Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-11-25, 07:30 Autor: IAR/D.Panek/dok.

Kartka z kalendarza

25 listopada - Międzynarodowy Dzień Eliminacji Przemocy wobec Kobiet, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ.

25 listopada - Ukraina - Dzień Pamięci Ofiar Wielkiego Głodu i Represji Politycznych. 25 listopada - Dzień Kolejarza, obchodzony w Polsce od 1991 roku.

25 listopada - Dzień Tramwajarza.

25 listopada - Ogólnopolski Dzień Erasmusa.

25 listopada - Dzień Bez Futra, obchodzony w Polsce od 1994 roku.

25 listopada - Światowy Dzień Pluszowego Misia, ustanowione w 2002 roku, w 100. rocznicę powstania tej zabawki, obchodzone również w Polsce.

25 listopada - Dzień bez Zakupów.
1411 - Po zwycięskiej wielkiej wojnie z zakonem krzyżackim król Władysław II Jagiełło wyruszył pieszo w otoczeniu wyższego duchowieństwa i rycerstwa z Niepołomic do Krakowa. Na czele orszaku niesiono zdobyte pod Grunwaldem chorągwie krzyżackie, które zawieszono wokół grobu świętego Stanisława na ścianach nawy głównej katedry wawelskiej.

1560 - Zmarł Andrea Doria, kondotier, doża Genui. W 1528 roku wyzwolił kraj spod wpływów Francji i Hiszpanii. Sławę zdobył w walkach z korsarzami muzułmańskimi zagrażającymi wybrzeżom europejskim. Urodził się 30 listopada 1466 roku.

1562 - Urodził się Lope de Vega Carpio, twórca narodowego teatru hiszpańskiego, komediopisarz okresu baroku. Jeden z najbardziej płodnych autorów literatury światowej, autor: około 2200 komedii, liryk, poezji epickiej. Ze sztuk teatralnych zachowało się około 500, w większości opartych na historii i legendach ludowych: "Pies ogrodnika", "Gwiazda Sewilli", "Owcze źródła" i "Dziewczyna z dzbankiem”. Zmarł 27 sierpnia 1635 roku.

1728 - Urodził się Jędrzej Kitowicz, historyk, pamiętnikarz, korespondent polityczny, ksiądz i konfederat barski. Zmarł 3 kwietnia 1804 roku. 295. rocznica

1735 - Urodził się Grzegorz Piramowicz, ksiądz, pedagog, pisarz, działacz oświatowy - członek Komisji Edukacji Narodowej i sekretarz Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. Autor prac: "Powinność nauczyciela”, "Elementarz dla szkół parafialnych narodowych”. Stały gość króla Stanisława Augusta Poniatowskiego na obiadach czwartkowych. Zmarł 14 listopada 1801 roku.

1735 - Michaił Motorin zakończył prace nad największym dzwonem świata o ponad sześciometrowej średnicy. "Car Dzwon" odlany na zlecenie carycy Anny Iwanowny Romanowej waży ponad 200 ton, jest pokryty unikatowymi zdobieniami: reliefowymi wizerunkami aniołów i wzorami roślinnymi. "Car Dzwon" nigdy nie zadzwonił - tuż po odlewie został zalany wodą, która spowodowała pęknięcie dzwonu. Obecnie jest wystawiony na Kremlu, z odłamaną częścią płaszcza i wieńca tego instrumentu.

1764 - W warszawskiej kolegiacie Świętego Jana koronowano ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego. "Król Staś" uchodził za człowieka o słabym charakterze. Pisząc o nim, ówcześni ambasadorowie, przedstawiciele innych mocarstw cytowali wypowiedzi króla, w których sam przyznawał, że chciał dobra a czynił zło swojej ojczyźnie. Zarzucano mu małostkowość, rozrzutność, słabość do kobiet. Był związany z carycą Katarzyną, z którą miał córkę. Nie miał jednak legalnego następcy. Nie odnosił też sukcesów politycznych, zgodził się na rozbiór Polski. Za jego rządów rozwijała się jednak kultura nauka i edukacja. Założył i utrzymywał pierwszą świecką uczelnię wojskową "Szkołę Rycerską", powołał Szkołę Języków Orientalnych w Stambule, gdzie kształcili się przyszli dyplomaci. Z jego inicjatywy założono Komisję Edukacji Narodowej. Po klęsce insurekcji kościuszkowskiej został przez carycę zmuszony do opuszczenia Warszawy i wyjazdu do Grodna. Tam, w 31. rocznicę objęcia tronu, ogłosił abdykację. Zmarł w Petersburgu 12 lutego 1798 roku.

1776 - Zmarł Johann Maria Farina, twórca receptury i producent wody toaletowej, znanej, jako woda kolońska. W 1709 Farina założył w Kolonii fabrykę perfum, która dziś jest najstarszą na świecie. Wyprodukowanej przez siebie wodzie toaletowej, o unikalnym zapachu, nadał nazwę: "Eau de Cologne” na cześć swojej nowej ojczyzny. Rozsławiło to Kolonię w XVIII wieku, jako miasto perfum. Urodził się 8 grudnia 1685 roku.

1795 - Abdykował król Stanisław August Poniatowski, ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zgodził się na rozbiór Polski. Zmarł w Petersburgu 12 lutego 1798 roku.

1795 - Zmarł Jan Chrystian Kamsetzer, architekt króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, dekorator, grafik, major wojsk inżynieryjnych. Do jego najbardziej znanych prac należą: pałac Tyszkiewiczów przy Krakowskim Przedmieściu, pałac Raczyńskich przy ulicy Długiej, Brama Chińska w Łazienkach oraz koncepcja rozbudowy pałacu na Wodzie", także w Łazienkach. Urodził się 14 stycznia 1753 roku.

1803 - Urodził się Szymon Fabian, farmaceuta i filantrop. Fundował stypendia dla niezamożnych Polaków studiujących farmację. Autor pierwszego polskiego podręcznika farmacji. Zmarł 18 kwietnia 1885 roku. 220. rocznica

1814 - Urodził się Julius Mayer, niemiecki lekarz i fizyk. Badał procesy przechodzenia jednej postaci energii w inną. Wyniki swoich przemyśleń i doświadczeń zawarł w pracy "Uwagi o siłach przyrody nieożywionej”. Zmarł 20 marca 1878 roku.

1835 - Urodził się Ferdynand Wilhelm Hoesick, księgarz i wydawca. Założył w Warszawie księgarnię ze składem nut, instrumentów muzycznych i map. Wydał "Katalog utworów muzycznych”. Współredaktor "Kuriera Warszawskiego”. Autor pamiętników "Dom rodzicielski”. Zmarł 26 listopada 1900 roku.

1835 - Urodził się Andrew Carnegie, amerykański przemysłowiec szkockiego pochodzenia, jeden z najbogatszych ludzi swoich czasów na świecie. Swojego bogactwa użył do stworzenia wielu instytucji o istotnym znaczeniu dla kultury i nauki. Jego majątek w chwili śmierci ocenia się na prawie 300 miliardów dolarów. Zmarł 11 sierpnia 1919 roku.

1838 - Urodził się Konrad Brandel, fotograf, fotoreporter, autor portretów, widoków Warszawy, fotografii naukowej. Współpracował z "Tygodnikiem Ilustrowanym”, "Fotografem Warszawskim” i "Wędrowcem”. Kronikarz Warszawy - twórca unikalnej dokumentacji fotograficznej miasta końca XIX wieku. Jego firma, jako pierwsza rozpoczęła wydawanie kalendarzy z fotografiami. Pierwszy z nich, na rok 1866, ilustrowany był ponad 300 fotografiami z życia Warszawy. Konstruktor aparatu fotograficznego do wykonywania zdjęć migawkowych, tak zwanej "brandlówki”. Zmarł 28 października 1920 roku. 185. rocznica

1844 - Urodził się Karl Benz, niemiecki inżynier, konstruktor i przemysłowiec. Twórca pierwszych samochodów z silnikiem benzynowym, od 1883 roku właściciel firmy Benz & Co., z której po fuzji z zakładami Daimlera w 1926 roku powstały zakłady Daimler-Benz AG, produkujące samochody marki Mercedes-Benz. Zmarł 4 kwietnia 1929 roku.

1862 - Józef Mianowski wygłosił inauguracyjną mowę rektorską w Szkole Głównej Warszawskiej. Uczelnia została powołana w czerwcu 1862 przez dyrektora Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Aleksandra Wielopolskiego. Zastąpiła rozwiązaną Akademię Medyko-Chirurgiczną, a zajęła budynki skasowanego w 1831 przez władze rosyjskie Uniwersytetu Warszawskiego. Uczelnia miała cztery wydziały: Prawa i Administracji, Filologiczno-Historyczny, Matematyczno-Fizyczny oraz Lekarski. Jej zamknięcie w listopadzie 1869, było jedną z represji po powstaniu styczniowym.

1866 - Zmarł Fryderyk Skarbek, ekonomista, publicysta, pisarz, działacz społeczny, czołowy przedstawiciel polskiej myśli ekonomicznej w okresie Królestwa Polskiego, zwolennik liberalizmu gospodarczego. Urodził się 15 lutego 1792 roku.

1870 - Urodził się Maurice Denis, francuski malarz, grafik i teoretyk sztuki, współzałożyciel grupy nabistów, inicjator odnowy sztuki sakralnej poprzez założenie warsztatów sztuki kościelnej w 1919 roku. Zajmował się także scenografią. Zmarł 13 listopada 1943 roku.

1878 - Urodził się Gustaw Simon, ekonomista, specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych, polityk, kierownik resortu pracy i polityki społecznej w 1924 roku, prezes ZUS, przywódca Ligi Państwowości Polskiej. Zmarł w 1941 roku. 145. rocznica

1881 - Urodził się Angelo Giuseppe Roncalli, od 1958 roku papież Jan XXIII, inicjator zwołania II Soboru Watykańskiego, autor programu odnowy życia kościelnego oraz pojednania z innymi Kościołami chrześcijańskimi. Jego proces kanonizacyjny rozpoczął 18 listopada 1965 papież Paweł VI, ogłaszając go Sługą Bożym. 3 września 2000 został beatyfikowany przez Jana Pawła II. 27 kwietnia 2014 wraz z Janem Pawłem II został kanonizowany. Zmarł 3 czerwca 1963 roku.

1884 - Zmarł Adolph Wilhelm Hermann Kolbe, niemiecki chemik, profesor uniwersytetu w Lipsku. Jako jeden z pierwszych zsyntetyzował związki organiczne z substancji nieorganicznych. Pierwszy określił budowę kwasu salicylowego i ustalił sztuczny sposób jego otrzymywania, w wyniku tak zwanej reakcji Kolbego i Schmidta. W 1859 roku uzyskał kwas acetylosalicylowy, główny składnik aspiryny. Urodził się 27 września 1818 roku.

1887 - Urodził się Nikołaj Wawiłow, rosyjski botanik i genetyk. Badał pochodzenie roślin uprawnych, głównie pszenicy, oraz odporność roślin. Odkrył zjawisko upodabniania się chwastów do roślin, wśród których rosną. Jego sprzeciw wobec teorii antydarwinowskich i antygenetycznych Trofima Łysenki doprowadził do aresztowania przez NKWD w 1940 roku. W 1941 został skazany na śmierć pod zarzutem udziału w szpiegowskiej organizacji i zwalczania łysenkizmu. Wyrok zamieniono na 20 lat łagru, z tym, że skierowano go nie do obozu, ale do więzienia w Saratowie. Tam zmarł 26 stycznia 1943 roku.

1895 - Urodził się Ludwik Svoboda, czeski dowódca wojskowy, generał armii, działacz komunistyczny i polityk, członek Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji, prezydent Czechosłowacji w latach 1968-1975. Zmarł 20 września 1979 roku.

1898 - Urodził się Bogumił Pawłowski, botanik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, jeden z inicjatorów badań fitosocjologicznych w Polsce. Opublikował około 150 prac, z systematyki i geografii roślin, fitosocjologii, a także ochrony przyrody. Autor monografii "Flora Tatr” oraz podręcznika "Szata roślinna Polski”. Zmarł w 27 lipca 1971 roku. 125. rocznica

1899 - Urodził się Tadeusz Białoszczyński, aktor teatralny i filmowy. Jego role teatralne to między innymi, Konrad w "Wyzwoleniu” Stanisława Wyspiańskiego i profesor Sonnenbruch w "Niemcach” Leona Kruczkowskiego. Najdłużej związany z Teatrem Polskim w Warszawie. Występował również w filmach, między innymi: "Krzyżacy”, "Ziemia obiecana”, "Panny z Wilka”, "Sprawa Gorgonowej” i "Czarne chmury". Zmarł 24 stycznia 1979 roku.

1900 - Urodził się Stefan Gołębiowski, poeta, pisarz, tłumacz literatury antycznej. Autor zbiorów poetyckich: "Gwiazdy kwitną”, "Bez opamiętania”, "Wilgotna gwiazda”, "Do nieznajomej”. Zmarł 13 czerwca 1991 roku.

1904 - Urodziła się Helena Grossówna, aktorka i tancerka. Odtwórczyni ról w filmach: "Dodek na froncie”, "Królowa Przedmieścia”, "Kolorowe pończochy”, "Włóczęgi”, "Piętro wyżej”, "Zbrodniarz i panna” oraz "Niekochana”. W okresie międzywojennym występowała między innymi w warszawskim teatrzyku Qui Pro Quo. W czasie II wojny światowej była oficerem AK. W stopniu porucznika dowodziła podczas Powstania Warszawskiego oddziałem kobiecym batalionu "Sokół”. Po wojnie związała się z teatrem Syrena. Zmarła 1 lipca 1994 roku.

1909 - Zmarł Cyprian Godebski, rzeźbiarz, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Autor pomników - Adama Mickiewicza w Warszawie, Mikołaja Kopernika i Aleksandra Fredry w Krakowie, posągów nagrobnych oraz rzeźb dekoracyjnych. Urodził się 30 października 1835 roku.

1909 - Urodziła się Maria Bogda, aktorka, jedna z najpopularniejszych gwiazd filmowych w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym. Zagrała między innymi w filmach: "Pod Twoją obronę", "Antek policmajster", "Pan Twardowski" i "Bogurodzica". Nie mogąc znaleźć zatrudnienia w powojennej kinematografii, rozpoczęła występy teatralne, wraz z mężem prezentowała spektakle kameralne w różnych miastach Polski. W 1961 oboje wyjechali na gościnne występy do Stanów Zjednoczonych. Po zakończeniu tournée osiedlili się w Los Angeles, gdzie trudnili się hodowlą zwierząt. Zmarła 30 czerwca 1981 roku.

1911 - Zmarł Stanisław Markiewicz, znany lekarz warszawski, higienista i społecznik. Wprowadził do szkół systematyczne badania uczniów. Był także twórcą i organizatorem pierwszych kolonii dla biednych dzieci. Wieloletni członek, a następnie prezes Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego i Towarzystwa Opieki nad Dziećmi. Autor wielu prac z zakresu medycyny społecznej i higieny. Urodził się 8 sierpnia 1839 roku.

1914 - W Warszawie powołano Komitet Narodowy Polski, uważający się za jedynego reprezentanta społeczeństwa polskiego wobec Rosji i jej sprzymierzeńców. Prezesem KNP został hrabia Zygmunt Wielopolski, zaś prezesem Wydziału Wykonawczego - przywódca endecji Roman Dmowski.

1920 - Urodził się Józef Niweliński, biolog i farmaceuta, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i członek Polskiej Akademii Nauk, współzałożyciel i redaktor naczelny kwartalnika naukowego o zasięgu światowym "Folia Histochemica et Cytochemica”, pionier nowoczesnej histochemii enzymów. Autor wielu prac naukowych. Zmarł 16 maja 2010 roku.

1922 - Urodziła się Elwira Brodowicz-Turska, aktorka i reżyserka teatralna. Grała na scenie od 1945 roku, Występowała w Częstochowie, Białymstoku, Szczecinie, Opolu, Bydgoszczy, Szczecinie i Warszawie, Debiutowała, jako reżyser teatralny w Opolu, w sztuce "Najszczęśliwszy człowiek na świecie" w 1952 roku. Występowała między innymi na scenie Operetki Warszawskiej. Zmarła 30 sierpnia 2016 roku.

1923 - Urodziła się Aleksandra Olędzka-Frybesowa, poetka, eseistka, tłumaczka literatury francuskiej. Autorka zbiorów poezji i szkiców. Była redaktorką Polskiego Radia. W czasie okupacji działała w ruchu oporu i była łączniczką komendanta Okręgu Warszawa Miasto, pułkownika Antoniego Chruściela "Montera", o pseudonimie "Magda". Zmarła 23 października 2012 roku. 100. rocznica

1928 - Urodził się Stanisław Szczuka, adwokat, wybitny cywilista, obrońca w procesach politycznych okresu PRL. Był współpracownikiem Biura Interwencyjnego Komitetu Obrony Robotników. W 1956 roku prowadził sprawę rehabilitacji członków kierownictwa Polskiego Państwa Podziemnego skazanych w procesach stalinowskich. Był to jeden z jego pierwszych procesów politycznych po zakończeniu studiów i uzyskaniu uprawnień adwokackich. Wraz Janem Olszewskim, Antonim Pajdakiem i Wojciechem Ziembińskim, był współautorem i sygnatariuszem "Listu 14", w którym polscy prawnicy i naukowcy protestowali przeciwko represjom stosowanym wobec uczestników wydarzeń Czerwca'76, a także przeciwko umieszczeniu w Konstytucji PRL zapisu o nienaruszalności sojuszu z ZSRR. Zmarł 20 kwietnia 2011 roku. 95. rocznica

1933 - Urodził się Andrzej Ryszard Kalinin, pisarz, publicysta, członek PEN Clubu i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Współpracował z "Kulturą” Jerzego Giedroycia, gdzie publikował między innymi "Obrazki ze starych klisz" i opowiadanie "Wigilia białych niedźwiedzi". Publikował w nowojorskim "Dzienniku Polskim”, współpracował z krakowskimi periodykami literackimi "Arką”, "Arcanami” i "Dekadą Literacką”. Pierwsza z jego książek "…i Bóg o nas zapomniał" czytana była w Radiu Wolna Europa i pierwszym programie Polskiego Radia. Zmarł 8 czerwca 2021 roku. 90. rocznica

1936 - Niemcy i Japonia podpisały w Berlinie pakt antykominternowski, w celu koordynowania działań przeciwko Międzynarodówce Komunistycznej. 6 listopada 1937 roku do paktu dołączyło Zjednoczone Królestwo Włoch, a później: Królestwo Węgier, Mandżukuo, Państwo Hiszpańskie, Carstwo Bułgarii, Dania, Finlandia, Królestwo Rumunii oraz rządy Chorwacji i Słowacji.

1937 - Podniesiono banderę na niszczycielu ORP "Błyskawica". Polski niszczyciel - kontrtorpedowiec w czasie II wojny światowej uczestniczył w działaniach na Atlantyku, Morzu Północnym i Morzu Śródziemnym. Brał udział między innymi w kampanii norweskiej i ewakuacji Dunkierki, bitwie o Atlantyk, operacjach "Torch” i "Overlord” oraz bitwie pod Ushant. Po wojnie na jego pokładzie uczyły się kadry marynarki wojennej. Od 1976 roku jest zacumowany w Porcie Gdynia, jako okręt-muzeum. W 1987 roku okręt został odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari, a w 2012 - Medalem "Pro Memoria”.

1941 - Urodził się Philippe Honoré, francuski karykaturzysta i dziennikarz. Zginął podczas zamachu terrorystycznego na redakcję "Charlie Hebdom" w Paryżu, 7 stycznia 2015 roku.

1945 - Otwarto Cmentarz Powstańców Warszawy. Spoczywa tam ponad 100 tysięcy osób. Według szacunków około 8-10 tysięcy pochowanych to żołnierze, pozostali są cywilnymi ofiarami. Większość mogił jest anonimowa. Dotąd udało się ustalić tożsamość ponad trzech tysięcy osób pochowanych na tej nekropolii. Położony na Woli Cmentarz Powstańców Warszawy jest największą nekropolią wojenną w Polsce i jedną z największych w Europie. Obecnie zajmuje obszar 1,5 hektara - pierwotnie zajmował teren prawie10 razy większy. W okresie PRL cmentarz był pozbawiony emblematów powstańczych, a rodziny pochowanych nie mogły uzyskać zgód na upamiętnienie ich na nagrobkach. Przy zmniejszaniu cmentarza w latach 60. wiele grobów zlikwidowano. Od 1995 roku cmentarz jest wpisany do rejestru zabytków.

1947 - Opublikowano pierwszą wersję tak zwanej czarnej listy Hollywood. Zawierała nazwiska scenarzystów, reżyserów, aktorów, producentów i innych ludzi związanych z show-biznesem, którym odmówiono pracy w zawodzie z powodu poglądów politycznych, zdeklarowanych bądź będących jedynie podejrzeniem. Głównie chodziło o sympatyków i członków Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych. Na liście znaleźli się między innymi reżyser i aktor Charles Chaplin oraz reżyser Elia Kazan.

1948 - Urodziła się Małgorzata Niezabitowska, prawniczka i dziennikarka. W latach 80. pisała między innymi dla tygodników "Stern”, "Paris Match” i "La Repubblica”. W latach 1989-1991 była rzecznikiem prasowym rządu Tadeusza Mazowieckiego. W październiku 2016 roku Ośrodek Karta wydał książkę Małgorzaty Niezabitowskiej "W twoim kraju wojna!". W maju 1994 roku była inicjatorką i organizatorką społecznej zbiórki, a następnie wysłania polskich żołnierzy - zdobywców Monte Cassino do Włoch na oficjalne obchody 50. rocznicy bitwy. 75. rocznica

1950 - Zmarł Johannes Jensen, duński pisarz i poeta. Autor prac: "Duńczycy“, "Upadek króla”, "Ewolucja i moralność”, "Ewolucja zwierząt”. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1944 roku. Uważany za jednego z najważniejszych przedstawicieli realizmu jutlandzkiego. Urodził się 20 stycznia 1873 roku.

1952 - Powstała Grupa Beskidzka GOPR. Beskidzkie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe w sezonie zimowym utrzymuje kilkadziesiąt stacji ratunkowych, z czego cztery stacje są czynne cały rok i przez całą dobę - Klimczok, Hala Miziowa, Markowe Szczawiny i Szczyrk. Grupa zrzesza około 300 ratowników.

1953 - Węgierska "złota jedenastka” pokonała w meczu towarzyskim na Wembley w Londynie Anglię 6:3. . Reprezentacja Węgier była wówczas mistrzem olimpijskim i kontynuowała serię 24 meczów bez porażki. Anglia okazała się technicznie i taktycznie gorsza od Węgrów. Na jaw wyszedł przestarzały system szkolenia oraz taktyka stosowana przez zespół Anglii, przez co reprezentacja i kluby angielskie przyjęły kontynentalne praktyki. 70. rocznica

1954 - Urodził się Władysław Frasyniuk, polityk, działacz związkowy, działacz opozycji w PRL, przedsiębiorca. Przewodniczący Unii Wolności i Partii Demokratycznej, poseł na Sejm I, II i III kadencji. W czasie stanu wojennego aresztowany i więziony przez władze komunistyczne. Uczestnik Okrągłego Stołu.

1959 - Zmarł Gerard Philipe, francuski aktor teatralny i filmowy. Zagrał między innymi w obrazach: "Diabeł wcielony", "Fanfan Tulipan", "Niebezpieczne związki” oraz "Czerwone i czarne". Zasłynął, jako odtwórca roli Rodryga w sztuce "Cyd" Pierre'a Corneille'a. Zmarł na raka, w wieku 37 lat. Został pochowany w kostiumie Cyda na cmentarzu w miasteczku Ramatuelle, koło Saint-Tropez. Urodził się 4 grudnia 1922 roku.

1960 - Na zlecenie dyktatora Dominikany Rafaela Leónidasa Trujillo zostały zamordowane trzy stojące na czele opozycji siostry Mirabal. W 1999 roku ONZ ustanowiła rocznicę ich śmierci międzynarodowym dniem walki z przemocą wobec kobiet.

1960 - Premiera filmu "Szatan z siódmej klasy" w reżyserii Marii Kaniewskiej, na podstawie powieści Kornela Makuszyńskiego. Film był ekranowym debiutem Poli Raksy. Obok niej wystąpili między innymi: Józef Skwark i Stanisław Milski. W 1960 roku "Szatan z siódmej klasy", jako drugi polski film w historii, został zgłoszony do rywalizacji o Oscara.

1961 - Wszedł do służby pierwszy lotniskowiec o napędzie atomowym USS "Enterprise". Wyposażony w osiem reaktorów jądrowych, pozostawał w służbie United States Navy przez pół wieku, uczestnicząc w większości kryzysów i konfliktów czasów zimnej wojny oraz po jej zakończeniu, w które zaangażowana była amerykańska marynarka wojenna. USS "Enterprise" został wycofany ze służby 1 grudnia 2012 roku. W 2017 roku zapadła decyzja o zezłomowaniu tego statku.

1963 - Na Cmentarzu Narodowym w Arlington został pochowany zamordowany prezydent USA John F. Kennedy. Pełnił stanowisko w okresie zimnej wojny, a większość jego prezydentury skupiała się na regulacjach stosunków ze Związkiem Radzieckim. Zginął w wyniku zamachu. 60. rocznica

1963 - Urodził się Konrad Krajewski, kardynał, jałmużnik papieski, czyli kierownik papieskiego biura dobroczynności. Jest jednym z najbliższych współpracowników papieża i razem z nim realizuje liczne inicjatywy dobroczynne na rzecz ubogich, bezdomnych, migrantów czy uchodźców. Konrad Krajewski przyjął święcenia kapłańskie w 1988 roku. Kształcił się w Rzymie, gdzie w 1995 obronił doktorat z teologii. Specjalizuje się w liturgice. Od 1999 był ceremoniarzem trzech papieży - Świętego Jana Pawła II, Benedykta XVI i Franciszka. Jako mistrz ceremonii odpowiadał między innymi za przygotowywanie mszy papieskich. W 2022 koncelebrował wielkoczwartkową mszę w Kijowie. W Wielki Piątek odprawił drogę krzyżową nad zbiorową mogiłą Ukraińców zamordowanych przez Rosjan w Borodziance. Odwiedził też wówczas miejsce masakry w Buczy. 60. rocznica

1963 - Zmarła Eugenia Kocwa, stenografistka, pisarka, publicystka i tłumaczka, więźniarka i uciekinierka z niemieckiego obozu zagłady KL Ravensbrück. Po wyzwoleniu poświęciła się głównie pracy publicystycznej i literackiej. Pisała artykuły i wspomnienia w "Tygodniku Powszechnym", "Odrodzeniu" i "Twórczości". Opublikowała powieść "Maria wyrusza w świat". Wraz z Janem Sehnem przełożyła na język polski wspomnienia Rudolfa Hößa, komendanta KL Auschwitz. Pośmiertnie ukazała się jej książka wspomnieniowa "Ucieczka z Ravensbrück". Urodziła się 11 listopada 1907 roku.

1967 - W Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się premiera "Dziadów" w inscenizacji Kazimierza Dejmka. Przestawienie przygotowano dla uczczenia 50. rocznicy rewolucji październikowej. Władze zdjęły je z afisza 30 stycznia 1968 roku, co spowodowało protesty studenckie i w rezultacie wydarzenia marcowe, najbardziej burzliwe od 1956 roku wystąpienia polityczne przeciwko ograniczaniu swobód obywatelskich.

1968 - Zmarł Upton Sinclair, amerykański pisarz i działacz społeczny, autor powieści: "Król Węgiel” i "Nafta”. Popularność zdobył powieścią "Grzęzawisko", która w realistyczny sposób opisywała warunki pracy robotników litewskiego pochodzenia w fabryce konserw. Na podstawie jego powieści "Oil!" nakręcono w 2007 roku film "Aż poleje się krew". Urodził się 20 września 1878 roku. 55. rocznica

1968 - Zmarł Tadeusz Gorazdowski, oficer Marynarki Wojennej RP, dowódca czterech niszczycieli pływających pod polską banderą w czasie II wojny światowej. Wśród innych polskich dowódców wyróżniał się tym, że żaden z jego okrętów nie zatonął, a on nigdy nie stracił ani jednego członka załogi. Urodził się 3 kwietnia 1907 roku. 55. rocznica

1969 - John Lennon zwrócił królowej Elżbiecie II Order Imperium Brytyjskiego na znak protestu przeciwko poparciu Wielkiej Brytanii dla amerykańskiej interwencji w Wietnamie.

1974 - Zmarł Sithu U Thant, birmański polityk, trzeci sekretarz generalny ONZ w latach 1961-1971. Przyczynił się między innymi do rozładowania kryzysu kubańskiego w 1962 roku oraz przerwania działań zbrojnych w wojnie izraelsko-arabskiej w 1967. Urodził się 22 stycznia 1909 roku.

1976 - Telewizja Polska wyemitowała pierwszy odcinek serialu kryminalnego "07 zgłoś się" w reżyserii Krzysztofa Szmagiera. W głównej roli - porucznika MO Sławomir Borewicza - wystąpił Bronisław Cieślak. Obok niego w serialu główne role zagrali: Zdzisław Tobiasz i Zdzisław Kozień. Serial i jego główny bohater cieszyli się w Polsce dużą popularnością. Łącznie nakręcono 21 odcinków w trzech seriach.

1976 - Program Interkosmos: Wybrano sześciu pilotów wojskowych z Polski, Czechosłowacji i NRD, którzy mieli się przygotowywać w Gwiezdnym Miasteczku pod Moskwą do lotów w kosmos. Byli to: Mirosław Hermaszewski, Zenon Jankowski, Sigmund Jähn, Eberhard Köllner, Oldřich Pelčák i Vladimír Remek.

1978 - Zainaugurowała działalność Filharmonia Sudecka w Wałbrzychu. Jej inicjatorem był Józef Wiłkomirski. Orkiestra Filharmonii w składzie 69 muzyków rozpoczęła próby 1 września, a już 5 października dała pierwszy koncert w Hradcu Králové. Orkiestra brała udział w wielu festiwalach i konkursach krajowych i zagranicznych akompaniując znanym a także początkującym artystom. Występowała w Czechosłowacji, Francji, Niemczech, Włoszech. Na estradzie Filharmonii Sudeckiej mieli okazję wystąpić dyrygenci i soliści z całej niemal Europy, a także z tak odległych krajów, jak Argentyna, Brazylia, Chile, Chiny, Japonia, Korea Południowa, Kuba, Liban, Meksyk i Nowa Zelandia. 45. rocznica

1981 - Studenci Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej w Warszawie rozpoczęli strajk okupacyjny, do którego przyłączyli się pracownicy zrzeszeni w NSZZ "Solidarność". Studenci-podchorążowie nie zgadzali się na podporządkowanie zapisom ustawy o wyższym szkolnictwie wojskowym, które zakładały, iż mogą być kierowani do tłumienia społecznych protestów. Podporą duchową w najtrudniejszych chwilach była posługa księdza Jerzego Popiełuszki. 2 grudnia doszło do brutalnej pacyfikacji strajku. W ramach represji władze rozwiązały szkołę. W 1982 roku w jej miejsce utworzono Szkołę Główną Służby Pożarniczej.

1981 - Kardynał Joseph Ratzinger, późniejszy papież Benedykt XVI, otrzymał z rąk papieża Jana Pawła II nominację na prefekta Kongregacji Nauki Wiary.

1984 - Brytyjsko-irlandzka supergrupa Band Aid nagrała singiel charytatywny "Do They Know It’s Christmas?". Zysk ze sprzedaży płyty przeznaczono na pomoc ofiarom klęski głodu w Etiopii. Piosenka została napisana przez Boba Geldofa i Midge'a Ure'a. Oryginalna wersja została wydana 29 listopada 1984 roku.

1985 - Sąd Wojewódzki w Słupsku skazał za współpracę z podziemną Solidarnością dwóch oficerów SB: Adama Hodysza - na trzy lata - i Piotra Siedlińskiego - na 1,5 roku pozbawienia wolności.

1990 - W Polsce przeprowadzono pierwszą turę wyborów prezydenckich, która nie przyniosła rozstrzygnięcia. Do drugiej tury przeszli Lech Wałęsa oraz Stanisław Tymiński. 9 grudnia na prezydenta został wybrany Lech Wałęsa.

1991 - Uroczysta sesja inauguracyjna Sejmu I kadencji. W 1992 Sejm uchwalił tak zwaną małą konstytucję uchylającą większość przepisów Konstytucji PRL z 1952. W maju 1993 Sejm wyraził wotum nieufności rządowi Hanny Suchockiej i z końcem miesiąca parlament został rozwiązany przez prezydenta Lecha Wałęsę.

1992 - Zmarł Karol Teutsch, skrzypek, dyrygent, organizator Orkiestry Kameralnej Filharmonii Narodowej, która pod jego kierunkiem w latach 60. i 70. odnosiła sukcesy na estradach całego świata. Do 1992 roku kierował Wrocławską Orkiestrą Kameralną Leopoldinum. Koncertował w wielu krajach Europy, Ameryki i Australii. Urodził się 12 marca 1921 roku.

1992 - Czechosłowackie Zgromadzenie Federalne przyjęło ustawę o rozwiązaniu Czechosłowackiej Republiki Federalnej i podziale państwa na dwie niezależne republiki - Czeską i Słowacką. Ustawa weszła w życie 1 stycznia 1993 roku.

1993 - Zmarł Anthony Burgess, szkocki pisarz i krytyk literacki, wykładowca literatury na uniwersytecie w Birmingham. Autor powieści: "Trylogia malajska”, "Czas na tygrysa”, "Wróg w pościeli”, "Klaskać jedną ręką”, "Człowiek z Nazaretu”. Urodził się 25 lutego 1917 roku. 30. rocznica

1998 - Brytyjscy lordowie-sędziowie stosunkiem głosów 3:2 uznali, że byłemu chilijskiemu dyktatorowi Augusto Pinochetowi nie przysługuje immunitet, wobec czego może być aresztowany i przekazany hiszpańskiemu wymiarowi sprawiedliwości. 25. rocznica

2001 - Zmarł Tadeusz Polak, historyk sztuki, konserwator zabytków, twórca i wieloletni dyrektor Przedsiębiorstwa Państwowego Pracownie Konserwacji Zabytków. Autor kilkudziesięciu prac, poświęconych problematyce konserwacji i ochrony dóbr kultury. W latach 1994-1997 - wiceminister kultury i sztuki. Działał w harcerstwie opozycyjnym wobec władz PRL. Urodził się 1 grudnia 1927 roku.

2002 - Zmarł Karel Reisz, angielski reżyser filmowy pochodzenia czeskiego. Miał w dorobku filmy: "Isadora", "Gracz", "Kochanica Francuza". Był jednym z inicjatorów i teoretyków ruchu Free Cinema w brytyjskiej kinematografii. Urodził się 21 lipca 1926 roku.

2003 - Zmarł Stefan Grzybowski, prawnik, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1980-1992 przewodniczący Społecznej Rady Legislacyjnej "Solidarności", która opracowała kilkadziesiąt społecznych projektów ustaw. Autor prac naukowych: "System prawa cywilnego", "Dzieje prawa", "Prawo rodzinne", "Prawo pracy". Urodził się 16 listopada 1902 roku. 20. rocznica

2005 - Zmarł George Best, legendarny piłkarz Manchesteru United, reprezentant Irlandii Północnej. Rozegrał 465 meczów, strzelił 180 bramek. W 1968 roku zdobył Puchar Europy. Jego imię nosi lotnisko w Belfaście - George Best Belfast City Airport. Z jego wizerunkiem został wydrukowany banknot, który wszedł do obiegu w 2006 roku w Irlandii Północnej i w regionie Manchesteru. Urodził się 22 maja 1946 roku.

2006 - Zmarł Kenneth Marlar Taylor, amerykański wojskowy, pilot myśliwski okresu II wojny światowej, jeden z nielicznych, którzy zdołali wystartować i skutecznie walczyć z nieprzyjacielem podczas ataku na Pearl Harbor. Po zakończeniu wojny pozostał w służbie w US Air Force i Air National Guard, awansując do stopnia generalskiego. Jego akcja w obronie Pearl Harbor została upamiętniona w filmach "Tora! Tora! Tora!" oraz "Pearl Harbor". Urodził się 23 grudnia 1919 roku.

2008 - Na wniosek śledczych z Instytutu Pamięci Narodowej w krypcie katedry wawelskiej przeprowadzono ekshumację zwłok generała Władysława Sikorskiego. IPN prowadził śledztwo w sprawie okoliczności śmierci generała. W raporcie z sekcji szczątków generała wykluczono hipotezy o wcześniejszym zastrzeleniu, uduszeniu lub otruciu generała i stwierdzono, że śmierć Władysława Sikorskiego nastąpiła wskutek obrażeń wielonarządowych, typowych dla ofiar wypadków komunikacyjnych lub upadku z wysokości, a zatem najwcześniej w chwili uderzenia samolotu w wodę. Ponowny pochówek generała odbył się 26 listopada 2008 w katedrze wawelskiej. 15. rocznica

2008 - Zmarł William Gibson, amerykański poeta i dramaturg, laureat Nagrody Tony za "Cud w Alabamie". W 1962 powstała adaptacja filmowa w reżyserii Arthura Penna, gdzie za swoją rolę Anne Bancroft i Patty Duke otrzymały Oscary. Jego sztukę "Dwoje na huśtawce" kilkakrotnie wystawiał Teatr Telewizji. Urodził się 13 listopada 1914 roku. 15. rocznica

2010 - Ogłoszono odkrycie pierwszej pozaziemskiej atmosfery tlenowej na księżycu Saturna nazwanym Rea. Odkrycia dokonała sonda kosmiczna "Cassini". Rea jest księżycem lodowym. Wierzchnią warstwę tego ciała niebieskiego stanowi płaszcz lodowy, a wnętrze jest mieszaniną lodu i skał. Atmosfera Rei jest bardzo rzadka i pojawia się okresowo, gdy księżyc wchodzi w pole magnetyczne swojej planety. Wówczas wysokoenergetyczne cząstki zatrzymane w polu magnetycznym Saturna wchodzą w reakcję z powierzchnią księżyca i uwalniają atomy tlenu. Według szacunków naukowców atmosfera Rei jest około pięć bilionów razy mniej gęsta od atmosfery Ziemi.

2016 - Zmarł Fidel Castro, kubański rewolucjonista, polityk, pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Kuby, premier i prezydent Kuby. W 2006 roku wszystkie sprawowane urzędy państwowe przekazał bratu Raulowi, a w 2011 roku na jego rzecz zrzekł się także funkcji pierwszego sekretarza komunistycznej partii Kuby. Fidel Castro przeprowadził reformę rolną i nacjonalizację obcego kapitału, skonfliktował Kubę z USA a zacieśnił współpracę z ZSRR. Wprowadził komunizm polegający na centralizacji i dystrybucji dóbr przez państwo. Przeciwnicy polityczni Castro byli ścigani i więzieni. Według danych organizacji broniących praw człowieka - reżim Castro odpowiada za śmierć blisko 10 tysięcy osób, których okoliczności śmierci zostały potwierdzone, a pełna liczba jego ofiar nie jest znana. Na Kubie Fidel Castro do śmierci odbierał dowody poparcia, słynął z organizowania uroczystości, na których wygłaszał wielogodzinne przemówienia. Urodził się 13 sierpnia 1926 roku.

2017 - Zmarła Zofia Ostrihanska, psycholog, profesor nauk prawnych, kryminolog. Specjalizowała się w dziedzinie wiktymologii i kurateli sądowej. Tematyką jej prac były losy młodzieży niedostosowanej społecznie. Pracowała w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, gdzie uzyskała doktorat i habilitację. Od 1985 roku była także wykładowcą w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, w Katedrze Pedagogiki Specjalnej. Na podstawie wyników badań, w których uczestniczyła w latach 80. uchylono przepisy o karalności tak zwanego pasożytnictwa społecznego. Urodziła się 22 lutego 1926 roku.

2018 - Zmarł Zbigniew Korpolewski, artysta estradowy, aktor, reżyser i prezenter przedstawień rozrywkowych i muzycznych, prawnik. Prowadził między innymi koncerty The Rolling Stones i The Animals. Wraz z Jerzym Połomskim, Ireną Kwiatkowską i Ireną Santor występował w Anglii, Australii, USA i Kanadzie. Jest autorem tekstów satyrycznych dla Hanki Bielickiej oraz kabaretów "Dudek” i "Egida”. Urodził się 5 września 1934 roku. 5. rocznica

2018 - Roksana Węgiel z piosenką "Anyone I Want to Be” wygrała w Mińsku 16. Konkurs Piosenki Eurowizji dla Dzieci. W konkursie wzięło udział 20 państw. 5. rocznica

2020 - Zmarł, w wieku 60 lat, uznawany za jednego z najlepszych piłkarzy w historii Diego Armando Maradona. Przyczyną śmierci mistrza świata z 1986 roku i wicemistrza z 1990 był zawał. Zasłynął wspaniałymi umiejętnościami technicznymi, indywidualnymi akcjami, którymi przesądzał o losach meczów, ale i "ręką Boga" - jak nazwał sposób zdobycia gola w meczu z Anglią na mundialu w Meksyku. Grał w Boca Juniors, Barcelonie i Napoli, które z nim w składzie zdobyło jedyne dwa tytuły mistrza Włoch. Po zakończeniu kariery próbował sił, jako trener, prowadził między innymi drużynę narodową Argentyny. Miał kłopoty zdrowotne spowodowane nadwagą i uzależnieniem od narkotyków. W ojczyźnie był ubóstwiany. Urodził się 30 października 1960 roku

2020 - W wieku 67 lat zmarł jeden z najwybitniejszych polskich żużlowców Zenon Plech. W dorobku "Super Zenona" były między innymi indywidualne wicemistrzostwo świata z Chorzowa z 1979 roku i wiele medali, w tym pięć złotych, mistrzostw kraju. Urodził się 1 stycznia 1953 roku.

2020 - Zmarł profesor Marcin Król, filozof polityki, historyk idei, nauczyciel akademicki i publicysta. Działacz opozycji demokratycznej w PRL. Uczestnik wydarzeń marcowych w 1968, więziony w tym samym roku przez kilka miesięcy. Długoletni współpracownik "Tygodnika Powszechnego”, współzałożyciel pisma "Res Publica”, a także jego redaktor naczelny. W 1975 sygnatariusz Listu 59 przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. Współpracownik Polskiego Porozumienia Niepodległościowego oraz członek Towarzystwa Kursów Naukowych. Na początku lat 80. doradca NSZZ "Solidarność” Regionu Mazowsze. W 1988 zaproszony do wejścia w skład Komitetu Obywatelskiego. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski w 2011 roku. Urodził się 18 maja 1944 roku.

2022 - Zmarł Marek Szerszyński, muzyk, gitarzysta basowy, członek między innymi zespołu "Kasa Chorych". Był również gitarzystą takich zespołów jak bluesowa grupa Hardworkers czy folkowa Maribuda. Urodził się 3 listopada 1969 roku. 1. rocznica

2022 - Zmarł Józef Skwark, aktor teatralny i filmowy, odtwórca roli Adama Cisowskiego w ekranizacji powieści Kornela Makuszyńskiego "Szatan z VII klasy" w reżyserii Marii Kaniewskiej z 1960 roku. Grał też w serialu "Plebania". W latach 1969-1976 zagrał również w 13 spektaklach Teatru Telewizji. W 1995 otrzymał Srebrną Maskę, nagrodę Teatru imienia Stefana Żeromskiego w Kielcach, z okazji 50-lecia sceny. Urodził się 1 stycznia 1938 roku. 1. rocznica

2022 - Zmarła Irene Cara, amerykańska piosenkarka i aktorka, laureatka nagród Oscara i Grammy. Zyskała rozgłos dzięki sukcesom singli "Fame” oraz "Flashdance... What a Feeling”. Urodziła się 18 marca 1959 roku. 1. rocznica

Zobacz także

2023-12-28, godz. 10:37 Kartka z kalendarza 28 grudnia - Dzień Niewinnych Dzieci Betlejemskich (inna nazwa: Świętych Młodzianków Męczenników) - święto chrześcijańskie ustanowione na pamiątkę… » więcej 2023-12-27, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 27 grudnia - Święto Świętego Jana, Apostoła i Ewangelisty. » więcej 2023-12-26, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 26 grudnia - drugi dzień świąt Bożego Narodzenia » więcej 2023-12-25, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 25 grudnia 352 - Pierwsze obchody święta Bożego Narodzenia w Cesarstwie Rzymskim. » więcej 2023-12-24, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 24 grudnia Wigilia świąt Bożego Narodzenia » więcej 2023-12-23, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 23 grudnia - Egipt obchodzi święto narodowe - Dzień Zwycięstwa. 23 grudnia - Światowy Dzień Snowboardu, obchodzony z inicjatywy Światowej Federacji Snowboardu… » więcej 2023-12-22, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 22 grudnia 1216 - W Rzymie papież Honoriusz III wydał bullę zatwierdzającą zakon dominikanów. Katolicki zakon męski został założony przez świętego… » więcej 2023-12-21, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 21 grudnia - Dzień Pamięci o Poległych i Zmarłych w Misjach i Operacjach Wojskowych poza Granicami Państwa, ustanowiony w 2015 roku. » więcej 2023-12-20, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 20 grudnia - Międzynarodowy Dzień Ludzkiej Solidarności, ustanowiony przez ONZ. 20 grudnia - Dzień Ryby, obchodzony w Polsce. » więcej 2023-12-19, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 19 grudnia - 1741 - Zmarł Vitus Bering, duński żeglarz i odkrywca, w służbie rosyjskiej. Na polecenie cara Piotra I odbył wiele odkrywczych wypraw na Syberię… » więcej
1112131415
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »