Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-11-03, 07:30 Autor: IAR/D.Panek

Kartka z kalendarza

3 listopada - Hubertus - święto myśliwych, leśników i jeźdźców.
1500 - Urodził się Benvenuto Cellini, włoski złotnik, rzeźbiarz i pisarz, przedstawiciel manieryzmu. Najbardziej znaną pracą Celliniego jest posąg Perseusza z głową meduzy, uważany za majstersztyk sztuki odlewniczej, znajdujący się we Florencji. Swoje burzliwe życie opisał w wydanym w 1568 roku pamiętniku "Benvenuta Celliniego żywot własny spisany przez niego samego”. Zmarł 13 lutego 1571 roku.

1534 - Parlament Anglii wydał akt supremacji, uznający Henryka VIII za głowę Kościoła w Anglii, a wkrótce po tym The Treason Act, przewidujący karę śmierci dla każdego, kto nazywa króla heretykiem, schizmatykiem, tyranem, niewiernym lub uzurpatorem.

1560 - Urodził się Annibale Carracci, malarz włoski, przedstawiciel eklektyzmu, autor obrazów i fresków, zwłaszcza mitologicznych, między innymi w Palazzo Farnese w Rzymie, uważany za twórcę nowożytnej karykatury. Największe zbiory jego studiów i szkiców znajdują się dzisiaj w Luwrze i Windsorze. Zmarł 15 lipca 1609 roku.

1584 - Zmarł święty Karol Boromeusz, włoski kardynał, arcybiskup Mediolanu, który doprowadził do końca obrady soboru trydenckiego. Założyciel pierwszego seminarium duchownego, święty Kościoła katolickiego, kanonizowany w 1610 roku. Relikwie Świętego Karola spoczywają w krypcie katedry mediolańskiej w kryształowej trumnie pod ołtarzem głównym. Był patronem chrzcielnym Karola Wojtyły. Urodził się 2 października 1538 roku.

1656 - Polska i Rosja zawarły antyszwedzki rozejm w Niemieży. Porozumienie nie rozstrzygało sporu terytorialnego i terytorialnych żądań Moskwy i było nietrwałe, pozwoliło jednak stronie polskiej skupić się na walce ze Szwedami, aż do czasu wyparcia ich z Polski. Jesienią 1658 roku, po unii hadziackiej, Carstwo Rosyjskie wznowiło działania wojenne wobec Rzeczypospolitej.

1749 - Urodził się Daniel Rutherford, szkocki fizyk i chemik, znany z odkrycia azotu w 1772 roku i dokładnego opisania cząsteczek tlenu. Zmarł 15 listopada 1819 roku.

1771 - Porwanie Stanisława Augusta przez konfederatów barskich. Późnym wieczorem na ulicy Miodowej w Warszawie król, wracający karetą został napadnięty przez oddział konfederatów. Zraniony w głowę Stanisław August został uprowadzony poza obwałowania miasta. Tam królowi udało się przekonać jednego z eskortujących go porywaczy do uwolnienia. Zamach potępili biskupi w listach pasterskich, a okolicznościowe utwory napisali z tej okazji Stanisław Konarski i Adam Naruszewicz. Podczas procesu sprawców porwania król starał się złagodzić wyroki wydane na konfederatów.

1797 - Urodził się Aleksander Bestużew, rosyjski pisarz doby romantyzmu, krytyk literacki, dekabrysta, autor powieści: "Roman i Olga", "Turniej rewelski" i "Mułła-Nur". W 1831 roku Adam Mickiewicz uczynił go adresatem swojego wiersza "Do przyjaciół Moskali". Zmarł 19 czerwca 1837 roku.

1801 - Urodził się Karl Baedecker, niemiecki księgarz i wydawca, znany z serii przewodników turystycznych, zwanych baedekerami. Przewodniki te na długi czas wyznaczyły wzorzec dla tego typu wydawnictw. Po wielu przekształceniach wydawnictwo Baedekera działa do dziś w ramach domu wydawniczego "MairDumont” w Ostfildern koło Stuttgartu. Zmarł 4 października 1859 roku.

1801 - Urodził się Vincenzo Bellini, włoski kompozytor, autor oper w stylu bel canto. Jest uważany za najwybitniejszego kompozytora opery romantycznej. W Paryżu, gdzie przeniósł się w 1833 roku, zaprzyjaźnił się między innymi z młodszym o osiem lat Fryderykiem Chopinem. Dzieła Belliniego wywarły istotny wpływ na jego twórczość. Zmarł 23 września 1835 roku.

1845 - Urodził się Zygmunt Gloger, etnograf, archeolog, historyk, organizator i pierwszy prezes Towarzystwa Krajoznawczego w Warszawie. Jego główne prace to: "Obchody weselne”, "Księga rzeczy polskich”, "Pieśni ludu” oraz najważniejsza - "Encyklopedia staropolska ilustrowana”, która jest cennym przewodnikiem po kulturze staropolskiej. Zmarł 16 sierpnia 1910 roku.

1848 - W Krakowie ukazał się pierwszy numer konserwatywnego dziennika "Czas". Był wydawany do 1934 w Krakowie, a w latach 1935-1939, po połączeniu z "Dniem Polskim" - w Warszawie. Pismo było naczelnym organem konserwatystów - "Stańczyków". Skupiali się wokół niego przedstawiciele krakowskiej szkoły historycznej, w tym Józef Szujski, drukujący na łamach "Czasu" szkice i eseje. W "Czasie" po raz pierwszy ukazała się w odcinkach, w latach 1884-1886, powieść Henryka Sienkiewicza "Potop". 175. rocznica

1867 - Urodził się Stanisław Szeptycki, hrabia, generał cesarskiej i królewskiej armii, od listopada 1918 roku - w Wojsku Polskim. Był dowódcą III Brygady Legionów Polskich, następnie komendantem Legionów, szefem Sztabu Generalnego WP w latach 1918-1919, a w czasie wojny polsko-bolszewickiej - dowódcą Frontu Litewsko-Białoruskiego. Od marca 1920 roku - dowódca 4. Armii. W dwudziestoleciu międzywojennym pełnił funkcję ministra spraw wojskowych w drugim rządzie Wincentego Witosa. Po zakończeniu II wojny światowej, mając 78 lat, został przyjęty do służby czynnej w Wojsku Polskim, przeniesiony w stan spoczynku i wyznaczony na stanowisko prezesa Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża. Zmarł 9 października 1950 roku.

1877 - Urodził się Karol Hubert Rostworowski, dramaturg i poeta, autor dramatów psychologiczno-symbolicznych: "Pod górę", "Żeglarze", "Niespodzianki", "Echo". Sławę przyniosła mu wystawiona w Krakowie w 1913 roku tragedia "Judasz z Kariothu". Zmarł 4 lutego 1938 roku.

1893 - W hiszpańskim porcie Santander eksplodował statek "Cabo Machichaco” z ładunkiem dynamitu. Zginęło 590 osób, a 525 zostało rannych. 130. rocznica

1893 - Urodził się Edward Adelbert Doisy, amerykański biochemik, laureat Nagrody Nobla w 1943 roku. Wyróżniony został za prace nad witaminą K. Zmarł 23 października 1986 roku. 130. rocznica

1893 - Urodził się Tokuji Hayakawa, japoński wynalazca, założyciel Sharp Corporation. Zaczynał, jako 19-letni chłopiec sprzedający sprzączki do pasków. W 1915 wymyślił ołówek automatyczny (Ever Sharp Pencil), co przyniosło mu znaczny sukces rynkowy i dało nazwę jego przedsiębiorstwu. Zmarł 24 czerwca 1980 roku. 130. rocznica

1894 - W Poznaniu powstała niemiecka organizacja nacjonalistyczna Deutscher Ostmarkenverein, nazywana Hakatą. Jej celem była germanizacja polskich ziem w zaborze pruskim. Aż do upadku cesarstwa w 1918 roku Hakata stanowiła najbardziej wpływową organizację prowadzącą antypolską działalność. Skupiała w swych szeregach historyków, pisarzy, socjologów, publicystów i dziennikarzy, a prace wychodzące spod ich pióra w niemałym stopniu przyczyniały się do zaszczepienia szowinizmu w umysłach niemieckiego drobnomieszczaństwa.

1901 - Urodził się Stanisław Tołpa, botanik, torfoznawca, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Wrocławskiego. Pod jego kierunkiem przebadano bagna i torfowiska w Dolinie Biebrzy, na Mazurach i na Lubelszczyźnie. Opracował klasyfikację torfów europejskich. Wykrył związki chemiczne o szczególnej aktywności biologicznej. Na podstawie jego badań w latach 60. XX wieku powstał preparat torfowy Tołpy, mający w założeniu stać się lekiem przeciwnowotworowym. Jednak takie działanie preparatu nigdy nie zostało potwierdzone. Zmarł 11 października 1996 roku.

1901 - Urodził się André Malraux, francuski pisarz, eseista, mąż stanu, z wykształcenia orientalista i archeolog. W latach 1958-1969, w rządzie generała de Gaulle’a, sprawował urząd ministra informacji i ministra kultury. Autor powieści: "Zdobywcy”, "Dola człowiecza”, "Kuszenie Zachodu”, "Droga królewska”, "Nadzieja”. Zmarł 23 listopada 1976 roku.

1906 - W trakcie posiedzenia Towarzystwa Neuropsychiatrii Południowo-Zachodnich Niemiec w Tybindze niemiecki psychiatra i neuropatolog Alois Alzheimer przedstawił przypadek nieznanej wcześniej choroby kory mózgowej, nazywanej od 1967 roku chorobą Alzheimera. Najczęściej spotyka się ją u osób po 65. roku życia, lecz pojawia się również wcześniej. Jest nieuleczalna i prowadzi do śmierci pacjenta.

1914 - Urodził się Juliusz Bardach, historyk ustroju i prawa, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Nauk. Autor prac z zakresu ustroju i prawa dawnej Litwy, parlamentaryzmu polskiego, historii porównawczej prawa: "Historia państwa i prawa polskiego”, "Dzieje Sejmu Polskiego” i "O Rzeczpospolitą Obojga Narodów”. Zmarł 26 stycznia 2010 roku.

1918 - Bunt niemieckich marynarzy w Kilonii. W ciągu kilku dni rozszerzył się na Lubekę, Hamburg, Cuxhaven oraz na przemysłowe miasta w głębi kraju, w tym Berlin. Powoływano tam rady robotnicze i żołnierskie. Był to początek rewolucji listopadowej w Niemczech, która wybuchła pod wpływem rewolucji październikowej w Rosji oraz narastającego od 1916 zmęczenia społeczeństwa Niemiec toczącą się wojną i kryzysem ekonomicznym. 105. rocznica

1918 - Nieudana próba zamachu stanu podjęta przez rząd Józefa Świeżyńskiego przeciwko Radzie Regencyjnej. Gabinet Świeżyńskiego został powołany przez radę 23 października. Rząd był zdominowany przez polityków Narodowej Demokracji. Jednak mimo popularności endeków w społeczeństwie, rząd nie cieszył się poparciem z powodu współpracy z kojarzoną z okupantami radą. 3 listopada Józef Świeżyński podjął próbę odzyskania poparcia społecznego poprzez wydanie manifestu, w którym odciął się od Rady Regencyjnej i zaoferował współpracę oraz rekonstrukcję rządu lewicy i zwolennikom Józefa Piłsudskiego. Próba przejęcia władzy zakończyła się całkowitym niepowodzeniem i dymisją rządu 4 listopada 1918 roku. 105. rocznica

1918 - I wojna światowa: Austro-Węgry zawarły rozejm z państwami ententy. Działania wojenne spowodowały znaczne osłabienie autorytetu monarchii i, w konsekwencji, gwałtowny wzrost ruchów nacjonalistycznych i niepodległościowych w tym kraju. Także rozmaite ruchy pokojowe prowadziły coraz aktywniejszą agitację antywojenną. Od października do grudnia 1918 roku praktycznie w całym kraju zapanował chaos. 105. rocznica

1920 - Urodził się Maciej Aleksy Dawidowski, pseudonim "Alek", instruktor harcerski, podharcmistrz, członek Szarych Szeregów, jeden z bohaterów książki Aleksandra Kamińskiego "Kamienie na szaniec”. Zmarł 30 marca 1943 roku z powodu ran odniesionych w akcji pod Arsenałem, zorganizowanej dla odbicia Jana Bytnara "Rudego” i 20 innych więźniów politycznych, przewożonych z siedziby gestapo przy Alei Szucha do więzienia na Pawiaku. Za bohaterską postawę wobec wroga i śmierć na posterunku został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari V klasy. Był pierwszym harcerzem Szarych Szeregów, któremu nadano to najwyższe polskie odznaczenie wojskowe. W 2011 został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

1921 - Urodził się Charles Bronson, amerykański aktor, znany z filmów: "Siedmiu wspaniałych", "Parszywa dwunastka", "Pewnego razu na Dzikim Zachodzie". Urodził się w rodzinie emigrantów z terenów Rzeczypospolitej. Ojciec, Tatar lipkowski, wyemigrował do Ameryki z Druskiennik, matka zaś, Maria Walińska, była córką emigrantów pracujących w kopalni antracytu w Tamaqua w Pensylwanii. W domu mówiło się po polsku i rosyjsku. Charles Bronson nauczył się poprawnej angielszczyzny dopiero, jako nastolatek. Zmarł 30 sierpnia 2003 roku.

1922 - Stanisław Fuks, archiwista, pionier archiwistyki filmowej, członek Rady Programowo-Naukowej Filmoteki Polskiej, odkrywca rękopisów Jerzego Szaniawskiego Od 1949 był dokumentalistą w Archiwum Filmowym Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi i kierownikiem Centralnej Biblioteki Filmowej przy PWSF. Przez 30 lat związany, jako archiwista z Telewizją Polską. W 1973 roku odkrył nieznane rękopisy pisarza i dramaturga Jerzego Szaniawskiego. Zmarł 18 sierpnia 1984 roku.

1923 - Urodził się Jerzy Tyczyński, pseudonim "Jur", żołnierz Armii Krajowej, plutonowy podchorąży, uczestnik Powstania Warszawskiego. Należał do kompanii "Koszta" walczącej w rejonie Śródmieścia. Uczestniczył w zwycięskim dla powstańców zdobyciu Komendy Głównej Policji przy Krakowskim Przedmieściu. Brał również udział w walkach o budynek PAST-y. Zginął 3 września 1944 roku, przy ulicy Moniuszki, pod gruzami budynku zbombardowanego przez lotnictwo niemieckie. 100. rocznica

1926 - Urodził się Andrzej Micewski, historyk, działacz katolicki, publicysta. W czasie niemieckiej okupacji był żołnierzem Armii Krajowej. W czasie stanu wojennego był jednym z doradców prymasa Józefa Glempa, zasiadał w Prymasowskiej Radzie Społecznej. Jako historyk opublikował kilkanaście książek, głównie na temat II Rzeczypospolitej. Jest także autorem pierwszej biografii kardynała Stefana Wyszyńskiego. Zmarł 29 listopada 2004 roku.

1927 - Urodził się Zbigniew Cybulski, aktor, współzałożyciel - wraz z Bogumiłem Kobielą - gdańskiego teatrzyku studenckiego "Bim-Bom". Popularność przyniosły mu role w filmach: "Popiół i diament", "Ósmy dzień tygodnia", "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Niewinni czarodzieje", "Jowita", "Jak być kochaną" czy "Giuseppe w Warszawie". Zginął tragicznie, 8 stycznia 1967 roku w wypadku na dworcu kolejowym we Wrocławiu.

1929 - Zmarł Jan Niecisław Baudouin de Courtenay, językoznawca. Jako obrońca mniejszości narodowych, w 1922 roku został przez nie wskazany, jako kandydata na prezydenta Polski. Autor ponad 300 publikacji naukowych z teorii języka, historii oraz dialektologii języków słowiańskich, w tym pracy "Zarys historii języka polskiego”. Profesor uniwersytetów w Petersburgu, Kazaniu, Dorpacie, Krakowie i Warszawie. Urodził się 13 marca 1845 roku.

1929 - W Kielcach odsłonięto Pomnik Niepodległości. Upamiętnia pierwsze walki Strzelców z Rosjanami w sierpniu 1914 roku. Na pomnik składał się około pięciometrowy postument, wykonany z piaskowca oraz rzeźba kuli ziemskiej z orłem w koronie piastowskiej, który zrywał się do lotu. We wrześniu 1939 roku pomnik zniszczyli Niemcy. Monument odbudowano 11 listopada 2002 roku. Rekonstrukcję wykonano dzięki szczegółowej fotografii, przedstawiającej pomnik z 1929.

1932 - Urodził się Ernest Pohl, piłkarz, zawodnik między innymi Górnika Zabrze i Legii Warszawa, najskuteczniejszy strzelec w historii ekstraklasy z dorobkiem 186 goli. W latach 1955-1964 wystąpił w 46 meczach reprezentacji Polski, w których zdobył 39 goli. Zmarł 12 września 1995 roku.

1933 - Urodził się John Barry, angielski kompozytor muzyki filmowej, laureat pięciu Oscarów, między innymi za muzykę do obrazów: "Pożegnanie z Afryką” i "Tańczący z wilkami”. Skomponował też muzykę do: "Elzy z afrykańskiego buszu”, "Nocnego kowboja” i "King Konga”. Był głównym kompozytorem muzyki do filmów o przygodach Jamesa Bonda, do których stworzył kilka charakterystycznych tematów muzycznych. Zmarł 30 stycznia 2011 roku. 90. rocznica

1933 - Urodził się Amartya Sen, indyjski ekonomista, laureat Nagrody Nobla w 1998 roku, za prace nad ekonomią dobrobytu. Jest współtwórcą Wskaźnika Rozwoju Społecznego, który określa poziom rozwoju danego kraju na tle innych. 90. rocznica

1940 - Zmarł Lewis Wickes Hine, amerykański socjolog i fotograf. Prekursor fotoreportażu. Głównym celem fotograficznym Hine’a było ukazywanie na zdjęciach osób z niższych warstw społecznych, wykorzystywanych do ciężkiej pracy. Pod pretekstem wykonania zdjęć maszyn uzyskiwał pozwolenie na wejście do fabryk. W swoich pracach przedstawiał małe postaci, często brudne i zaniedbane, na tle dużego sprzętu. Jego fotograficzna działalność została użyta w kampaniach społecznych, co doprowadziło do ustanowienia prawa regulującego pracę dzieci. W 1930 roku sfotografował robotników pracujących bez zapieczeń przy budowie Empire State Building w Nowym Jorku. Urodził się 26 września 1874 roku.

1941 - W Chicago otwarto Muzeum Polskie w Ameryce. Celem działania placówki jest szerzenie wiedzy o polskiej historii, kulturze i sztuce oraz gromadzenie najcenniejszych elementów polskiego dorobku kulturalnego, dokumentów oraz pamiątek. Jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc w muzeum jest sala Ignacego Paderewskiego.

1942 - Główna Kwatera Harcerzy "Pasieka" podjęła decyzję o podziale Szarych Szeregów na trzy grupy wiekowe: chłopców w wieku 12-14 lat, tak zwanych Zawiszaków, szkolonych w ratownictwie i łączności. Starsi, w wieku 15-17 lat, tworzyli Bojowe Szkoły, w których prowadzono szkolenie wojskowe oraz przygotowywano ich do służby w oddziałach rozpoznawczych, zwiadowczych i łączności. Harcerze Bojowych Szkół brali też udział w akcjach Organizacji Małego Sabotażu Wawer. Młodzież powyżej 18 lat tworzyła Grupy Szturmowe pełniące służbę dywersyjną.

1942 - Został stracony przez hitlerowców Jan Michał Grzonka, powstaniec śląski, działacz narodowy, działacz ruchu oporu w czasie II wojny światowej. W 1919 roku wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Był członkiem TG Sokół, agitował na rzecz polskiej listy w wyborach na szczeblu samorządowym. Podczas akcji plebiscytowej roznosił ulotki i pisma. W czasie III powstania śląskiego walczył na odcinku Buków - Brzezie. W okresie II wojny światowej był związany z polskim ruchem oporu, za co po aresztowaniu trafił do obozu w Buchenwaldzie a następnie uwięziony w Brandenburg an der Havel, gdzie został stracony. Urodził się 25 września 1893 roku.

1943 - Hitlerowcy rozpoczęli dwudniową akcję "Dożynki" - "Aktion Erntefest", nazywaną też krwawą środą, której celem było wyniszczenie Żydów ocalałych w dystrykcie lubelskim w Generalnym Gubernatorstwie. W niemieckich obozach między innymi na Majdanku, Poniatowej i Trawnikach wymordowano niemal wszystkich więźniów pochodzenia żydowskiego - około 42 tysięcy osób. Rozkaz natychmiastowej likwidacji Żydów wydał Heinrich Himmler bezpośrednio po zbrojnym buncie więźniów w obozie zagłady w Sobiborze. 80. rocznica

1943 - W niemieckim obozie zagłady została zamordowana Pola Braun, polska poetka i kompozytorka żydowskiego pochodzenia, autorka tekstów kabaretowych i piosenek. Przed wojną pracowała w redakcji "Szpilek” oraz występowała w kabaretach. Podczas II wojny światowej znalazła się w getcie warszawskim, gdzie pisała wiersze i teksty piosenek oraz komponowała utwory. Występowała między innym z Władysławem Szpilmanem. Dla Wiery Gran pisała piosenki. Na przełomie kwietnia i maja 1943 roku została wywieziona do niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku. W obozie skomponowała piosenkę "Przeprowadzka", której tekst zachował się w pamięci polskich więźniarek. Urodziła się w 1910 roku. 80. rocznica

1946 - Ukazał się pierwszy numer "Stolicy", warszawskiego tygodnika ilustrowanego. Czasopismo zajmuje się tematyką warszawską. Jest to pierwszy na świecie tygodnik poświęcony jednemu miastu. W latach 1951-1952 ukazywał się, jako dwutygodnik. Obecnie wydawany jest, jako miesięcznik. Archiwalne numery "Stolicy” stanowią bogate źródło informacji o Warszawie drugiej połowy XX wieku, jej mieszkańcach, historii, zabytkach i kulturze.

1947 - Urodził się Jacek Koprowicz, reżyser i scenarzysta filmowy. Debiutował w 1983 roku "Przeznaczeniem" - kontrowersyjną biografią poety Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Film dwa lata czekał na premierę, między innymi ze względu na protesty rodziny pisarza. Najsłynniejszym filmem Koprowicza jest "Medium" z 1985 roku, za który w 1986 otrzymał nagrodę za najlepszy scenariusz oryginalny na festiwalu MystFest w Cattolica we Włoszech. Reżyseruje również teatralne spektakle telewizyjne.

1948 - Komitet Centralny PPR i CKW PPS na wspólnym posiedzeniu podjęły decyzję o zwołaniu kongresu zjednoczeniowego i przyjęły projekt statutu partii. 75. rocznica

1949 - Zmarł Solomon Guggenheim, amerykański kolekcjoner dzieł sztuki i filantrop. Przez krótki czas pracował w rodzinnym biznesie, od 1919 roku skoncentrował się tylko na sztuce. W 1937 założył fundację swojego imienia, której celem jest gromadzenie, przechowywanie i badanie sztuki współczesnej. Urodził się 2 lutego 1861 roku.

1953 - Urodziła się Kate Capshaw, amerykańska aktorka. Żona Stevena Spielberga. Zagrała między innymi w filmach: "Indiana Jones i Świątynia Zagłady", "Żądza władzy", "Czarny deszcz" i "W słusznej sprawie". 70. rocznica

1954 - Urodziła się Magdalena Modzelewska-Rybicka, filolog, działaczka opozycji w okresie PRL. Od 1976 zaangażowana w działalność opozycyjną, zaczynała od przepisywania "Komunikatów” wydawanych przez Komitet Obrony Robotników. Brała udział w zakładaniu trójmiejskiego Studenckiego Komitetu Solidarności, należała do Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. W 1979 była wśród 25 sygnatariuszy deklaracji powołującej Ruch Młodej Polski. Współorganizowała nielegalne manifestacje rocznicowe w Gdańsku, a także spotkania modlitewne w Kościele Mariackim, w intencji aresztowanych członków Wolnych Związków Zawodowych. Po wprowadzeniu stanu wojennego pomagała w ukrywaniu działaczy związkowych. Zmarła 23 maja 2016 roku.

1954 - Zmarł Henri Matisse, francuski malarz, grafik i rzeźbiarz, przedstawiciel fowizmu. Malował postacie kobiece i martwą naturę, tworzył też lapidarne rysunki i malowidła ścienne. Zapełniał swoje płótna plamami żywych, świetlistych, zwykle silnie kontrastowych barw, które, w trosce o czytelność obrazu, obwodził delikatnym konturem. Jego obrazy to między innymi: "Taniec”, "Lekcja muzyki”, "Otwarte okno”, "Akt leżący z draperią”. Urodził się 31 grudnia 1869 roku.

1957 - Związek Radziecki wystrzelił sztucznego satelitę Sputnik 2 z psem Łajką na pokładzie. Po raz pierwszy w kosmos poleciała żywa istota. Ponieważ ówczesna technika nie pozwalała bezpiecznie sprowadzić psa z powrotem na Ziemię, zamierzono uśpić go w 10 dniu lotu. Przez kilkadziesiąt lat taka była oficjalna wersja zakończenia misji. W 2002 roku członek programu Dimitri Małaszenkow ujawnił, że Łajka przeżyła w kapsule zaledwie kilka godzin z powodu wysokiej temperatury i silnego stresu.

1959 - Premiera "Awantury o Basię" w reżyserii Marii Kaniewskiej. Film powstał na podstawie powieści Kornela Makuszyńskiego pod tym samym tytułem. Główne role zagrali: Małgorzata Piekarska, Janina Macherska i Ewa Krasnodębska.

1962 - Zmarł biskup Franciszek Salezy Korszyński duchowny rzymskokatolicki, doktor nauk teologicznych. Był rektorem Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku w latach 1939-1948 i biskupem pomocniczym włocławskim w latach 1946-1962. Urodził się 19 stycznia 1893 roku.

1968 - Zmarła Stefania Gurdowa, fotograf. Od 1923 roku do 1937 prowadziła zakład fotograficzny w Dębicy. Następnie przeniosła się na Śląsk, gdzie prowadziła dwa kolejne zakłady. Po wybuchu II wojny światowej zostały one przejęte przez hitlerowców. Po śmierci Stefanii Gurdowej zbiór jej fotografii zaginął. Pod koniec lat 90. XX wieku na strychu jednej z kamienic w Dębicy jej nowi właściciel przypadkowo odnaleźli około 1200 szklanych płyt fotograficznych z dębickiego zakładu Gurdowej, przedstawiających portrety anonimowych ludzi. Stefania Gurdowa urodziła się 24 grudnia 1888 roku. 55. rocznica

1970 - Zmarł Władysław Jan Grabski, pisarz, publicysta i poeta. Jego twórczość jest osadzona w nurcie katolickim. Pisał zarówno powieści historyczne związane z historią Polski jak też powieści o tematyce współczesnej. Od końca 1950 obowiązywał wobec niego zapis cenzury, co w praktyce pozbawiło go możliwości publikowania. Szykany obejmowały również synów. W czerwcu 1955 sąd koleżeński Związku Literatów Polskich skreślił go z listy członków, za napisanie nieopublikowanej "Katolickiej Ballady", powstałej pod wrażeniem śmierci Konstantego Gałczyńskiego. Urodził się 21 października 1901 roku.

1971 - Zmarła Janina Porazińska, pisarka, autorka książek dla dzieci i młodzieży, redaktorka pism dziecięcych. Popularność przyniosły jej wiersze zebrane w zbiorach "W Wojtusiowej izbie" oraz "Psotki i śmieszki", a także baśnie i opowieści historyczne. Była tłumaczką literatury szwedzkiej. Urodziła się 29 września 1888 roku.

1972 - Zmarł Kazimierz Konarski historyk i archiwista, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, autor powieści i wierszy dla dzieci i młodzieży. Autor wspomnień: "Dalekie a bliskie. Wspomnienia szczęśliwego człowieka". Urodził się 27 maja 1886 roku.

1976 - W katastrofie kolejowej w Juliance koło Częstochowy zginęło 25 osób, a ponad 60 zostało rannych. W wypadku zderzyły się dwa nocne pociągi pospieszne relacji Kraków - Hel i Lublin - Wrocław Główny. Do zdarzenia doszło przy słabej widoczności, spowodowanej zamgleniem. Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Częstochowie, maszynista pociągu Lublin - Wrocław oraz jego pomocnik otrzymali karę 11 lat pozbawienia wolności, zaś ich dyspozytor trakcyjny karę dwóch więzienia.

1983 - Urodził się Piotr Sobociński junior, operator filmowy. Trzykrotny laureat Polskiej Nagrody Filmowej Orzeł oraz Festiwalu Filmowego w Gdyni w kategorii najlepsze zdjęcia. Brał udział w kręceniu takich filmów, jak: "Róża", "Drogówka", "Bogowie", "Wołyń" i "Cicha noc". Zarówno jego ojciec - Piotr jak i dziadek - Witold także byli operatorami filmowymi. 40. rocznica

1984 - W Warszawie pochowano księdza Jerzego Popiełuszkę, zamordowanego przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa 19 października. Pogrzeb zgromadził milion ludzi i przerodził się w wielką manifestację przeciw komunistycznej władzy. Ksiądz Popiełuszko był kapelanem warszawskiej Solidarności, obrońcą praw człowieka w PRL. Msze za Ojczyznę odprawiane przez księdza Jerzego w kościele świętego Stanisława Kostki w Warszawie gromadziły tysiące ludzi. W homiliach otwarcie mówił o obronie ideałów Solidarności, a także o sprzeciwie wobec przemocy. Publicznie krytykował nadużycia komunistycznej władzy, wystrzegając się przy tym głoszenia nienawiści do przeciwników. Czerpał z nauczania prymasa Stefana Wyszyńskiego i Jana Pawła II. Był wielokrotnie inwigilowany i szykanowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Został beatyfikowany w 2010 roku, jako męczennik za wiarę. Obecnie trwa proces kanonizacyjny księdza Popiełuszki. Urodził się 14 września 1947 roku.

1991 - Zmarł Roman Wilhelmi, aktor teatralny i filmowy. Popularność zdobył, jako Olgierd z serialu "Czterej pancerni i pies" i tytułowy bohater z "Kariery Nikodema Dyzmy". Widzowie pamiętają go także, jako despotycznego dozorcę w serialu "Alternatywy 4" i bezwzględnego szefa kelnerów w filmie "Zaklęte rewiry". W dorobku miał też role w dramatach psychologicznych. Zagrał prezentera radiowego w "Ćmie" Tomasza Zygadły, naukowca uciekającego od rzeczywistości w "Mniejszym niebie" Janusza Morgensterna oraz główną rolę w "Wojnie światów - następne stulecie" Piotra Szulkina. Obdarzony charyzmą, najczęściej kreował bohaterów wyrazistych, emanujących wewnętrzną siłą, często cynicznych. Urodził się 6 czerwca 1936 roku.

1996 - Zmarł Jean-Bédel Bokassa, dyktator afrykański. Najpierw - w latach 1966-1979, jako prezydent, potem samozwańczy cesarz Cesarstwa Środkowoafrykańskiego. Odsunięty od władzy w 1979 roku przez Francuzów, został zaocznie skazany na śmierć. Wyroku nie wykonano. Urodził się 22 lutego 1921 roku.

1998 - Zmarł Bob Kane, amerykański pisarz, scenarzysta, twórca komiksów. Razem z Billem Fingerem był współtwórcą postaci Batmana. Urodził się 24 października 1915 roku. 25. rocznica

2000 - W lesie koło Taraszczy pod Kijowem znaleziono pozbawione głowy ciało niezależnego ukraińskiego dziennikarza Heorhija Gongadzego. Jego zniknięcie stało się najgłośniejszą zbrodnią polityczną tego kraju, kiedy to opublikowano tajne nagrania, w których prezydent Łeonid Kuczma miał sugerować oficerom ukraińskiej milicji porwanie Gongadzego.

2001 - Zmarł Ernst Gombrich, brytyjski historyk i krytyk sztuki. Jego książka "O sztuce" jest uznawana za przystępne wprowadzenie do historii sztuki. Pierwotnie przeznaczona dla młodszych czytelników, została sprzedana w milionach egzemplarzy i przetłumaczona na ponad 20 języków. W Polsce ukazała się w 1997 roku. Urodził się 30 marca 1909 roku.

2005 - Zmarła Aenne Burda, twórczyni największego na świecie koncernu wydającego pisma poświęcone modzie. W 1949 roku przejęła niewielkie wydawnictwo mody i stopniowo je rozbudowywała. Dodanie do pism wykrojów krawieckich rozsławiło jej magazyny na całym świecie. Urodziła się 28 lipca 1909 roku.

2005 - Podczas sesji naukowej w katedrze we Fromborku poinformowano o odkryciu grobu Mikołaja Kopernika. Poszukiwania miejsca pochówku trwały od początku XIX wieku. Tożsamość astronoma udało się potwierdzić dzięki badaniom DNA jego potomków. 19 lutego 2010, w 537. rocznicę narodzin astronoma, w bazylice katedralnej świętego Janów w Toruniu odbyła się uroczysta msza, podczas której był wystawiony sarkofag z doczesnymi szczątkami Mikołaja Kopernika, a 22 maja odbyła się ponowna ceremonia pogrzebowa astronoma.

2007 - Zmarł Wojciech Mazurkiewicz, dziennikarz, poeta, autor skeczy radiowych, programów telewizyjnych i estradowych, współpracownik Polskiego Radia. Przez wiele lat współpracował z Jackiem Janczarskim, Maciejem Zembatym i Jadwigą Koftą oraz ich magazynem "Zgryz”, a także z wrocławskim "Studiem 202”. Urodził się 1 marca 1956 roku.

2010 - Zmarł Jerry Bock, amerykański kompozytor i autor musicali. Największe sukcesy osiągnął po poznaniu Sheldona Harnicka, który pisał słowa do jego kompozycji. Razem z nim stworzył między innymi "Skrzypka na dachu". Ich wspólne dzieło z 1959 roku, musical "Fiorello!", oparty na historii jednego z burmistrzów Nowego Jorku, otrzymał nagrodę Pulitzera w dziedzinie dramatu. Urodził się 23 listopada 1928 roku.

2012 - Zmarł profesor Jerzy Andrzej Przystawa, fizyk, specjalista w zakresie kwantowej teorii ciała stałego, nauczyciel akademicki na Uniwersytecie Wrocławskim, autor publikacji z dziedziny fizyki, a także artykułów i książek o tematyce społeczno-politycznej, inicjator i organizator Ruchu Obywatelskiego na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych. Urodził się 29 kwietnia 1939 roku.

2013 - Zmarł Gerard Cieślik, piłkarz, napastnik, zawodnik Ruchu Chorzów. Jeden z najlepszych piłkarzy w historii polskiej piłki nożnej. Szczególnie zasłynął strzeleniem dwóch goli drużynie Związku Radzieckiego w październiku 1957 roku na Stadionie Śląskim w Chorzowie. Po zakończeniu kariery piłkarskiej został trenerem. Podczas II wojny światowej - przymusowo wcielony do Wehrmachtu. Urodził się 29 kwietnia 1927 roku. 10. rocznica

2013 - Na cmentarzu w podwarszawskich Laskach pochowano Tadeusza Mazowieckiego, pierwszego niekomunistycznego premiera Polski po 1945 roku. Na dzień pogrzebu, który miał charakter państwowy, została ogłoszona żałoba narodowa. Tadeusz Mazowiecki zmarł 28 października 2013 roku. Był działaczem opozycji demokratycznej w PRL, uczestnikiem obrad Okrągłego Stołu. W latach 90. wysłannikiem ONZ na Bałkany. 10. rocznica

2013 - Nad Mikronezją uformował się tajfun Haiyan, który w następnych dniach spowodował śmierć ponad 6300 osób, w większości na Filipinach. Był drugim najsilniejszym cyklonem tropikalnym pod względem średniej prędkości wiatru - średnia prędkość wiatru osiągała 312 kilometrów na godzinę. 10. rocznica

2014 - W Nowym Jorku oficjalnie otwarto wieżowiec 1. World Trade Center. To jeden z czterech gmachów, które stanowić mają nowy kompleks w miejscu biurowców WTC zniszczonych w zamachu z 11 września 2001. Jego wysokość wynosi 541 metrów, czyli 1776 stóp, które symbolicznie oznaczają datę ogłoszenia Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych.

2016 - Zmarł Tadeusz Górski, dziennikarz sportowy. Był też autorem artykułów o tematyce społecznej. Pracował w krakowskim oddziale Telewizji Polskiej, w "Gazecie Krakowskiej”, polonijnym "Sport Review”, "Depeszy” oraz "Super Expressie”. W latach 2001-2005 był związany z redakcją Polskiej Agencji Prasowej w Krakowie. Należał do najbardziej znanych dziennikarzy sportowych związanych z Krakowem. Urodził się 28 października 1944 roku. 2018 - Zmarł Adam Laboga, konstruktor i właściciel firmy produkującej wzmacniacze elektroakustyczne. W 1973 roku zrealizował swoje pierwsze znaczące zamówienia, wykonał wówczas wzmacniacz lampowy dla Achima Rzychonia z zespołu Niebiesko-Czarni oraz nagłośnienie dla Czesława Niemena na Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej w Opolu. W kolejnych latach zajmował się produkcją wzmacniaczy lampowych, kolumn głośnikowych i akcesoriów muzycznych, z których korzysta wielu znanych polskich i zagranicznych muzyków. Urodził się 25 maja 1952 roku. 5. rocznica

2019 - Zmarła Danuta Przystasz, prawnik, uczestniczka Powstania Warszawskiego, współorganizatorka i komendantka autonomicznej organizacji kobiecej Związek Kobiet Czynu. Po wojnie więziona i prześladowana przez władze komunistyczne PRL. Pracowała, jako edytorka i redaktorka oraz nauczycielka. Działaczka Rodziny Katyńskiej w Warszawie. Została odznaczona Orderem Virtuti Militari, w 2012 awansowana na stopień majora Wojska Polskiego. W 2001 wydała własne wspomnienia "Jedno życie. Tak mało... Tak wiele...". Urodziła się 13 czerwca 1920 roku.

2020 - Zmarł Claude Giraud, francuski aktor. Występował w filmach, teatrze i telewizji a także udzielał głosu postaciom filmowym. Zagrał między innymi w komedii Przygody rabina Jakuba z 1973 roku, a także w popularnej w latach 60-tych serii kostiumowej o przygodach markizy Angeliki. Urodził się 5 lutego 1936 roku.

2020 - Joe Biden wygrał wybory prezydenckie w USA, pokonując ubiegającego się o reelekcję Donalda Trumpa.

2021 - Zmarła Joanna Bruzdowicz-Tittel, kompozytorka, pianistka, krytyk muzyczny i publicystka. Autorka muzyki scenicznej, między innymi opery "Kolonia karna" do tekstu Franza Kafki, "Trojanki", do tekstu Eurypidesa czy "Bramy raju". Napisała także musical "Tides and Waves" balet "Le petit prince", dwa koncerty skrzypcowe: "The Cry of the Phoenix" na wiolonczelę i orkiestrę oraz "Stabat mater" na chór a cappella Ma też bogaty dorobek muzyki radiowej i filmowej. Nagrodzona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Srebrnym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Urodziła się 17 maja 1943 roku.

Zobacz także

2024-01-17, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 17 stycznia - Dzień Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce. » więcej 2024-01-16, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 16 stycznia - Światowy Dzień Śniegu. » więcej 2024-01-14, godz. 18:23 Kartka z kalendarza 15 stycznia - Dzień Wikipedii, obchodzony w rocznicę rozpoczęcia wielojęzycznego projektu internetowej encyklopedii w 2001 roku. » więcej 2024-01-14, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 14 stycznia - Światowy Dzień Logiki. 14 stycznia - Dzień Osób Nieśmiałych. » więcej 2024-01-13, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 13 stycznia - Dzień Obrońców Wolności, obchodzony na Litwie w rocznicę tragicznych wydarzeń w Wilnie w 1991 roku. Tego dnia od kul i pod gąsienicami czołgów… » więcej 2024-01-12, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 12 stycznia - 29 rok przed naszą erą - Nastał Pokój Rzymski - Pax Romana. Początek tego okresu wyznacza zakończenie wojen domowych u schyłku istnienia republiki… » więcej 2024-01-11, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 11 stycznia - Dzień Wegetarian. » więcej 2024-01-10, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 10 stycznia - Światowy Dzień Obniżania Kosztów Energii. » więcej 2024-01-09, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 9 stycznia - Dzień Ligi Ochrony Przyrody, obchodzony w Polsce. Data ta upamiętnia historyczny zjazd organizacyjny 9 stycznia 1928 roku. 9 stycznia - Dzień… » więcej 2024-01-08, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 8 stycznia - Kościół prawosławny - II Dzień świąt Bożego Narodzenia. 8 stycznia - Dzień Elvisa Presleya, obchodzony w dniu urodzin artysty. 8 stycznia… » więcej
2829303132
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »