Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-11-28, 07:30 Autor: IAR/D.Panek/dok.

Kartka z kalendarza

28 listopada - Święto narodowe Albanii, obchodzone w rocznicę proklamowała niepodległości.

28 listopada - Święto narodowe Mauretanii, obchodzone w rocznicę uzyskania niepodległości w 1960 roku.
1561 - Została zawarta unia między Polską a Inflantami. Na jej mocy Kurlandia stała się lennem Polski, a część Inflant na lewym brzegu Dźwiny została włączona do Polski i Litwy. Nastąpiła sekularyzacja Zakonu Kawalerów Mieczowych.

1627 - Największa bitwa morska w historii Polski. Flota polska pod dowództwem admirała Arenda Dickmana rozgromiła flotę szwedzką w bitwie pod Oliwą w Zatoce Gdańskiej. Szwedzi zostali zmuszeni do wycofania się z Zatoki, co oznaczało czasowe odblokowanie portu od strony morza. Bitwa nie miała większego znaczenia dla ogólnej sytuacji militarnej, jednakże miała duże znaczenie moralne i propagandowe, udowadniając, że polska flota może pokonać szwedzką.

1632 - Urodził się Jean-Baptiste Lully, francuski kompozytor, epoki baroku, włoskiego pochodzenia. Zasłynął, jako twórca francuskiej opery narodowej. Od 1653 roku był nadwornym kompozytorem króla Ludwika XIV, od którego otrzymał tytuł Nadintendenta Muzyki Królewskiej, co uczyniło go najważniejszym i najbardziej wpływowym muzykiem we Francji. Zmarł 22 marca 1687 roku.

1670 - Pułkownik wojsk koronnych Krystian Kalkstein-Stoliński, jeden z przywódców opozycji antyelektorskiej w Prusach Książęcych i rzecznik ich zjednoczenia z Polską, został uprowadzony z Warszawy przez agentów elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma I i uwięziony na zamku Kłajpedzie. Po torturach został stracony 8 listopada 1672 roku. Krystian Kalkstein-Stoliński był pierwowzorem postaci pułkownika Krzysztofa Dowgirda, głównego bohatera serialu "Czarne chmury" z 1973 roku.

1680 - Zmarł Giovanni Lorenzo Bernini, włoski rzeźbiarz, architekt i malarz, autor wystroju wnętrz bazyliki Świętego Piotra w Rzymie i grobowca Urbana VIII. Ukoronowaniem prac przy bazylice była przebudowa placu Świętego Piotra, który wraz z monumentalną kolumnadą stał się głównym akcentem urbanistycznym Watykanu. Zasłynął też wykonaniem, wspartego na czterech spiralnych kolumnach, baldachimu nad grobem Świętego Piotra w bazylice oraz oprawą tronu Świętego Piotra. Urodził się 7 grudnia 1598 roku.

1757 - Urodził się William Blake, angielski poeta, pisarz, rytownik, malarz i mistyk. Doświadczył objawień religijnych, które znalazły odzwierciedlenie w dziełach malarskich i pisarskich. Jego najsłynniejsze zbiory wierszy i rycin to: "Pieśni niewinności", "Pieśni doświadczenia", "Widzenia córek Albionu". William Blake inspirował wielu twórców, również współczesnych, wśród nich Jima Morrisona, Bruce’a Dickinsona oraz zespół Tangerine Dream. Zmarł 12 sierpnia 1827 roku.

1772 - Urodził się Luke Howard, angielski chemik, farmaceuta i meteorolog. Twórca nowoczesnej klasyfikacji chmur, którym nadał nazwy cirrus, stratus i cumulus. Obserwował wpływy księżyca na stan barometru. Był prekursorem badań nad klimatem. Zmarł 21 marca 1864 roku.

1820 - Urodził się Fryderyk Engels, niemiecki myśliciel, socjolog, działacz rewolucyjny, jeden z organizatorów I Międzynarodówki. Twórca pojęcia "materializm dialektyczny". Wraz z Karolem Marksem twórca socjalizmu naukowego i "Manifestu komunistycznego". Autor prac: "Dialektyka przyrody", "Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa", "Rozwój socjalizmu od utopii do nauki". Zmarł 5 sierpnia 1895 roku.

1829 - Urodził się Anton Rubinstein, rosyjski pianista, kompozytor i dyrygent, założyciel Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego i konserwatorium w Petersburgu. Koncertował w Europie, a także w Ameryce z Henrykiem Wieniawskim, z którym w ciągu ośmiu miesięcy dali 215 koncertów. Rubinstein skomponował 20 oper, sześć symfonii, pięć koncertów fortepianowych, pieśni, a także wiele utworów fortepianowych i kameralnych. Zmarł 20 listopada 1894 roku.

1845 - Zmarł Karol Teofil Załuski, hrabia, jeden z przywódców i oficerów powstania listopadowego, założyciel uzdrowiska Iwonicz-Zdrój. We wrześniu 1831 odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari. Po upadku powstania wyemigrował. Urodził się 25 stycznia 1794 roku.

1848 - Berno zostało wybrane na stolicę Szwajcarii. Miasto leży nad rzeką Aare dzielącą je na dwie części połączone mostami. Założył je w 1191 roku książę Zähringen Bertold V i według legendy, nazwał je Bern, gdyż zabił tam niedźwiedzia podczas polowania. Dziś niedźwiedź znajduje się w miejskim herbie i jest maskotką Berna. 175. rocznica

1851 - Zmarł Vincenz Priessnitz, niemiecki lekarz, twórca nowoczesnego wodolecznictwa. Wyraz "priessnitz" wszedł na stałe do języka polskiego, właśnie od niego w spolonizowanej formie wywodzi się słowo "prysznic". Założony przez Priessnitza zakład wodoleczniczy istnieje do dziś w Lázne Jeseník w Czechach. Urodził się 4 października 1799 roku.

1871 - Urodził się Andrzej Strug, pisarz, socjalista, działacz PPS. W czasie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego. Autor powieści o tematyce wojennej i socjalnej: "Pokolenie Marka Świdy", "Żółty krzyż", "Ludzie podziemni", "Dzieje jednego pocisku", "Mogiła nieznanego żołnierza". Zmarł 9 grudnia 1937 roku.

1880 - Urodził się Aleksandr Błok, rosyjski poeta i dramaturg, przedstawiciel symbolizmu. Klasyk literatury rosyjskiej i jeden z największych poetów rosyjskich XX wieku. Autor tomików: "Wiersze o Pięknej Damie”, "Na polu Kulikowym”, "Wiersze o Rosji”, pisał też poematy: "Dwunastu”, "Odwet”, dramaty: "Król na placu", "Róża i krzyż", "Nieznajoma". Zmarł 7 sierpnia 1921 roku.

1881 - Urodził się Stefan Zweig, pisarz austriacki. Głównym przedmiotem jego zainteresowania, jako pisarza była psychologia człowieka. Znajdował się pod znacznym wpływem pracy Zygmunta Freuda. Ocenia się, że był dobrym znawcą ludzkiej psychiki, co znalazło odzwierciedlenie w jego twórczości. Był przeciwnikiem faszyzmu i pacyfistą. W obliczu zbliżającej się wojny wyemigrował z Austrii. Mieszkał w Wielkiej Brytanii, USA, a od 1941 w Brazylii, gdzie rok później - 22 lutego 1942 roku - w Petrópolis popełnił wraz z żoną samobójstwo, jako wyraz protestu przeciw hitleryzmowi.

1888 - W Czechach otwarto pierwszy odcinek Kolei Izerskiej. Cała linia została wybudowana w latach 1888-1902 w Karkonoszach i Górach Izerskich, łącząc austro-węgierskie miasta Jungbunzlau (dziś Mladá Boleslav w Czechach), Reichenberg (dziś Liberec) i Gablonz (Jablonec nad Nysą) z pruskimi miastami Hirschberg (dziś Jelenia Góra) i Waldenburg (Wałbrzych). Umożliwiała między innymi eksport z Prus do Austrii wałbrzyskiego węgla kamiennego, a także transport drewna z Karkonoszy i Gór Izerskich oraz wyrobów ze szkła produkowanych w izerskich hutach szkła. 135. rocznica

1889 - Urodził się Antoni Bogusławski, poeta, pisarz, dziennikarz, tłumacz, jeden z pierwszych twórców polskiego komiksu, a także jeden z pierwszych sprawozdawców sportowych Polskiego Radia - od 1927 roku. Autor zbiorów poezji: "Polna kochanka”, "Kurant”, "Kolędy żołnierskie”, powieści: "Fiodor”, "Pałasz i szpada”, "Tu i tam”, a także utworów dla dzieci: "O rycerzy okruszynce”, "Zajączki”. Po II wojnie światowej przebywał na emigracji w Anglii. Był prezesem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Zmarł 31 sierpnia 1956 roku.

1894 - Urodził się Arkady Fiedler, pisarz, podróżnik, autor reportaży, opowiadań podróżniczych i wojennych. W czasie II wojny światowej żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Brał udział w bitwie o Anglię. W swoim życiu odbył 30 wypraw i podróży. Napisał 32 książki, które ukazały się w 23 językach w przeszło 10-milionowym nakładzie. Do jego najbardziej znanych książek należą: "Dywizjon 303", "Dziękuję ci, kapitanie", "Ryby śpiewają w Ukajali", "Kanada pachnąca żywicą" i "Orinoko”. Zmarł 7 marca 1985 roku.

1896 - Urodził się Józef Koffler, kompozytor, dyrygent, muzykolog, publicysta. Autor symfonii i utworów kameralnych, kantat, sonat. Zginął zamordowany przez hitlerowców, w 1944 roku, niedaleko Krosna, na Podkarpaciu.

1897 - Urodził się Kazimierz Andrzej Jaworski, literat, publicysta, założyciel pisma "Kamena". Od 1933 do 1939 roku ukazało się 50 zeszytów, poświęconych poezji i literaturze. W "Kamenie" publikował utwory poetów już uznanych i debiutujących. Na łamach pisma umieszczano także tłumaczenia z literatury zachodniej i słowiańskiej. Pismo utrzymywało się ze składek nauczycielskich. W czasie okupacji niemieckiej Kazimierz Jaworski został aresztowany i trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Do tego okresu nawiązuje we wspomnieniach zatytułowanych "Serca za drutem". Zmarł 6 września 1973 roku.

1897 - Cesarz Franciszek Józef I zdymisjonował hrabiego Kazimierza Badeniego ze stanowiska austriackiego premiera. Badeni funkcję prezesa Rady Ministrów sprawował w Wiedniu od września 1895 roku.

1907 - Zmarł Stanisław Wyspiański, jeden z najwybitniejszych i najoryginalniejszych artystów okresu Młodej Polski, dramaturg, poeta, malarz, grafik, architekt, projektant mebli. Autor dramatów: "Wyzwolenie", "Noc listopadowa", "Bolesław Śmiały", "Warszawianka", "Wesele", twórca witraży, polichromii, portretów, pejzaży, jak: "Macierzyństwo", "Śpiący Staś", "Planty o świcie". Urodził się 15 stycznia 1869 roku.

1907 - Urodził się Alberto Moravia, włoski dziennikarz, nowelista, powieściopisarz, uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy włoskich XX wieku. Autor powieści: "Rzymianka", "Pogarda", "Konformista", "Dwie kobiety: Matka i córka". W utworach wypowiadał się przeciw przemocy, hipokryzji i skostnieniu więzi międzyludzkich. Zmarł 26 września 1990 roku.

1908 - Urodził się Claude Lévi-Strauss, francuski antropolog i filozof, jeden z wybitnych przedstawicieli strukturalizmu w badaniach nad kulturą, członek Akademii Francuskiej. Jego główne prace to: "Antropologia strukturalna”, "Smutek tropików” oraz "Myśl nieoswojona”. Zmarł 30 października 2009 roku. 115. rocznica

1908 - W Teatrze Miejskim w Krakowie odbyła się prapremiera "Nocy listopadowej" Stanisława Wyspiańskiego. Autor sztuki był zafascynowany tematem powstania i tworzył pod wpływem lektury takich dzieł, jak: "Historia powstania listopadowego” Stanisława Barzykowskiego oraz "Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831” Maurycego Mochnackiego. Utwór powstawał od jesieni 1901 roku do 31 maja 1904. 115. rocznica

1911 - Urodził się Albert Harris, pianista i kompozytor, autor tekstów piosenek. Zasłynął kompozycją “Piosenka o mojej Warszawie”, śpiewaną przez Mieczysława Fogga, oraz słowami do piosenki "Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka”. W latach 1946-1949 pracował w Szwecji, gdzie tworzył muzykę do filmów. Zmarł w 1974 roku, w Stanach Zjednoczonych.

1912 - Albania proklamowała niepodległość. Tego dnia jest tam obchodzone święto narodowe. Albania, jako suwereny kraj powstała po klęsce Imperium Osmańskiego. W czasie I wojny bałkańskiej ziemie zdominowane przez ludność albańską znalazły się pod kontrolą Czarnogóry, Serbii i Grecji, a część terytoriów znajdowała się pod kontrolą Turcji. Aby zapobiec rozbiorom, grupa albańskich działaczy narodowych postanowiła zebrać się w miejscowości Wlora i podjąć decyzję, co do przyszłości ziem albańskich. Przywódcą nowo proklamowanego państwa został Ismail Qemali. 4 grudnia 1912 stanął na czele albańskiego rządu.

1913 - Zmarła Regina Kamińska, aktorka teatralna i filmowa żydowskiego pochodzenia, która zasłynęła głównie z ról w przedwojennych żydowskich filmach i sztukach teatralnych w języku jidysz. Żaden z sześciu filmów, w których zagrała nie zachował się. Urodziła się w 1894 roku. 110. rocznica

1915 - Urodził się Konstantin Simonow, radziecki pisarz, poeta, dramaturg i działacz polityczny. Twórca prozy batalistycznej, poświęconej II wojnie światowej, utrzymanej w konwencji socrealistycznej, między innymi: "Żywi i martwi", "Dni i noce", "Nikt nie rodzi się żołnierzem", "Towarzysze broni”. Jest autorem listu poetyckiego "Czekaj mnie", z powtarzającą się frazą "Czekaj mnie, a wrócę zdrów", utworu, który cieszył się niezwykłą popularnością wśród radzieckich żołnierzy w czasie II wojny światowej. Zmarł 28 sierpnia 1979 roku.

1918 - Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał rozkaz o utworzeniu zbrojnych sił morskich Rzeczypospolitej Polskiej. Początkowo skupiono się na przejęciu floty rzecznej zaborców. Pozwoliło to na zorganizowanie pierwszych formacji Marynarki Wojennej - I Batalionu Morskiego i Flotylli Wiślanej. 105. rocznica

1918 - Józef Piłsudski podpisał dekret o ordynacji i wyborach do Sejmu. Kobiety w Polsce otrzymały bierne i czynne prawo głosu. Na mocy dekretu wyborcą mógł być każdy polski obywatel, który do dnia ogłoszenia wyborów ukończył 21 lat. W Sejmie Ustawodawczym znalazło się osiem posłanek. 105. rocznica

1919 - Nancy Astor, jako pierwsza kobieta została wybrana do brytyjskiego parlamentu. W skład Izby Gmin weszła z ramienia Partii Konserwatywnej. Lady Astor zasiadała w Izbie parlamentu przez 25 lat. Zabierała głos między innymi w sprawach społecznych. W swojej działalności koncentrowała się na problemach dotyczących kobiet i rodziny. Ponadto była wielką przeciwniczką alkoholu. W 1923 roku zgłosiła projekt ustawy, który miał na celu podwyższenie do 18. roku życia granicy wieku, od której można byłoby kupować alkohol.

1923 - Urodził się James Karen, amerykański aktor charakterystyczny, występujący zarówno w filmie, telewizji, jak i na scenach Broadwayu. W 1986 był nominowany do nagrody Saturna za rolę w horrorze komediowym "Powrót żywych trupów". Ponad dekadę później, w 1998 przyznano mu tę nagrodę za całokształt osiągnięć aktorskich. Zagrał też w filmach: "Duch", "Koziorożec 1", "Najeźdźcy z Marsa". Zmarł 23 października 2018 roku. 100. rocznica

1925 - Z Nashville w stanie Tennessee w radiu WSM wyemitowano pierwszy odcinek "Grand Ole Opry", amerykańskiej audycji poświęconej country. Jest to najważniejszy program radiowy dotyczący tego rodzaju muzyki na świecie i jednocześnie najstarsza nadawana nieprzerwanie audycja w Stanach Zjednoczonych.

1930 - Urodził się Lech Budrecki, pisarz, krytyk literacki, tłumacz, kierownik literacki warszawskiego Teatru Ateneum. Autor szkiców o literaturze amerykańskiej, utworów dramatycznych i powieści, w tym "Misja”. Dla Teatru Telewizji napisał scenariusze spektakli: "Obręcz korony" i "Drzwi razem". Był też autorem widowiska "Dziś do ciebie przyjść nie mogę", które było wystawiane w 13 polskich teatrach w latach 1967-1984. Publikował też w czasopismach: "Literatura na Świecie”, "Kultura”, "Nowe Książki”. Zmarł 31 maja 2004 roku.

1930 - W warszawskim gmachu Wyższej Szkoły Handlowej otwarto główną czytelnię Biblioteki Narodowej. Obecnie mieści się w odrębnej siedzibie przy Alei Niepodległości. Jest to najważniejsza w Polsce biblioteka naukowa o profilu humanistycznym, główne archiwum piśmiennictwa narodowego, krajowy ośrodek informacji bibliograficznej o książce, placówka naukowa, a także ważny ośrodek metodyczny. Biblioteka Narodowa gromadzi książki, periodyki, publikacje elektroniczne i audiowizualne wydawane w Polsce i zagraniczne polonika. Ma prawo do otrzymywania od wydawców, tak zwanego egzemplarza obowiązkowego.

1933 - Amerykański fizyk i konstruktor Robert J. Van de Graaff zakończył budowę generatora własnego projektu, który był w stanie wytworzyć napięcie siedmiu milionów wolt. W 1935 opatentował swój wynalazek. Akcelerator van de Graaffa pierwszy raz został wykorzystany w praktyce w 1937 roku. Służył do produkcji promieniowania X. 90. rocznica

1933 - Urodził się Józef Bolesław Czekalski, górnik, pracownik Kopalni Węgla Kamiennego "Wujek” od września 1958 roku, ofiara pacyfikacji z grudniu 1981. Działacz NSZZ "Solidarność” brał udział w strajku w kopalni w dniach 13-16 grudnia 1981. Podczas pacyfikacji otrzymał postrzał w klatkę piersiową, brzuch i w nogę. Zmarł na miejscu. W 34. rocznicę pacyfikacji Kopalni "Wujek” został, 16 grudnia 2015, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności. 90. rocznica

1937 - Odsłonięcie pomnika generała Józefa Sowińskiego, obrońcy Reduty Wolskiej w warszawskim parku jego imienia, z okazji obchodów 107. rocznicy powstania listopadowego. Podczas uroczystości był obecny prezydent Warszawy Stefan Starzyński. Brązowy posąg stanął na cokole z napisem "Generał Józef Sowiński poległy 6.IX.1831 na szańcach Woli w obronie ojczyzny".

1937 - W ramach Wielkiego Terroru Józef Stalin podpisał dekret o "oczyszczeniu" Komunistycznej Partii Polski na terenie Związku Sowieckiego. Niemal wszystkich działaczy KPP uwięziono, zesłano do łagrów lub rozstrzelano z rozkazu Stalina. Przeżyli jedynie znajdujący się w polskich więzieniach. Wyjątkiem były osoby prowadzące bezpośrednią działalność szpiegowską lub należące do sowieckiej siatki szpiegowskiej w Polsce, czy aparatu NKWD. Na XX Zjeździe KPZR w lutym 1956 roku oficjalnie rehabilitowano działaczy Komunistycznej Partii Polski.

1938 - Urodził się Michael Ritchie, amerykański reżyser, scenarzysta i producent filmowy. Twórca obrazów: "Szaleńczy zjazd", "Zaślepieni”, "Pojedynek oszustów”, "Doktor Kildare”. Zmarł 16 kwietnia 2001 roku. 85. rocznica

1939 - Zmarł James Naismith, kanadyjski lekarz, twórca nowoczesnej koszykówki. W 1891 roku wygrał konkurs na grę dla młodzieży, którą nazwano basketball. Z pewnymi zmianami uprawiana jest w tej postaci do dzisiaj. W 1936 roku została dodana do programu igrzysk olimpijskich. Urodził się 6 listopada 1861 roku.

1941 - Urodziła się Laura Antonelli, włoska aktorka filmowa. Zagrała w obrazach: "Czysta i cnotliwa", "Malizia 2", "Skąpiec", "Simona", "Chory z urojenia". W latach 70. była uważana za symbol seksapealu włoskiego i międzynarodowego filmu. Zmarła 22 czerwca 2015 roku.

1942 - Został zamordowany Marceli Nowotko, działacz komunistyczny, pierwszy przywódca Polskiej Partii Robotniczej, sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej. Okoliczności śmierci Marcelego Nowotki nigdy nie zostały do końca wyjaśnione i budzą wiele kontrowersji. Urodził się 8 sierpnia 1893 roku.

1942 - Urodził się Jonasz Kofta, poeta, satyryk, aktor kabaretowy, współtwórca kabaretu "Pod Egidą", dramaturg. Autor tekstów satyrycznych: "Dialogi na cztery nogi", "Fachowcy", "Na wszystkich dworcach świata", poezji - "Pamiętajcie o ogrodach" i tekstów wielu piosenek, które stały się przebojami: "Autobusy zapłakane deszczem", "Jak dobrze wstać", "Do łezki łezka”. Zmarł 19 kwietnia 1988 roku.

1943 - W Teheranie rozpoczęła się konferencja z udziałem Winstona Churchilla, Franklina Roosevelta i Józefa Stalina, którą zakończono 1 grudnia 1943 roku, między innymi wstępnym uzgodnieniem granic Polski. Podczas spotkania przeprowadzono podział przyszłej Europy na strefy wpływów aliantów zachodnich i ZSRR. Na kolejnych rozmowach w Jałcie i Poczdamie doszło do ostatecznych ustaleń o podziale wpływów w Europie. 80. rocznica

1944 - Adolf Hitler wydał rozkaz o utworzeniu Twierdzy Kołobrzeg. Na ulicach wzniesiono barykady, wiele budynków przekształcono w bastiony. Bitwa o miasto rozpoczęła się nad ranem 4 marca 1944 roku i trwała dwa tygodnie. Po zakończeniu walk - 18 marca w porcie kołobrzeskim na ruinach Fortu Ujście odbyła się uroczysta ceremonia i msza święta, a po niej na falochronie portu symboliczne Zaślubiny Polski z morzem.

1944 - Albania została ogłoszona republiką ludową. Władzę przejęła komunistyczna Albańska Partia Pracy kierowana przez Envera Hodżę.

1948 - Urodziła się Agnieszka Holland, scenarzystka i reżyserka filmowa. Reprezentuje polską szkołę tak zwanego "kina moralnego niepokoju", porusza kontrowersyjne wątki związków międzyludzkich, wyobcowania społecznego, przedstawia trudne kwestie polityczne i religijne. Do jej najważniejszych filmów należą: "Zabić księdza", "Europa, Europa", "Tajemniczy ogród", "Kopia mistrza”, "Trzeci cud”. W 1968 podczas Praskiej Wiosny brała aktywny udział w strajkach studenckich. Za swoją postawę aresztowana przez czechosłowacką służbę bezpieczeństwa. 75. rocznica

1949 - Urodził się Aleksander Godunow, rosyjski tancerz, choreograf i aktor. Przez 13 lat tańczył w balecie Teatru Bolszoj w Moskwie. W 1979 roku, w czasie tournée po Stanach Zjednoczonych, poprosił władze amerykańskie o azyl. Występował w nowojorskim Teatrze Baletu Amerykańskiego. Zagrał w kilku filmach: "Anna Karenina”, "Świadek” i "Szklana pułapka”. Zmarł 18 maja 1995 roku.

1950 - Urodził się Ed Harris, amerykański aktor i reżyser, grał w filmach: "Otchłań", "Apollo 13", "Godziny”, "Wróg u bram", "Trzeci cud". Czterokrotnie nominowany do Oscara. Za rolę w "Truman Show" otrzymał w 1999 roku Złoty Glob. W dramacie Agnieszki Holland "Zabić księdza" wcielił się w postać oficera SB, który dostaje zadanie zlikwidowania duchownego. W 2000 roku zadebiutował, jako reżyser biograficznego filmu "Pollock", gdzie zagrał słynnego amerykańskiego malarza Jacksona Pollocka.

1954 - Zmarł Arkadiusz Bożek, działacz polski na Śląsku Opolskim, trybun ludowy, uczestnik powstań śląskich. Po wojnie był wicewojewodą śląsko-dąbrowskim. Należał do Polskiego Stronnictwa Ludowego, a od 1947 roku - Stronnictwa Ludowego. Był także zastępcą pełnomocnika rządu na Śląsk Opolski, gdzie kierował akcją weryfikacyjną i osadniczą. Często stawał w obronie miejscowej ludności zarówno przed władz, jak i agresją nowo przybyłych Polaków. Po 1948 w ramach "walki z przedwojenną reakcją" został odsunięty od działalności publicznej. Urodził się 12 stycznia 1899 roku.

1965 - W Warszawie zostało otwarte Muzeum Więzienia Pawiak. Upamiętnia działalność placówki w czasie okupacji niemieckiej w latach 1939-1944. Muzeum ma filię - Mauzoleum Walki i Męczeństwa, znajdujące się w dawnej siedzibie gestapo w dystrykcie warszawskim przy alei Szucha 25. Muzeum powstało z inicjatywy i przy współudziale byłych więźniów Pawiaka. Całość założenia architektonicznego zaprojektowali Romuald Gutt i Mieczysław Mołdawa. Według szacunków historyków od 2 października 1939 do 21 sierpnia 1944 przez Pawiak przeszło około 100 tysięcy osób, z czego około 37 tysięcy zostało zamordowanych, a około 60 tysięcy wywieziono do obozów koncentracyjnych. Więzienie zostało zniszczone przez Niemców podczas Powstania Warszawskiego w sierpniu 1944 roku.

1966 - Urodził się Arkadiusz Nowak, zakonnik, prowincjał polskiej prowincji zgromadzenia Kamilianów, działacz na rzecz chorych, w szczególności osób zakażonych wirusem HIV. Prezes fundacji Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej. Uczestniczy w pracach Krajowego Centrum do spraw AIDS.

1967 - Warszawską Fabrykę Samochodów Osobowych na Żeraniu opuścił pierwszy polski Fiat 125P - znany, jako "duży fiat". Był produkowany do 1983 na włoskiej licencji, jako Fiat później, jako FSO. Ostatni egzemplarz opuścił taśmę produkcyjną w czerwcu 1991 roku. Duży Fiat był najpopularniejszym samochodem na polskich drogach w latach 70. i 80. ubiegłego wieku. Był wytwarzany w wielu wersjach - również, jako radiowóz milicyjny i sanitarka pogotowia ratunkowego. Łącznie powstało prawie półtora miliona egzemplarzy modelu, z czego prawie 900 tysięcy trafiło na eksport.

1970 - Zmarł Jan Drda, czeski dziennikarz, pisarz i dramaturg, komunista. Autor powieści: "Miasteczko na dłoni”, "Wędrówki Piotra Arcyłgarza”, "W gospodzie u wodnika”, komedii: "Igraszki z diabłem”, "Zapomniany diabeł”. W 1968 roku otwarcie sprzeciwił się interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, za co został odwołany z funkcji redaktora naczelnego tygodnika "Svět práce”. Urodził się 4 kwietnia 1915 roku.

1973 - Urodziła się Jowita Budnik, aktorka telewizyjna i filmowa, laureatka Orła za pierwszoplanową rolę w filmie "Plac Zbawiciela". Zagrała też w filmach: "Dług", "Mój Nikifor", "Papusza" oraz "Cicha noc". 50. rocznica

1974 - W trakcie koncertu Eltona Johna w hali Madison Square Garden w Nowym Jorku po raz ostatni na scenie wystąpił John Lennon. Artysta wycofał się z życia publicznego, a także działalności studyjnej i koncertowej - aż do 1980 roku, kiedy nagrał nową płytę "Double fantasy". 8 grudnia 1980 roku Lennon został postrzelony w bramie swojego domu i zmarł w szpitalu. Był jednym z najpopularniejszych artystów w historii współczesnej muzyki.

1981 - W Warszawie odbyły się uroczystości poświęcenia mostu imienia Generała Stefana Grota-Roweckiego. Stały się okazją do masowej manifestacji środowisk kombatanckich Armii Krajowej i opozycji demokratycznej. Most został otwarty dzień wcześniej.

1982 - W Krakowie, w 75. rocznicę śmierci wybitnego artysty, odsłonięto pomnik Stanisława Wyspiańskiego. Postać Wyspiańskiego otaczają bohaterowie jego dramatów. Autorem projektu monumentu jest Marian Konieczny.

1982 - 18 górników zginęło wskutek wybuchu pyłu węglowego w KWK "Dymitrow" w Bytomiu.

1984 - W Centralnym Szpitalu Klinicznym Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie zespół pod kierunkiem profesora Wiesława Jędrzejczaka przeprowadził pierwszy w kraju przeszczep szpiku kostnego od spokrewnionego dawcy.

1987 - Zmarł Stanisław Szenic, pisarz, varsavianista, z zawodu prawnik. Wydał kilkanaście książek poświęconych historii Polski, w szczególności Warszawy: "Generałowie i Hitler", "Pitaval warszawski", "Królewskie kariery warszawianek", "Larum na traktach Warszawy" oraz trzytomową monografię "Cmentarz Powązkowski". Urodził się 13 stycznia 1904 roku.

1989 - Kanclerz Helmut Kohl przedstawił w Bundestagu dziesięciopunktowy program zjednoczenia Niemiec. Połączenie NRD i RFN stało się faktem 3 października 1990 roku, w wyniku układu zawartego 12 września przez oba państwa niemieckie, w obecności czterech dawnych mocarstw okupacyjnych: USA, Wielkiej Brytanii, Francji oraz Związku Radzieckiego, który upadł rok później.

1990 - Zmarł kardynał Władysław Rubin, wysoki urzędnik Kurii Rzymskiej, biskup pomocniczy gnieźnieński, sekretarz Synodu Biskupów, prefekt Kongregacji do spraw Kościołów Wschodnich. W czasie II wojny światowej więzień sowieckich łagrów, następnie żołnierz Armii Polskiej generała Władysława Andersa, duszpasterz polskich uchodźców, delegat prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego do opieki nad emigracją i uchodźstwem polskim. Urodził się 20 września 1917 roku.

1990 - Brytyjska polityk Margaret Thatcher złożyła rezygnację ze stanowiska premiera Wielkiej Brytanii. Była najdłużej urzędującym brytyjskim premierem w XX wieku. Piastowała urząd od 1979 roku. W latach 1975-1990 kierowała też Partią Konserwatywną. Była jedyną kobietą w Wielkiej Brytanii wybraną na szefa partii rządzącej. Ze względu na konsekwencję w podejmowaniu decyzji, między innymi w stosunku do brytyjskich górników, oraz zdecydowaną postawę wobec państw komunistycznych, zyskała przydomek "Żelaznej Damy". Zmarła 8 kwietnia 2013 roku.

1994 - Norwegowie po raz drugi odrzucili w referendum możliwość przystąpienia kraju do Unii Europejskiej.

1997 - Polska ratyfikowała konwencję o przestrzeganiu praw dzieci. Nasz kraj był inicjatorem Konwencji. W 1978 roku Polska zaproponowała Komisji Praw Człowieka ONZ jej uchwalenie i przedstawiła projekt. Na podstawie Konwencji powołano Komitet Praw Dziecka - organ, który nadzoruje wdrażanie konwencji przez państwa, które ją ratyfikowały. Konwencja o prawach dziecka obowiązuje we wszystkich państwach świata z wyjątkiem USA. Ratyfikowało ją 196 krajów. Konwencja określa, że państwa ratyfikujące kierują się dobrem dzieci, uznają ich równość - bez względu na narodowość, płeć, rasę czy inne cechy. Państwa uznają też podmiotowość dziecka, jego godność oraz gwarantują prawo do pomocy dziecku i rodzinie ze strony państwa. Konwencja wylicza prawa dziecka cywilne - w tym prawo do życia i rozwoju, nietykalności osobistej, prawo do wychowywania w rodzinie, prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej, oraz prawa socjalne w tym prawo do ochrony zdrowia, zabezpieczenia socjalnego, prawo do wypoczynku i czasu wolnego. Konwencja gwarantuje dzieciom także prawo do nauki.

2003 - Premiera filmu "Nienasycenie" w reżyserii Wiktora Grodeckiego. Scenariusz oparty został na książce pod tym samym tytułem, napisanej przez Stanisława Ignacego Witkiewicza. Główne role zagrali: Cezary Pazura, Katarzyna Gniewkowska i Michał Lewandowski. Muzykę skomponował Leszek Możdżer. 20. rocznica

2003 - Francuskie superszybkie pociągi TGV przekroczyły granicę miliarda przewiezionych pasażerów. Pierwszą linię Paryż-Lyon oddano do użytku 27 września 1981 roku z prędkością rozkładową 260 kilometrów na godzinę. Początkowo klientami byli ludzie podróżujący w interesach, jako że czas przejazdu oferowany przez TGV był najkrótszy ze wszystkich dostępnych środków transportu. Jednak okazało się, że grono chętnych do skorzystania z tego praktycznego i szybkiego sposobu podróżowania jest większe. Rocznie TGV przewozi około 130 milionów pasażerów. 20. rocznica

2005 - Zmarł Ryszard Krzyżanowski, aktor. Zadebiutował 10 października 1953 roku w Teatrze Juliusza Słowackiego w Krakowie. Harcerz Szarych Szeregów, brał udział w ratowaniu żydowskich dzieci z getta, w tym również Meira Laua, późniejszego szefa Instytutu Jad Waszem. Ryszard Krzyżanowski zmarł tragicznie w Chicago i został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim. Urodził się 11 grudnia 1929 roku.

2006 - Zmarł Jan Drzewiecki, pianista, kompozytor, pedagog. Był związany z Zespołem Pieśni i Tańca Ziemi Bydgoskiej i kabaretem Eksces Wieczorny. Urodził 18 czerwca 1938 roku.

2008 - Premiera filmu "Mała Moskwa" w reżyserii Waldemara Krzystka. Tematem obrazu jest nieszczęśliwa miłość żony radzieckiego pilota wojskowego, przebywającej w garnizonie wojsk radzieckich w Legnicy, do młodego polskiego oficera. "Mała Moskwa" została nagrodzona Złotymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, zdobyła też pięć statuetek na rozdaniu Polskich Nagród Filmowych. Główne role zagrali: Swietłana Chodczenkowa, Lesław Żurek i Dmitrij Uljanow. 15. rocznica

2010 - Zmarł Samuel Cohen, amerykański fizyk, konstruktor bomby neutronowej. Jej moc rażąca polega głównie na intensywnej emisji promieniowania przenikliwego - zabija wszystko, co żyje, nie niszcząc budynków, dróg i mostów. W wywiadzie dla "New York Timesa" Samuel Cohen mówił: "To najbardziej rozsądna i moralna broń (...) jedyna w całej historii, która ma sens podczas wojny. Kiedy wojna się kończy, świat nadal jest nienaruszony". Urodził się 25 stycznia 1921 roku.

2011 - W Zakopanem zmarł Paweł Komorowski, reżyser, scenarzysta. Twórca filmów: "Ściana Czarownic", "Ostatni po Bogu", "Oko proroka", a także seriali: "Przygody pana Michała" i "Syzyfowe prace". Urodził się14 sierpnia 1930 roku.

2011 - Prezydenci Polski i Ukrainy wmurowali akt erekcyjny pod budowę polskiego cmentarza wojskowego w Bykowni pod Kijowem. Nekropolia została otwarta 21 września 2012 roku. Na cmentarzu w zbiorowych mogiłach spoczywają szczątki 3 435 polskich obywateli z Ukraińskiej Listy Katyńskiej, zamordowanych w 1940 roku przez funkcjonariuszy NKWD.

2015 - Zmarł Tomasz Tomczykiewicz, polityk, samorządowiec, poseł na Sejm od 2001 roku. W latach 2010-2011 przewodniczący Klubu Parlamentarnego Platformy Obywatelskiej, a od 2011 do 2015 roku sekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki. Urodził się 2 marca 1961 roku.

2016 - Niemiecki Federalny Trybunał Sprawiedliwości podtrzymał wyrok czterech lat więzienia dla 95-letniego Oskara Gröninga - "księgowego Auschwitz". Został on oskarżony i skazany za pomoc w zamordowaniu przynajmniej 300 tysięcy osób w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz. W ramach swoich obowiązków strażnika, miał zabezpieczać kosztowności i pieniądze odebrane zabitym więźniom. Podczas procesu Oskar Gröning przyznał się do winy współudziału w zagładzie i prosił o wybaczenie. 2016 - Opublikowano wyniki badań polskich paleontologów, którzy w Krasiejowie na Opolszczyźnie odkryli szczątki szybujących gadów sprzed 230 milionów lat. Latający gad "Ozimek volans" liczył 90 centymetrów długości, a rozpiętość jego kończyn wynosiła ponad pół metra. Według opisu naukowców - wyglądał "trochę jak skrzyżowanie węża, nietoperza i polatuchy". Przypominał jaszczurkę o nazbyt wydłużonych nogach, między którymi rozpięta była błona lotna. Gad miał długą, ruchliwą szyję oraz podłużny ogon. Swoją nazwę otrzymał na cześć gminy Ozimek, gdzie dokonano odkrycia. Model Ozimka jest prezentowany w Muzeum Ewolucji Instytutu Paleobiologii PAN w Warszawie.

2016 - 71 osób zginęło, a sześć zostało rannych w katastrofie należącego do LaMia Airlines samolotu Agro RJ-85, którym na mecz do Medellín w Kolumbii lecieli piłkarze brazylijskiej drużyny Chapecoense.

2017 - Zmarł Roman Mycielski, profesor biologii, potomek dawnych posiadaczy Wrześni. Był wykładowcą akademickim i popularyzatorem nauki, autorem licznych prac naukowych w dziedzinie biologicznego oczyszczania gleby i wody. Pracował w Katedrze Mikrobiologii Uniwersytetu Warszawskiego. Urodził się 21 października 1933 roku.

2017 - Zmarł Krzysztof Bara, muzyk rockowy, wokalista, W 1984 był jednym z założycieli zespołu Wańka Wstańka, z którym wystąpił między innymi na Festiwalu w Jarocinie, a w 1988 roku zarejestrował pierwsze wydawnictwo fonograficzne grupy, z którą nagrał w kolejnych latach jeszcze kilka płyt. Urodził się 28 stycznia 1966 roku.

2018 - Zmarł Robert Clarke Morris, amerykański rzeźbiarz, artysta konceptualny i pisarz. Jest uważany za jednego z najwybitniejszych teoretyków minimalizmu wraz z Donaldem Juddem i Carlem Andre. Miał znaczący wpływ na rozwój sztuki performance, sztuki ziemi, ruchu sztuki procesualnej i sztuki instalacji. Mieszkał i pracował w Nowym Jorku. Urodził się 9 lutego 1931 roku. 5. rocznica

2019 - Zmarł Tadeusz Bratus, muzyk, kompozytor, aranżer, animator kultury i pedagog. Współpracował między innymi z Grażyną Łobaszewską, Kasią Sobczyk, Edytą Geppert, Andrzejem Zauchą, Bernardem Ładyszem, Danutą Rinn i Krystyną Maciejewską. Koncertował w Austrii, Belgii, Jugosławii, ZSRR, NRD, Bułgarii i Czechosłowacji. Urodził się w 1949 roku.

2020 - Zmarła Maria Piechotka, z domu Huber, architekt, łączniczka w czasie Powstania Warszawskiego, posługująca się pseudonimem "Marianna". Po wojnie dokończyła studia architektoniczne rozpoczęte na tajnych kompletach podczas okupacji. Projektowała budownictwo mieszkalne i architekturę usługową. Do jej największych przedsięwzięć należało opracowanie wraz z mężem Kazimierzem Piechotką projektu odbudowy Katedry świętego Jana na warszawskiej Starówce. Była posłanką na Sejm PRL w latach 1961-1965. Urodziła się 12 lipca 1920.

2021 - Zmarł Bogdan Kulik, muzyk, perkusista jazzowy. W 1970 rozpoczął pracę w Orkiestrze Tanecznej Polskiego Radia pod dyrekcją Edwarda Czernego i Bogusława Klimczuka. Z zespołem Arp Life Andrzeja Korzyńskiego nagrywał muzykę do filmów, seriali i programów telewizyjnych. Od 1974 do 1986 roku grał w sekcji rytmicznej duetu Marek i Wacek. Od 1978 do 1992 był muzykiem Orkiestry Polskiego Radia i Telewizji Studio S1 Andrzeja Trzaskowskiego. Urodził się 16 lutego 1948 roku.

2022 - Zmarł Clarence Gilyard Jr., amerykański aktor, znany z ról w serialu "Strażnik Teksasu" oraz filmach "Top gun" i "Szklana pułapka". Urodził się 24 grudnia 1955 roku. 1. rocznica

Zobacz także

2023-12-28, godz. 10:37 Kartka z kalendarza 28 grudnia - Dzień Niewinnych Dzieci Betlejemskich (inna nazwa: Świętych Młodzianków Męczenników) - święto chrześcijańskie ustanowione na pamiątkę… » więcej 2023-12-27, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 27 grudnia - Święto Świętego Jana, Apostoła i Ewangelisty. » więcej 2023-12-26, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 26 grudnia - drugi dzień świąt Bożego Narodzenia » więcej 2023-12-25, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 25 grudnia 352 - Pierwsze obchody święta Bożego Narodzenia w Cesarstwie Rzymskim. » więcej 2023-12-24, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 24 grudnia Wigilia świąt Bożego Narodzenia » więcej 2023-12-23, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 23 grudnia - Egipt obchodzi święto narodowe - Dzień Zwycięstwa. 23 grudnia - Światowy Dzień Snowboardu, obchodzony z inicjatywy Światowej Federacji Snowboardu… » więcej 2023-12-22, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 22 grudnia 1216 - W Rzymie papież Honoriusz III wydał bullę zatwierdzającą zakon dominikanów. Katolicki zakon męski został założony przez świętego… » więcej 2023-12-21, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 21 grudnia - Dzień Pamięci o Poległych i Zmarłych w Misjach i Operacjach Wojskowych poza Granicami Państwa, ustanowiony w 2015 roku. » więcej 2023-12-20, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 20 grudnia - Międzynarodowy Dzień Ludzkiej Solidarności, ustanowiony przez ONZ. 20 grudnia - Dzień Ryby, obchodzony w Polsce. » więcej 2023-12-19, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 19 grudnia - 1741 - Zmarł Vitus Bering, duński żeglarz i odkrywca, w służbie rosyjskiej. Na polecenie cara Piotra I odbył wiele odkrywczych wypraw na Syberię… » więcej
1112131415
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »