. W 1946 roku była dyrektorem tego zakładu, przyczyniła się do jego odbudowy po zniszczeniach wojennych i broniła go przed likwidacją. Była autorką wydawnictw popularyzujących wiedzę o pielęgnacji i wychowaniu niemowląt. Podczas okupacji niemieckiej ukrywała dzieci żydowskie, a także prowadziła na kursy dla sanitariuszek Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej. W czasie Powstania Warszawskiego była lekarzem w szpitalu powstańczym. Zmarła 6 lutego 1971 roku. 115. rocznica

1910 - Urodził się Marian Eile, pseudonim "Bracia Rojek", dziennikarz, satyryk i scenograf. Jeden z założycieli i wieloletni naczelny redaktor krakowskiego tygodnika "Przekrój", w którym prowadził między innymi rubrykę "Myśli ludzi wielkich, średnich oraz psa Fafika”. Zmarł 2 grudnia 1984 roku.

1912 - Zmarła Sophia Jex-Blake, pierwsza szkocka lekarka, sufrażystka, działaczka na rzecz otwarcia dla brytyjskich kobiet drogi do edukacji medycznej, kariery zawodowej i niezależności finansowej, założycielka pierwszych medycznych szkół dla kobiet w Londynie i w Edynburgu oraz szpitali dla kobiet i dzieci w obu miastach. Urodził się 21 stycznia 1840 roku.

1920 - Urodził się Witold Sadowy, aktor, dziennikarz, felietonista, nazywany "kronikarzem teatru". Zagrał w kilku filmach, między innymi: "Zakazane piosenki”, "Zezowate szczęście”, "Zamach stanu” i "Pogoń za Adamem”. Autor książek, między innymi: "Teatr, plotki, aktorzy" oraz "Za kulisami i na scenie". Za "wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy twórczej i działalności artystycznej" odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 15 listopada 2020 roku.

1921 - Dekretem Naczelnego wodza Józefa Piłsudskiego powołano Radę Wojenną - organ doradczy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie głównych spraw wojskowych. Miała zajmować się w szczególności ustawodawstwem odnoszącym się do obronności oraz zmianami w uzbrojeniu i zaopatrzeniu a także w systemie organizacji Wojska Polskiego II RP. Rada Wojenna zastąpiła Radę Wojskową powołaną 6 marca 1919 roku. Przewodniczącym Rady Wojennej był Prezydent RP.

1923 - Urodziła się Danuta Michałowska, nazywana wielką damą polskiej sceny. Aktorka konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego, pedagog krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i wieloletnia przyjaciółka Karola Wojtyły. Była też reżyserem, a w latach 1981-1984 rektorem PWST w Krakowie. W 1961 roku założyła Teatr Jednego Aktora, który po wyborze Karola Wojtyły na papieża przekształciła w Teatr Godziny Słowa. W dorobku scenicznym miała role - Tatiany w "Eugeniuszu Onieginie" Puszkina, Telimeny w "Panu Tadeuszu" Mickiewicza, Muzy Wschodu w "Beniowskim" Słowackiego, Magdaleny w "Domu Bernardy Alby" Lorki i Szimeny w "Cydzie" Corneille'a. Opublikowała fundamentalne dzieło "O podstawach polskiej wymowy scenicznej". Zmarła 11 stycznia 2015 roku.

1923 - Urodził się Jerzy Nowosielski, jeden z najwybitniejszych polskich artystów współczesnych. Malarz, autor kompozycji religijnych, studiów portretowych, scen figuralnych, pejzaży oraz obrazów abstrakcyjnych. Stworzone przez niego ikonostasy, drogi krzyżowe, wizerunki Chrystusa i Bogurodzicy należą do wybitnych osiągnięć sztuki sakralnej. Opublikował prace o malarstwie: "Wokół ikony. Rozmowy z Jerzym Nowosielskim” i "Inność prawosławna”. Profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, członek Polskiej Akademii Umiejętności. Zmarł 21 lutego 2011 roku.

1924 - George Gershwin rozpoczął pracę nad swym najsłynniejszym utworem - "Błękitną rapsodię". Została napisana na zamówienie znanego muzyka jazzowego Paula Whitemana, który razem ze swoją orkiestrą po raz pierwszy wykonał ją 12 lutego 1924 roku. Partię fortepianu grał sam George Gershwin. Amerykański kompozytor i pianista, nazywany "królem jazzu", żył w latach 1898-1937. 100. rocznica 1925 - Urodził się Gerald Durrell, brytyjski pisarz, zoolog, konserwator przyrody, propagator wiedzy przyrodniczej i prezenter telewizyjny. Założyciel ogrodu zoologicznego na wyspie Jersey. Autor popularnych książek o zwierzętach, zawierających elementy autobiograficzne: "Moja rodzina i inne zwierzęta”, "Poradnik przyrodnika”, "ZOO w walizce” oraz "Przeciążona arka”. Zmarł 30 stycznia 1995 roku.

1927 - Amerykański zespół koszykarski Harlem Globetrotters, łączący elementy sportu i rozrywki, rozegrał swój pierwszy mecz. W październiku 2010 Harlem Globetrotters odwiedzili Polskę i zagrali sześć meczów.

1928 - Rozkazem ministra spraw wojskowych Józefa Piłsudskiego w Warszawie utworzono Centrum Badań Lotniczo-Lekarskich, obecnie Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej. Obecną nazwę Instytut otrzymał w 1958 roku. Podczas II wojny światowej placówka współorganizowała Lotniczą Służbą Zdrowia we Francji i Wielkiej Brytanii. Obecnie jest jednym z nielicznych w Europie ośrodków naukowo-badawczo-szkoleniowych i kliniczno-diagnostycznych, specjalizujących się w problematyce medycyny lotniczej. Prowadzi prace techniczne i naukowo-badawcze nad udoskonaleniem symulatorów, ubiorów lotniczych oraz bezpieczeństwem lotów, w tym tolerancją przyspieszeń, niedotlenieniem wysokościowym, treningiem przeciw przeciążeniowym, orientacją przestrzenną, widzeniem nocnym czy psychologią lotniczą.

1928 - Dokonano oblotu radzieckiego samolotu Po-2, popularnie zwanego "kukuruźnikiem". Był wykorzystywany głównie do szkolenia pilotów, a także do zadań agrolotniczych, czyli opryskiwania pól. Podczas II wojny światowej wsławił się, jako nocny bombowiec. Należące do Korei Północnej maszyny Po-2 były wykorzystywane na początku lat 50. podczas wojny koreańskiej. Samolot zasłynął z tego, że był nieprzerwanie eksploatowany przez 35 lat. Wyprodukowano ponad 33 tysięcy jego egzemplarzy, a wraz z maszynami licencyjnymi - przeszło 40 tysięcy. W latach 1948-1954 Po-2 były produkowane w Polsce.

1928 - W Londynie wezbrana z powodu nagłej odwilży Tamiza zatopiła centrum miasta, powodując śmierć 14 osób. Tysiące mieszkańców straciło dach nad głową. Odbudowa zniszczeń zajęła kilka lat. Na murze przy Szpitalu Świętej Trójcy znajduje się znak, dokąd sięgał poziom wody.

1928 - Urodził się William Peter Blatty amerykański pisarz i scenarzysta, pochodzenia libańskiego. Autor między innymi słynnego horroru "Egzorcysta". W 1974 roku nagrodzony Oscarem za najlepszy scenariusz adaptowany do ekranizacji własnej powieści "Egzorcysta". Zmarł 12 stycznia 2017 roku.

1932 - Urodził się Henryk Bardijewski, pisarz, satyryk, autor sztuk scenicznych, słuchowisk oraz tekstów dla kabaretów literackich. Napisał satyry: "Jak zostać monarchistą, a właściwie królem”, "Pochód Don Kichotów”, opowiadania: "Dzień niepokoju”, "Czekanie na znak”. W latach 1957-75 był redaktorem Polskiego Radia. W 2002 roku został wyróżniony przez Zespół Artystyczny Teatru Polskiego Radia nagrodą Honorowy Wielki Splendor. Zmarł 9 grudnia 2020 roku.

1933 - Zmarła Leopoldyna Stawecka, w zakonie Maria Eligia, dowódca oddziałów Ochotniczej Legii Kobiet, porucznik Legionów Polskich, serafitka. Walczyła na czele 2. kompanii w obronie Wilna. W sierpniu 1920 roku, uczestniczyła w operacjach osłaniających bitwę warszawską, angażując się czynnie w to historyczne zwycięstwo. W grudniu objęła dowództwo nad utworzoną w maju Legią Warszawską. Uczestniczyła także w III powstaniu śląskim. W czerwcu 1922 roku wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Felicjanek. Urodziła się 11 listopada 1896 roku.

1936 - Urodziła się Anna Ciepielewska, aktorka teatralna i filmowa, od 1963 roku związana z warszawskimi teatrami: Klasycznym, Ateneum i Nowym. Występowała również w filmie: "Godziny nadziei”, "Pasażerka”, "Matka Joanna od Aniołów”, "Ballada o Januszku”, a także w serialach: "Dom” i "Klan”. Zmarła 20 maja 2006 roku.

1938 - Urodził się Roland Topor, francuski pisarz, scenarzysta, reżyser filmowy i teatralny, aktor, scenograf. Twórca ilustracji książkowych i plakatów. Autor książek: "Chimeryczny lokator", "Cztery róże dla Lucienne", "Księżniczka Angina". Na kanwie jego powieści "Chimeryczny lokator" powstał w 1976 roku film Romana Polańskiego "Lokator", w którym sam Roland Topor zagrał drobną rolę. Wystąpił również w 1979 w filmie Wernera Herzoga "Nosferatu wampir". Zmarł 16 kwietnia 1997 roku.

1938 - Urodziła się Marta Wyka, historyk literatury i krytyk literacki. Zajmuje się głównie literaturą przełomu modernistycznego, Młodej Polski, dwudziestolecia międzywojennego oraz współczesnością. Redaktor naczelna dwumiesięcznika "Dekada Literacka". W latach 1980-1989 należała do Związku Literatów Polskich, jest członkiem Polskiego PEN Clubu i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków.

1939 - Na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie odbył się pogrzeb Romana Dmowskiego, przywódcy obozu narodowego, głównego ideologa polskiego nacjonalizmu, współtwórcy niepodległej Polski. 85. rocznica

1942 - Front wschodni: zakończyła się bitwa pod Moskwą. Stolica Związku Radzieckiego była jednym z głównych celów wojskowych i politycznych sił Osi podczas ich inwazji na ZSRR. W wyniku nieudanej ofensywy, feldmarszałek Walther von Brauchitsch został odwołany ze stanowiska najwyższego dowódcy armii niemieckiej, zaś Adolf Hitler zastąpił go osobiście na tym stanowisku. Obrona Moskwy stała się symbolem radzieckiego oporu przeciwko najeźdźczym siłom Osi. Dla upamiętnienia bitwy, Moskwa otrzymała tytuł "Miasta Bohatera”.

1943 - Zmarł Nikola Tesla, serbsko-amerykański inżynier pochodzący z Chorwacji, elektrotechnik, radiotechnik i wynalazca. Od 1884 roku mieszkał w Stanach Zjednoczonych. Był autorem blisko 300 patentów, które chroniły jego 125 wynalazków w 26 krajach. Najważniejsze to: silnik elektryczny, prądnica prądu przemiennego, bateria słoneczna, transformator Tesli, świetlówka. W 1916 został wyróżniony Medalem Edisona "za wybitne osiągnięcia we wczesnych pracach nad prądem wielofazowym i wielkiej częstotliwości”. Urodził się 10 lipca 1856 roku.

1944 - Zmarł Piotr Motylewicz, porucznik, żołnierz AK, cichociemny. We wrześniu 1939 roku walczył w 51. pułku piechoty Strzelców Kresowych. Następnie internowany w obozie oficerskim w Wyszehradzie, przedostał się do Francji, gdzie wstąpił do Wojska Polskiego. Po kapitulacji Francji, dostał się do Wielkiej Brytanii. W 1942 w ramach operacji "Belt” został zrzucony na terenie Polski, jako cichociemny. Poległ podczas bitwy z Niemcami pod Mikuliszkami w Oszmiańskiem. Urodził się 21 czerwca 1915 roku. 80. rocznica

1946 - Zmarł Adam Didur, śpiewak operowy, jeden z najznakomitszych basów przełomu XIX i XX wieku. Do historii przeszły jego kreacje: Borysa Godunowa w operze Musorgskiego o tym samym tytule, Mefista w "Fauście" Gounoda i Don Basilia w "Cyruliku Sewilskim" Rossiniego. W 1914 roku Adam Didur został solistą nowojorskiej Metropolitan Opera. Do kraju wrócił w 1932. Twórca Państwowej Opery Śląskiej w Bytomiu, w której od 1979 roku odbywa się Międzynarodowy Konkurs Wokalistyki Operowej imienia Adama Didura. Urodził się 24 grudnia 1874 roku.

1946 - Urodziła się Agnieszka Duczmal, dyrygentka. Wraz z Orkiestrą Kameralną Polskiego Radia "Amadeus” występowała na licznych festiwalach europejskich, odbyła tournée po krajach Europy, obu Ameryk, Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Jako pierwsza kobieta dyrygent wystąpiła na scenie mediolańskiej La Scali.

1946 - Zmarł Stanisław Kutrzeba, historyk prawa, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności. Legionista i uczestnik walk o niepodległość Polski. Wydawca źródeł dawnego prawa polskiego - "Historia ustroju Polski w zarysie” i "Historia źródeł dawnego prawa polskiego”. Urodził się 15 listopada 1876 roku.

1947 - Urodził się Ryszard Antoniszczak, plastyk, pisarz, scenarzysta, reżyser filmów animowanych. Autor trzytomowej sagi przygodowej "Qanaria - opowieść o Ósmej Wyspie". Jest twórcą międzynarodowego języka - Atlango. Opublikował powieści: "Czas Beboka" oraz "Omnium", wydaną w 2017 roku. Od 1981 mieszkał w Szwecji oraz w Hiszpanii. Zmarł 17 lipca 2021 w Sztokholmie.

1948 - W Poznaniu założono wydawnictwo Pallottinum. Obecnie książki z jego znakiem docierają do ośrodków polonijnych na całym świecie. Pallottinum wydaje książki naukowe, podręczniki uniwersyteckie, albumy, mszały, śpiewniki, modlitewniki, księgi liturgiczne, a także literaturę o tematyce religijnej. Najbardziej znane jest z wydania Biblii Tysiąclecia, pierwszego polskiego przekładu Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu z języków oryginalnych. Święty Jan Paweł II ten właśnie przekład cytował w przemówieniach i dokumentach.

1949 - Podczas śledztwa w budynku Ministerstwa Publicznego w Warszawie przy ulicy Koszykowej w niejasnych okolicznościach zginął Jan Rodowicz, pseudonim "Anoda", żołnierz Szarych Szeregów, porucznik Armii Krajowej oraz Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. Podczas okupacji niemieckiej uczestniczył między innymi w akcji pod Arsenałem i pod Celestynowem, walczył w Powstaniu Warszawskim. W grudniu 1948 roku aresztowany przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, był bestialsko przesłuchiwany. Według prokuratury i UB, miał popełnić samobójstwo, skacząc z okna IV piętra budynku. Jego ciało w tajemnicy przewieziono do zakładu pogrzebowego, a następnie anonimowo pogrzebano na Powązkach. Rodzinę poinformowano o jego śmierci 1 marca. Ta po kryjomu przeprowadziła ekshumację, a trumnę "Anody" umieściła w rodzinnym grobie na Starych Powązkach. Urodził się 7 marca 1923 roku. 75. rocznica

1950 - Urodził się Krzysztof Janczar, aktor teatralny i filmowy. W latach 60. XX wieku zagrał główną rolę Pawła Jankowskiego w serialu telewizyjnym "Wojna domowa”. Wystąpił również w obrazach: ”Dzieje mistrza Twardowskiego”, "Nie zaznasz spokoju”, "Polowanie na czerwony październik", "Pułkownik Kwiatkowski”, "Brat naszego Boga”, "Ferdydurke”, "Zawrócony”, "Miasto z morza”, "Bogowie”. Grał w wielu serialach telewizyjnych: "Prawo Agaty, "BrzydUla" czy "Kryminalni".

1952 - Urodził się Sammo Hung, hongkoński aktor, producent i reżyser, znany z pracy nad wieloma filmami kung-fu oraz filmami akcji. Jest także choreografem walki, współpracował z Bruce'em Lee, Jackie Chanem, King Hu, Stephenem Chow oraz Johnem Woo.

1953 - Urodził się Earl Wilberforce "Wire” Lindo, jamajski organista, znany przede wszystkim, jako muzyk zespołu Bob Marley & The Wailers w latach 1973 oraz 1978-1981. Jako klawiszowiec sesyjny wniósł wkład w wiele klasycznych albumów reggae. Zmarł 4 września 2017 roku.

1957 - W Warszawie urodziła się Magdalena Środa, filozofka, etyczka, feministka, publicystka, w latach 2004-2005 pełnomocniczka rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn.

1958 - Urodziła się Linda Kozlowski, amerykańska aktorka filmowa i teatralna polskiego pochodzenia. Najbardziej znana z głównej roli żeńskiej w filmach o Krokodylu Dundee.

1964 - Urodził się Nicolas Cage, amerykański aktor filmowy i producent. Odtwórca głównych ról w obrazach: "Dzikość serca", "Ptasiek", "Peggy Sue wyszła za mąż", "Lot skazańców", "Red Rock West", "Twierdza", "Bez twarzy". Za rolę w "Zostawić Las Vegas" otrzymał w 1996 roku Oscara w kategorii najlepszy aktor pierwszoplanowy. 60. rocznica

1968 - Została wystrzelona sonda Surveyor 7, ostatnia z całej serii, amerykańska bezzałogowa sonda kosmiczna do badań Księżyca. Lądowanie na Księżycu powiodło się i sonda przesłała ponad 21 tysięcy zdjęć doskonałej jakości. Jej misja udowodniła i przekonała naukowców o możliwości lądowania człowieka również w terenie wyżynnym i górzystym.

1972 - Urodziła się Swietłana Żurowa, rosyjska łyżwiarka szybka, mistrzyni w łyżwiarskim biegu na 500 metrów na olimpiadzie w Turynie, w 2006 roku, wielokrotna medalistka mistrzostw świata. W 2011 roku wystartowała w wyborach parlamentarnych zdobywając mandat z listy partii "Jedna Rosja".

1978 - Urodził się Emilio Marcos de Palma, obywatel argentyński, pierwszy znany człowiek, który urodził się na Antarktydzie. Fakt ten został odnotowany w Księdze rekordów Guinnessa. Emilio Marcos de Palma przyszedł na świat w argentyńskiej bazie Esperanza na czubku Półwyspu Antarktycznego. Jego rodzice, Jorge de Palma - szef tamtej ekspedycji i Silvia Morello de Palma, zostali wysłani, aby ustalić, czy możliwe jest zasiedlenie kontynentu przez osoby cywilne. W momencie wylotu z Argentyny matka była w siódmym miesiącu ciąży.

1981 - Na skutek protestów społecznych rząd PRL zadecydował o zamknięciu w Skawinie huty aluminium, zatruwającej środowisko naturalne. Działała od lipca 1954 roku. Była jednym ze sztandarowych zakładów wybudowanych w ramach realizowanego w czasach stalinowskich planu sześcioletniego. Wydzielała w procesie elektrolizy aluminium ogromne ilości zabójczego fluoru.

1981 - Urodziła się Ania Dąbrowska, piosenkarka, kompozytorka, autorka tekstów i producentka muzyczna. Członkini Akademii Fonograficznej ZPAV. Zadebiutowała w 2004 roku albumem "Samotność po zmierzchu", który zdobył wysokie uznanie krytyki i publiczności. Wydała sześć albumów studyjnych, z których pięć trafiło na pierwsze miejsce listy sprzedaży w Polsce i uzyskało status platynowych. Laureatka dziewięciu Nagród Muzycznych "Fryderyków”.

1981 - Urodziła się Anna Dereszowska, aktorka teatralna i filmowa, wokalistka, związana między innymi z warszawskim Teatrem Dramatycznym i Studiem Buffo, znana z seriali "Glina", "Złotopolscy" i "Tajemnica Twierdzy szyfrów”.

1982 - Runęła, podmyta przez morze, wieża wyciągowa "Światowid" w Jastrzębiej Górze. Niebezpiecznie przechyliła się już dziesięć lat wcześniej, zrywając pomost prowadzący na jej szczyt od strony kurortu. Powstała przed II wojną światową, budowę ukończono w 1966 roku. Po katastrofie nie została odbudowana.

1982 - Stan wojenny: W Warszawie ukazał się pierwszy numer podziemnego "Tygodnika Wojennego". Było to czasopismo opozycyjne wydawane w "drugim obiegu" do 1985 roku, związane z ruchem "Solidarności". Miało charakter informacyjny, a następnie informacyjno-publicystyczny. Faktycznie ukazywało się średnio, co półtora tygodnia, w objętości czterech stron. Pierwszy numer wyszedł w nakładzie około sześciu tysięcy egzemplarzy. Jego pomysłodawcą i pierwszym redaktorem naczelnym był Jan Strękowski.

1988 - Zmarł Trevor Howard, jeden z najwybitniejszych i najpopularniejszych aktorów brytyjskich, określany też, jako aktor szekspirowski. Do jego najlepszych ról w tym repertuarze zalicza się kreację Petruczia w "Poskromieniu złośnicy" z 1947 roku i tytułową rolę w "Królu Learze" w spektaklu TV BBC z 1986. W filmie światowy rozgłos przyniosło mu "Spotkanie" z 1945 roku, a potem - obrazy - "Trzeci człowiek", "Klucz" oraz "Bunt na Bounty", "Bitwa o Anglię", "Córka Ryana". Jego ostatnim filmem był "Brzask" z 1988. Urodził się 29 września 1913 roku.

1989 - Zmarł Hirohito, cesarz Japonii w latach 1926-1989. Był najdłużej panującym cesarzem w historii kraju, a także pierwszym japońskim cesarzem, który odbył podróż do Europy. Na tronie zasiadał 63 lata. W czasie II wojny światowej uznawano go, za jednego z głównych zbrodniarzy wojennych, ale nie postawiono przed sądem ze względu na uznawaną przez Japończyków boskość jego osoby. W 1946 roku Hirohito ogłosił, że cesarz nie jest bóstwem, czym zamknął listę boskich cesarzy Japonii z dynastii panującej od VII wieku przed naszą erą. Urodził się 29 kwietnia 1901 roku. 35. rocznica

1993 - 29-letni Norweg Erling Kagge podróżując samotnie na nartach, jako pierwszy w dziejach człowiek zdobył biegun południowy. Jako pierwszy też zdobył tak zwane trzy bieguny - południowy, północny oraz najwyższy szczyt - Mount Everest. Autor kilku książek - w tym znanej "Ciszy" i licznych artykułów. Jest prawnikiem i przedsiębiorcą, a także kolekcjonerem - zbiera dzieła sztuki, między innymi ikony.

1998 - Zmarł Vladimir Prelog, chemik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii, w 1939, za stereochemiczne badania molekuł organicznych i ich reakcji. Urodził się 23 lipca 1906 roku. 1998 - Kanadyjska minister do spraw Indian Jane Stewart przeprosiła za traktowanie ludności tubylczej w przeszłości i ogłosiła ustanowienie "funduszu uzdrowienia” w wysokości 600 milionów dolarów kanadyjskich.

1999 - Senat Stanów Zjednoczonych rozpoczął pierwszy od 130 lat proces impeachmentu prezydenta Billa Clintona. 25. rocznica

2004 - Zmarł Jerzy Skarżyński, malarz, scenograf, pedagog krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, autor wielu scenografii w Teatrze Lalki i Aktora "Groteska" w Krakowie oraz ilustracji książkowych i obrazów, a także sześciozeszytowego komiksu "Janosik". Należał do II Grupy Krakowskiej, formacji młodych artystów skupionych wokół Tadeusza Kantora. Obrazy Jerzego Skarżyńskiego znajdują się między innymi w Muzeum Narodowym w Krakowie. Urodził się 16 grudnia 1924 roku. 20. rocznica

2004 - Zmarła Ingrid Thulin, szwedzka aktorka, występująca w filmach Ingmara Bergmana: "Tam, gdzie rosną poziomki", "U progu życia", "Twarz", "Goście Wieczerzy Pańskiej", "Milczenie", "Szepty i krzyki". Urodziła się 27 stycznia 1926 roku. 20. rocznica

2006 - Zmarł Heinrich Harrer, austriacki himalaista, badacz, pisarz i nauczyciel XIV Dalajlamy w czasie pobytu w Tybecie, w latach 1946-1952. Napisał ponad 20 książek. Światowym bestsellerem stały się jego wspomnienia "Siedem lat w Tybecie. Moje życie na dworze Dalajlamy", na podstawie, których Jean-Jacques Annaud nakręcił w 1997 roku film "Siedem lat w Tybecie". Urodził się 6 lipca 1912 roku.

2007 - Po oskarżeniach o współpracę z komunistyczną Służbą Bezpieczeństwa w czasach PRL, arcybiskup Stanisław Wielgus złożył rezygnację ze stanowiska metropolity warszawskiego. Stało się to w dniu ingresu. Równocześnie został mianowany arcybiskupem tytularnym Viminacium. W tym samym roku przeniósł się na stałe do Lublina, zostając tamtejszym rezydentem.

2008 - Z powodu strajku scenarzystów, pierwszy raz w historii, odwołano ceremonię wręczenia Złotych Globów. Laureaci zostali ogłoszeni dzień po planowanej uroczystości na krótkiej konferencji prasowej. Najwięcej statuetek otrzymały filmy: "Pokuta" Joe Wrighta, "To nie jest kraj dla starych ludzi" braci Coen, "Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street" Tima Burtona oraz "Motyl i skafander" Juliana Schnabla. Największym przegranym była "Wojna Charliego Wilsona" Mike’a Nicholsa. Zdobywcą Złotego Globu za całokształt twórczości został Steven Spielberg.

2009 - Zmarł Bogdan Pigłowski, działacz opozycji antykomunistycznej w latach 80. XX wieku, drukarz prasy niezależnej, współtwórca Niezależnej Oficyny Wydawniczej "Nowa”. Był pracownikiem Centralnej Rady Związków Zawodowych, współorganizował wydawnictwo związkowe NSZZ "Solidarność". Urodził się 16 kwietnia 1949 roku. 15. rocznica

2011 - Zmarł Krzysztof Kolberger, wybitny aktor, ceniony interpretator poezji, reżyser. Kreował wiele ról romantycznych, w tym w "Dziadach", "Wacława dziejach" i "Weselu", wystąpił też w sztukach "Niech no tylko zakwitną jabłonie" i "Apetyt na czereśnie" Agnieszki Osieckiej oraz "Dzieci mniejszego Boga" i "Cierń proroczy" według Czesława Miłosza. W filmie grał między innymi w: "Kontrakcie" Krzysztofa Zanussiego, "Na straży swej stać będę" Kazimierza Kutza i "Ostatnim promie" Waldemara Krzystka. Telewidzowie pamiętają go także ze spektakli Teatru Telewizji: "Romeo i Julia" oraz "Popiół i diament", a także z seriali: "Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy", "Rzeka kłamstwa" i "Ekstradycja". Reżyserował na scenie Opery Wrocławskiej "Krakowiaków i górali” Wojciecha Bogusławskiego. Urodził się 13 sierpnia 1950 roku.

2015 - W zamachu na siedzibę satyrycznego tygodnika "Charlie Hebdo" w Paryżu, zginęło 12 osób. Do redakcji wtargnęli bracia Said i Cherif Kouachi, którzy otworzyli ogień z broni maszynowej do zebranych tam pracowników. Powodem miała być publikacja karykatur Mahometa. Dzień później powiązany z napastnikami Amedy Coulibaly zabił w Paryżu policjantkę, a 9 stycznia wziął zakładników w sklepie z żywnością koszerną, zabijając cztery osoby. Terroryści zginęli tego samego dnia, podczas dwóch odrębnych operacji sił specjalnych francuskiej policji.

2015 - Zmarł Tadeusz Konwicki, pisarz, scenarzysta i reżyser filmowy. Był jedną z najważniejszych postaci polskiej kultury współczesnej. Autor "Małej Apokalipsy", "Kroniki wypadków miłosnych", "Kalendarza i klepsydry", a także "Powieści z oblężonego miasta". Tadeusz Konwicki, jako filmowiec stworzył autorskie obrazy, jak: "Ostatni dzień lata", "Zaduszki", "Salto", "Jak daleko stąd, jak blisko". Dokonywał także adaptacji, reżyserując "Dolinę Issy" na podstawie powieści Czesława Miłosza oraz "Lawę" według "Dziadów" Adama Mickiewicza. Urodził się 22 czerwca 1926 roku.

2016 - Zmarł Wiktor Jassem, fonetyk, filolog, językoznawca, profesor nauk technicznych. Specjalizował się w fonetyce akustycznej - prowadził badania dotyczące wytwarzania dźwięków i procesu rozumienia mowy. Zajmował się także cyfrową syntezą, przetwarzaniem i analizą mowy. Urodził się 11 czerwca 1922 roku.

2017 - Zmarł Jerzy Kossela, gitarzysta, wokalista, kompozytor i autor tekstów. Był współzałożycielem i członkiem zespołów: Elektron, Niebiesko-Czarni, Pięciolinie i Czerwone Gitary. Autor wielu ponadczasowych przebojów, takich, jak: "Bo ty się boisz myszy", "Historia jednej znajomości", "Matura". Współautor książki "Czerwone Gitary to właśnie my!" wydanej w 1992 roku. Urodził się 15 lipca 1942 roku.

2017 - Zmarł Mário Soares, trzykrotny premier Portugalii i dwukrotny prezydent tego kraju, a także działacz opozycyjny i więzień polityczny. W latach 70. był jednym z przywódców rewolucji goździków, współtworzył Partię Socjalistyczną. Po odejściu z urzędu prezydenta zaangażowany w działalność fundacji swojego imienia, wiele lat kierował także Fundacją Portugalia-Afryka. Pod koniec życia dał się poznać, jako bezkompromisowy komentator wydarzeń społecznych i politycznych. W 2015 roku w sondażu Uniwersytetu Katolickiego został uznany za najważniejszą osobistość ostatnich 40 lat w Portugalii. Urodził się 7 grudnia 1924 roku.

2018 - Zmarła France Gall, francuska piosenkarka, zwyciężczyni konkursu Eurowizji w 1965 roku. W 1987 nagrała dedykowaną Elli Fitzgerald piosenkę "Ella, elle l'a", która stała się przebojem dyskotek i doczekała wielu coverów między innymi w wykonaniu Kate Ryan, Alizée czy Natalii Szroeder. Urodziła się 9 października 1947 roku.

2019 - Zmarł Mosze Arens, izraelski naukowiec, polityk i dyplomata, profesor aeronautyki, były minister spraw zagranicznych i obrony oraz ambasador Izraela w Stanach Zjednoczonych. Był autorem, wydanej również po polsku, książki historycznej "Flagi nad gettem. Rzecz o Powstaniu w Getcie Warszawskim", traktującej o Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskim Związku Wojskowym i ich przywódcach Mordechaju Anielewiczu i Pawle Frenklu. Urodził się 27 grudnia 1925 w Kownie. 5. rocznica

2020 - Zmarła Grażyna Przybylska-Wendt, lekarka i społeczniczka, działaczka opozycji w PRL, członek prezydium Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność” w 1981 roku. W pracy lekarskiej zajmowała się anestezjologią a także medycyną sądową. Po ogłoszeniu stanu wojennego została internowana, a zwolniona w marcu 1982. Po okresie przemian ustrojowych należała do Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Będąc na emeryturze działała na rzecz podopiecznych organizacji społecznych. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski nadanym w 1990 roku przez rząd na uchodźctwie oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski w 2009. Urodziła się 13 stycznia 1935 roku.

2021 - Zmarł Krzysztof Śliwiński, działacz katolicki, uczestnik opozycji demokratycznej w okresie PRL, dyplomata. Podczas wydarzeń sierpniowych w 1980 przyłączył się do skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. Od 9 września 1980 prowadził w siedzibie KIK razem z Katarzyną Cywińską punkt konsultacyjny służący pomocą nowo zakładanym związkom zawodowym. Następnie zaangażował się w prace zarządu Regionu Mazowsze NSZZ "Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego został 13 grudnia 1981 internowany na rok. Urodził się 15 stycznia 1940.

Zobacz także

2024-03-19, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 19 marca - Dzień Jedności Kaszubów. 19 marca - Światowy Dzień Pracy Socjalnej. » więcej 2024-03-18, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 18 marca - Światowy Dzień Recyklingu. 18 marca - Europejski Dzień Mózgu, obchodzony od 1998 roku. 18 marca - Światowy Dzień Orła. » więcej 2024-03-17, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 17 marca - Międzynarodowy Dzień Inwalidów. 17 marca - Święto narodowe Irlandii, obchodzone w Dzień Świętego Patryka, patrona kraju. 17 marca - Włochy… » więcej 2024-03-16, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 16 marca - Dzień Pandy. 16 marca - Tydzień Wiedzy o Mózgu, trwający w 2024 roku od 11 do 17 marca. » więcej 2024-03-15, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 15 marca - Święto narodowe Węgier, obchodzone w rocznicę wybuchu rewolucji w 1848 roku. 15 marca - Międzynarodowy Dzień Konsumenta. 15 marca - Światowy… » więcej 2024-03-14, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 14 marca - Dzień Liczby Pi. » więcej 2024-03-13, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 13 marca 1202 - Zmarł Mieszko III Stary, książę wielkopolski, książę krakowski i zwierzchni książę Polski. Mieszko III Stary był szóstym pod względem… » więcej 2024-03-12, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 12 marca - Dzień Przeciwko Cenzurze Internetu, ustanowione w 2008 roku przez organizacje Reporterzy Bez Granic i Amnesty International. 12 marca - Dzień… » więcej 2024-03-11, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 11 marca - Polska: Dzień Sołtysa. 11 marca - Litwa: Dzień Odrodzenia Niepodległości. » więcej 2024-03-10, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 10 marca - Międzynarodowy Dzień Kobiet Sędziów. 10 marca - Dzień Mężczyzn. » więcej
2223242526
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »