Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-12-21, 07:30 Autor: IAR/B.Falkowska//dok.

Kartka z kalendarza

21 grudnia - Dzień Pamięci o Poległych i Zmarłych w Misjach i Operacjach Wojskowych poza Granicami Państwa, ustanowiony w 2015 roku.
1375 - Zmarł Giovanni Boccaccio, włoski humanista, twórca artystycznej prozy włoskiej. Jego główne dzieło "Dekameron" - zbiór nowel - wywarło wielki wpływ na literaturę europejską. Urodził się w 1313 roku.

1610 - Został zamordowany Dymitr Samozwaniec II, pretendent do tronu moskiewskiego. Był najgroźniejszym wrogiem politycznym cara Wasyla IV Szujskiego i jego konkurentem do panowania nad Carstwem Rosyjskim. Mimo że nigdy nie opanował Moskwy, w latach 1608-1610 kontrolował większą część państwa rosyjskiego i zorganizował własną administrację oraz dwór.

1773 - Urodził się Robert Brown, angielski botanik, odkrył nieregularne ruchy i zderzenia mikroskopijnie małych cząstek pyłków kwiatowych, "zawieszonych” w gazach i cieczach - zjawisko określane od jego nazwiska ruchami Browna. Autor pracy o florze Australii, powstałej po wyprawie naukowej na ten kontynent, członek francuskiej Akademii Nauk. Zmarł 10 czerwca 1858 roku. 250 rocznica

1796 - Urodził się Tomasz Zan, poeta, współzałożyciel Towarzystwa Filomatów, założyciel Związku Promienistych. Pisał utwory satyryczne, wśród których najbardziej znany jest poemat heroikomiczny "Zgon tabakiery". Zmarł 19 lipca 1855 roku.

1801 - Urodził się Tomasz Padura, poeta polsko-ukraiński, autor wierszy lirycznych, na motywach folklorystycznych, dumek, piosenek. Dumki popularyzował sam, wędrując po Ukrainie, w przebraniu "dida" - dziada proszalnego, w latach 1828-1829. Pisał w języku polskim i ukraińskim. Jego polskojęzyczne prace zalicza się do tak zwanej szkoły ukraińskiej literatury polskiej. Zmarł 20 września 1871 roku.

1824 - Zmarł James Parkinson, angielski lekarz, geolog, paleontolog i działacz polityczny. Jako pierwszy w 1817 roku rozpoznał i opisał schorzenie zwyrodnieniowe mózgu nazwane później na jego cześć chorobą Parkinsona. Do dziś przyczyny tej choroby nie są do końca znane, a leczy się ją objawowo. Urodził się 11 kwietnia 1755 roku.

1830 - W Powstaniu Listopadowym dyktator generał Józef Chłopicki rozwiązał Rząd Tymczasowy i powołał w jego miejsce Radę Najwyższą Narodową. Była kolegialnym organem doradczym dyktatora. Prezesem Rady był książę Adam Jerzy Czartoryski. Członkami byli Władysław Ostrowski, Michał Radziwiłł, Leon Dembowski i Stanisław Barzykowski. Istniała do 30 stycznia 1831, gdy powołano Rząd Narodowy.

1846 - Szkocki chirurg Robert Liston przeprowadził w Londynie pierwszą w Europie operację w znieczuleniu ogólnym, z wykorzystaniem eteru. Wcześniej znany był z niezwykłej szybkości przeprowadzania operacji, na przykład przeprowadził amputację kończyny w 28 sekund, co przed wprowadzeniem znieczulenia oszczędzało cierpienia chorym

1867 - Cesarz Austrii Franciszek Józef I przyjął konstytucję przekształcającą Cesarstwo w Monarchię Austro-Węgierską.

1867 - Na mocy ustawy zasadniczej, wydanej przez cesarza Franciszka Józefa I, we Lwowie utworzono sejm krajowy Galicji.

1874 - Urodził się Tadeusz Boy-Żeleński, pisarz, krytyk literacki, publicysta i wydawca. Zajmował się także tłumaczeniami, między innymi dzieł Honoriusza Balzaka. Czynnie uczestniczył w życiu literackim Młodej Polski. Był współtwórcą kabaretu Zielony Balonik w Krakowie. Największym jego dziełem było przetłumaczenie i wydanie w "Bibliotece Boya” ponad 100 tomów utworów literatury francuskiej, począwszy od średniowiecza po początek XX wieku, za co został przez Francję w 1922 roku odznaczony Krzyżem Legii Honorowej. Wspólnie z Ireną Krzywicką kierował w Warszawie w latach 30. prywatną kliniką, promującą świadome macierzyństwo. Zginął rozstrzelany przez Niemców, 4 lipca 1941 roku.

1878 - Urodził się Jan Łukasiewicz, logik, matematyk i filozof, profesor uniwersytetów we Lwowie, Warszawie i Dublinie, jeden z twórców polskiej szkoły matematycznej, autor logiki trójwartościowej, pierwszego nieklasycznego rachunku logicznego, na podstawie, którego powstały między innymi logika modalna, logika probabilistyczna i logika rozmyta. Zmarł 13 lutego 1956 roku. 145 rocznica

1889 - Urodził się Sewall Wright, amerykański biolog teoretyczny i genetyk, profesor na Uniwersytecie Chicago. Przyczynił się do powstania teorii dryfu genetycznego, znanego również, jako efekt Sewalla Wrighta. Był uważany - obok Rolanda Fishera i Johna Burdona Sandersona Haldane'a - za jednego z twórców genetyki populacyjnej. Zmarł 3 marca 1988 roku.

1890 - Urodził się Jan Dąbrowski, historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wileńskiego, członek Polskiej Akademii Nauk. W pracy naukowej zajmował się dziejami średniowiecznej Polski i Węgier oraz stosunków polsko-węgierskich i polsko-włoskich. Był członkiem Komitetu Redakcyjnego "Polskiego Słownika Biograficznego” oraz ponad 600 prac naukowych, między innymi: "Dzieje Polski średniowiecznej”, "Węgry” i "Władysław Łokietek”. Zmarł 17 lipca 1965 roku.

1891 - Kanadyjczyk James Naismith, lekarz i nauczyciel wychowania fizycznego w YMCA w Springfield w amerykańskim stanie Massachusetts, opublikował zasady gry w koszykówkę. Dzień ten jest uznawany za datę jej powstania. Kilka dni wcześniej James Naismith zorganizował pierwszy mecz koszykówki. Poproszono go bowiem, by wymyślił zajęcie dla uczniów, którzy nudzili się w salach gimnastycznych. Inspiracją stała się dziecięca gra popularna w Ontario nazywana "Kaczka na kamieniu”. James Naismith umieścił w sali dwa kosze i podzielił uczniów na dwa 9-osobowe zespoły. Koszykówka zyskała popularność najpierw w USA, a potem dotarła do Europy. Dodano ją do programu igrzysk olimpijskich w Berlinie w 1936 roku.

1896 - W Wielkich Łukach na Białorusi, według innych źródeł w Warszawie, urodził się Konstanty Rokossowski, członek partii bolszewickiej, od 1918 roku w Armii Czerwonej. Weteran I wojny światowej. Autor operacji "Bagration”, jednego z największych radzieckich zwycięstw II wojny światowej, wykazał swe umiejętności dowódcze w wielu bitwach i operacjach. Skutecznie bronił Moskwy, walczył pod Stalingradem, zdobywał Prusy Wschodnie, Pomorze i Berlin. Uznawany za jednego z najlepszych dowódców II wojny światowej. Pod jego dowództwem w ramach Frontu Białoruskiego walczyła 1 Armia Wojska Polskiego. W latach 1949-1956 minister obrony narodowej Polski, wicepremier, członek Biura Politycznego KC PZPR; marszałek Polski i ZSRS. W 1950 roku Rokossowski wydał rozkaz zatwierdzający czystkę wśród oficerów Wojska Polskiego. Na jego mocy usuwano przedwojennych polskich oficerów oraz żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, którzy zdecydowali się wrócić do kraju. Skazano łącznie 86 polskich oficerów, z czego 40 na karę śmierci. Zmarł 3 sierpnia 1968 roku w Moskwie.

1903 - Literackie Stowarzyszenie Goncourtów, utworzone w 1902 roku, przyznało pierwszą Nagrodę Goncourtów, będącą literackim wyróżnieniem dla autorów piszących w języku francuskim. Otrzymał ją John Antoine Nau. Laureaci są ogłaszani w listopadzie, w drodze kilkuetapowej eliminacji nominowanych. Zwycięzca otrzymuje 10 euro. Jednak twórcy bardzo sobie tę nagrodę cenią, ponieważ przynosi ogromny prestiż, który szybko przekłada się na popularność uhonorowanego nią dzieła. 120 rocznica

1914 - Urodził się Zygmunt Maciejewski, aktor. Od końca lat 40. był związany z teatrami warszawskimi. Wystąpił też w filmach: "Człowiek na torze", "Znicz olimpijski", "Epilog norymberski", "Con amore", "Sekret Enigmy", "Doktor Murek” i "Wśród nocnej ciszy”. Zmarł 12 sierpnia 1999 roku.

1917 - Urodził się Heinrich Boell, pisarz niemiecki, autor między innymi "Bilardu o wpół do dziesiątej" i "Końca podróży służbowej". W utworach przedstawiał krytyczny obraz Niemiec oraz poruszał problem winy za zbrodnie hitlerowskie. W 1972 roku otrzymał Nagrodę Nobla. Zmarł 21 stycznia 1985 roku.

1918 - W warszawskim Teatrze Rozmaitości odbyło się założycielskie zebranie Związku Artystów Scen Polskich. Honorowym przewodniczącym został Wincenty Rapacki. W okresie międzywojennym stowarzyszenie miało duży wpływ w środowisku aktorskim. Teatry miały obowiązek zatrudniać członków ZASP, stowarzyszenie wynegocjowało także minimalne gaże. Wybudowało także Dom Aktora w Skolimowie. W czasie II wojny światowej działało w konspiracji, wymagało od swoich członków, aby nie kolaborowali z Niemcami i było to zalecenie przestrzegane. Po wojnie ZASP rozwiązano, na jego miejsce w 1952 roku utworzono Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu (SPATiF). Związek pod dawną nazwą powrócił w 1981 roku. Obecnie kieruje nim Paweł Krzysztof Szuster. 105 rocznica

1920 - Urodził się Alojzy Józek-Józekowski, pseudonim "Sadyba”, żołnierz Wojska Polskiego w czasie II wojny światowej, uczestnik szkolenia dla Cichociemnych w Wielkiej Brytanii. Jako ochotnik brał udział w wojnie obronnej w 1939 roku, walczył w szeregach 73 pułku piechoty w okolicach Sosnowca. Po przegranej przedostał się przez Węgry do Francji, w 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Tam przeszedł przeszkolenie w wywiadzie i odbył szkolenie Cichociemnych, jednak nie został przerzucony do Polski. Po zakończeniu wojny wrócił do Polski, zajął się metalurgią. Działał w organizacjach kombatanckich, uczestniczył w dorocznych Zjazdach Cichociemnych w Warszawie. Zmarł 18 listopada 2014 roku.

1921 - Urodziła się Alicia Alonso, kubańska tancerka, choreograf, pedagog. W 1948 roku założyła wraz z mężem narodowy zespół baletowy Kuby i została w nim primabaleriną. Występowała także, jako Alicia Martínez. Zmarła 17 października 2019 roku.

1922 - Na posiedzeniu Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej Ignacy Daszyński zgłosił wniosek o założenie ogólnopolskiej robotniczej organizacji oświatowej - Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. W styczniu 1923 roku ukonstytuował się Zarząd Główny TUR, na czele którego stanął Ignacy Daszyński.

1923 - Nepal uzyskał niepodległość od Wielkiej Brytanii. 100 rocznica

1924 - Urodził się Mieczysław Jahoda, operator filmowy, reżyser, pedagog. Był pionierem nowych technik zdjęciowych, między innymi taśmy Eastmancolor i systemu CinemaScope. Jako operator pracował przy realizacji filmów: "Pętla", "Krzyżacy", "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Ogniomistrz Kaleń”, "Nie lubię poniedziałku”, "Mazepa” i telewizyjnego serialu "Czterdziestolatek". Zmarł 16 maja 2009 roku.

1925 - W Moskwie odbyła się premiera niemego filmu "Pancernik Potiomkin” Siergieja Eisensteina. Dzięki użytym środkom wyrazu artystycznego, szczególnie nowatorskiemu montażowi, przez wielu krytyków obraz jest uznawany za jeden z najbardziej znaczących w historii kina. Film oparty na autentycznym zdarzeniu, jakim było powstanie załogi rosyjskiego czarnomorskiego pancernika "Potiomkin" przeciw carskiemu dowództwu w czasie rewolucji 1905 roku. Był to obraz propagandowy, gloryfikujący rewolucyjny zryw marynarzy. Najsłynniejszą sceną, wielokrotnie cytowaną, jest wymyślona przez reżysera masakra ludności na odeskich schodach przez rytmicznie maszerującą kompanię żołnierzy carskich, a zwłaszcza zjeżdżający w dół schodów wózek z dzieckiem. Do tej sceny odwoływano się wielokrotnie w kinie, między innymi w "Déja vu" Juliusza Machulskiego, "Steps" Zbigniewa Rybczyńskiego, czy "Nietykalni" Briana De Palmy.

1927 - Rada Ministrów wydała rozporządzenie o utworzeniu przedsiębiorstwa Państwowe Zakłady Lotnicze PZL. Zostały założone w Warszawie na bazie wcześniejszych Centralnych Warsztatów Lotniczych. Pierwszym ich produktem był licencyjny francuski samolot myśliwski Wibault 70, W tych zakładach produkowano też nowoczesne górnopłatowe myśliwce PZL: P.1, P.6, P.7 i P.11, projektu utalentowanego konstruktora Zygmunta Puławskiego. P.7 i P.11 stały się standardowym wyposażeniem polskiego lotnictwa w latach 1933-1939. W PZL produkowano także inne maszyny, w tym bombowce "Karaś" i "Łoś". PZL oraz fabryki lotnicze w Mielcu i Rzeszowie były największym polskim przedwojennym producentem samolotów. 95 rocznica

1931 - Urodził się Tadeusz Styczeń, duchowny rzymskokatolicki, salwatorianin, etyk, profesor zwyczajny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, uczeń i bliski przyjaciel Jana Pawła II, obecny przy jego śmierci. Pod kierunkiem Karola Wojtyły obronił magisterium, doktorat i pracę habilitacyjną z etyki. Był redaktorem naczelnym miesięcznika "Ethos". W pracy naukowej zajmował się etyką, metaetyką, godnością osoby ludzkiej, wartością życia człowieka. Autor ponad 300 prac z dziedziny etyki. Zmarł 14 października 2010 roku.

1932 - Zmarł Karol Stryjeński, architekt, grafik, publicysta, dyrektor Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, pedagog Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i działacz Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Zaprojektował między innymi: schronisko tatrzańskie nad Morskim Okiem, mauzoleum Kasprowicza na Harendzie, skocznię narciarską Wielka Krokiew w Zakopanem. Jego żoną była malarka Zofia Stryjeńska. Urodził się 19 stycznia 1887 roku.

1932 - Zmarł Hugo Hartung, niemiecki architekt i historyk architektury, profesor Wyższej Szkoły Technicznej w Dreźnie. Projektował budowle prywatne i publiczne, między innymi w Toruniu - siedzibę starostwa i wieżę kościoła Świętego Ducha, w Gnieźnie - budynek starostwa. Przeprowadził rekonstrukcję katedry w Miśni. Był również znanym projektantem mostów. Urodził się 9 września 1855 roku.

1933 - Zmarł Knud Johann Victor Rasmussen, duński badacz polarny. W 1910 roku założył na Grenlandii stację badawczo-handlowo-misyjną - Thule. W latach 1921-1924 psim zaprzęgiem odbył najdłuższą ze swych wypraw, w czasie której przebył trasę od Ziemi Baffina, poprzez północną Kanadę, do Cieśniny Beringa. Prowadził badania etnograficzne i pozostawił liczne prace dotyczące obyczajów i mitologii Eskimosów. Urodził się 7 czerwca 1879 r. 90 rocznica

1935 - Zmarł Kurt Tucholsky, niemiecki dziennikarz, pisarz i satyryk, pochodzenia żydowskiego. Autor songów i sztuk kabaretowych. W swoich tekstach wielokrotnie przestrzegał przed antydemokratycznymi tendencjami w polityce, wojsku i wymiarze sprawiedliwości, w tym przede wszystkim przed narodowym socjalizmem Adolfa Hitlera. Urodził się 9 stycznia 1890 roku.

1937 - Zmarł Frank Kellogg, amerykański polityk, dyplomata, sekretarz stanu, twórca paktu Brianda-Kellogga, w którym określa się agresję wojenną, jako sprzeczną z prawem międzynarodowym, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1929 roku. Urodził się 22 grudnia 1856 roku.

1937 - Urodziła się Jane Fonda, amerykańska aktorka, producentka, pisarka oraz działaczka polityczna. Zagrała między innymi w filmach: "Barbarella", "Czyż nie dobija się koni?", "Klute", "Chiński syndrom", "Nad Złotym Stawem", "Nazajutrz", "Sposób na teściową”. Dwukrotnie nagradzana Oscarem - w 1972 roku za rolę w filmie "Klute” i w 1979 roku, za rolę w obrazie "Powrót do domu”. Na przełomie lat 60. i 70. aktywnie uczestniczyła w ruchu przeciw wojnie wietnamskiej. Propagatorka aerobiku i autorka książek o tych ćwiczeniach. W 2018 wystąpiła w filmie dokumentalnym "Jane Fonda w pięciu odsłonach". Od 2019 aktywnie działa w ruchu Fire Drill Fridays, nagłaśniającym kwestie związane z katastrofą klimatyczną.

1937 - Powstał pierwszy pełnometrażowy film rysunkowy Walta Disneya - "Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków".

1939 - Utworzenie 16-osobowej Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie pod przewodnictwem Ignacego Jana Paderewskiego. Rada zakończyła działalność 8 grudnia 1991 roku.

1939 - Prezydent Warszawy Stefan Starzyński został rozstrzelany przez gestapo. Jest to prawdopodobna data śmierci, IPN ustalił, bowiem, że do zamordowania prezydenta Warszawy doszło między 21 a 23 grudnia. Nie jest znane też miejsce egzekucji. Miało do niej dojść w Warszawie lub jej okolicy. Symboliczny grób Stefana Starzyńskiego znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim.

1940 - Zmarł Francis Scott Fitzgerald, pisarz amerykański, należący do tak zwanego zagubionego pokolenia w literaturze Stanów Zjednoczonych, dającego wyraz frustracjom i rozczarowaniom po I wojnie światowej. Autor powieści: "Ta strona raju", "Wielki Gatsby" i "Czuła jest noc". Urodził się 24 września 1896 roku.

1940 - Urodził się Frank Zappa, amerykański muzyk rockowy, jazzowy, wokalista, kompozytor oraz autor tekstów. Lider zespołu The Mothers of Invention. W swojej muzyce nie uznawał ograniczeń, sięgał do rocka, popu, soulu, współczesnej muzyki poważnej, jazzu, muzyki awangardowej, pastiszu, muzyki barokowej, renesansowej i neoromantycznej. Także aktor, reżyser, producent i scenarzysta filmowy. Zmarł 4 grudnia 1993 roku.

1942 - Zmarł Franz Boas, amerykański antropolog i językoznawca, niemieckiego pochodzenia, twórca historyzmu Boasowskiego, profesor Uniwersytetu Columbian, twórca relatywizmu w antropologii, do której wprowadził badania historyczne - z historii wywodził obecny kształt kultur. Autor między innymi prac "Umysł człowieka pierwotnego” i "Metoda i pasja. Antropologia kulturowa Franza Boasa”. Urodził się 9 lipca 1858 roku. 1945 - Zmarł George Patton, amerykański generał, jeden z dowódców alianckich w czasie II wojny światowej, uczestnik kampanii północnoafrykańskiej. Autor pamiętników "Wojna jaką poznałem”. Urodził się 11 listopada 1885 roku.

1946 - Urodził się Carl Dean Wilson, amerykański gitarzysta, autor tekstów, kompozytor i aranżer zespołu The Beach Boys. Miał charakterystyczny, ciepły i aksamitny głos, który słychać między innymi w piosenkach "Good Vibrations” i "California Girls'” czy "Kokomo”. Zmarł 6 lutego 1998 roku.

1947 - Urodził się Paco de Lucia, hiszpański gitarzysta flamenco, uznawany za jednego z najwybitniejszych gitarzystów świata. W 2004 roku otrzymał Nagrodę Księcia Asturii w dziedzinie sztuki, najważniejszą i najbardziej prestiżową nagrodę tego typu w Hiszpanii. Zmarł 25 lutego 2014 roku.

1948 - Zmarł Władysław Witwicki, filozof, psycholog, teoretyk sztuki. Jako tłumacz i komentator dialogów Platona, przyczynił się do popularyzacji filozofii greckiej i kultury antycznej w Polsce. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego, autor licznych prac naukowych, między innymi: "Wiara oświeconych”, "Psychologia uczuć i inne pisma” oraz pierwszego polskiego podręcznika psychologii "Psychologia”. Urodził się 30 kwietnia 1878 roku. 75 rocznica

1951 - Urodził się Przemysław Gintrowski, kompozytor, pieśniarz, autor muzyki filmowej. Współtworzył trio z Jackiem Kaczmarskim i Zbigniewem Łapińskim, z którymi wspólnie tworzył program poetycki "Mury". Pieśń oparta na utworze katalońskiego artysty Lluisa Llacha "L’Estaca" była symbolem walki z reżimem. Występował z konspiracyjnymi koncertami i pisał muzykę - między innymi jest autorem motywu muzycznego serialu "Zmiennicy". Zmarł 20 października 2012 roku. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

1954 - Urodziła się Chris Evert, amerykańska tenisistka,18-krotnie zwyciężała w turniejach wielkoszlemowych, w tym czterokrotnie na Wimbledonie, była numerem jeden światowego rankingu tenisowego. Posiadaczka najwyższego w historii procentu wygranych oficjalnych spotkań - 90 procent. Uznawana za jedną z trzech, po Graf i Navratilovej, najlepszych tenisistek XX wieku. W 1995 uhonorowana została miejscem w Międzynarodowej Tenisowej Galerii Sławy.

1957 - W wyniku wypadku podczas sztormu na pokładzie statku MS Batory zmarła Helena Buczyńska, aktorka teatralna, kabaretowa, radiowa i filmowa, reżyserka, tancerka, choreografka i autorka sztuk teatralnych. W latach 20-tych występowała w teatrach warszawskich, ale także w Krakowie, Poznaniu i Łodzi. W latach 30-tych należała do zespołu teatru Ateneum dawała także występy komediowe na scenach TKKT. W okresie okupacji niemieckiej prowadziła tajne kursy aktorskie. Po wojnie grała i reżyserowała w Warszawie. Urodziła się 2 grudnia 1894 roku.

1958 - Zmarł Lion Feuchtwanger, niemiecki pisarz, eseista i krytyk teatralny. Od 1908 roku wydawał własne pismo "Der Spiegel”, o postępowych tendencjach, autor powieści: "Małgorzata Maultasch”, "Poczekalnia”, "Listy z winnicy”, "Józef Flawiusz”. Rozgłos przyniosła mu powieść "Żyd Süss”, wydana w 1925 roku. Od 1940 roku w przebywał w Stanach Zjednoczonych. Urodził się 7 lipca 1884 roku. 65 rocznica

1961 - W Warszawie w niejasnych okolicznościach zginął Henryk Holland, działacz komunistyczny, socjolog, dziennikarz. Aresztowany pod zarzutem szpiegostwa i poddany wielogodzinnym przesłuchaniom, wypadł z okna własnego mieszkania podczas rewizji prowadzonej przez Służbę Bezpieczeństwa. Część historyków nie wyklucza, że był to mord polityczny SB.

1964 - Uruchomiono pierwsze wydziały produkcyjne w Mazowieckich Zakładach Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku. W lipcu 1999 roku, po połączeniu Petrochemii Płock z Centralą Produktów Naftowych - CPN, utworzono Polski Koncern Naftowy "Orlen".

1965 - ONZ uchwaliła konwencję o wyeliminowaniu wszelkich form dyskryminacji rasowej. Weszła w życie w 1969 roku.

1966 - Urodził się Kiefer Sutherland, kanadyjski aktor, producent i reżyser filmowy i telewizyjny. Długo nie mógł przebić się do czołówki amerykańskich aktorów. Wraz z Jasonem Patrikiem, Charlie Sheenem i Emilio Estevezem tworzyli w latach 80. grupę zwaną "brat pack” - młodych, popularnych, dużo grywających aktorów, o których rozpisywały się kolorowe magazyny. W ich dorobku przeważały role drugoplanowe, które trudno byłoby zaliczyć do wielkich kreacji. W latach 90. pokazał, że potrafi być aktorem wszechstronnym: wystąpił między innymi w "Zniknięciu" z Sandrą Bullock, westernie "Młode strzelby", dramacie sądowym "Ludzie honoru" oraz filmie przygodowym "Trzej muszkieterowie". W 2001 pojawił się w głównej roli agenta Jacka Bauera w sensacyjnym serialu "24 godziny". Ten nowatorski, przedstawiający wydarzenia w czasie rzeczywistym serial zdobył znaczną popularność i uznanie krytyki.

1968 - Rozpoczęła się misja kosmiczna Apollo 8, pierwsza, która wyniosła ludzi poza orbitę okołoziemską i podczas której człowiek okrążył Księżyc. Trwała 68 godzin, a w ciągu 20 godzin lotu wokół Księżyca, moduł załogowy dziesięciokrotnie okrążył satelitę Ziemi. Astronauci wykonali pierwsze zdjęcia fotograficzne globu ziemskiego. Celem było też zebranie informacji o możliwych miejscach lądowania. 55 rocznica

1969 - Urodziła się Julie Delpy, francuska aktorka, reżyserka, scenarzystka, kompozytorka. Wystąpiła w takich obrazach, jak: "Trzy kolory: Biały", "Europa Europa", "Przed wschodem słońca", "Przed zachodem słońca”, "Dwa dni w Paryżu”, "Zbrodnia i kara” oraz "Przyjęcie urodzinowe”.

1972 - Zmarł Michał Leszczyński - polski i brytyjski malarz, marynista, posługujący się pseudonimem artystycznym Michael Lester. Pracował jako kapitan na statkach, ale to malarstw było jeg pasją. Podczas II wojny światowej w marynarce brytyjskiej na statkach Q-ships do zwalczania niemieckich okrętów podwodnych. Był organizatorem i przewodniczącym Związku Oficerów Polskiej Marynarki Handlowej w Anglii. Przed wojną prowadził szkołę malarstwa o motywach morskich, nazywany był nowym Josephem Conradem. Był autorem dwóch podręczników malarstwa marynistycznego. Pod koniec życia osiadł na Jamajce, gdzie nadal tworzył. W Montego Bay do tej pory działa galeria i muzeum jego imienia. Urodził się 20 marca 1906 roku.

1988 - W wyniku zamachu terrorystycznego Boeing 747 amerykańskich linii PanAm lecący z Frankfurtu do Nowego Jorku spadł na miejscowość Lockerbie w południowej Szkocji. Maszyna eksplodowała w powietrzu, gdy wybuchła bomba, podłożona przez libijskich terrorystów. Zginęło 270 osób, w tym 11 mieszkańców miasta. 35 rocznica 1988 - Zmarł Bohdan Czeszko, pisarz, publicysta, scenarzysta filmowy, uczestnik Powstania Warszawskiego, oficer Ludowego Wojska Polskiego. Zadebiutował w 1945 roku, na łamach tygodnika "Walka Młodych”. Redaktor tygodników: "Przegląd Kulturalny” i "Kultura”. Autor powieści: "Pokolenie”, "Przygoda w kolorach”, "Powódź”, "Tren”, opowiadań: "Początek edukacji”, "Edukacja niesentymentalna”, "Sygnaturki” "Kłopoty władzy”. Urodził się 1 kwietnia 1923 roku. 35 rocznica

1988 - Zmarł Nikolaas Tinbergen, holenderski etolog i ornitolog, laureat Nagrody Nobla w 1973 roku, wraz z Karlem von Frischem i Konradem Lorenzem, w dziedzinie medycyny, za odkrycia dotyczące etologii społeczeństw zwierzęcych. Autor licznych prac naukowych. Urodził się 15 kwietnia 1907 roku. 35 rocznica

1991 - Armenia, Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan przystąpiły do Wspólnoty Niepodległych Państw. WNP jest wspólnotą zrzeszającą większość byłych republik radzieckich, liczy 10 państw. Zajmuje się współpracą polityczną, gospodarczą i problemami bezpieczeństwa międzynarodowego. WNP powstała na mocy porozumienia białowieskiego z 8 grudnia 1991, podpisanego przez prezydentów Rosji Borysa Jelcyna i Ukrainy Łeonida Krawczuka oraz przewodniczącego Rady Najwyższej Białorusi Stanisłaua Szuszkiewicza, jako alternatywa ustrojowa dla byłych republik ZSRR, pragnących zrzucić radzieckie zwierzchnictwo Kremla.

1991 - Zmarł Waldemar Kazanecki, kompozytor, pianista, dyrygent, autor muzyki do ponad 500 filmów i seriali, w tym: "Czarne chmury”, "Hrabina Cosel”, "Brunet wieczorową porą”, "Noce i dnie”, "Dom”, do filmów animowanych dla dzieci: "Bolek i Lolek”, "Zaczarowany ołówek”, "Baśnie i waśnie”. Współpracował z Rozgłośnią Polskiego Radia w Katowicach oraz ze Studiem Eksperymentalnym Polskiego Radia. Urodził się 29 kwietnia 1929 roku. 1991 - Do sądu w Katowicach trafił akt oskarżenia przeciwko 24 osobom biorącym udział w pacyfikacji KWK "Wujek”. W listopadzie 1997 11 funkcjonariuszy ZOMO zostało uniewinnionych, a wobec pozostałych postępowanie umorzono z braku dowodów. Sąd Apelacyjny w Katowicach z przyczyn proceduralnych uchylił jednak ten wyrok. W drugim procesie, w październiku 2001, Sąd Okręgowy w Katowicach wydał wyrok uniewinniający z konkluzją, że materiał dowodowy nie dał jednoznacznej odpowiedzi, kto był winny śmierci górników. Także ten wyrok został uchylony. Dopiero po 28 latach zapadły wyroki skazujące. Sąd Okręgowy w Katowicach uznał niemal wszystkich oskarżonych członków ZOMO za winnych zbrodni komunistycznej. Dowódca plutonu ZOMO został skazany na 11 lat więzienia, a 14 byłych milicjantów na kary od 2,5 do 3 lat pozbawienia wolności. 16 grudnia 1981 podczas pacyfikacji kopalni "Wujek" zginęło dziewięciu górników, a 23 zostało rannych.

1992 - Czechosłowacja, Węgry i Polska podpisały w Krakowie Środkowoeuropejską Umowę o Wolnym Handlu CEFTA, której celem było zniesienie ceł między państwami członkowskimi. Kraje założycielskie wyszły z tej wspólnoty w 2004 roku, obecnie należą do niej kraje Europy południowo- wschodniej.

1992 - Zmarł Nathan Milstein, amerykański skrzypek wirtuoz, pochodzenia ukraińskiego, ceniony interpretator utworów Bacha i kompozytorów okresu romantyzmu, autor biografii "Z Rosji na Zachód". Urodził się 3 stycznia 1904 roku.

1995 - Wybuchł kryzys polityczny, w wyniku informacji, którą przedstawił z trybuny sejmowej Minister Spraw Wewnętrznych Andrzej Milczanowski. Ogłosił on, że premier rządu Józef Oleksy utrzymywał kontakty z wywiadem rosyjskim. Oleksy podał się do dymisji w 1996 roku, po wszczęciu śledztwa przez prokuraturę wojskową. Śledztwo zostało w kwietniu umorzone.

1997 - Zmarł Jan Wilkowski, aktor, reżyser, dramatopisarz, autor scenariuszy telewizyjnych i teatralnych, pedagog i jeden z twórców polskiego teatru lalkowego, założyciel Wydziału Lalkarskiego w Białymstoku, filii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Uznawany za legendę polskiego lalkarstwa. Urodził się 15 czerwca 1921 roku.

1998 - Zmarł Jerzy Topolski, historyk, profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, członek Polskiej Akademii Nauk. Zajmował się historią nowożytną Polski i Europy, historią historiografii oraz teorią i metodologią historii. Autor kilkudziesięciu prac naukowych, między innymi: "Studia z metodologii historii”, "Marksizm i historia”, "Historia i życie”. Urodził się 20 września 1928 roku. 25 rocznica

2005 - Zmarł Ryszard Sielicki, kompozytor i pianista. Twórca muzyki do popularnych piosenek: "Na Francuskiej", "Ach Franka, Franka", "Dzień niepodobny do dnia", "Warszawa w różach". Autor: koncertów, kwartetów smyczkowych, baśni muzycznych, piosenek dla dzieci i musicali, między innymi "Damy od Maxima". Urodził się 3 marca 1916 roku.

2007 - Polska oraz siedem innych państw postkomunistycznych, a także Malta, weszły do strefy Schengen. Nazwa strefy pochodzi od porozumienia, które zostało zawarte w 1985 roku w miejscowości właśnie o tej nazwie w Luksemburgu, a weszło w życie dziesięć lat później.

2008 - Zmarł Aleksander Maisner, honorowy generał brygady, pilot Wojska Polskiego i wicemarszałek Królewskich Sił Powietrznych RAF. Uczestniczył w kampanii wrześniowej, a po przegranej z Niemcami został schwytany przy przekraczaniu granicy rumuńskiej i zesłany na Syberię. Stamtąd po układzie Sikorski - Majski trafił do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Po wojnie trafił do Anglii, gdzie w 1946 roku wstąpił do Królewskich Sił Powietrznych W latach 70. pełnił wysokie funkcje w Szkole RAF w Cranwell, w1973 roku został dyrektorem do spraw personelu. Udzielał się także wśród brytyjskiej Polonii. 3 maja 1983 został powołany na członka Głównej Komisji Skarbu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, był też prezesem Stowarzyszenia Lotników Polskich w Londynie. Urodził się 26 lipca 1921 roku. 15 rocznica

2009 - Zmarł Edwin Gerhard Krebs, amerykański biochemik i lekarz. Laureat Nagrody Nobla w 1992 roku, w dziedzinie medycyny, za odkrycie odwracalnej fosforylacji białek i jej roli biologicznej. Urodził się 6 czerwca 1918 roku.

2011 - Pięciu polskich żołnierzy zginęło, w wyniku wybuchu miny-pułapki, w Afganistanie.

2015 - Podczas odprawiania mszy świętej w klasztorze dominikanów w Poznaniu zmarł ojciec Jan Góra - dominikanin, doktor teologii i duszpasterz młodzieży, założyciel Ogólnopolskiego Spotkania Młodzieży na Polach Lednickich, animator ośrodka duszpasterstwa akademickiego "Respublica Dominicana” w Jamnej. Urodził się 8 lutego 1948 roku.

2017 - Zmarł Mirosław Stecewicz, poeta, dziennikarz związany z Wybrzeżem, tłumacz języka rosyjskiego. Autor książek i komiksów dla dzieci, a także blisko 20 tomików wierszy. Pisał także scenariusze widowisk telewizyjnych i słuchowisk radiowych. Urodził się 26 marca 1930 roku.

2018 - Zmarł ojciec Florentyn Piwosz, dawny kustosz sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej, przełożony wspólnoty tamtejszego klasztoru Matki Bożej Anielskiej, prowadzonego przez Zakon Braci Mniejszych Prowincji Niepokalanego Poczęcia NMP. Był także redaktorem naczelnym periodyku "Vita Provinciae". Urodził się 21 stycznia 1929 roku. 5 rocznica

2018 - Zmarł biskup Gerard Bernacki, duchowny katolicki, biskup pomocniczy, senior archidiecezji katowickiej, doktor nauk teologicznych. Był delegatem do spraw Ruchu Światło-Życie, a także członkiem Komisji Liturgii i Duszpasterstwa Liturgicznego oraz do spraw zakonnych w Konferencji Episkopatu Polski. Urodził się 3 listopada 1942 roku. 5 rocznica

2019 - Zmarł Emanuel Ungaro, francuski projektant mody, pochodzący włoskiej rodziny, założyciel domu mody oraz firmy kosmetycznej Ungaro. Zdobywał doświadczenie u projektanta Cristóbala Balenciagi, w 1968 utworzył pierwszą własną kolekcję pret-a-porter, zdobywając coraz większą popularność. Urodził się 13 lutego 1933 roku.

2020 - Zmarł Piotr Miks, muzyk, wokalista, kompozytor, pasjonat sportu. Zadebiutował w 1962 na Festiwalu Młodych Talentów w Szczecinie. Występował z zespołami Chochoły, Tajfuny, Pesymiści, Warszawskie Kuranty, Bardowie i Dylemat. Był założycielem i liderem zespołów: Zielono-Czarni oraz Wehikuł Czasu. Współpracował z Mirą Kubasińską i Katarzyną Sobczyk. W latach 1967-1985 grał w rugby w warszawskich klubach Orzeł i Skra. Urodził się 26 listopada 1943 roku.

2021 - Zmarł Żora (Heorhij) Korolow, ukraińsko-polski tancerz, choreograf i aktor. Jako tancerz zdobywał najwyższe nagrody w międzynarodowej, mistrzowskiej klasie S w tańcach latynoamerykańskich i standardowych. Był także jednym z zawodowych tancerzy w programach telewizyjnych Taniec z gwiazdami. Urodził się 6 października 1987 roku.

2022 - Zmarł Krzysztof Rau - Aktor oraz twórca i reżyser teatrów lalkowych, profesor sztuk teatralnych, nauczyciel akademicki. Przez ponad 20 lat lat był związany z białostockim Teatrem Lalek „Świerszcz”, w którym zaczynał pracę jako aktor, a wkrótce obiął kierownictwo teatru. Był także twórcą Ogólnopolskiego Konkursu Solistów Teatru Lalek i Ogólnopolskich Spotkań Teatrów Lalek. Wykładał na Wydziale Sztuki Lalkarskiej w Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i następnie Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Był prodziekanem tej placówki.Urodził się 1 lipca 1937 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-01-28, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 28 stycznia - Przypada 71. Światowy Dzień Trędowatych, obchodzony w ostatnią niedziele stycznia. Jego celem jest zwrócenie uwagi na problemy osób dotkniętych… » więcej 2024-01-26, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 26 stycznia - Dzień Transplantacji, obchodzony w rocznicę pierwszej w Polsce udanej transplantacji nerki. 26 stycznia - Dzień Islamu w Kościele katolickim… » więcej 2024-01-25, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 25 stycznia - Dzień Kryptologii, ustanowiony w 2007 przez Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu, obchodzony w Polsce… » więcej 2024-01-24, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 24 stycznia - Dzień Wiedzy o Zespole Möbiusa, rzadkim zespole wad wrodzonych, opisanym po raz pierwszy przez niemieckiego neurologa Paula Juliusa Möbiusa. 24… » więcej 2024-01-23, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 23 stycznia - Dzień bez Opakowań Foliowych. 23 stycznia - Dzień Pisma Ręcznego. » więcej 2024-01-22, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 22 stycznia - Dzień Jedności Ukrainy. » więcej 2024-01-21, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 21 stycznia - Światowy Dzień Śniegu. 21 stycznia - Międzynarodowy Dzień Przytulania. » więcej 2024-01-20, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 20 stycznia - Międzynarodowy Dzień Akceptacji. 20 stycznia - Azerbejdżan - Dzień Męczenników. 20 stycznia - Dzień Wiedzy o Pingwinach. » więcej 2024-01-19, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 19 stycznia - Wierni Kościoła wschodniego obchodzą Święto Jordanu, nazywane też Chrztem Pańskim. Jest ono jednym z dwunastu wielkich świąt prawosławnych… » więcej 2024-01-18, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 18 stycznia - Rozpoczyna się Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan. 18 stycznia - Międzynarodowy Dzień Kubusia Puchatka, ustanowiony na pamiątkę urodzin… » więcej
89101112
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »