Zrzeszający obecnie 158 jednostek samorządu ŚZGiP jest największą regionalną organizacją samorządową w Polsce.

We wtorek po południu specjalistka ds. współpracy samorządowej i wsparcia struktur związku Olga Bargiel-Bizoń rozesłała stanowiska ŚZGiP ws. trudnej sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w 2024 r., wdrażania Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności, przyspieszenia prac legislacyjnych regulujących kwestie ochrony ludności i obrony cywilnej oraz zmian w przepisach prawa oświatowego.

Wszystkie te stanowiska zostały przyjęte podczas inauguracyjnej sesji zgromadzenia ŚZGiP w tej kadencji samorządu, w czasie której m.in. wybrano ponownie na przewodniczącego związku prezydenta Rybnika Piotra Kuczerę.

W stanowisku dot. sytuacji finansowej samorządów w br. członkowie ŚZGiP napisali m.in., że wprowadzane od 2019 r. zmiany ustaw, głównie prawa podatkowego, spowodowały destabilizację finansów samorządów. Zastrzegli, że choć ubytki dochodów były częściowo rekompensowane poprzez doraźne transfery z budżetu państwa, jednak na poziomie nieadekwatnym do wysokości utraconych środków i w sposób nierównomierny.

„Samorządy, w celu realizacji nałożonych na nie zadań, przy braku adekwatnych źródeł dochodowych, zmuszone zostały do rezygnacji z części zamierzeń inwestycyjnych i posiłkowania się zwrotnymi źródłami zewnętrznymi” - zaznaczono w stanowisku. Spadły nadwyżki operacyjne, co wpłynęło na pogorszenie wskaźników budżetowych, w tym indywidualnych wskaźników zadłużenia. Szybko rosną wydatki bieżące.

Samorządowcy zaznaczyli, że Ministerstwo Finansów, wychodząc naprzeciw apelom strony samorządowej, w tym ŚZGiP, zaprezentowało ogólne założenia planowanej reformy systemu dochodów samorządów, które miałyby obowiązywać od 2025 r. Są one - w ich ocenie - jednak bardzo ogólne.

Członkowie ŚZGiP zaapelowali o zasilenie dodatkowymi środkami budżetów samorządów w 2024 r., aby nie dopuścić do ich niewypłacalności i zapewnić im środki na działanie. Zwrócili się też o „przedłużenie aktualnie obowiązującego złagodzenia reguł fiskalnych co najmniej do 2028 r.”

Ponadto zawnioskowali o przedłożenie przez MF "szczegółowych danych, wyliczeń i analiz" proponowanej reformy w terminie umożliwiającym samorządom jej ocenę.

W stanowisku dot. KPO samorządowcy ŚZGiP przypomnieli, że zgodnie z jego aktualnymi zapisami realizacja zaplanowanych reform i inwestycji musi się zakończyć do 31 sierpnia 2026 r. Powtórzyli postulat podjęcia rozmów z Komisją Europejską ws. wydłużenia tego terminu. Chcą także, aby samorządy - zwłaszcza w ich obecnej niełatwej sytuacji finansowej - były beneficjentami grantów, a nie pożyczek z KPO.

Członkowie Związku wnieśli przy tym o określenie „czytelnej linii demarkacyjnej między środkami z KPO, a tymi z Polityki Spójności”. Ocenili, że w KPO powinny znaleźć się projekty związane z edukacją i pomocą społeczną. Zaproponowali refinansowanie z tego źródła przedsięwzięć już zakończonych (w tym dofinansowanych z innych źródeł krajowych lub unijnych), a także traktowanie środków z KPO tak jak środków gminnych, co pozwoliłoby na zwiększenie możliwości inwestycyjnych samorządów w przypadku realizacji projektów finansowanych z innych źródeł.

Wnioski ŚZGiP dotyczące zmian przepisów prawa oświatowego to: przywrócenie możliwości przedłużenia powierzenia stanowiska dyrektora jednostki przez organ prowadzący bez konieczności przeprowadzania konkursu, wprowadzenie zmian w art. 36 ust. 3 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, które mogłyby zmniejszyć skalę nieprawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji oświatowych, a także zmiany w art. 89 Prawa oświatowego co do sposobu zawiadamiania rodziców uczniów o zamiarze likwidacji czy przekształcenia szkoły lub placówki publicznej.

ŚZGiP zaapelował też o przyspieszenie prac legislacyjnych nad regulacjami dot. ochrony ludności i obrony cywilnej. Zdaniem samorządowców w głównej mierze są to zadania rządowe - część może zostać samorządom zlecona, ale rząd musi zapewnić środki na ich sfinansowanie.(PAP)

mtb/ ann/ wus/