Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-11-20, 07:30 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

20 listopada - Powszechny Dzień Dziecka, ustanowiony w 1954 przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych dla upowszechniania ideałów i celów dotyczących praw dziecka zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych. Obchodzony jest w różne dni roku w różnych krajach członkowskich ONZ, w Polsce obchodzony jest 1 czerwca.

20 listopada - Ogólnopolski Dzień Praw Dziecka, ustanowiony przez Rzecznika Praw Dziecka w 2014 roku, w 25 rocznicę przyjęcia przez ONZ , z inicajtywy Polski, Konwencji o Prawach Dziecka, z 1989 roku.
1648 - Jan II Kazimierz Waza został wybrany na króla Polski. Był przyrodnim bratem Władysława IV Wazy. W okresie swego panowania musiał się zmagać z powstaniem Chmielnickiego, z Rosją, która wsparła to powstanie oraz z potopem szwedzkim. Abdykował 16 września 1668 roku, przerywając ciągłość dynastyczną. Był ostatnim członkiem rodu Wazów, po kądzieli spokrewnionym z Jagiellonami. Po zrzeczeniu się korony Jan II Kazimierz Waza wyjechał do Francji, gdzie został opatem w Saint-Germain-des-Prés. Zmarł 16 grudnia 1672 roku. Urodził się 22 marca 1609 roku. 375 rocznica

1651 - Zmarł Mikołaj Potocki, zwany "Niedźwiedzia Łapa", herbu Pilawa, hetman wielki koronny. Po odjeździe hetmana polnego Stanisława Koniecpolskiego na sejm toruński, jako pułkownik dowodził całością wojsk walczących przeciwko Szwedom. W 1633 roku, jako świeżo mianowany generał ziem podolskich wraz z Jeremim Wiśniowieckim i Stanisławem Koniecpolskim rozbił pod Paniowcami wojska tureckie dowodzone przez Abazy paszę. Urodził się około 1593 roku.

1656 - W Labiawie, obecnie Polessku w obwodzie kaliningradzkim, Fryderyk Wilhelm I, elektor brandenburski i książę pruski z dynastii Hohenzollernów, zawarł ugodę z królem Szwecji Karolem Gustawem, dzięki której Prusy Książęce stały się niezależne od Polski. Ostatecznie zależności lenne pomiędzy Rzecząpospolitą a Prusami Książęcymi zostały zerwane na mocy traktatów welawsko-bydgoskich podpisanych przez Polskę i Prusy rok później - w listopadzie 1657 roku.

1704 - Zmarł Charles Plumier, zakonnik minimita, francuski botanik i podróżnik. Podczas podróży badawczych do Ameryki Południowej odkrył ponad tysiąc nowych gatunków roślin, w tym wanilię, której nadał nazwę łacińską Vanilla. Jako pierwszy nadał roślinom nazwy pochodzące od nazwisk wybitnych osobistości: fuksja od Leonharta Fuchsa, lobelia zwisająca od Matthiasa de l’Obela, magnolia od Pierre’a Magnola, kluzja od Karola Kluzjusza, a begonia od Michela Bégona. Urodził się 20 kwietnia 1646 roku.

1728 - Urodził się Józef Rogaliński herbu Łodzia, ksiądz, matematyk, fizyk, teoretyk wojskowości, astronom i kaznodzieja, rektor Akademii Wielkopolskiej. Jest między innymi autorem 600 stronicowego podręcznika "Doświadczenia skutków rzeczy pod zmysły podpadających". Zmarł 6 listopada 1802 roku. 295 rocznica

1733 - Urodził się Szymon Bogumił Zug, polski architekt pochodzenia niemieckiego, architekt krajobrazu, przedstawiciel klasycyzmu. Projektant wielu klasycystycznych budowli w Polsce, tworzył w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVIII wieku. Sprawował opiekę architektoniczną nad Arsenałem warszawskim. Jego założenia ogrodowe to obok Arkadii Młociny, Solec, Powązki, Mokotów, park na Książęcem i na Górze. Po III rozbiorze Polski i zajęciu Warszawy przez Prusaków, nowe władze powierzyły mu nadzór architektoniczny nad Zamkiem Królewskim. Zmarł 11 sierpnia 1807 roku. 290 rocznica

1759 - Urodził się Józef Feliks Łazowski, francuski inżynier wojskowy pochodzenia polskiego, hydrotechnik, generał okresu wojen napoleońskich. W latach 1798-1800 wstępnie rozpoznał teren i wykonał pierwsze pomiary dla poparcia idei budowy kanału przez Przesmyk Sueski, której stał się gorącym rzecznikiem. Zmarł 8 października 1812 roku.

1764 - Zmarł Christian Goldbach, pruski matematyk. Znany jest z nazwanej jego imieniem hipotezy Goldbacha, że każda nieparzysta liczba naturalna większa niż pięć może być przedstawiona w postaci sumy trzech liczb pierwszych. Pomimo licznych prób oraz wysokich nagród finansowych ufundowanych za jej udowodnienie lub obalenie, hipoteza Goldbacha pozostaje do dnia dzisiejszego nierozstrzygnięta. Urodził się 18 marca 1690 roku.

1784 - Urodziła się Marianne von Willemer, pochodząca z Austrii aktorka i tancerka. Johann Wolfgang von Goethe w latach 1814-1815 uwiecznił ją w lirycznej poezji zawartej w "Księdze Suleiki", stanowiącej istotną część dzieła "Dywan Zachodu i Wschodu", zawierającego również trzy utwory Marianny. Marianne von Willemer była jedyną wśród licznych miłości Goethego wymienioną, jako współautorka jego dzieła. Zmarła 6 grudnia 1860 roku.

1800 - Urodził się Feliks Nowosielski, szlachcic, przywódca szturmu na Arsenał, bitwy o Olszynkę Grochowską oraz obrony warszawskiej Woli. Kawaler Złotego Krzyża Virtuti Militari. Polityk o poglądach chrześcijańskiej demokracji. Na uchodźstwie mieszkał w Szwajcarii, Włoszech, Niemczech, Francji i Wielkiej Brytanii. Zmarł 22 kwietnia 1864 roku.

1815 - Po ostatecznej klęsce Napoleona Bonapartego w bitwie pod Waterloo zawarto II pokój paryski między Francją a antyfrancuską koalicją, na mocy którego francuskie granice powróciły do stanu sprzed 1789 roku. Ponadto na terytorium Francji, do czasu zapłaty reparacji wojennych w wysokości 700 milionów franków, miały pozostawać wojska okupacyjne.

1818 - Urodził się Karol Szajnocha, historyk, publicysta, pisarz i działacz niepodległościowy. Najważniejsze jego dzieło to "Jadwiga i Jagiełło", którego pierwsze, trzytomowe wydanie ukazało się we Lwowie w latach 1855-1856. Z napisanych przez niego dzieł historycznych poświęconych między innymi Bolesławowi Chrobremu, Władysławowi Łokietkowi, Kazimierzowi Wielkiemu, królowej Jadwidze i Władysławowi Jagielle, korzystał Henryk Sienkiewicz pisząc Trylogię. Zmarł 10 stycznia 1868 roku. 205 rocznica

1820 - Urodził się Feliks Szlachtowski, prawnik, prezydent Krakowa w latach 1884-1893, członek honorowy Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół” w Krakowie. Za czasów jego prezydentury w Krakowie wybudowano między innymi Teatr Miejski, dziś Teatr imienia Juliusza Słowackiego i gmach obecnej Poczty Głównej, wykupiono z rąk Towarzystwa Dessauskiego miejską gazownię, otwarto Park Miejski imienia doktora Henryka Jordana oraz sprowadzono do katedry wawelskiej prochy Adama Mickiewicza. Feliks Szlachtowski zmarł 11 marca 1896 roku.

1820 - Brytyjski statek wielorybniczy "Essex” został staranowany przez kaszalota i zatonął w odległości 3700 kilometrów od wybrzeży Ameryki Południowej. 21-osobowa załoga przeniosła się na trzy szalupy i przez ponad cztery miesiące dryfowała po Pacyfiku, a w tym czasie na pokładach łodzi dochodziło do aktów kanibalizmu. Ostatni pozostali przy życiu rozbitkowie zostali uratowani 5 kwietnia 1821 roku. Historia ta zainspirowała Hermana Melville’a do napisania powieści "Moby Dick".

1841 - Urodził się Victor D’Hondt, belgijski prawnik, profesor prawa cywilnego i matematyki na uniwersytecie w Gandawie. Najbardziej znany dzięki stworzonej w 1878 roku procedurze podziału mandatów między kandydatów z list partyjnych w wyborach o ordynacji proporcjonalnej, znanej, jako metoda D’Hondta. Zmarł 30 maja 1901 roku.

1858 - Urodziła się Selma Lagerlöf, szwedzka pisarka. Międzynarodową sławę przyniosła jej książka dla dzieci "Cudowna podróż”. W 1909 roku otrzymała, jako pierwsza kobieta w historii literackiego Nobla. Na początku II wojny światowej wysłała swój medal noblowski rządowi Finlandii, aby pomóc mu w zdobyciu pieniędzy na walkę z wojskami radzieckimi. Zmarła 16 marca 1940 roku. 165 rocznica

1866 - James Haven i Charles Hittrick z Cincinnati w amerykańskim stanie Ohio opatentowali jojo. Jest to rodzaj zabawki w postaci ciężarka-szpulki zawieszonego na sznurku. Ciężarek, opuszczony na sznurku trzymanym za nieumocowany koniec, rozwija go wpadając w ruch obrotowy. Po pełnym rozwinięciu sznurka ciężarek zachowuje moment pędu ruchu obrotowego i nawijając sznurek wędruje w górę.

1886 - Urodził się Karl von Frisch, biolog austriacki, zoolog, pionier doświadczeń terenowych w badaniu zwierząt, laureat Nagrody Nobla z fizjologii i medycyny w 1973 roku za szczegółowy opis sposobu komunikowania się pszczół. Jego badania nad pszczołami miodnymi doprowadziły do odkrycia, że owady te posługują się złożonym systemem przekazywania informacji. Karl Von Frisch stwierdził, że orientacja ruchów okrężnych wskazuje kierunek, w którym znajduje się pokarm. Częstość ruchów odwłoka wskazuje odległość. Pszczoły orientują się w przestrzeni, wykorzystując obserwacje kąta padania promieni słonecznych i polaryzacji światła. Zmarł 12 czerwca 1982 roku.

1898 - We Lwowie odsłonięto pomnik króla Jana III Sobieskiego. Jest dziełem lwowskiego rzeźbiarza Tadeusza Barącza, odlanym w brązie, w wiedeńskiej firmie Artura Kruppa. Do postaci króla pozował lwowski przedsiębiorca Marian Stipal. Pomnik stanął we Lwowie na skwerze w Wałach Hetmańskich, w najbardziej reprezentacyjnym spacerowym ciągu miasta. Dziś miejsce to zajmowane jest przez pomnik Tarasa Szewczenki, a pomnik Sobieskiego trafił do Gdańska. 125 rocznica

1899 - Urodziła się Alicja Kotowska, siostra zakonna, zmartwychwstanka, przełożona Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstanek w Wejherowie w latach 1934-1939, błogosławiona Kościoła katolickiego. Zamordowana w lasach koło Pucka przez Niemców 11 listopada 1939 roku. Błogosławiona Kościoła katolickiego.

1900 - W kościele Mariackim w Krakowie odbył się ślub poety Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykówny. Uroczystości weselne urządzono w Bronowicach Małych, świadkiem młodej pary był Stanisław Wyspiański, który wydarzenie to utrwalił w dramacie "Wesele".

1900 - Urodził się Chester Gould, twórca komiksów, najbardziej znany, jako twórca serii przygód fikcyjnego detektywa Dicka Tracy'ego, które tworzył w latach 1931-1977. Zmarł 11 maja 1985 roku.

1907 - Urodził się Henri Georges Clouzot, francuski scenarzysta, reżyser i producent, twórca filmów: "Cena strachu", "Widmo", "Uwięziona", "Morderca mieszka pod 21", „Szpiedzy”. Zmarł 12 stycznia 1977 roku.

1909 - Urodził się Vicente Ítalo Feola, trener piłkarskiej reprezentacji Brazylii. Poprowadził Brazylię do jej pierwszego tytułu mistrzowskiego na mistrzostwach świata w 1958 roku w Szwecji. Zmarł 6 listopada 1975 roku.

1910 - Zmarł Lew Tołstoj, rosyjski powieściopisarz, dramaturg, krytyk literacki, myśliciel, pedagog. Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli realizmu w literaturze europejskiej. Klasyk literatury rosyjskiej i światowej. Uchodził za najwyższy autorytet moralny w Rosji na przełomie XIX i XX wieku. Jego idee "nie przeciwstawiania się złu przemocą” miały znaczący wpływ na poglądy Mahatmy Gandhiego i Martina Luthera Kinga. Ponadto twórca koncepcji samodoskonalenia moralnego jednostki oraz programowego antyestetyzmu i postulowania sztuki moralistycznej. Pod wpływem jego religijnych i moralnych idei powstała nowa doktryna społeczno-religijna: tołstoizm. Napisał między innymi powieści "Wojna i pokój", "Anna Karenina" i "Zmartwychwstanie". Urodził się 9 września 1828 roku.

1917 - Centralna Rada Ukrainy ogłosiła utworzenie niezależnej Ukraińskiej Republiki Ludowej. Pierwszym prezydentem został wybrany Mychajło Hruszewski. Już ogłoszenie w lipcu 1917 roku autonomii w ramach Rosji bolszewickiej doprowadziło do wybuchu pierwszej wojny ukraińsko-bolszewickiej, a deklaracja niepodległości została ogłoszona w trakcie intensywnych działań wojennych. Ukraińska Republika Ludowa została zlikwidowana w 1921 roku.

1918 - Do Lwowa w czasie walk polsko-ukraińskich dotarła odsiecz wojsk polskich pod dowództwem podpułkownika Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego. Walki o Lwów trwały od 1 listopada 1918 roku, gdy Ukraińcy zajęli kluczowe obiekty w mieście. Próba opanowania przez nich Lwowa była konsekwencją proklamowania państwa ukraińskiego przez Ukraińską Radę Narodową. 22 listopada wojska ukraińskie zostały wyparte ze Lwowa po ataku podjętym przez polskich obrońców miasta oraz oddziały Wojska Polskiego przybyłe z odsieczą. W polskich szeregach walczyło blisko 1,5 tysiąca młodych ludzi, którzy nie ukończyli 17. roku życia. Nazwano ich Orlętami Lwowskimi. 105 rocznica

1918 - W Warszawie powstał Komitet Obrony Kresów Wschodnich. Na jego czele stanął hrabia Eustachy Sapieha. Komitet agitował na rzecz włączenia samoobron z Kresów w struktury Wojska Polskiego poprzez utworzenie Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski zgodził się na jej utworzenie 26 listopada 1918 roku. 105 rocznica

1918 - W Warszawie odbyła się pierwsza w niepodległej Polsce premiera filmowa. W niemym filmie "Sezonowa miłość”, adaptacji obyczajowej powieści Gabrieli Zapolskiej, grali między innymi Kazimierz Junosza-Stępowski, Halina Bruczówna, Tadeusz Skarżyński, Lucyna Truszkowska i Marceli Trapszo. Film nie zachował się do naszych czasów. 105 rocznica

1918 - Niemcy, jako pierwszy kraj, uznały niepodległość Polski. Do Warszawy przybył reprezentujący rząd Niemiec Harry Kessler. 105 rocznica

1919 - Urodził się Henryk Tomaszewski, aktor mim, reżyser, choreograf i twórca Teatru "Pantomima Wrocławska”, twórca scenariuszy programów tego zespołu, między innymi: "Snu nocy listopadowej”, "Przyjeżdżam jutro”, "Płaszcza”, "Hamlet, ironia i żałoba”. Zmarł 23 września 2001 roku.

1920 - Po porażce w wojnie z bolszewikami armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w sile 23 tysięcy żołnierzy została wyparta na terytorium Polski, gdzie została internowana. W 1923 roku polskie władze zdecydowały o likwidacji obozów internowania i nadaniu ukraińskim żołnierzom statusu emigrantów politycznych.

1922 - Zmarła Anna Felicia Viti (Maria Fortunata Viti), włoska zakonnica, błogosławiona Kościoła katolickiego.Jest patronką ubogich, chorych psychicznie i sierot. Została beatyfikowana przez paieża Pawła VI. Urodziła się 10 lutego 1827 roku.

1923 - Urodził się Leon Łukaszewicz, jeden z pionierów informatyki w Polsce, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Podstaw Informatyki PAN. Konstruktor pierwszego polskiego komputera XYZ w 1958 roku i twórca języka EOL - jednego z pierwszych na świecie języków do automatyzacji oprogramowania komputerów. Zmarł 5 marca 2013 roku. 100 rocznica

1923 - Urodziła się Nadine Gordimer, południowoafrykańska pisarka pisząca w języku angielskim. Autorka powieści: ”Gość honorowy”, „Świat obcych ludzi”, ”Zachować swój świat”, „Zrozumieć życie”, „Zapach kwiatów i śmierci”. Laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1991 roku. 100 rocznica

1925 - Zmarł Stefan Żeromski, pisarz, publicysta, społecznik, autor powieści o tematyce społecznej, historycznej i patriotycznej: "Ludzie bezdomni”, "Popioły”, "Syzyfowe prace”, "Wierna rzeka”, "Przedwiośnie”, dramatów - 'Uciekła mi przepióreczka”, "Róża” oraz "Dzienników”. Jeden z najwybitniejszych pisarzy polskich w historii. Urodził się 14 października 1864 roku.

1925 - Powołano rząd Aleksandra Skrzyńskiego. W skład gabinetu oprócz premiera związanego ze Stronnictwem Prawicy Narodowej, weszli politycy z ZLN, PSChD, NPR, PSL "Piast” i PPS. Rząd działał do 5 maja 1926 roku. Upadł w rezultacie wycofania się z koalicji Polskiej Partii Socjalistycznej niemogącej się pogodzić z przedstawionym przez ministra skarbu planem ratowania budżetu kosztem robotników oraz świadczeń socjalnych. Socjaliści obniżenie deficytu skarbowego widzieli jedynie w zmniejszeniu wydatków na wojsko, podwyższenia podatku majątkowego dla najbogatszych.

1926 - Urodził się Édouard Leclerc, francuski przedsiębiorca, założyciel sieci handlowej E.Leclerc. Jego podstawową zasadą było wyeliminowanie długiego łańcucha pośredników i zaoferowanie klientom towarów w cenie zbliżonej do ceny hurtowej. Pierwszy supermarket otworzył w 1962 w Breście. Ceny niższe o 20-30 procent niż u konkurencji pozwoliły mu przyciągnąć klientów i otwierać kolejne sklepy. Zrewolucjonizował handel we Francji dostarczając konsumentom tańszych produktów, był jednak oskarżany o "zabijanie drobnego handlu". Zmarł 17 września 2012 roku.

1929 - Urodził się Raymond Lefevre, francuski kompozytor muzyki filmowej, pianista i aranżer. Jest między innymi autorem muzyki do serii popularnych komedii o żandarmach z Louisem de Funesem w roli głównej. Zmarł 27 czerwca 2008 roku.

1934 - Zmarł Willem de Sitter, holenderski matematyk, fizyk i astronom. Autor znaczących prac z zakresu kosmologii fizycznej. Był współautorem, razem z Albertem Einsteinem, opublikowanej w 1932 roku pracy, sugerującej istnienie dużych ilości materii nieemitującej światła, dzisiaj nazywanej ciemną materią. Podał także, nazwane później jego imieniem, rozwiązanie równań Einsteina z dodatnią stałą kosmologiczną, opisujące wykładniczo rozszerzający się Wszechświat bez materii. Urodził się 6 maja 1872 roku.

1939 - Niemiecki rząd wycofał zgodę na ochronę przez Szwecję polskich interesów na terenie III Rzeszy. Szwecja objęła ochroną polskie interesy w III Rzeszy na mocy zawartego porozumienia przed wybuchem II wojny światowej. Mimo nacisków Niemiec strona szwedzka uznała polski rząd na obczyźnie i zgodziła się na działanie poselstwa polskiego w Sztokholmie oraz konsulatu w Malmö. Placówki te funkcjonowały w Szwecji do końca wojny.

1939 - Urodził się Jan Szczepański, bokser, wielokrotny mistrz Polski w wadze lekkiej, złoty medalista na igrzyskach olimpijskich w Monachium w 1972 roku. Wystąpił również w filmach, między innymi: "Przepraszam, czy tu biją", "Uprowadzenie Agaty" i "Klincz”. Zmarł 15 stycznia 2017 roku.

1940 - Do Paktu Trzech, podpisanego 27 września 1940 roku przez Niemcy, Włochy i Japonię, przystąpiły Węgry. Trzy miesiące wcześniej Węgry odzyskały Siedmiogród, dzięki drugiemu arbitrażowi wiedeńskiemu Adolfa Hitlera i Benita Mussoliniego, dlatego rząd węgierski przystał na naciski Hitlera.

1943 - Rozkaz dowódcy Armii Krajowej generała Tadeusza Komorowskiego "Bora" do komendantów okręgów o rozpoczęciu akcji "Burza". Polegała ona na przejmowaniu kontroli z rąk wycofujących się Niemców terenów wchodzących w skład II Rzeczpospolitej. Przedstawiciele Armii Krajowej mieli następnie występować przed Sowietami, jako pełnoprawni gospodarze ziem polskich. 80 rocznica

1943 - Urodził się Marek Tomaszewski, pianista. Wspólnie z Wacławem Kisielewskim stworzył słynny duet fortepianowy "Marek i Wacek". Wspólnie występowali od 1963 roku, grając w wielu krajach na całym świecie. W 1986 roku w wypadku samochodowym zginął Wacław Kisielewski i duet przestał istnieć. Marek Tomaszewski ograniczył publiczne występy. Mieszka obecnie w Parmain pod Paryżem. Zajmuje się głównie nauką gry na fortepianie w swojej szkole improwizacji i jazzu, publicznie występuje bardzo rzadko. 80 rocznica

1944 - PKWN wydał dekret o przekształceniu Polskiego Radia w przedsiębiorstwo państwowe. Majątek przeznaczony na działalność radia wyodrębniono z ogólnego majątku Skarbu Państwa. Polskie Radio od powstania 18 sierpnia 1925 roku było spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Ogółem Polskie Radio zatrudniało w 1939 roku około 1200 pracowników w całej Polsce. Majątek firmy według bilansu na 1 kwietnia 1939 roku wynosił ponad 23 miliony złotych. Roczne wpływy Polskiego Radia dochodziły do ponad 20 milionów złotych, z czego w większości z opłat abonamentowych. Liczbę abonentów szacowano w latach 1935-1939 na milion sto tysięcy osób. Od grudnia 1993 roku Polskie Radio S.A. jest jednoosobową spółką akcyjną Skarbu Państwa. Funkcjonuje także 17 spółek regionalnych Polskiego Radia, które nie są podległe Polskiemu Radiu S.A.

1945 - Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec, składająca się z przedstawicieli czterech mocarstw koalicji antyhitlerowskiej - Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji i Związku Radzieckiego, zarządziła przymusowe wysiedlenie całej niemieckiej ludności Śląska. Jej miejsce zajęli przesiedleńcy zza nowej granicy na wschodzie, z Kresów Wschodnich, głównie z Wołynia, wschodniej Galicji i Wileńszczyzny oraz mieszkańców Polski środkowej. Na obszarze Śląska do końca 1945 roku znalazło się ponad 430 tysięcy wysiedlonych z Kresów Wschodnich oraz ponad 700 tysięcy osadników z centralnej Polski.

1945 - W Norymberdze przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym rozpoczął się proces 22 głównych hitlerowskich zbrodniarzy wojennych. Wydano 12 wyroków śmierci przez powieszenie. Wyroki ogłoszono 30 września i 1 października 1946 roku, a wykonano 16 października 1946 roku. Wśród skazanych na karę śmierci byli między innymi: Hans Frank, Hermann Göring i Joachim von Ribbentrop.

1947 - Zmarła Julia Duszyńska, pisarka i poetka, autorka czytanek szkolnych i książek dla dzieci. Pisywała także fraszki. W latach 1935-1939 była członkiem zespołu redakcyjnego pisma dziecięcego "Słonko", a w latach 1937-1939 tygodnika dla starszych dzieci „Poranek”. Urodziła się 2 lutego 1894 roku.

1948 - Urodziła się Barbara Hendricks, afroamerykańska śpiewaczka operowa obdarzona sopranem, wykonawczyni znana na całym świecie. W repertuarze ma ponad 20 ról w tym w operach Mozarta - „Czarodziejski flet” i „Idomeneo”, Pucciniego - „Turandot”, Verdiego -„Rigoletto”, Offenbacha - „Opowieści Hoffmanna”, Bizeta - „Carmen”, Gounoda - „Romeo i Julia. Artystka śpiewa również muzykę jazzową. W 2001 roku wystąpiła w Teatrze Wielkim w Warszawie. 75 rocznica

1949 - Urodził się Giles Hart, brytyjski inżynier, działacz związkowy. W sierpniu 1980 roku zaangażował się w tworzenie ruchu pod nazwą "Polish Solidarity Campaign”, który zbierał fundusze i pomoc materialną dla polskiej "Solidarności”. Założył również "Polish Refugee Rights Group”, organizację pomagającą polskim emigrantom czasu stanu wojennego w Wielkiej Brytanii. Zginął 7 lipca 2005 roku w zamachu bombowym w Londynie.

1949 - Urodził się Włodzimierz Stefański, siatkarz, mistrz świata z Meksyku w 1974 roku i złoty medalista olimpijski z Montrealu z 1976 roku. Podczas kariery prześladowały go kontuzje, między innymi z tego powodu nie pojechał na Igrzyska Olimpijskie 1980 w Moskwie. Odznaczony złotym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe i Złotym Krzyżem Zasługi.

1952 - Na inauguracyjnym posiedzeniu nowo wybrany Sejm PRL I kadencji wybrał skład Rady Państwa, utworzonej w miejsce zlikwidowanego urzędu prezydenckiego. Przewodniczącym Rady została Aleksander Zawadzki, który pełnił tę funkcję do 1964 roku. Dotychczasowy prezydent Bolesław Bierut zastąpił Józefa Cyrankiewicza na stanowisku premiera.

1953 - Zmarł Stefan Pieńkowski, fizyk, twórca Zakładu Fizyki Doświadczalnej na Uniwersytecie Warszawskim, którego był profesorem. Założyciel i pierwszy redaktor czasopisma „Postępy fizyki”, autor podręcznika „Fizyka doświadczalna”. Członek Polskiej Akademii Umiejętności. W pracy badawczej zajmował się głównie zastosowaniem promieniowania rentgenowskiego do analizy strukturalnej. Urodził się 28 lipca 1883 roku. 70 rocznica

1954 - Po likwidacji Wydziałów Teologii Katolickiej na uniwersytetach - Jagiellońskim i Warszawskim, decyzją władz PRL utworzono w Warszawie Akademię Teologii Katolickiej. Pełne prawa kościelne Akademia Teologii Katolickiej uzyskała w 1989 roku stając się uczelnią jednocześnie państwową i kościelną. W 1999 roku uczelnię przekształcono w uniwersytet. Nadano mu imię kardynała Stefana Wyszyńskiego.

1954 - Zmarł Clyde Cessna, amerykański konstruktor lotniczy, założyciel w 1927 roku największej obecnie na świecie wytwórni samolotów lekkich Cessna. Urodził się 5 grudnia 1879 roku.

1955 - W Londynie zmarł Tomasz Arciszewski, polityk Polskiej Partii Socjalistycznej, jeden z przywódców Organizacji Bojowej PPS. Minister poczt i telegrafów w Tymczasowym Rządzie Ludowym Republiki Polskiej oraz rządzie Jędrzeja Moraczewskiego. Poseł na Sejm Ustawodawczy, I, II i III kadencji. Lider podziemnej PPS-WRN. Prezes Rady Ministrów w latach 1944-1947, kierowany przez niego rząd 5 lipca 1945 utracił uznanie międzynarodowe. Urodził się 4 listopada 1877 roku.

1959 - Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Deklarację Praw Dziecka. Głównym celem Deklaracji jest realizacja przekonania, iż "ludzkość powinna dać dziecku to, co ma najlepszego“ oraz zapewnić mu "szczęśliwe dzieciństwo i korzystanie, zarówno w jego interesie, jak i w interesie społeczeństwa, z praw i swobód“. Deklaracja uznaje dzieci za podmioty praw człowieka.

1959 - Urodziła się Sean Young, amerykańska aktorka filmowa i telewizyjna, także reżyser, modelka i tancerka. Wystąpiła między innymi w filmach: "Łowca androidów", "Diuna", "Wall Street", "Ace Ventura: Psi detektyw" i 'bez wyjścia".

1964 - Rozpoczął się proces oskarżonych w tak zwanej aferze mięsnej. Sprawa związana była z nieprawidłowościami w handlu mięsem w Polsce Ludowej. Aresztowano około 400 osób. Proces odbywał się w trybie doraźnym, przewidzianym dekretem PKWN z 1945 roku. Sąd Wojewódzki dla miasta Warszawy orzekł w wyroku wydanym 2 lutego 1965 roku karę śmierci dla jednego oskarżonego. Czterech innych skazano na dożywotnie pozbawienie wolności, a pozostali podsądni zostali skazani na kary od dziewięciu do 12 lat pozbawienia wolności. Orzeczono też przepadek mienia i wysokie grzywny. 27 lipca 2004 roku Sąd Najwyższy uchylił wyroki w aferze mięsnej uzasadniając, że zapadły one z rażącym naruszeniem prawa.

1967 - Zmarł Krzysztof Biegański, muzyklog i dyrygent. Zajmował się między innymi działaniami na rzecz inwentaryzacji dawnej w Polsce. Był zaanażowany także w upamiętnienie twórczości Aleksandra Tansmana w Polsce. Urodził się 16 grudnia 1936 roku.

1969 - Zmarł Stanisław Chlebowski, malarz, rysownik. W okresie międzywojennym brał udział w życiu artystycznym Wolnego Miasta Gdańska, będąc jednym z najbardziej znanych gdańskich malarzy. Poza Gdańskiem, gdzie miał własną witrynę wystawową, eksponował swoje obrazy w Berlinie, Paryżu, Poznaniu i Krakowie. Był współzałożycielem gdańskiego Związku Artystów, należał do Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie i Międzynarodowej Unii Artystów Postępowych w Düsseldorfie. Malował głównie martwą naturę oraz pejzaże. Urodził się 30 lipca 1890 roku.

1971 - Urodził się Marcin Velinov, mistrz aikido oraz kaskader, producent filmowy, choreograf walk. Znany, jako dubler Stevena Seagala w filmach "Cudzoziemiec" oraz "Wpół do śmierci". Zagrał epizodyczną rolę w polskim filmie "Uwikłanie". Jest twórcą społecznej kampanii - "Krewniacy", promującej honorowe krwiodawstwo, transplantologię, bezpieczeństwo na drogach i zdrowy styl życia. Prowadzi Światową Fundację Promocji Krwiodawstwa - Krew dla Życia, Europejską Fundację Honorowych Dawców Krwi i Association Blood for Life w Szwajcarii w Zurichu.

1975 - Zmarł Francisco Franco, hiszpański dyktator wojskowy. Przywódca nacjonalistów w czasie hiszpańskiej wojny domowej, szef Państwa Hiszpańskiego w latach 1936-1975, premier rządu, naczelny dowódca sił zbrojnych i przewodniczący Falangi. Urodził się 4 grudnia 1892 roku.

1977 - Zmarła Anna Walewska rzeźbiarka, a także aktorka teatralna i śpiewaczka. Występowała głównie w rolach dziecięcych, zwłaszcza chłopięcych oraz męskich. Grywała w sztukach wystawiianych przez: Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Teatr Nowości, Teatr Powszechny, Teatr Stary im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie oraz Teatr „Bagatela” i Operę Krakowskiego Towarzystwa Operowego. Urodziła się 22 stycznia 1892 roku.

1978 - Zmarł Giorgio de Chirico, włoski malarz, pisarz, rzeźbiarz i grafik, znany jako twórca malarstwa metafizycznego. Inspiracje czerpał z mitologii, dzieł filozoficznych oraz własnych doświadczeń, w połowie lat 20. odciął się od surrealizmu oraz modernizmu i przez blisko 60 lat malował obrazy w manierze klasycznej. Tworzył portrety, autoportrety, martwe natury, pastisze dzieł dawnych mistrzów, kopie własnych dzieł. Uznawany za prekursora surrealizmu: „Bitwa hoplitów z centaurami”, „Nostalgia za nieskończonością”. Urodził się 10 lipca 1888 roku. 45 rocznica

1979 - Zmarła Ruth Taru-Kowalska, reżyser, aktorka Teatru Żydowskiego w Warszawie. Grała też między innymi w filmach: "Jak daleko stąd, jak blisko", "Wspólny pokój", "Pod gwiazdą frygijską" i "Celuloza". Urodziła się 31 grudnia 1909 roku.

1985 - Zmarł Jerzy Ziętek, uczestnik powstań śląskich, członek BBWR, wojewoda śląski, członek KC PZPR, przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach i wojewoda katowicki. Urodził się 10 czerwca 1901 roku.

1989 - W 30. rocznicę uchwalenia Deklaracji Praw Dziecka, Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło pierwszy prawnie wiążący dokument regulujący kwestię praw dziecka - Konwencję o prawach dziecka. Jest to zbiór zasad dotyczących zapewnienia dzieciom właściwych warunków życia i rozwoju. Katalog praw i wolności obejmuje prawa cywilne, socjalne, kulturalne, polityczne i z założenia w niewielkim zakresie uwzględnia prawa ekonomiczne mówiące o tym, że dziecko powinno uczyć się, a nie pracować. Uchwalenie Konwencji jest jednym z ważniejszych osiągnięć Polski w dziedzinie ochrony praw dziecka. To Polska zaproponowała w 1978 roku Komisji Praw Człowieka ONZ jej uchwalenie i przedstawiła projekt.

1989 - W czwartym dniu "aksamitnej rewolucji" w Czechosłowacji na Słowacji powstało Społeczeństwo przeciw Przemocy, organizacja będąca odpowiednikiem czeskiego Forum Obywatelskiego. W Pradze demonstrowało 100 tysięcy osób domagając się demokracji i praw obywatelskich. Manifestacje odbyły się też w Brnie, Bratysławie i Ostrawie.

1990 - Między 10:57 a 13:25, został wysłany pierwszy email do Polski. Nadali go przebywający w siedzibie Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych CERN w Genewie Grzegorz Polok i Paweł Jałocha. Został on odebrany przez Andrzeja Sobalę na komputerze microVax II w Instytucie Fizyki Jądrowej w Krakowie.

1992 - Premiera filmu "Psy" w reżyserii Władysława Pasikowskiego. Film stał się wielkim przebojem, gromadząc w kinach około 400 tysięcy widzów i zdobywając renomę filmu kultowego, a niektóre zawarte w nim dialogi weszły na stałe do potocznego języka polskiego. Na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych film "Psy" otrzymał pięć nagród. Główne role zagrali: Bogusław Linda, Marek Kondrat, Janusz Gajos i Cezary Pazura.

1998 - Zmarł Marian Brandys, pisarz, eseista, dziennikarz, autor powieści historycznych "Kozietulski i inni" oraz "Koniec świata szwoleżerów". Pod koniec lat 70. XX wieku związał się z opozycją demokratyczną. W 1976 był jednym z sygnatariuszy protestu przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji PRL tak zwanego Memoriału 101. Należał do Towarzystwa Kursów Naukowych. 20 sierpnia 1980 roku podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. Urodził się 25 stycznia 1912 roku. 25 rocznica

1999 - Zmarł Gwidon Miklaszewski, rysownik, satyryk, ilustrator książek i podręczników szkolnych, filmów animowanych i reklam, współpracownik "Dziennika Zachodniego” oraz "Expressu Wieczornego”, gdzie przez kilkadziesiąt lat, od 1948 roku publikował cykl rysunkowy "Nasza Syrenka". Urodził się 24 sierpnia 1912 roku.

2000 - Zmarł Wiaczesław Michajłowicz Kotionoczkin, rosyjski reżyser, rysownik oraz animator. Twórca serii kreskówek "Wilk i Zając”. W 1985 otrzymał Order Uśmiechu. Jego synem jest Aleksiej Kotionoczkin, który w 2005 roku rozpoczął dalszą produkcję odcinków. Wiaczesław Michajłowicz Kotionoczkin urodził się 20 czerwca 1927 roku.

2006 - Zmarł Robert Bernard Altman, amerykański reżyser, scenarzysta i producent filmowy. Laureat honorowego Oscara za całokształt twórczości w 2006 roku. Jest reżyserem między innymi filmów: M.A.S.H.", "Gracz", "Pret-a-Porter", "Kansas City", "Fałszywa ofiara" i "Kto zabił ciotkę Cookie?". Urodził się 20 lutego 1925 roku.

2008 - Zmarł Jan Machulski, aktor, reżyser teatralny, pedagog; założyciel i dyrektor Teatru Ochoty w Warszawie. Jego najsłynniejszą filmową kreacją była rola kasiarza Henryka Kwinto w komediach kryminalnych "Vabank" i "Vabank II, czyli Riposta". Urodził się 3 lipca 1928 roku. 15 rocznica

2009 - Zmarł Mieczysław Szymkowiak, piłkarz, trener piłkarski, dziennikarz sportowy. W czasie okupacji wojennej brał udział w konspiracyjnych mistrzostwach Warszawy. Był więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. Od 1949 przez rok zajmował stanowisko współselekcjonera reprezentacji Polski, w której, jako kapitan związkowy zajmował się ustalaniem składu. W latach 1949-1952 był wiceprezesem Polskiego Związku Piłki Nożnej. Urodził się 1 października 1918 roku.

2011 - Zmarł Olgierd Budrewicz, dziennikarz, varsavianista, podróżnik, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego. Autor wielu reportaży zagranicznych wydanych w kilkudziesięciu książkach, programów telewizyjnych, scenariuszy i komentarzy do dokumentów filmowych. Autor wydawnictw poświęconych historii i współczesności Warszawy. W 2011 został odznaczony Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Urodził się 10 lutego 1923 roku.

2014 - Zmarł Samuel Klein, polski przedsiębiorca, żydowskiego pochodzenia, związany z Brazylią. W 1949 roku wyjechał do Boliwii, a potem do Brazylii. W Sao Paulo, wraz ze znajomym z Niemiec, rozpoczął pracę w handlu, początkowo sprzedawał towar prosto z wozu. W 1952 roku założył pierwszy sklep z wyposażeniem domu. Z czasem rozwinął sieć sklepów Casas Bahia, oferujących meble, sprzęt elektroniczny i wyposażenie domu. W 2009 roku przekazał zarządzanie swoją firmą synowi. Jego majątek oceniono po przeliczeniu na prawie 6,5 miliarda złotych. Urodził się 15 listopada 1923 roku.

2016 - Zmarł Jacek Fuglewicz, dziennikarz, nauczyciel i samorządowiec, wieloletni pracownik i dyrektor Programu I Polskiego Radia. W 1966 nawiązał współpracę z Polskim Radiem. Przez wiele lat pracował, jako sekretarz w redakcji sportowej Programu I. W latach 1992-2004 pełnił funkcję wicedyrektora, a następnie dyrektora radiowej "Jedynki". Następnie kierował redakcją audycji religijnych Programu I. Za swe zasługi dla radiofonii został w 2013 roku uhonorowany Honorową Odznaką Polskiego Radia. Należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich oraz NSZZ "Solidarność". Urodził się 29 maja 1948 roku.

2017 - Zmarł trener piłkarski Janusz Wójcik. W 1992 roku wywalczył z reprezentacją olimpijską wicemistrzostwo igrzysk w Barcelonie, a w latach 1997-99 prowadził kadrę narodową biało-czerwonych. W 2014 roku został skazany za udział w ustawianiu meczów piłkarskich. Urodził się 18 listopada 1953 roku.

2018 - Zmarł Andrzej Gmitruk, trener i menedżer bokserski. Był między innymi trenerem pięściarzy Legii Warszawa, która pięciokrotnie wywalczyła złoty medal drużynowych mistrzostw Polski w boksie. Dwukrotnie, w 1981 oraz w 1983, został wybrany trenerem roku przez magazyn "Boks". Urodził się 14 lipca 1951 roku. 5 rocznica

2018 - Zmarł Aaron Klug, brytyjski chemik i biofizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii, w 1982 roku, za rozwinięcie techniki krystalograficznej mikroskopii elektronowej oraz ustalenie budowy wielu białek i wirusów. Urodził się 11 sierpnia 1926 roku. 5 rocznica

2019 - Zmarł Michael J. Pollard, amerykański aktor, znany między innymi z filmu "Bonnie i Clyde", "Split Second", "Arizona Dream", "Tango & Cash" oraz "Niebezpieczna prawda". Urodził się 30 maja 1939 roku.

2020 - Zmarł Ireneusz, imię świeckie Miroslav Gavrilović, serbski duchowny, 45. zwierzchnik Serbskiego Kościoła Prawosławnego, noszący tytuł arcybiskupa Peci, metropolity belgradzko-karłowickiego i patriarchy Serbii. Urodził się 27 sierpnia 1930 roku.

2021- Zmarł Diomid (Siergiej Iwanowicz Dziuban), duchowny prawosławny, były rosyjski biskup. Przeciwnik związków cerkwi prawosławnej z władzami świeckimi, oraz dialogu międzywyznaniowego. Krytykował działania zwierzchnika cerkwi prawosławnej patriarchy Aleksego, co uznano za sprzyjanie rozłamowi cerkwi. Ostatecznie, w 2008 roku został wykluczony ze stanu kapłańskiego. Urodził się 20 czerwca 1961 roku.

2022 - Zmarł Tomasz Smolicz, pilot cywilny, kapitan w PLL LOT, autor i współautor książek popularyzatorskich oraz artykułów naukowych o tematyce lotniczej. Wylatał około 20 tysięcy godzin. Uczestniczył w największych przedsięwzięciach komunikacji lotniczej, w tym po oficjalnym zakończeniu II pielgrzymki Jana Pawła II do Polski, 3 czerwca 1983 roku przewoził papieża samolotem Ił-62 z Krakowa do Rzymu. Urodził się w 1933 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-01-29, godz. 01:18 Kartka z kalendarza 29 stycznia - Międzynarodowy Dzień Puzzli. 29 stycznia - Dzień Składanki i Łamigłówki. » więcej 2024-01-28, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 28 stycznia - Przypada 71. Światowy Dzień Trędowatych, obchodzony w ostatnią niedziele stycznia. Jego celem jest zwrócenie uwagi na problemy osób dotkniętych… » więcej 2024-01-26, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 26 stycznia - Dzień Transplantacji, obchodzony w rocznicę pierwszej w Polsce udanej transplantacji nerki. 26 stycznia - Dzień Islamu w Kościele katolickim… » więcej 2024-01-25, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 25 stycznia - Dzień Kryptologii, ustanowiony w 2007 przez Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu, obchodzony w Polsce… » więcej 2024-01-24, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 24 stycznia - Dzień Wiedzy o Zespole Möbiusa, rzadkim zespole wad wrodzonych, opisanym po raz pierwszy przez niemieckiego neurologa Paula Juliusa Möbiusa. 24… » więcej 2024-01-23, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 23 stycznia - Dzień bez Opakowań Foliowych. 23 stycznia - Dzień Pisma Ręcznego. » więcej 2024-01-22, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 22 stycznia - Dzień Jedności Ukrainy. » więcej 2024-01-21, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 21 stycznia - Światowy Dzień Śniegu. 21 stycznia - Międzynarodowy Dzień Przytulania. » więcej 2024-01-20, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 20 stycznia - Międzynarodowy Dzień Akceptacji. 20 stycznia - Azerbejdżan - Dzień Męczenników. 20 stycznia - Dzień Wiedzy o Pingwinach. » więcej 2024-01-19, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 19 stycznia - Wierni Kościoła wschodniego obchodzą Święto Jordanu, nazywane też Chrztem Pańskim. Jest ono jednym z dwunastu wielkich świąt prawosławnych… » więcej
2728293031
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »