Radio Opole » Niezła historia - artykuły
2011-05-30, 14:04 Autor: Radio Opole

Co dziś w Niezłej historii? Pewnie nic nowego…

Nihil Novi - pod taką nazwą przeszła do historii przyjęta podczas obrad w Radomiu 15 maja 1505 roku konstytucja stanowiącą podstawę funkcjonowania dwuizbowego parlamentu Rzeczpospolitej.

Jeśli ktoś zna łacińską sentencję nihil novi sub sole czyli „nic nowego pod słońcem”, słusznie domyśla się, że nie był to dokument, który zachęcał do spontanicznych zmian. Inaczej nazwę konstytucji streszczało zdanie: nisi commune consensu, czyli „nic nowego bez zgody ogółu ”, czy jak potocznie się dziś tłumaczy: "nic o nas bez nas".

Do dziś toczą się spory historyków o wagę tego wydarzenia. Są tacy, którzy widzą w nim wydarzenie przełomowe, inni dowodzą, że nazwa nihil novi w gruncie rzeczy odnosiła się do samej konstytucji, a najważniejsze wydarzenia rozegrały się przed jej wprowadzeniem. Nie wchodząc w szczegóły przyjmijmy jednak, że była on dokumentem, który ugruntował ustrój demokracji szlacheckiej, po blisko stu latach kształtowania się sejmu walnego. Ustawa zakazywała władcy wprowadzania bez zgody posłów i senatorów praw, które mogłyby spowodować krzywdę lub ograniczenie praw jednostki, zmianę prawa ogólnego lub ograniczenie wolności publicznej. Oczywiście należy pamiętać, że autorami byli przedstawiciele jednego stanu, szlacheckiego, który potwierdzał tym samym swoje zwycięstwo nad możnowładcami. Ważne jest również to, że niejako na marginesie życia publicznego nowa ustawa zasadnicza pozostawiała mieszczan, którzy zostali obywatelami drugiej kategorii, co w następnych dziesięcioleciach odbiło się zapewne na rozwoju gospodarczym Polski. Błąd ten naprawiła dopiero inna sławna konstytucja: 3 Maja.

Jak tłumaczyła w jednym z wywiadów Prof. Anna Sucheni-GrabowskaNihil novi dawało królowi możliwość prowadzenia ze szlachtą debaty w scentralizowanej instytucji ogólnopaństwowej, jaką był sejm, stworzyło też rodzimą doktrynę o trzech sejmujących stanach.

Największym walorem Nihil novi była ochrona wolności publicznej, w połączeniu z wcześniejszymi przywilejami gwarantowało też m.in. wolność słowa w polskim sejmie. Prof. Sucheni-Grabowska odcina się również od poglądu, że to owa wolność, czy jak ją nazwiemy: „demokracja szlachecka”, zagroziła w konsekwencji państwu. Jej zdaniem nastąpiło to w wyniku ekspansjonistycznych działań mocarstw ościennych, a nie dlatego, że przy podejmowaniu najważniejszych decyzji władza zobligowana była wysłuchać głosu obywateli.

Historycy podkreślają też, że zbierający się regularnie polski sejm walny miał decydujące znaczenie w państwie, jakiego nie miał prawie żaden inny parlament.

Warto więc o tym pamiętać, że tradycje parlamentaryzmu polskiego są bardzo długie, dłuższe z pewnością niż niejednego kraju, który dziś stawia się za wzór demokracji.

To prawda, że przywileje i swobody dane były tylko jednej piątej społeczeństwa, ale gdy porówna się to z absolutystyczną Europą i tak nie jest to zły wynik…

Sejm radomski miał też znamienny akcent końcowy: wieńczyło go ukaranie opryszków winnych nadużyć i rozbojów bez patrzenia na stan i płeć. Bez ceregieli powieszono więc niejaką Rusinowską ubraną w skóry jak mężczyzna, z mieczem za pazuchą, winną rozbojów.

Rusinowska była szlachcianką, co dobrze, mimo wszystko rokowało rodzącej się demokracji szlacheckiej. Zawsze jednak w tej Rzeczypospolitej było coś do naprawienia, jak i dzisiaj, kiedy to Polska stoi przed wielkimi politycznymi wyzwaniami.

Posłuchaj felietonu:

Ireneusz Prochera (oprac. Małgorzata Lis-Skupińska)

Niezła historia - artykuły

2011-10-20, godz. 08:56 Spytaj milicjanta... 7 października 1944 roku powstała Milicja Obywatelska, znana pod charakterystycznym skrótem MO. » więcej 2011-10-04, godz. 13:58 „Każdy kolor, byle czarny…” „Możesz wybrać każdy kolor tego samochodu, pod warunkiem, że będzie to kolor czarny…” » więcej 2011-10-04, godz. 13:55 Frankenstein z Dolnego Śląska Gdy mowa o „Frankensteinie”, na myśl przychodzi nam oczywiście w pierwszym rzędzie nieszczęśliwy, ale i przerażający potwór, opisany w kultowej powieści… » więcej 2011-10-04, godz. 13:52 Słodko nie było 18 września 1993 roku ostatni oddział wojsk radzieckich opuścił Polskę. » więcej 2011-09-22, godz. 15:59 Tak zaczął się w Nowym Jorku terroryzm 16 września 1920 roku na zatłoczonej ulicy Wall Street w Nowym Jorku doszło do potężnego wybuchu. » więcej 2011-09-12, godz. 12:43 Największy pożar w powojennej historii Polski Na przełomie sierpnia i września 1992 roku doszło do najdramatyczniejszego pożaru lasów w powojennej historii Polski, a zarazem jednego z największych tego… » więcej 2011-09-09, godz. 16:04 Ta broń nie odwróciła biegu wydarzeń II wojny 9 września doszło do wydarzeń, które dziś można uznać za wstęp do podboju kosmosu przez człowieka. Niestety, jak wiele razy w historii, droga do osiągnięć… » więcej 2011-09-09, godz. 16:00 Usłyszcie jego krzyk 8 września 1968 roku w obecności najwyższych władz państwowych i stu tysięcy widzów na Stadionie Dziesięciolecia samospalenia dokonał nikomu nieznany… » więcej 2011-09-09, godz. 15:56 Było i śmieszno, i straszno Jedno jest pewne: Nikita Chruszczow był jedną z najwyrazistszych postaci wśród powojennych przywódców Związku Radzieckiego. » więcej 2011-09-06, godz. 13:11 Siły wojsk powietrznych nie wolno lekceważyć Tym, co odróżniało drugą wojnę światową od wcześniejszych wojen, oprócz rosnącej roli wojsk pancernych, był także dalszy wzrost znaczenia lotnictw… » więcej
1234567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »