1138 - Zmarł Bolesław Krzywousty, od 1102 roku władca Polski. W testamencie podzielił kraj między trzech pełnoletnich synów, co rozpoczęło długotrwały okres rozbicia feudalnego. Urodził się 20 sierpnia 1085 roku. 885. rocznica
1237 - Umowna data założenia Berlina. Berlin pełnił rolę historycznej stolicy Brandenburgii, Prus, Cesarstwa Niemieckiego, Republiki Weimarskiej i III Rzeszy. Obecnie Berlin jest największym miastem Niemiec. Zajmuje powierzchnię około 892 kilometrów kwadratowych i mieszka w nim około trzech milionów 800 tysięcy osób.
1423 - Król Polski Władysław Jagiełło na sejmie walnym w Warcie przyznał szlachcie prawo wykupu gospodarstw sołtysich i większych chłopskich po cenie oszacowanej przez szlachcica. Statut warcki jednocześnie ograniczał prawo chłopów do opuszczania wsi, co miało zapobiec ich migracji. 600. rocznica
1467 - Urodził się Erazm z Rotterdamu, holenderski filolog, filozof, teolog, pedagog. Głosił, że człowiek z natury jest dobry, zło zaś pochodzi z niewiedzy. W swoich dziełach krytykował przywary społeczne, takie jak przekupstwo, hipokryzja, rozwiązłe obyczaje kleru. Uważał, że wojna jest sprzeczna z filozofią świata i występuje przeciwko naturze człowieka, który jest stworzony do życia w pokoju. Najsławniejsza jego rozprawa "Pochwała głupoty" jest satyrą na ówczesne społeczeństwo. Zmarł 12 lipca 1536 roku.
1474 - Połączone armie: polska Kazimierza IV Jagiellończyka i czeska Władysława II Jagiellończyka rozpoczęły nieudane oblężenie Wrocławia wiernego królowi Czech i Węgier Maciejowi Korwinowi, z którym Jagiellonowie rywalizowali o koronę czeską. Połączone siły Jagiellończyków pod dowództwem marszałka Jana Rytwiańskiego, kilkakrotnie liczniejsze od węgierskich, nie zdobyły miasta z powodu - jak napisał Jan Długosz - głodu i zarazy szerzącej się w ich szeregach. Po negocjacjach, które trwały od połowy listopada do 8 grudnia uzgodniono zawieszenie broni w wojnie Jagiellonów z Korwinem do 1477 roku.
1611 - Król Zygmunt III Waza podniósł do rangi uniwersytetu kolegium jezuickie w Poznaniu. Przywilej potwierdzili później król Jan Kazimierz w 1650 roku i król Jan III Sobieski w 1678 roku. Na podstawie tych przywilejów nadawano w Poznaniu stopnie i tytuły magistra oraz doktoraty. W latach 1677-1773 przy kolegium działała prężna drukarnia jezuicka. W 1773 roku szkołę przejęła Komisja Edukacji Narodowej i w 1780 połączyła ją z Akademią Lubrańskiego.
1704 - Zmarł John Locke, angielski filozof, lekarz, polityk i ekonomista, twórca klasycznej postaci empiryzmu oraz podstaw teoretycznych rządów demokratycznych, prekursor europejskiego oświecenia. W ekonomii stworzył teorię wartości pieniądza, która stała się początkiem kierunku ekonomicznego zwanego monetaryzmem. Napisał pracę "Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego". Jest twórcą pojęcia idei. Urodził się 29 sierpnia 1632 roku.
1746 - Około 18 tysięcy osób zginęło w Limie w wyniku podmorskiego trzęsienia ziemi o sile 8,4 stopnia. Pobliskie miasto portowe Callao zostało zniszczone przez tsunami.
1763 - W Dreźnie zmarł Heinrich von Bruehl, minister saski, bliski doradca króla Augusta III. Urodził się 13 sierpnia 1700 roku. 260. rocznica
1793 - Urodził się Eliphalet Remington, amerykański przemysłowiec i wynalazca. Założył przedsiębiorstwo Remington Arms, które zajmowało się produkcją pistoletów. Firmę rozwinął jego syn Philo - wynalazca karabinu odtylcowego oraz autor usprawnień w maszynach do pisania. Zmarł 12 sierpnia 1861 roku. 230. rocznica
1844 - Rozpoczęto budowę Kanału Elbląskiego na zlecenie króla Prus Fryderyka Wilhelma IV, pragnącego połączyć szlakiem żeglownym Prusy Wschodnie z Bałtykiem. Całkowita długość kanału z odgałęzieniami wynosi ponad 151 kilometrów, a łączna suma różnic poziomów na śluzach i pochylniach wynosi ponad 103 metry. Pierwszy statek przepłynął kanał 31 sierpnia 1860 roku na odcinku Ostróda - Miłomłyn. Kanał uruchomiono do żeglugi towarowej dopiero rok później, 28 października 1861. Ze względu na porę roku nie skorzystało z niego wtedy wiele statków. Oficjalnie kanał oddano do eksploatacji wiosną 1862 roku.
1858 - Urodził się Henry Koplik, amerykański lekarz pediatra. Jako pierwszy opisał objaw charakterystyczny dla odry, znany do dziś, jako plamki Koplika. Jeden z założycieli American Paediatric Society. Był autorem podręcznika chorób dzieci "Diseases of Infancy and Childhood". Zmarł 30 kwietnia 1927 roku. 165. rocznica
1859 - Urodził się Stanisław Nowak, nauczyciel, pedagog, senator w II Rzeczypospolitej. W 1905 roku założył Krajowy Związek Nauczycielstwa Szkół Ludowych w Krakowie i został jego prezesem. Przez 30 lat był wieloletnim prezesem późniejszego Związku Nauczycielstwa Polskiego. Zmarł 6 marca 1936 roku.
1869 - Urodził się Szymon Kossobudzki, działacz polonijny w Brazylii, lekarz, publicysta, poeta i działacz społeczny, prezes Zjednoczenia Polskich Organizacji Niepodległościowych Ameryki Południowej. W latach 1912-1913 wydawał niepodległościowe pismo "Niwa", a od roku 1921 był właścicielem i redaktorem tygodnika "Świt". Był także redaktorem miesięcznika wydawanego w języku portugalskim "Echo da Polonia". Zmarł 8 lipca 1934 roku.
1886 - Prezydent USA Grover Cleveland oficjalnie odsłonił Statuę Wolności w Nowym Jorku. Stojący na wyspie Liberty Island pomnik jest darem rządu francuskiego dla Stanów Zjednoczonych w stulecie uchwalenia Deklaracji Niepodległości. Posąg, który z cokołem ma ponad 90 metrów wysokości został w 1924 roku uznany za narodowy pomnik USA, a w 1984 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Statua, utrzymana w stylu neoklasycyzmu realistycznego, jest dziełem francuskiego rzeźbiarza Frédérica Auguste’a Bartholdiego. Przedstawia postać kobiecą trzymającą w prawej dłoni pochodnię, a w lewej tablicę, na której umieszczona jest data uzyskania niepodległości przez Stany Zjednoczone.
1887 - W Rzochowie koło Mielca urodził się Karol Popiel, współtwórca Polskich Drużyn Strzeleckich, żołnierz Legionów Polskich, przywódca Narodowej Partii Robotniczej, poseł na Sejm, działacz Centrolewu, więzień brzeski, przywódca Stronnictwa Pracy. W czasie II wojny światowej minister w rządzie RP na uchodźstwie, po wojnie poseł do KRN. W 1947 roku wyemigrował do USA, a następnie do Francji i Rzymu. Zmarł 6 czerwca 1977 roku w Rzymie.
1892 - Na Boulevard Montmartre w Paryżu odbyła się premiera pierwszego na świecie filmu rysunkowego. Film pod tytułem "Biedny Pierrot", w reżyserii i na podstawie scenariusza Émila Reynauda, trwa około czterech minut.
1899 - Zmarł Ottmar Mergenthaler, niemiecki wynalazca, który w 1884 roku skonstruował maszynę do składania i odlewu całych wierszy z czcionkami - linotyp, udoskonalając wynalazek Gutenberga. W 1886 roku jego maszyna została wprowadzona do użytku w drukarni dziennika "New York Tribune”. Urodził się 11 maja 1854 roku.
1909 - Urodził się Francis Bacon, angielski malarz, przeciwnik abstrakcji, należał do nurtu ekspresjonistycznego i figuratywnego. Autor obrazów: "Krzycząca piastunka", "Leżąca figura" oraz tryptyku "Trzy postacie w jednym pomieszczeniu". Zmarł 28 kwietnia 1992 roku.
1913 - W warszawskim Teatrze Nowości podczas spektaklu "Targ na dziewczęta" Lucyna Messal i Józef Redo po raz pierwszy w Polsce zatańczyli tango. W przeddzień premiery w "Kurierze Porannym" napisano "Od jutra Messalka z Redem rozpoczną uczyć bawiącą się Warszawę, jak się tańczy taniec tango. Przychodzi on do nas z Paryża, jak wszystkie mody, o kwartał spóźniony". 110. rocznica
1914 - Urodził się Jonas Salk, amerykański lekarz bakteriolog i serolog, żydowskiego pochodzenia. Wynalazł skuteczną szczepionkę przeciwko grypie i paraliżowi dziecięcemu. Zmarł 23 czerwca 1995 roku.
1914 - Urodził się Richard Millington Synge, angielski biochemik. Laureat Nagrody Nobla w 1952 roku za opracowanie metody chromatograficznej rozdziału aminokwasów i określenie budowy polipeptydowej gramicydyny. Zmarł 18 sierpnia 1994 roku.
1914 - Zmarł Richard Heuberger, austriacki kompozytor, muzykolog i krytyk muzyczny. Autor między innymi operetki "Bal w operze". Urodził się 18 czerwca 1850 roku.
1915 - Urodził się Jan Nielubowicz, chirurg, pionier transplantacji nerek w Polsce, profesor Akademii Medycznej w Warszawie i Polskiej Akademii Nauk, związany ze stołecznym Szpitalem Dzieciątka Jezus. Tworzył i reformował wiele dziedzin nowoczesnej chirurgii w Polsce. W 1966 roku doprowadził do pierwszego udanego zabiegu transplantacji nerki w Polsce. W latach 80. przez dwie kadencje był rektorem Akademii Medycznej w Warszawie Zmarł 2 lutego 2000 roku.
1917 - Urodziła się Maria Hiszpańska-Neumann, graficzka i malarka. Uprawiała głównie drzeworyt, akwafortę i suchą igłę. W czasie wojny - członkini Związku Walki Zbrojnej i więźniarka niemieckiego obozu zagłady Rawensbrück, gdzie wykonała wiele rysunków dokumentujących życie obozowe. Stworzyła cykle: "Podhale", "Sandomierz", "Bułgaria", "Ravensbrűck". Zmarła 12 stycznia 1980 roku. W 2019 roku ukazała się biografia artystki autorstwa Marii Czarneckiej i Ewy Kiedio pod tytułem "Zostały mi słowa miłości. Maria Hiszpańska-Neumann: życia i twórczość".
1918 - W Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna, tymczasowy organ władzy polskiej dla Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Jej zadaniem była likwidacja stosunków państwowo-prawnych łączących Galicję z Austro-Węgrami oraz utrzymanie bezpieczeństwa i spokoju publicznego do czasu utworzenia niepodległego państwa polskiego. Przewodniczącym komisji, która działała do 10 stycznia 1919 roku był Wincenty Witos. 105. rocznica
1918 - W Pradze została proklamowana niepodległość Republiki Czechosłowackiej. Pierwszym prezydentem nowopowstałego państwa został główny architekt koncepcji zjednoczenia Czechów i Słowaków Tomáš Garrigue Masaryk, na premiera wybrano Karela Kramářa. Tego dnia w Republice Czeskiej jest obchodzone święto narodowe. 1 stycznia 1993 w Czechosłowacja przestała istnieć i powstały dwa nowe państwa - Czechy i Słowacja. 105. rocznica
1918 - Rada Regencyjna powołała generała Tadeusza Jordana-Rozwadowskiego na urząd szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Pełnił tę funkcję podczas wojny polsko-boleszewickiej. Wcześniej był Naczelnym Dowódcą Wojsk Polskich w Galicji Wschodniej w wojnie polsko-ukraińskiej. Dowodził siłami rządowymi odpierającymi w maju 1926 pucz Józefa Piłsudskiego. Tadeusz Rozwadowski był też konstruktorem i wynalazcą wojskowym. Zaprojektował między innymi przyrządy celownicze oraz nowy rodzaj pocisku artyleryjskiego, tak zwany granato-szrapnel, który eksplodował raz w powietrzu, i drugi raz już po zetknięciu z celem. Urodził się 19 maja 1866 roku, a zmarł 18 października 1928. 105. rocznica
1918 - Urodził się Tadeusz Kaźmierski, dyrektor Teatru Powszechnego w Warszawie, wieloletni współpracownik Polskiego Radia, między innymi, jako spiker radiowy oraz lektor "Fali 56” i "Z kraju i ze świata”. Grał też w radiowych słuchowiskach. Zmarł 15 listopada 1976 roku. 105. rocznica
1919 - W warszawskiej katedrze Świętego Jana odbyła się uroczystość przyjęcia sakry biskupiej przez nuncjusza apostolskiego Achille Rattiego, późniejszego papieża Piusa XI. Wśród uczestników uroczystości: duchowieństwa, przedstawicieli rządu i placówek dyplomatycznych, był naczelnik państwa Józef Piłsudski.
1919 - Kongres Stanów Zjednoczonych przyjął ustawę o prohibicji zakazującą sprzedaż, produkcję oraz transport alkoholu. Ocenia się, że amerykański budżet tracił rocznie na prohibicji z powodu braku wpływów z podatków około 500 milionów dolarów. Prohibicja w Stanach Zjednoczonych została zniesiona w grudniu 1933 roku.
1920 - Zmarł Konrad Brandel, fotografik, fotoreporter, autor portretów, widoków Warszawy, fotografii naukowej. Konstruktor aparatu fotograficznego do wykonywania zdjęć migawkowych, tak zwanej "brandlówki". Jego warszawska firma fotograficzna, jako pierwsza rozpoczęła wydawanie kalendarzy z fotografiami. Pierwszy z nich - na rok 1866 - ilustrowany był ponad trzystoma zdjęciami z życia Warszawy. Urodził się w 25 listopada 1838 roku.
1921 - Urodziła się Rachela Margolis, żydowska działaczka partyzancka z czasów II wojny światowej. W czasie wojny znalazła się w getcie wileńskim, gdzie współpracowała z konspiracyjną Zjednoczoną Organizacją Partyzancką. Po likwidacji getta wstąpiła do oddziału partyzanckiego Abby Kownera. Po wojnie pracowała w Państwowym Muzeum Żydów Litwy. Odnalazła w archiwach muzeum i opracowała notatki prowadzone w czasie wojny i zakopywane w butelkach na terenie miejsca zamieszkania przez polskiego dziennikarza i działacza konspiracji Kazimierza Sakowicza - bezpośredniego świadka zbrodni w Ponarach. Opracowane przez nią notatki ukazały się w "Dzienniku pisanym w Ponarach od 11 lipca 1941 r. do 6 listopada 1943 r.". Zmarła 6 lipca 2015 roku.
1922 - Narodowa Partia Faszystowska Benito Mussoliniego przejęła w wyniku tak zwanego Marszu na Rzym władzę we Włoszech. 29 października król Wiktor Emanuel III powierzył Mussoliniemu funkcję premiera, w czerwcu 1924 roku Mussolini wprowadził w państwie dyktaturę.
1923 - Urodził się Zbigniew Siemaszko, historyk, pisarz i publicysta emigracyjny. W 1940 deportowany do Kazachstanu. Po zawarciu układu Sikorski-Majski 30 lipca 1941 wstąpił do Armii Andersa, z którą przeszedł szlak bojowy przez Irak, Palestynę, Południową Afrykę, z której trafił w 1943 do Wielkiej Brytanii. Po zakończeniu wojny przez 34 lata pracował w przemyśle brytyjskim. W kręgach polskiego Londynu dał się poznać, jako aktywny publicysta, polemista, uczestnik głośnych dyskusji. Związany był ze środowiskiem "Kontynentów”, potem z londyńskim "Przeglądem Powszechnym”. W roku 1959 podjął współpracę z Instytutem Literackim. Stał się jednym z najbardziej aktywnych autorów wydawanych przez Jerzego Giedroycia "Zeszytów Historycznych”, publikował też w "Kulturze”. Zmarł 2 lutego 2021 roku. 100. rocznica
1925 - Papież Pius XI wydał bullę "Vix dum Poloniae unitas", która regulowała podział terytorium Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Powołano pięć metropolii: warszawską, lwowską, poznańską i gnieźnieńską w unii personalnej aeque principaliter, krakowską, wileńską oraz biskupstwo polowe Wojska Polskiego.
1926 - Urodził się Henryk Bereza, krytyk literacki, eseista. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej. Kilka lat po wojnie zadebiutował w prasie literackiej. W 1951 został redaktorem "Twórczości”. W latach 1966-1978 kierował działem krytyki, w latach 1978-1988 - prozy, w latach 1980-2004 był zastępcą redaktora naczelnego. Od 1977 do 2005 prowadził w "Twórczości” autorską rubrykę "Czytane w maszynopisie". Był również przez dwa lata przewodniczącym jury Nagrody Literackiej Nike. Zmarł 21 czerwca 2012 roku.
1928 - W Bielsku, obecnie Bielsko-Biała, odsłonięto jedyny w międzywojennej Polsce pomnik Gabriela Narutowicza. W uroczystościach uczestniczyło około trzech tysięcy osób. Gabriel Narutowicz nie miał nic wspólnego z miastem, dlatego też fakt powstania pomnika uznawany był za demonstrację polskości w zdominowanym przez ludność niemiecką mieście. W 1939 roku, po zajęciu Bielska przez wojska niemieckie i włączeniu go w granice III Rzeszy, pomnik został zburzony. Zachował się jedynie postument. W 1961 roku w tym samym miejscu powstał pomnik Adama Mickiewicza. 95. rocznica
1932 - Urodził się Eugeniusz Rudnik, inżynier dźwięku, kompozytor muzyki elektronicznej i elektroakustycznej, współtwórca Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia. Tworzył tak zwaną polską szkołę muzyki elektroakustycznej. Był autorem innowacyjnych rozwiązań przestrzennej projekcji dźwięku. Skomponował pierwszy polski utwór kwadrofoniczny "Vox humana", zrealizowany w Kolonii. Eugeniusz Rudnik był związany z Polskim Radiem od 1955 roku. Kompozytor otrzymał za swoją twórczość wiele nagród. Polskie Radio uhonorowało artystę prestiżowym Złotym Mikrofonem za "cenione na świecie osiągnięcia w dziedzinie sztuki radiowej oraz autonomiczną muzykę eksperymentalną”. Zmarł 24 października 2016 roku.
1938 - Władze III Rzeszy deportowały do Polski około 17 tysięcy Żydów, którzy mieszkali w Niemczech, ale posiadali polskie obywatelstwo. Najwięcej z nich - około 9,5 tysiąca zmuszono do przekroczenia polskiej granicy w rejonie Zbąszynia. 85. rocznica
1939 - W podtoruńskiej Barbarce Niemcy zamordowali 130 polskich więźniów. Kolejne zbiorowe egzekucje miały miejsce w listopadzie i grudniu. Historycy szacują, że w tej miejscowości Niemcy zabili co najmniej 600 osób, głównie przedstawicieli polskiej elity społecznej i intelektualnej z Torunia i okolicznych miejscowości.
1939 - Zgromadzenie Narodowe Białorusi Zachodniej w Białymstoku wystąpiło z wnioskiem do Rady Najwyższej ZSRR o przyłączenie części ziem polskich do Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Od napaści ZSRR na Polskę 17 września 1939 roku do 2 listopada 1939 roku Zachodnia Białoruś istniała, jako sztuczny, formalnie odrębny byt państwowy pod faktyczną kontrolą Związku Radzieckiego. W wyborach 22 października do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi głosować można było jedynie na wyznaczonych z góry kandydatów, członków partii komunistycznej lub bezpartyjnych, a w komisjach zasiadali umundurowani funkcjonariusze NKWD. 2 listopada Zachodnia Białoruś oficjalnie weszła w skład Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.
1939 - Na mocy układu między Józefem Stalinem i rządem Republiki Litwy, Wilno oraz część Wileńszczyzny, zajęte przez Armię Czerwoną po 17 września, przekazano Litwie. Od tego czasu do aneksji Litwy przez ZSRR w czerwcu 1940 roku tereny te znajdowały się pod faktyczną okupacją litewską, bez wypowiedzenia wojny Państwu Polskiemu. W 1940 roku Wilno zostało stolicą Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.
1939 - Zmarła Alice Brady, amerykańska aktorka. Grała między innymi w filmach: "Mój pan mąż" i "W starym Chicago", za który otrzymała Oscara za najlepszą rolę drugoplanową. Urodziła się 2 listopada 1892 roku.
1939 - Urodził się Heinz Heinrich Bauer, niemiecki wydawca prasowy, wnuk Johanna Andreasa Ludolpha Bauera, który założył Bauer Media Group. Bauer Media Group posiada między innymi ponad 600 czasopism, ponad 400 produktów cyfrowych oraz 50 stacji radiowych i telewizyjnych na całym świecie.
1941 - Niemcy zamordowali w getcie w Kownie ponad dziewięć tysięcy Żydów, w tym 4,5 tysiąca dzieci. Getto istniało od lipca 1941 roku do lipca 1944 i przebywało w nim prawie 30 tysięcy osób. Oblicza się, że Holokaust przeżyło trzy tysiące z 37 tysięcy kowieńskich Żydów.
1943 - Pod murami Synagogi Starej w Krakowie Niemcy rozstrzelali 30 Polaków. Egzekucję wykonano w odwecie za zastrzelenie z wyroku podziemnego Sądu Specjalnego trzech Niemców: kierownika Arbeitsamtu, urzędnika pocztowego oraz konfidentki gestapo. 80. rocznica
1944 - Upadło słowackie powstanie narodowe. Wybuchło ono 29 sierpnia 1944 roku w związku z ofensywą Armii Czerwonej i wkroczeniem do Słowacji Wehrmachtu, który chciał rozbroić armię słowacką. 30 października 1944 roku w zdobytej przez nazistów powstańczej stolicy Bańskiej Bystrzycy prezydent Republiki Słowackiej Jozef Tiso odprawił mszę dziękczynną z okazji zdławienia powstania. Następnie, po uroczystej defiladzie, udekorował on wysokimi odznaczeniami niemieckich żołnierzy biorących udział w tłumieniu powstania.
1946 - Urodził się Jan Domarski, piłkarz, strzelec historycznej bramki w meczu z Anglią na Wembley w 1973 roku, która dała polskiej reprezentacji awans na Mistrzostwa Świata w Niemczech. Gol Domarskiego trafił na listę pięćdziesięciu najważniejszych bramek w historii piłki nożnej, sporządzoną przez dziennik "The Times” i uznawany jest za najważniejszą bramkę w historii polskiej piłki nożnej. Jan Domarski w kadrze narodowej rozegrał 17 meczów, zdobywając dwa gole. Był członkiem polskiej kadry na Mistrzostwa Świata w 1974. W 2004 otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Obecnie Jan Domarski jest trenerem.
1948 - Urodził się Krzysztof Materna, satyryk, aktor, konferansjer, reżyser i producent telewizyjny. Współtwórca programów radiowych i telewizyjnych, między innymi: "Spotkanie z Balladą”, "60 minut na godzinę”. Od 2020 dyrektor artystyczny Teatru Bagatela w Krakowie. Wystąpił między innymi w filmach: "Złoto dezerterów", "Uprowadzenie Agaty" i "Świąteczna przygoda". 75. rocznica
1948 - Zakończył się ostatni z 12 procesów norymberskich. Na ławie oskarżonych zasiedli przedstawiciele najwyższych władz wojskowych III Rzeszy. Wśród 13 oskarżonych znaleźli się najwyższej rangi feldmarszałkowie i generałowie niemieckiego Wehrmachtu i naczelnego dowództwa oraz admirał Kriegsmarine. Zarzuty objęły planowanie i udział w przeprowadzeniu zbrodni przez hitlerowskie siły zbrojne w państwach okupowanych podczas II wojny światowej. 11 osób zostało skazanych na kary pozbawienia wolności od trzech lat do dożywocia, a dwóch uniewinniono od zarzutów. 75. rocznica
1949 - Urodził się Tadeusz Broś, aktor, dziennikarz telewizyjny. Od 1980 roku do początku lat 90. XX wieku był, z przerwami głównym prowadzącym programu TVP Teleranek. Zmarł 27 października 2011 roku.
1949 - Zmarła Ginette Neveu, francuska skrzypaczka, uznawana za cudowne dziecko - zadebiutowała w wieku siedmiu lat, grając w Paryżu z Colonne Orchestra. Zwycięstwo w I Międzynarodowym Konkursie imienia Henryka Wieniawskiego w Warszawie w 1935 roku, otworzyło jej drogę na największe sale koncertowe świata. Urodziła się 11 sierpnia 1919 roku.
1950 - Władze PRL ogłosiły decyzję o wymianie pieniędzy. Komunikat został ogłoszony w sobotę wieczorem przez radio. Nowy złoty wchodził do obiegu w poniedziałek 30 października 1950 roku, a 8 listopada 1950 roku traciły ważność wszystkie pieniądze będące w obiegu przed dniem 30 października. Pieniądze zdeponowane w bankach wymieniano, tak jak równocześnie przeliczono wszystkie ceny i płace pracownicze, w proporcjach 100 złotych starych na trzy nowe, a gotówkę w stosunku 100 starych złotych na nową złotówkę. Zakazano również posiadania walut obcych, złotych monet, złota i platyny oraz zaostrzono kary za przestępstwa dewizowe.
1956 - Prymas Polski Stefan Wyszyński wrócił do Warszawy po zwolnieniu z internowania. Kardynał został aresztowany i wywieziony przez władze PRL z Warszawy 25 września 1953 roku. Przebywał kolejno w Rywałdzie Królewskim, Stoczku Warmińskim i Prudniku koło Opola. Ostatnim miejscem jego uwięzienia był dom zakonny sióstr nazaretanek w Komańczy. Tam Prymas Tysiąclecia napisał między innymi, projekt Wielkiej Nowenny na obchody Tysiąclecia oraz tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu, które zostały złożone na Jasnej Górze, 26 sierpnia 1956 roku.
1956 - W Gdyni odbyło się zebranie założycielskie Zrzeszenia Kaszubskiego. I Walny Zjazd Delegatów Zrzeszenia odbył się w Gdańsku 2 grudnia. Uchwalono tam statut organizacji i deklarację programową oraz wybrano władze organizacji. Pierwszym prezesem został Aleksander Arendt. W 1957 roku Zrzeszenie Kaszubskie miało już 10 oddziałów i 51 kół, które liczyły łącznie 2928 członków. W 1964 roku po wchłonięciu Zrzeszenia Kociewskiego organizacja zmieniła nazwę na Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
1956 - Kryzys sueski: izraelskie myśliwce Gloster Meteor zestrzeliły lecący z Damaszku do Kairu samolot transportowy Ił-14, na pokładzie którego znajdowało się 16 wysokich rangą oficerów egipskiej armii. Kryzys wybuchł po decyzji Egiptu o nacjonalizacji Kanału Sueskiego z 26 lipca 1956. Jednak rzeczywistą przyczyną wybuchu wojny była chęć Wielkiej Brytanii i Francji utrzymania kontroli nad Kanałem. Państwa te dla realizacji swoich celów posłużyły się Izraelem, którego statki handlowe nie mogły korzystać z Kanału Sueskiego. Atak nastąpił 29 października 1956.
1957 - Urodził się Stephen Morris, brytyjski perkusista i klawiszowiec zespołów Joy Division i New Order. Jego charakterystyczny "mechaniczny" styl gry na perkusji był jednym z wyróżniających się składników muzyki Joy Division. Po rozpadzie grupy, współtworzył New Order, w którym także udzielał się, jako klawiszowiec. W 2007 roku muzyk został sklasyfikowany na piątym miejscu najlepszych perkusistów rockowych według "Stylus Magazine".
1958 - Włoski kardynał Angelo Giuseppe Roncalli został wybrany na papieża. Przybrał imię Jan XXIII. 27 kwietnia 2014 roku papież Franciszek przy koncelebrze emerytowanego papieża Benedykta XVI odprawił na placu Świętego Piotra mszę świętą, podczas której kanonizował Jana XXIII i Jana Pawła II. Jan XXIII urodził się 25 listopada 1881 roku, zmarł 3 czerwca 1963. 65. rocznica
1962 - Kryzys kubański: Nikita Chruszczow ogłosił zamiar wycofania radzieckich wyrzutni rakietowych z Kuby.
1965 - Podczas II Soboru Watykańskiego wydano deklarację o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich "Nostra aetate". Sobór wezwał do braterstwa między ludźmi i sprzeciwił się wszelkim formom dyskryminacji i prześladowań religijnych.
1967 - Urodziła się Julia Roberts, amerykańska aktorka i producentka filmowa. Laureatka Oscara za rolę w filmie "Erin Brockovich". Zagrała także w filmach: "Linia życia", "Sypiając z wrogiem" i "Hook". Została uznana przez magazyn "Forbes” za jedną z najbogatszych kobiet w branży rozrywkowej. W 2014 wraz z mężem została wyróżniona nagrodą GLSEN Respect Award za ich działalność charytatywną i zaangażowanie w organizację UNICEF.
1974 - Polscy siatkarze zdobyli mistrzostwo świata. W ostatnim decydującym meczu pokonali mistrzów olimpijskich z Monachium Japończyków trzy do jednego. Na turnieju w Meksyku wygrali wszystkie 11 spotkań. Był to pierwszy tytuł mistrza świata dla Polski w grze zespołowej.
1977 - Ukazał się album "News of the World" brytyjskiej grupy Queen. Była to szósta płyta tej kapeli. Album, zawierający przeboje takie jak "We Are the Champions” czy "We Will Rock You”, zdobył ogromną popularność na całym świecie.
1981 - Na wezwanie władz NSZZ "Solidarność" w całej Polsce przeprowadzony został godzinny strajk ostrzegawczy.
1981 - Urodził się Jan Komasa, reżyser, scenarzysta, autor filmów: "Miasto 44", "Powstanie warszawskie", "Sala samobójców". W 2020 jego film "Boże Ciało" został nominowany do Oscara w kategorii "Najlepszy film międzynarodowy”.
1981 - James Hetfield i Lars Ulrich założyli zespół Metallica, uważany za jeden z najważniejszych, najbardziej wpływowych zespołów metalowych lat 80. XX wieku. Jest to grupa metalowa z największą liczbą sprzedanych nagrań w historii. Nagrania zespołu rozeszły się w nakładzie nawet 200 milionów egzemplarzy. Są również dziewiątymi artystami obok Led Zeppelin i Julio Iglesiasa, którzy sprzedali najwięcej płyt w dziejach. W 2019 serwis Pollstar sklasyfikował zespół, jako najlepiej zarabiający artysta koncertujący. Ostatni album - "Hardwired...To Self-Destruct" Metallica wydała w 2016 roku.
1989 - Na zakończenie wywiadu w telewizyjnym "Dzienniku Komentarze" aktorka Joanna Szczepkowska słowami: "Proszę Państwa, czwartego czerwca osiemdziesiątego dziewiątego roku skończył się w Polsce... komunizm” symbolicznie zakończyła "erę komunizmu” w Polsce. Zdanie to stało się symbolem zmian, jakie nastąpiły w Polsce po wyborach parlamentarnych w czerwcu 1989 roku, pierwszych częściowo wolnych wyborach od zakończenia II wojny światowej.
1989 - W Warszawie odbył się zjazd założycielski Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, w czasie którego na przewodniczącego wybrano Wiesława Chrzanowskiego. 27 stycznia 2010 warszawski Sąd Okręgowy na wniosek Państwowej Komisji Wyborczej po raz trzeci wykreślił ZChN z rejestru polskich partii politycznych z powodu uchybień proceduralnych.
1992 - Z terytorium Polski wycofały się ostatnie jednostki bojowe Armii Rosyjskiej. Pozostawiono jedynie kilkudziesięciu żołnierzy, którzy mieli nadzorować ewakuację sił rosyjskich z Niemiec.
1993 - Zmarł Wacław Stępień, pisarz, satyryk, autor komedii muzycznych i tekstów piosenek, między innymi: "Gdy się kogoś ma”, "Chcecie to wierzcie”, "Małe mieszkanko na Mariensztacie”. Urodził się 28 listopada 1911 roku. 30. rocznica
1995 - 289 osób zginęło, a 265 zostało rannych w wyniku pożaru w metrze w stolicy Azerbejdżanu - Baku. Jako oficjalną przyczynę pożaru pociągu w tunelu uznano usterkę elektryczną, ale nie wykluczono możliwości sabotażu.
1999 - Zmarł Mirosław Kijowicz, reżyser filmów animowanych, scenograf, scenarzysta, malarz, wykładowca Łódzkiej Szkoły Filmowej, współtwórca polskiej szkoły animacji filmowej. Twórca między innymi filmów: "Bajka o smoku”, "Warianty”, "Droga”. Urodził się 8 maja 1929 roku.
1999 - Himalaista Leszek Cichy został pierwszym Polakiem, który zdobył Koronę Ziemi, czyli najwyższe szczyty na wszystkich kontynentach. Tego dnia Leszek Cichy zdobył Piramidę Carstensza, szczyt w Górach Śnieżnych na Nowej Gwinei, najwyższy szczyt Indonezji, całej Australii i Oceanii, o wysokości 4884 metrów nad poziomem morza. Leszek Cichy jest 57. zdobywcą Korony Świata.
2004 - Zmarł Charles Wheeler, amerykański operator filmowy. Autor między innymi zdjęć do filmów: "Tora! Tora! Tora!", "Najlepsze czasy", "Zwariowany piątek". Urodził się 15 grudnia 1915 roku.
2008 - Zmarł Witold Pograniczny, dziennikarz muzyczny, jeden z pierwszych redaktorów Programu III Polskiego Radia. W 1963 roku rozpoczął pracę w redakcji muzycznej Trójki. Był jednym z prekursorów rock and rolla w Polsce. Prowadził między innymi programy: "Piosenki jakich nie było", "Mój magnetofon", "Przebój za przebojem", "Muzyczna poczta UKF", "Dobre głosy, dobre piosenki" i "Niedziela będzie dla nas". Współtworzył audycję zatytułowaną "Głosy, instrumenty, nastroje" w Programie Drugim. Z kolei w Programie Pierwszym był współautorem audycji "Magazyn muzyki młodzieżowej - Studio Rytm". Urodził się 10 października 1940 roku. 15. rocznica
2010 - Zmarł Stanisław Lenartowicz, reżyser i scenarzysta filmowy. Autor między innymi filmów: "Strachy", "Giuseppe w Warszawie", "Pamiętnik pani Hanki", "Pigułki dla Aurelii". Urodził się 7 lutego 1921 roku.
2013 - Zmarł Tadeusz Mazowiecki, polityk, pierwszy niekomunistyczny polski premier po 1989 roku, autor preambuły do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, dziennikarz, działacz opozycji w okresie PRL, współzałożyciel Klubu Inteligencji Katolickiej, redaktor naczelny miesięcznika "Więź”. Urodził się 18 kwietnia1927 roku. 10. rocznica
2013 - Lekarz Conrad Murray, skazany za nieumyślne spowodowanie śmierci Michaela Jacksona, został przedterminowo zwolniony z więzienia w Los Angeles. Artysta zmarł 25 czerwca 2009 roku. Po dwóch latach dochodzenia medyk został uznany winnym nieumyślnego zabójstwa piosenkarza poprzez podanie propofolu, którego stosowanie w warunkach domowych jest niedozwolone. 10. rocznica
2014 - Uroczyście otwarto wystawę stałą "1000 lat historii Żydów polskich” w Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. Wcześniej 19 kwietnia 2013 odbyło się tak zwane "małe otwarcie", związane z obchodami 70. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim. W pierwszym roku wystawę obejrzało 350 tysięcy osób.
2018 - Zmarł Kazimierz Czaplicki, prawnik, urzędnik państwowy, długoletni kierownik, a następnie szef Krajowego Biura Wyborczego. Złożył rezygnację z funkcji w 2014 roku po nieprawidłowościach w działaniu systemu informatycznego podczas wyborów samorządowych. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 17 lutego 1945 roku. 5. rocznica
2018 - Zmarła Jagna Dankowska, reżyser dźwięku i filozof, profesor Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, dziekan Wydziału Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki. Urodziła się 14 listopada 1945 roku. 5. rocznica 2018 - Zmarł Edward Dwurnik, malarz, grafik. Autor ponad pięciu tysięcy obrazów, w tym cykli malarskich: "Podróże autostopem", "Namiętności", "Droga - Dziesięć stacji świeckiego ukrzyżowania" oraz "Konstytucja 3 Maja". Urodził się 19 kwietnia 1943 roku. 5. rocznica
2019 - Zmarł Zoltán Jeney, węgierski kompozytor, autor muzyki filmowej między innymi do filmu "Sindbad" z 1971 roku. Komponował w nurcie minimalizmu. Wykształcony w Akademii Muzycznej w Budapeszcie i w Rzymie od 1995 roku był dziekanem wydziału kompozycji Akademii Muzycznej imienia Ferenca Liszta. Urodził się 4 marca 1943 roku.
2020 - Zmarł ksiądz Henryk Misztal, duchowny rzymskokatolicki, profesor nauk prawnych, specjalista prawa kanonicznego i prawa wyznaniowego. Był jednym z inicjatorów i członków założycieli powstałego w czerwcu 2008 Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego. W 2000 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 10 kwietnia 1936 roku.
2020 - Zmarł Marcin Popowski, detektyw, ekspert do spraw bezpieczeństwa, współpracownik dziennikarzy śledczych, współautor poradników, konsultant filmowy. Wspólnie z Iwoną L. Konieczną napisał dwutomowy cykl - "Porady na zdrady. Kłamcy zdradzają a zdrajcy kłamią" i "Porady na zdrady. Jak przetrwać kryzys i spaść na cztery łapy". Ta druga książka stała się inspiracją scenariusza komedii romantycznej "Porady na zdrady" w reżyserii Ryszarda Zatorskiego. W latach 1998-2006 był sekretarzem i rzecznikiem prasowym Stowarzyszenia Detektywów Polskich. Marcin Popowski zmarł wskutek COVID-19. Miał 50 lat.
2020 - Zmarł Attila Szalai, węgierski polonista, dziennikarz, pisarz, tłumacz, dyplomata, uhonorowany nagrodą IPN "Świadek Historii" w 2019 roku. W latach 1976-1990 mieszkał w Warszawie, współpracował z demokratyczną opozycją w Polsce i na Węgrzech. Od 2013, jako ekspert do spraw polskich współpracował z Instytutem Badań nad Transformacją Ustrojową i Archiwum. Od 2008 roku współredagował wydawany w Budapeszcie kwartalnik "Głos Polonii". Był autorem dziennika "Na polskiej ziemi”. Urodził się w 1950 roku.
2020 - Zmarł ksiądz Štefan Sečka, słowacki duchowny rzymskokatolicki, biskup diecezjalny spiski. Urodził się 6 lipca 1953 roku.
2021 - Zmarła Camille Saviola, amerykańska aktorka telewizyjna, filmowa i teatralna, również piosenkarka. Wystąpiła w wielu filmach, serialach telewizyjnych, sztukach teatralnych i musicalach. Była wokalistką zespołu rockowego Margo Lewis Explosion. Zagrała między innymi w filmach: "Purpurowa róża z Kairu", "Rodzina Addamsów 2" i "Cienie i mgła". Urodziła się 16 lipca 1950 roku.
2022 - Zmarł Coolio, właściwie Artis Leon Ivey Jr., amerykański raper. Najbardziej znany z utworu "Gangsta’s Paradise”. Piosenka ta została umieszczona na ścieżce dźwiękowej do filmu "Młodzi gniewni", a także na płycie Coolio o tym samym tytule. Urodził się 1 sierpnia 1963 roku. 1. rocznica
2022 - Zmarła Hannah Elisabeth Pick-Goslar, najbliższa przyjaciółka Anny Frank, z którą przyjaźniła się od czasów przedszkolnych. Podobnie jak rodzina Anne Frank, żydowskiej dziewczynki, która napisała słynny dziennik podczas dwuletniego ukrywania się w Amsterdamie, rodzice Pick-Goslar wyemigrowali z Niemiec do Amsterdamu w 1933 roku, po dojściu do władzy Adolfa Hitlera. W 1997 Alison Leslie Gold opisał historię Pick-Goslar w książce "Memories of Anne Frank: Reflections of a Childhood Friend". W 2021 powstał film autorstwa Bena Sombogaarta "Moja najlepsza przyjaciółka Anne Frank". Urodziła się 12 listopada 1928 roku. 1. rocznica
2022 - Zmarł Jerry Lee Lewis, amerykański piosenkarz, autor tekstów i pianista, znany również jako "Killer”. Uważany za jednego z pionierów rockabilly i rock and roll’a. Podobnie jak Elvis Presley, dorastał śpiewając chrześcijańską muzykę gospel w południowych kościołach zielonoświątkowych. Karierę rozpoczął w 1956 roku nagrywając cover piosenki country "Crazy Arms”. Jest laureatem nagrody Grammy, w tym tej za całokształt twórczości. W 1986 Jerry Lee Lewis został wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame. Jego album "All Killer, No Filler: The Anthology" został umieszczony na 242. pozycji na liście 500 albumów wszech czasów dwutygodnika "Rolling Stone”. Urodził się 29 września 1935 roku. 1. rocznica
2022 - Zmarł D.H. Peligro, amerykański perkusista, członek zespołów: Dead Kennedys, Red Hot Chili Peppers, Nailbomb, The Feederz. Urodził się 9 lipca 1959 roku. 1. rocznica
